DOĞU KARADENİZ TR90 DÜZEY II BÖLGESİ İLLERİ. POTANSİYEL EKOTURİZM ANALİZİ ve ARAŞTIRMA RAPORU

Transkript

1 DOĞU KARADENİZ TR90 DÜZEY II BÖLGESİ İLLERİ (Artvin, Giresun, Gümüşhane, Ordu, Rize, Trabzon) POTANSİYEL EKOTURİZM ANALİZİ ve ARAŞTIRMA RAPORU Sosyal Ekoloji Enstitüsü Aralık 2013

2

3 3 Yazan ve Hazırlayan: Aleksandra Sonia PRİWİEZİENCEW Düzenleme ve Çeviri: Anna CEMELJİC, Bożena SİEKİERSKA Sıra No Sayfa No Giriş 4 1 Ekoturizm Temelleri 5 2 Bölge SWOT Analizi 16 3 Araştırılan Tesislere Yönelik Talimatlar 27 4 Doğu Karadeniz Bölgesinde Ekoturizm Tesislerine Destek Olacak Ağ 41 Kurulumu 5 Kriterler ve Ekoturizm sertifikasyonu 45 6 Sonuç 60

4 4 GİRİŞ Bir bölgede EKOTURİZM in geliştirilmesi, benzersiz olmasına ve mümkün olduğu kadar temiz ve ekolojik durumu koruyacak şekilde, turistik yerlerin gelişimine vurgu yapan toplu davranışı tanımlayan bir olgudur. Aynı zamanda bölgesel ekoturizmi geliştirmek isteyen yerel yönetimler, doğal çevrenin korunmasına ve yerel kültür değerlerinin geliştirilmesi ve yaşatılmasına yönelik bilinçli ve uzun vadeli politika yürütme zorunda olduklarını bilmesi demektir. Turizmi geliştirmenin farklı olan perspektifi, dikkatli bir planlama, yerel toplulukların girişken olması ve düşüncelerinde açık olması ve yeni amaçlar edinmesi demektir. Yerel otoritenin politikası ekoturizmi destekleyip desteklemediğinden bağımsız olarak, özellikle konaklama ya da lokanta sahipleri ve de turizm hizmeti veren diğer hizmet firmaları (örnek olarak rehberlik ve nakliyat şirketleri v.s) tekliflerini ekoturizm kurallarına daha uygun bir şekilde değiştirebilmelidir. Turizme temel olan kaynakların tahrip etmemesi ile birlikte yeni müşteri ve özellikle yabancı turistlerin kazandırılması, daha profesyonel yönetim teklifinin geliştirilmesi ve tüm üstünlüklerin kullanılması, hem amaç hem yarar oluşturmaktadır. Etrafındaki kültür kaynakları ve doğa yok edilirse ve de tüm bölge ve kasaba artık çekici değilse en iyi otel bile turistleri çekemez olacağının anlaşılması esastır. Bu analizin hedefleri: 1. Ekoturizmin neye dayadığını hatırlatma, 2. SWOT analizi şeklinde bölge ekoturizmin potansiyelinin ve bölgenin ayrıntılı ekoturizm gelişim stratejisinin hazırlanması için talimatların bir yerde toplanması, 3. Gezilen yerlerin iyileştirmesine yönelik ayrıntılı öneriler, 4. Ekoturizm Ağı ürününün gelişimi için talimatlar,

5 5 5. Ekoturizm sertifikasının kurulması da dâhil olmak üzere ekoturizm kriterlerinin uygulanabilmesine yönelik talimatlar. 1. EKOTURİZM TEMELLERİ 1.1 Tanım Ekoturizm, XX. yüzyılın 1970'lerinde aniden büyüyen ve çok sayıda gelen misafir için turizm merkezleri haline gelmiş olan küçük eşsiz yerlerin kitle turizminin hızla gelişmesine cevap olarak ortaya çıkmıştır. Kar amaçlı turizm sanayisi nedeni ile bu tür kitle turizmi doğaya ve yerel topluluklara sık sık olumsuz etkisi olmuştur. Birçok tur operatörlerinin kuralsız ve düzensiz kitle turizmini geliştirmesi, kısa zamanda çevreyi ve kültürü, genel anlamda ise ekoturizm potasiyelinin yok olmasına sebep olmaya başlamıştır. Buna tepki olarak üç temel üzerinde kurulan ekoturizm ise: - Çevrenin sürdürülebilir ve dengeli kullanımı, - Yerel kültür geleneklerin geliştirilmesi ve yaşatılması, - Yerel topluluklar üzerine olumlu etkisi. Kısacası ekoturizm dengeli gelişim (ekogelişim olarak da bilinir) kurallarına uygun olan turizmdir. Dengeli gelişim tanımı ormancılık biliminden gelip kesilen ağaçların yerine kesilen kadar dikildiğinde ormanın asla yok olmaması ve daima kendini yenilemesi anlamına gelmektedir. 1970'lerde küçük bir hareketten başlayan ekoturizm hızla kendi kurallarıyla yönetilen bir sanayinin halinde büyümüştür. 90 ların başlarında Amerika Birleşik Devletleri'nde turizmin

6 6 bu dalının gelişiminde önemli rol oynayan Uluslararası Ekoturizm Derneği (The Internaional Ecoturism Society) faaliyete geçmiştir. Birleşmiş Milletler 2002 yılı "Uluslararası Ekoturizm Yılı" olarak ilan edilmesi ile ekoturizmin dünya çapında turizm işinin ana dallarından biri haline gelmesine sebep olmuştur. Ulusal ya da yerel kuralları veya kriterleri belirlemek amacıyla aşağıdaki tanımlara ihtiyaç vardır. Bir turistin bakış açısından (Uluslararası Ekoturizm Derneği tarafından benimsenen tanım): "Ekoturizm çevreyi koruyan ve yerel halkın yaşam koşullarını iyileştiren doğal alanlara karşı sorumlu seyahattir". Ekoturizm hizmeti veren girişimcinin bakışıcısından (Norveç sertifikasyon sistemi tarafından önerilen tanım): "Ekoturizm misafirlerine, çevrenin ve kendilerinin parçası oldukları, yerel topluluklara karşı sorumlu girişimciler tarafından düzenlenen hem doğaya hem kültüre dayalı zenginleştirici deneyimin tümüdür". 1.2 Piyasa ve Ekoturistler Tur operatörleri ve yetkililer ekoturizmin gelişmesinde somut sonuçlar elde etmek için maliyetleri ve masraflarını her zaman sormaktadırlar. Bu ise bir bölgeye daha fazla ziyaretçinin gelmesine neden olacak mı? Tabii ki, turistlerin belli bir sayıda gelmesi için garanti vermek mümkün değil, ama yapılan birçok güncel araştırma doğa ve kültür ile ilgili turizm sanayinin en hızlı büyüyen sektörü olduğunu göstermektedir. Bunun birçok nedeni vardır.

7 7 Gittikçe artan turist sayısı, avantaj olarak yerel tarihi, kültürü tanıma ve samimi havada rahat bir dinlenme fırsatı yaratan ve doğal nadir rastlanan yerlerini aramaktadır. Kısacası turizmin temelinde, sürdürülebilir bir hedef ile daha fazla turist çekmek vardır. Araştırmalara göre 90'ların başlarından beri ekoturizm dalı yılda % oranında büyüyüp, sadece 2004 te iş bu büyüme tüm turizm isine göre göre üç kat artış göstermişdir. Tek başına doğa ve tabiat turizmi yılda % oranındaki artış göstermektedir. "Plaj, güneş" geleneksel turizmi piyasa imkânlarının azamisine ulaşmıştır. Doğayı, kültürü, macerayı, yerel topluluklarının tanımasını birleştiren turizm yeni piyasa ve pazar olarak kabul ediliyor. Uzmanlar piyasada ilk olanların, ekoturizme geçecek olan ekoyerlere göre doğa/tabiat turizmine ilgi artışı sayesinde büyük kar elde edeceklerini söylüyorlar. Ekoturistler kimlerdir ve beklentileri nedir? Ekoturistler özellikle talepkar olup gittikleri yerleri tanımayıp o yerlerle ilgili araştırma yapmaktadırlar. Genel olarak ekoturistler zengin ve eğitimlidir. Doğal çevre ve kültür değerleri ile birlikte temiz ve samimi bir ortamı beklemektedirler. Ziyaret ettikleri yerler hakkında mümkün olduğu kadar çok bilgi istemektedirler. Bu yüzden rehberler iyi ve eğitimli olmaları, gezilen yerler ve bu yerlerdeki tüm tarihi ve doğası hakkında ayrıntılı bilgiye sahip olması gerekmektedir. Ekoturistlerin doğaya bakışları ve çevre dostu faaliyetler ile ilgili bilinçli seçimler yapmalarına rağmen her zaman çadır kurmak istedikleri anlamına gelmiyor. Hem küçük pansiyonda hem agroturizm çiftliklerinde hem bungalovda uluslararası standartlarına uygun konaklama hizmeti beklemektedirler.

8 8 Turistlerin neleri beklediklerini gösteren istatistiklere bakalım? - Amerikalı turistlerin üçte ikisi ve İngiltereli turistlerinin % 90 ı seçtikleri otelin çevre dostu olmalısına dikkat etmektedirler. - Amerikalıların % 70 i otel çevreye duyarlı çözümler kullanıyorsa ekstra 150 $ ödemek için hazırız demektedirler. Avrupa da: Gezen turislerin % 30 u dengeli turizmin değerinin farkında, % 20 si "yeşil" ve "pro-çevre" tatil aramakta, Alman turistlerin % 65i ekolojik kaliteyi ve de % 42 si (25 milyon) çevre dostu konaklama imkânlarını aramakta, İngiliz turistlerin yarısı mesleki ahlak kurallarını (çevre dostu, saygılı personel ve yerel toplulukları destekleyen) uygulayan şirketlerle yola çıkmayı tercih etmektedir. Gördüğünüz gibi, ekoturistler çok şeyler isterken aynı zamanda çok da harcayabilirler. Onlar, ortalama bir turiste göre belli bir yerde daha uzun kalıp, daha fazla para harcayıp, mevcut yerel hizmetleri kullanıp, yerel etkinliklere katılıp ve de kaldıkları bölge ve hassasiyetleri hakkında bilgilerle çok ilgilenmektedirler. Bu ek avantajlar getiriyor: yöresel geleneklerin yaşatılması ve geliştirilmesi ve de daha yüksek bilinç ve yerel vatanseverliğin kurulması. Kârlara bakarsak, ekoturistler tam olarak yerinde kalan kâr büyümesine etki bırakıyorlar. Tur operatörleri (turizm hizmetleri veren girişimciler) için bu da "eko" yönüne gitmek için ek bir motivasyon demektir.

9 9 Burada ekoturizmin ekonomisini kitle turizmi ekonomisi ile karşılaştırmaya değer: - Karayip bölgesinde küçük ekopansiyonlari seçen turistler diğer turistlere göre 18 kat daha uzun kalmaktadır, - Endonezya Komodo Ulusal Parkında vakit geçiren bağımsız ekoturistler organize gruplara göre yerinde iki kat (yaklaşık 100 $) daha fazla para harcıyorlar yerliler için kitle turizminden kaynaklanan faydalar neredeyse sıfırdır (yaklaşık üç sent), - "her şey dahil" grup turizminde masrafın % 80 i organizatörün (tur operatörü) maaşı, uçak ve otel için veriliyor; halbuki ekoturizmde % 95 i yerel ekonomiyi besliyor. KURULUŞLAR 1.3 AB'de ve dünya çapında ekoturizm organizasyonları/kuruluşları/örgütleri Uluslararası Ekoturizm Derneği (The International Ecotourism Society ) ekoturizmi teşvik eden en önemli uluslararası kuruluşlarından biridir. Bu kuruluş ABD'de faaliyette olup ama tüm dünyada bulunan ekoyerleri, kuruluşları ve dünyanın dört bir yanından tur operatörlerini yani ekoturizmin gelişmesi, teşvik edilmesi ve kriterlerinin tanımlanmasına katılan tüm insanlarını bir araya getirmektedir. Ekoturizm standartları ve kriterlerinin standart duruma getirilmesi üzerinde çalışan Dünya Konseyi da vardır (Global Sustainable Tourism Council (GSTC) ). Avrupa'da, ekoturizmi hareketi bir örgütte toplamış değil ama birçoğu ülke çapında olan girişimler çerçevesinde çalışmaktadır. Düzenli olarak sivil toplum örgütleri tarafından Avrupa Ekoturizm Konferansı (European Ecotourism Conference) düzenlenmektedir yılında Romanya'da gerçekleşti. AB'de en aktif ve etkin ekoturizm kuruluşlar arasında (yani

10 10 ekoturizme yönelik eğitim veren, ekoturizmi teşvik eden, kriterleri üzerinde çalışan veya ekoturizm sertifikalarını veren sivil toplum örgütleri) örnek olarak bunlar sayabiliriz: Estonya: Ecotourism Estonia Estonya, mesela zengin İskandinav ülkelerinden gelen turistler sayesinde son 10 yılda gerçekten profesyonel bir şekilde ve çok yüksek düzeyde ekoturizm hizmetleri gelişen AB ülkelerinden biridir. Estonya Ekoturizm Derneği hem teşvik hem eğitim hem de tipik ekoturizm hizmetleri sunmaktadır. İrlanda'da: Ecotourism Ireland Romanya'da: Ecotourism Romania çok aktif ve etkin bir organizasyon, mesela AB'de ekoturizm deneyimlerinin değis tokuş projesini başlatan kuruluştur. Polonya'da: Sosyal Ekolojik Enstitüsü İsveç, Norveç'te benzer kuruluşlar da vardır, kuruluşslara ek olarak bir sürü girişimci de var, herkes bu ağlara üye degildir. Ekoturizm teklifi cok gelişmiş İngiltere, Fransa, Almanya gibi ülkelerde ekoturizm ile girişimcilerin örgütleri, tur operatörleri ve danışmanlık şirketleri (sivil toplum örgütleri degil) uğraşmaktadırlar. SERTİFİKALAR 1.4 AB'de ve Dünya Çapında Ekoturizm Belgeleri Bugün dünyada bir çok sertifika ve "çevre dostu" kalite belgesi vardır. Bunların büyük bir kısmı turizm sektöründe de kullanılır. Bunların çeşidi o kadar fazla ki hem müşteri hem

11 11 hizmet verenler şaşırtıyor. Bu durum sertifikasyon sisteminin kurulması veya sertifikalı olmaya karşı bir argüman olarak kullanılmaktadır. Ancak sertifikasyon iş gelişmesine yararlı ve ana araç olabilir. Mevcut sistem bilgileri konusundan başlayalım. Sistemler üçe ayrılabilir: a turizmde de mevcut, çeşitli sektörlerde kullanılan "çevre dostu" sertifikaları, b plajlar, oteller, seyahat şirketleri, gemi turları gibi turizm işletmecileri için hazırlanmış olan kalite sertifikaları, c sürdürülebilir/dengeli turizm sertifikaları ve ekoturizm sertifikaları. Aşağıda ekoturizmin geliştirilmesi için en uygun olan a ve c sertifikaları anlatacağız. "Çevre dostu" sertifikalar Bu kategoride sırf turizmde kullanılmayan, ama turizm işlerinde uygulanabilir belgeler vardır. Yaygın olarak bilinen bir örnek "Eco - label" Avrupa belgesidir/işaretidir. Bu işaret deterjan, kozmetik, mutfak eşyaları, otellerin üzerinde bulunabilir. Sistemin genel amacı çevreye zarar vermeyen ve ortalamadan yüksek kalitede olan ürün ve hizmetler belirlenmektir. Ürün ve hizmet kategorine göre standartlar değişmektedir. Örneğin, temizlik ürünlerinde kullanım kılavuzu okunaklı olması, suda yaşayan organizmalara düşük tehlike getirmesi ve ambalajın geri dönüştürebilir olması ana şartlardır. Konaklama tesisleri için 37 zorunlu ve 44 opsiyonel şartın yerine getirilmesidir. Bunların arasında: Tesiste enerji tüketiminin sınırlandırılması (ampuller tasarruflu olması ve enerjinin en azından % 22 si dönüştürebilir kaynaklardan gelmeli); sınırlı su tüketimi (örneğin uygun bir tesisatın uygulanması); çöp miktarının azaltılması - segregasyon, plastik poşetin kullanılmaması; çevreye daha az zararlı maddelerin kullanımı - deterjanın sınırlı kullanılması, organik

12 12 boyalar ve verniklerin kullanılması, bahçede kimyasal tarım ilacının kullanılmaması; geleneksel ve enerji verimli mimari çözümleri kullanımı; organik tarım ürünlerinden hazırlanan gıda (en azından kısmen); çevre eğitiminin teşviki. Belki de çoğu zaman bulaşık deterjan sıvılarında gördüğümüz, ama turizm sektöründe ise yaygın olmayan "Eco - label" işareti. Daha sık Avrupa'da da görülen diğer işaretler, enerji tasarrufu ile ilgili ev için verilen Amerikan "Energy Star" veya "LEED" işaretleridir. "EMAS / ISO 14001" sistemi bir başka sertifikasyon sistemidir. ISO serisi standartları, özünde, doğal kaynak kullanımının azaltılması, toprağa, suya, havaya verilen zararların minimum düzeye indirilmesini amaçlayan standartlardır. Bunu da çevre performansının izlenmesi ve sürekli iyileştirilmesi temeline dayandırmakta ve çevre faktörlerine ilişkin olarak ilgili mevzuat ve kanunlar tarafından tanımlanmış koşullara uymayı şart koşmaktadır. Sistem tüm devlet ve özel kurum ve kuruluşlar (örneğin büyük girişimciler, küçük ve orta büyüklüğünde şirketler, hizmet şirketleri, kamu kurumları, üniversiteler) için açıktır. ISO sertifikalı olan kuruluşlar için EMAS sisteminin uygulanması ancak biraz fazla çaba gerektirir.

13 13 EMAS AB nin sertifikasyon sistemi Amerikan Energy Star sertifikasyon sistemi Sürdürülebilir turizm ve ekoturizme yönelik sertifikalar Sürdürülebilir turizmde uygulanabilir birçok sertifika vardır yılında özel bir İngiliz şirketi tarafından oluşturulan ve bugünlerde birçok ülkede uygulanan "Yeşil Küre" ( ) sertifikası vardır. Bu sertifikaların ana temelinde turizm sektörüne genel (tesisin yönetimi, personel güvenliği, aynı zamanda ders/çalıştay, yemek ve mimari teklifi, yerel ekonomi üzerindeki etkisi, çevre eğitimi) bir yaklaşımdır. Eğer "Yeşil Küre" sertifikası sertifikalandırılan tesislerin büyüklüğünü ve faaliyetlerini sınırlandırılmış olsaydı bu sertifika ekoturizm sertifikası olarak tanımak mümkün olurdu. Green Globe sertifikası Bir başka ilginç sertifika "Yeşil Anahtar" ( ) 'dır. Bu sertifika beş özgün ilkeye dayanıyor: - sahipleri, personel ve konukların çevre eğitimi, - çevre üzerindeki olumsuz etkilerin azaltılması, - ekonomik yönetim,

14 14 - belge teşviki, - sırf kendi tesisin değil turizm sektörünün gelişmesine katkı. Bu serifika sürdürülebilir turizm sertifikası olarak tanınabilir, ancak ekoturizm için doğa ve kültür ile ilgili teklifleri oluşturan ana temeli eksiktir. Green Key sertifikası Tipik ekoturizm sertifikaları sürdürülebilir gelişimin tüm yönleri hesaba almak zorundadır. Yerine getirilmesi gereken çevreye olumsuz etkinin sınırlandırılması hariç doğaya ve kültüre dayanan teklifin oluşturulması, doğa ve kültürün korunması ve yerel topluluğun yaşam koşullarının iyileştirilmesidir. Bu durumda sistemi ülke çapında belirlemek en mantıklısıdır, örnek vermek grekirse Norveç sertifikalarını ne Polonya ne de Türkiye de uygulamak mümkündür. Ekoturizm tesislerinde enerji kullanımı zaten ülkeye özgü ekonomisine bağlıdır. Mesela Polonya'da enerjinin % 90 ı kömürden, Norveç'te ise su akımından elde ediliyor. Onun için ekoturizm sertifikanın çoğu ülke düzeyinde ortaya çıkacaktır. Sertifikaların sadece devlet tarafından oluşturulması anlamına gelmiyor, sık sık sivil toplum örgütleri veya kamuözel konsorsiyumlar sertifikayı hazırlıyor. Örnek ve iyi işleyen aşağıda adı geçen sertifikalar vardır: - Innovation Norway kamu ajansı tarafından işleten Norveç ekoturizm sertifikası; - Ecotourism Romania sivil toplum örgütü tarafından kurulan Romanya ekoturizm sertifikası; - İsveç ekoturizm sertifikası;

15 15 - Green Tourism Business bir İngliz ekoturizm sertifikası; - Polonya ekoturizm sertifikası. Romanya ekoturizm sertifikası İsveç ekoturizm sertifikası Norveç ekoturizm sertifikası Estonya ekoturizm sertifikası Polonya ekoturizm sertifikası

16 16 Gelecek ekoturizm destinasyonları Genel olarak sertifikasyon sistemleri belli tesisler, şirketler ve kurumlar üzerinde yoğunlaşmaktadır. Ancak gittikçe tatil veya iş seyahatları uygun olan ekoturizm destinasyonları (kasaba, şehir, belediye, il ve tüm ülkeler) kavramı da ortaya çıkmaktadır. Örnek olarak Amerikan şehirlerinden en yeşil olanı San Francisco özellikle iş amaçlı gelen turistleri çekmek için Green San Francisco teklifi gelişmektedir. Yeşil binalarda düzenlenen yeşil konferanslar farkındalık yaratmaktadır. Bu konferanslarda geri dönüşümlü malzemeler kullanılmakta, yakın çevredeki çiftçiler tarafından üretilen ekolojik gıda sunulmakta ve toplu taşıma araçları ile ulaşım sağlanmaktadır. Ekoturizm üzerinde çalışan başka bir şehir Oregon daki Portlantdır da dünya ekoturizm konferansı bu şehirde yapılmıştır. Şu anda az tanınan ancak bütün destinasyonu kapsayan sertifikasyon sistemleri de vardır. Örnek olarak Sustainable Travel International kurumu mevcut olan STEP sistemi çerçevesinde destinasyonlar için bir sertifikasyon uyguluyabiliyor. Bütün bölge sertifikasyon sistemleri için Romanya da mevcut bir kurum bulunmaktadır. Örneğin, sertifikasyon için başvuru yapan bir kasaba geniş bir teklif sunmalı, bu teklifin içinde; Doğa Çevre koruma çerçevesinde eğitim imkanı Doğa ve kültür kaynakları vurgulayan bilgi ve promosyon malzemeleri Yerel manzaranın mevcut olması Çöp ayrıştırma sistemi Billboardlar olmamalı ön şart için bu altı maddeyi sağlıyor olmalıdır. 2. BÖLGE SWOT ANALİZİ 2.1 Metodoloji ve kurallar Doğu Karadeniz bölgesinde bulunan 6 ilde ayrı ayrı yapılmış olan SWOT analizine bakarak ve veri proje eğiticisi olan kişilerden alınarak ayrıca araştırma gezisi ile saha çalışması sonrasında ortaya konmuştur. Bu çalışmada bölgenin mevcut olan kurum ve kuruluşların web sitelerinden de veri sağlanmıştır.

17 SWOT analizinde iki bakış açısı birbirine bağlanması önemlidir. Birincisi işin içinde olan ve bu iş ile uğraşan turizmcilerden, girişimcilerden, yerel yönetimlerden, ikincisi işin dışında olanlardan ise dış uzmanlar ve yabancı misafirlerden. Şunu hatırlatmakta fayda var: biz turizm potansiyelinden değil, bölge EKOTURİZM potansiyelinden bahsedeceğiz. Ekoturizmin üç temelinden ve imkanlarından bahsedeceğiz. Bu üç temelden; 1- Birincisi Doğa ve tabiat; Sadece çekici bir öge olarak görmemek gerekiyor. Bütün çevre ve doğa kaynaklarını hem korumak hem de teşvik etmek gerekiyor. Turizm faaliyetlerinden kaynaklanan olumsuz etkileri de minimalize etmek gerekiyor. 2- İkincisi Kültür; Kültürü koruruken aynı zamanda ilgi çekici hale getirerek bilgi akışını sağlamak gerekiyor. Bunun sağlanması için rehberlerin iyi bir eğitim almış olması gerekiyor. Gelenekleri yaşatmak ve miras olarak bırakmak gerekiyor, bunu yaparken içten, samimi ve otantik olmak gerekiyor. 3- Üçüncüsü Yerel Topluluk; Ekoturizm yerel topluluğa ekonomik katkı sağlanması son derece önemlidir. Yerel bir işbirliği olmalı, tesis sahiplerine ve gelen misafirlere olumlu tecrübe kazandırmalıdır. Ekoturizm herhangi bir turist için değil, öğrenmek isteyen hem yerel topluluk hem turist anlamı taşımaktadır SWOT Analizi; GÜÇLÜ YÖNLER ZAYIF YÖNLER Konaklama ve yemek Konaklama ve yemek Gelecekte ekoturizm faaliyetleri gösterebilecek ama şu an tüm sene boyunca kullanılmayan birçok büyük olmayan geleneksel çiflik evleri mevcut Çiftliklerde çok fazla çeşit olan yöresel mutfak var Yerel gıda ürünlerinden taze olarak hazırlanan vejeteryan da dahil olmak üzere Yaylada konaklama ve lokanta imkanları yetersizdir Konfor standartı yetersizdir tesislerin birçoğunda soğuk havalarda ısınma ve sıcak su sorunu var İnternete ulaşım zayıf yada hiç yok Köylerde toplu olarak insanların buluşabileceği yerler yok

18 18 yöresel yemek çeşitleri sunulan birçok lokanta var Konaklama ve yemek tesislerinin çoğunda yüksek standartta temizlik Sosyal-kültür yapılarının (kıraathaneler) var olması Doğa, kültür ve atraksiyon teklifi Doğa, kültür ve atraksiyon teklifi 1- Tabiat, temiz hava ve çevre bunun icinde; a. fauna ve floraya zengin ormanlar, b. dağlar ve yaylalar, c. sereler ve nehirler, dağ gölleri, şelaleler, maden su kaynakları ve doğal minarelli sular, d. düzenlenmiş plajlar, e. dağlarda sesizlik, f. doğal ve kırsal biyoçeşitlilik, g. koruma altında bulunan bölge ve alanlar (yaban hayatı ve tabiat anıtları), h. yaylalarda sanayi ve çirkin altyapı olmaması (=temiz çevre) 2- Peyzaj 3- Tarihi eserler: camiler, kiliseler, türbeler ve eski geleneksel mimari 4- Yerel şenlikler ve festivaller, yerel kadınlar pazarı 5- Halk sanatları ustaları, folklorik guruplar (müzik, ıslık, el sanatları), yerel dernek liderleri 6- Atraksiyon olarak görmesi gereken yöresel 1- Çirkin yapılaşma ve görüntü kirliliği (bitirilmemiş binalar, köylerde temizlenmemiş avlular) 2- Yöresel mimari tahribatı ve korunaksızlığı 3- Doğal çevrenin tahribatı (barajlar, taş ocakları, ormanların tahribatı, yüksek enerji hatları) 4- Yaylalarda gezi ve yürüyüş parkurları işaretleme yok; bisiklet, kayak, kızak kira imkanı yok; binicilik teklifi yok 5- Vahşi çöplükler (ormanlarda, yaylalar/dağlarda, nehir yataklarında ve deniz kıyılarda) Organik sertifikalı çiflik azlığı veya yok olması (istisna olarak Fatsa Kabakdağı köyü) Rehberlik (doğa ve kültür) hizmetinin zayıflığı veya yok olması

19 19 sağlıklı ve ekolojik gıda, ekolojik yöntemleri kullanan çiftlikler 7- Vejeteryan yemeklerin çok çeşitliği ve kolay ulaşılabilirliği 8- Yöreye ait bitkisel üretim (fındık kendisi ve findik ezmesi, çay) ekoturizmin teşviği temeli oluşturabilir 9- Esnaf ve usta (örneğin sepet örülmesi vb.) 10- Sertifikalı organik bitkisel üretim (örneğin Fatsa Kabakdağı köyünde 1000 dönüm fındık tarlası) 11- Mevcut olan atraksiyon altyapısı ve teklifi (her ile göre ayrıntılı durumun değerlendirilmeli) Ulaşım, pazarlama ve çevre yönetimi Ulaşım, pazarlama ve çevre yönetimi Toplu ulaşım; Turistik bilgilendirme zayif ve dolmuş her yere var, ulaşılabilirliği zor; iller arası toplu ulaşım atraksiyon, konaklama, yemek ve esnaf hakkında somut bilgi Katı atık ve atık su yönetimi var; bazı illerde (her yerde yok) çöp ayrıştırma, kuramsal olarak bazı illerde belediye vidanjörü çalışıyor sunan rehber kitapçığı çok az veya yok olması (daha çok tabiat atraksiyonları tarif eden broşür var) internette bu konuda bilgi yok - ilgi çekici tesislerin web Bölgesel olarak internete ulaşım Geri dönüşümlü enerji kaynakları (gün ısı sistemli sıcak su) için ilk adımlar atılmış durumda sitesinin olmayışı sahada yön ve tesis tabelaları açık, yeterli ve birleşik değil Katı atık ve atık su arıtımı

20 20 yetersizdir; birçok belediyede çöp ayrıştırma yok, köylerde atık su probleminin çözülmemesi (sızdırmalı fosseptikler), kanalizasyon ağı çok zayif, vahşi depolama ve çöplükler Şehirlerin içinden geçen transit trafik hava kirliliği Kömür yakıtından kaynaklı hava kirliliği Geri dönüşümlü enerji kaynağının azlığı/yok olması (özellikle fotovoltaik yöntem açısından) İnsan kaynakları İnsan kaynakları Hem yerel halk hem turistler yöredeki ana Yerel halkın bilgi veya beceri tabiat ve peyzaj atraksiyonları çekici buluyor yetersizliği; bu yüzden konaklama ve yemek imkanları o bölge (kültür ve doğa) mevcuttur kaynakları ile ilgili bilgi Yerel halkın belli etkinliği ve olumlu azlığı, düşüncesi (dernekler, etkin insanlar) o mevzuat, vergi kanunu, can Türk misafirperverliği ve gelen/yabancı güvenliği, sigorta hukuku da turistlere cana yakınlığı dahil olmak üzere turizm Faaliyete ve aktiviteye yatkınlığı Yönetenlerin tecrübesi ve bilgisi Yerel yönetimleri ekoturizme olumlu bakışı Ekolojik bilinç artışı eğitimi yok olması o yabancı dil (İngilizce) eksiği (yabancı turistlerle iletişim çok sınırlı)

21 21 Bölgede turizm tecrübesi olan veya turizm hizmet eğitimi gören kişi sayısı çok Turizm tecrübesi faaliyette bulunan seyahat acenteleri ve tur operatörleri ekoturizmi kendi tekliflerine ekleyebilirler FIRSATLAR (dış) Yerel yönetimlerin aktivite ve faaliyet yetersizliği; o Ekoturizm koordinasyonu yok, ekoturizm kavramını doğru anlayan yetkilileri azlığı, ekoturizm gelişimi etkinliği yetersiz, o Ekoturizm üzerinde çeşitli sosyal, kamu kurumlar ve özel kişiler arasında işbirliği ve koordinasyon yok TEHDİTLER (dış) Ekoloji, tarih, yerel kültür, ekoturizm, yerel Uygun sistem ve kanunların olmayışı turizm ve aktif dinlenmeye karşı olan ilgi artışı Fazla ve yoğun (transit de dahil) trafik ve turizm trendleri - egzoza bağlı hava kirliliği, gürültü ve Bilgi toplumu gelişimi (tatil öncesi bilgi trafikten kaynaklı can güvensizliği toplamada internet kullanımı) Devlet ekoturizm gelişimine Temel tahsil/öğrenim desteğinin azlığı Çevre temizliği büyük ve kirletici sanayi Gelen misafirlerin çevre duyarliliği yokluğu yetersizliği Rekabetin azlığı Ekolojik yaşam tarzı konusunda eğitim Mali kriz dönemi daha az kârlı turizm yetersizliği biçimlerine ve büyük yatırım gerektirmeyen Finansman alım imkanları konusunda faaliyetlerin gelişimine duyulan ilgi artmaktadır bilgi yetersizliği Bolgede plaj ve deniz turizmine olan ilgisizlik İklim değişikliği ve çok değişken hava koşulları Kirlenen suyun tekrar doğaya verilmesi = atık suların toprağa/nehirlere atılması

22 22 Genç nüfusun şehirlere göçü Çevre kirliliğinin artışı Yakit maliyetlerin yükseklişi, geri dönüşümlü enerji kaynakları gelişim azlığı ve enerji krizinden kaynaklanan tehditler Sık elektrik kesintisi Planlanmış olan yatırımların başlatılması veya yarım kalmış bitirilmesi için kaynak yetersizliği 2.3 Doğu Karadeniz Bölgesinin Stratejik Gelişimi İçin Sonuçlar ve Talimatlar Ekourizmin belli bölgelerde gelişmesi için tesisler yeterli hale gelmeli ve geliştirilmelidir. Gelecekte ekoturizm sertifikasyonu kurmak ve ekoturizm tesisler ağı oluşturmak gereklidir. (Bölüm 4) Bütün bu bölge için strateji oluşturulması gelişime büyük destek sağlayacaktır. Böyle bir stratejinin içinde; 1. Uygun ekolojik yerler (çevreye etkisi az olan ve yüksek hizmet kalitesi sunan tesisler), 2. Misafirler için kültüre ve doğaya saygılı, kültüru ve doğayı teşvik eden aktivitelerin geniş yelpazesi, 3. Eğitimli personel (doğa ve kültür kaynaklarınının önemini anlayan, bilgisi olan ve bu bilgiyi aktarabilen) 4. Çevre hakkında doğru bilgiye sahip yöneticiler (doğru karar alabilmek ve bunu turistlere ve yerel halka sunabilmek) 5. Müşteri-Konuk (çevre hakkında bilgi) ve yerel yönetimler ve girişimciler (yerel şartlar hakkında bilgi artışı) ihtiyaçlarnı karşılayan pazarlama ve bilgi broşürleri, 6. Yerelde sürdürülebilir ekolojik bölge profili olmalıdır. Çok somut yerel talimatlar ortaya çıkarılması için ayrı olarak her ile göre aşğıdaki analizin kaynakların doğru bir sayımı göz önüne alınarak daha ayrıntılı yapılması gerekmektedir. Basitleştirilmiş olan güncel analize göre yedi ana dala bakarak bölge ekoturizm gelişimi stratejisi hazırlamayı öneriyoruz;

23 23 1. Pazarlama, tanıtım ve enformasyon 2. Ulaşım 3. Çevre yönetimi 4. Konaklama 5. Yemek ve restorant 6. Ana çekim gücü olan yerlerin gelişimi 7. İşbirliği ve eğitim 1. Pazarlama, Tanıtım ve Enformasyon Stratejik hedefler Etkili dış enformasyon (gelen turist güncel doğru bilgiye ulaşabilir ve ekoturizm hakkında yeni bilgiyi öğrenebilir) İç iletişim (bütün bölge aynı şekilde yönetiliyor ve birbirlerinden haberdar oluyorlar) Önerilen faaliyetler (örnekler her ile göre somutlaştırılacak) Her ilin web sayfasında turizm enformasyonu açılmalı a. güncel (ayda en az bir kere güncellestirilmiş) olmalı, b. ana atraksiyonlar haritalı, c. İngilizce de olmalı, d. konaklama (telefon, adres, web sayfa bilgisi) açık ve güncel listesi, e. yemek imkanları (telefon, adres, web sayfa bilgisi) açık ve güncel listesi, f. satışı da olan eko çiftlikler, faaliyatte olan esnaf ve el sanatlar hakkında bilgi, g. açılış saatleri de içeren tarih eserler (müze ve benzeri yerler) hakkında kisa bilgi, h. acılış saatleri de içeren turizm ve spor altyapısı (spor ve jimnastik salonları, yüzme havuzları, tenis ve top sahaları) hakkında bilgi, i. pazar yerleri ve günleri hakkında bilgi, j. şenlik ve festivaller hakkında bilgi. Tüm bu bilgi ayrıntılı (yer/adres, ulaşım telefon numarası, açılış saatleri, satış teklifi vs) olmalı. Web sayfada bölgede ekoloji için düzenlenen tüm faaliyetler tanıtımı ve ödüller ile ilgili bilgi olmalıdır. Ekoturizm kavramının kullanılması (tanıtım broşürlerinde yer verilmeli)

24 24 İç ve dış ekoturizm piyasasında bölge promosyonuna yönelik faaliyetler Dış turizm piyasasının potansiyeli çok büyüktür. Yabancı, örnek olarak Batı Avrupa'dan gelen, bilinçli bir turist için bölgedeki can güvenliği, misafirperverlik, temizlik, tabiat alanları, toplu ulasım imkanları, kaliteye göre iyi fiyat oranı ve çok çeşitli yemek seçeneği çok önemlidir. Onlar için web sayfalarda İnglizce olarak konaklama ve yemek imkanları hakkında bilgiler özellikle önemlidir. Sahada ekoturizm yerleri/tesisleri ile ilgili tabela (okunaklı ve payzaja uyumlu) ve tanıtım olmalı Her ilde ekoturizm gelişimi sorumlusu olmalı Bütün bölge için ortak broşürler olmalı (İngilizce ve Türkçe olarak) Festival ve şenlik sırasında yerel üreticilerin (esnaf, el sanatları ve yöresel ürün pazarları) tanıtımı ve promosyonu özellikle önemli Her ilin web sayfasında ekoturizmin kurallarına uygun bölgesel anlatım Medya ile işbirliği (önemli olaylara gaztecilerin daveti, ülke basın mensupları için bölge kaynaklarının tanıtımına yönelik toplantı ve gezilerin düzenlenmesi) Ülke veya bölge EKOTURİZM SERTİFİKASYONU oluşturmak için çalışma ve hakkında tanıtım yapılmalı (4. bölümde anlatılmıştır) 2. Ulaşım Stratejik hedefler Yürüme yolları, toplu taşıma ve bisiklet yolları güvenli olmalı. Bu şekilde tüm ana atraksiyon yerlerine ulaşmak mümkündür. Araba trafiği bölgedeki can güvenliği ve turizm değerlerine olumsuz etkilememektedir. Önerilen faaliyetler (örnekler) Toplu taşıma kullanımına yönlendirme ve tanıtımı yapılarak sahiplendirilmeli (yerel ve yabancı turistler için kolaylık sağlanan yöntemler ve İngilizce bilgisi) Gezi teklifi mümkün olduğu kadar az arabaya (Arabasız) dayanıklı olmalı (büyükçe bir grubun kaldığı yere kadar otobüsle getirilip daha sonra yürüme ve bisiklet yolları ve yakın çevredeki atraksiyon tavsiye etmek gerekir)

25 25 3. Çevre yönetimi Çevre yönetimi en önemli hedeftir, çünkü doğa kaynakları bir bölgedeki ekoturizm gelişiminin temelidir. Temiz çevre, yaşam kalitesinin çok önemli bir unsuru olduğu vurgulamak gerekmektedir. Stratejik hedefler Bölgesel olarak fena sayılamayacak çevre yönetim sistemi iyileştirilmeye gayret gösterilmeli. Evsel katı atık ve suların kirletici etkisinden kurtulmak için çözüm üretilmeli. Sık gezilen yerler temiz, yeşil ve estetik olmalı. Koruma altında olan bölgeler yerel halk ve turistler tarafından bilinip levhalandırılmalı. Ekoturizm tesisleri insan kaynakları ve çevre koruma bakından örnek olmalı. Önerilen faaliyetler (örnekler) Yerel halk eğitimi gördükten sonra çöp ayrıştırma sisteminin uygulanması (parasal özendirmeye yönelik (örnek olarak belediye tarafından ayrıştırılmış çöpün alımı daha hesaplıdır, geri dönüşümlü çöp için para kazanılabilir) çözüm aramak gerekir Tüm kamu kurumlarında ve sık gezilen yerlerde görünen yerlerde bulunan ayrıştırma kutuları örnek olmalı Vahşi çöp depolama (ormanlara ve deniz kıyılarına) ve çöp yakma konusunda bütün tedbirler alınmalı Okullarda yöresel ekolojik eğitim verilmeli Her belediyenin web sayfasında ayrıntılı bilgi; ödeme ile ilgili, çöp ayrıştırma, tehlikeli atık (pil, ilaç, makine yağı, motoryağı vb.) toplama yerleri, tarım faaliyetlerinden çıkan tehlikeli atık (naylon, bitki koruma ürünü boş kutuları) yöntemler, elektronik çöplerinin toplama yerleri, büyük ebatlı çöplerinin toplama yerleri,

26 26 hurda ve atık kağıt toplama yerleri, ceza, çöp yakma sağlık, yaşam ve çevre için tehlikeli olduğu. Yukarıdaki konularla ilgili bilgi belediye bilgi panoları, muhtarlıklar, sağlık ocakları, okullar ve camilerde de bulundurmalı Bilgi zorunlu olarak okullarda çocuklara aktarılacak Elektronik ve büyük ebatlı/mobilya çöplerinin en az yılda iki kez yerel yönetimler tarafından toplanmalı. Ceza olarak temizlik işlerinde çalıştırma yaygınlaştırılmalı. Mesire ve piknik alanları, plajların özellikle temiz tutulmalı (festival ve şenlikler sırasında çöp toplama kutuları olmalı ve sonrasında alan temizlenmeli) Bakkallardan naylon poşetlerin kullanılmaması için ricalar Tüm bölgedeki atık yönetimi mümkün olduğu kadar birleşik olmalı Su ve atık su yonetimi Nehir yatakları ve plajlar yakında bulunan ev sızdırmalı fosseptikler kontrol antında olmalı Sızdırmasız fosseptikler kontrol ve teşvik edilmeli (vidanjör ücretsiz sağlanmalı) Kanalizasyon uygulanması mümkün olmadığı yerlerde belediye sızdırmasız fosseptikler, ev pissu arıtma tesisleri, kullanma ve tuvalet suyunun ayrılması desteğinde bulunmalı (eğitim de düzenlenmeli) Bölge daha estetik olması için temiz çevre yarışmaları yapılmalı (güzel bahçe, güzel bakkal, güzel mimari v.s) Mesire ve piknik alanları, plajların özellikle temiz tutulmalı (festival ve şenlikler sırasında yeterli sayıda çöp toplama kutuları olmalı, satıcılar naylon poşet kullanmasınlar ve sonrasında alan temizlenmeli)

27 27 Koruma altındaki alanlar Yürüyüş patıkalarının başlangıç ve sonuna çöp kutuları konulmalı ve özellikle tatil zamanlarında düzenli olarak boşaltılmalı Yürüyüş patıkalarının başlangıç ve sonunda ve sık gezilen yerlerde çöpleri yere atılması için uygulanan cezalar hakkında bilgi levhaları Belediye ana bilgi levhası ve yürüyüş patıkalarının başlangıcında koruma altındaki alanla ilgili bilgi (ve yön) levhaları olmalı Turistler orman yürüyüş patıkalarından ayrılmasınlar diye okunaklı levhalandırıması. Geri dönüşümlü enerji kaynakları Çevre yönetimine yönelik faaliyetlerden geri dönüşümlü enerji kaynaklarının kullanılması gittikçe önem kazanmaktadır. Onun için geri dönüşümlü enerji kaynakları destekleyerek yaygınlaştırılmalıdır. Türkiye güneş enerjisi büyük potansyeline sahiptir. Ancak işbu potansyelden az derecede yararlanmaktadır (fotovoltaik, elektrik için kullanılmalı). 4. Konaklama Stratejik hedefler Bütün bölgede ekoturizme uygun standartlı ve farklı fiyatlar uygulanan tesis fazla var. Bütün mevsimlerde tam doluluk sağlanmalı. Önerilen faaliyetler (örnekler) Mevcut olan tesislerin kalitesi iyileştirilmeli (estetik olmalı, doğal malzeme kullanılması, yöresel mimari, engelli kişiler için kolaylık, çocuklu ailelere kolaylık (güvenli oyun sahaları), kötü havalarda misafirler için dinlenme yerleri, konaklama tesislerinde tuvalet sayısı artışı, internet ulaşımı). Örnek tesislerde ekoturizm kriterlerinin uygulanması. Faaliyetlerde tesis sahipleri bulunacaklar, ancak yerel yönetim uygun eğitimleri sunularak destek verebilir. Doğa ve kültür kaynaklarına olumsuz etki olacak yatırımlara desteğin verilmemesi. Eğitimlerin düzenlenmesi Konaklama tesislerinin işaretlenmesi her yerde aynı ve ayrıntılı olmalı Atraksiyonlara yönelik işaretleme ve tanıtım her yerde aynı ve ayrıntılı olmalı Turistlerle yüz yüze çalışan kişiler eğitimli olmalı (yabancı dil, misafir hizmetleri)

28 28 Tesis çalışanları ve misafirlere ekolojik eğitim programları 5. Yemek ve restorant Stratejik hedefler Bölgenin tamamında ekolojik ve yöresel yemekler var. Önerilen faaliyetler (örnekler) Yöresel ürün de dahil olmak üzere yöresel mutfağın öneminin artırılması Tüm resmi konferans, çalıştay, seminerlerde yöresel ve ekolojik yemekler yerel yönetim tarafından sunularak tanıtım yapılmalı Mutfak güzergah(ların)ın oluşturulması Tanıtım broşürlerde yöresel mutfaklar, pazar yerleri, geleneksel ürünler nerelerde alınabileceği rehber kitapçıklarında gösterilmeli Tanıtımda vejeteryan yemeklerin büyük seçeneğinin vurgulanması 6. Ana çekim gücü olan yerlerin/atraksiyonların gelişimi Stratejik hedefler Doğal ve kültürel olarak önemli yerlerde değişik şekilde zaman geçirmek mümkündür. Atraksiyonlara ulaşım kolaydır, çevre dostudur ve turist ihtiyaclarını karşılamaktadır. Doğa ve kültür kaynaklarından yararlanan atraksiyonlar doğa ve kültür tanıtımı ve korunmasında katkıda bulunmaktadır. Önerilen faaliyetler (örnekler) Su atraksiyonları Eğitim ve turizm (yürüyüş de) patikaları oluşturulmalı Spor alanları hakkında bilgi akışı internet yoluyla sağlanmalı Bölgedeki yürüyüş/gezi proğramları Yöresel ürünler ve pazarlar (satış yerlerinde yerel ve el sanatçılarının tanıtımı yapılmalı)

29 29 Yerel esnaf, el santları ve hediyelik eşya üretimi ve satışı teşvik edilmeli Yerel mutfak (turizm ürünü) korunarak yaşatılmalı (ticari amaç dışında orjinalliği korunmalı) Ekolojik gıdanın üretimi ve satışı (pazar yerlerinde ve bakkallarda) Gelenek ve göreneklerin yaşatılması (çalıştay, sergi, yarışma) Yerel sanatçılara destek verilmeli (ses sanatçıları, folklor ekipleri, çalgıcılar). Bunlar turistler açısından çok ilgi çeken cazip noktalardır. 7. Eğitim ve İşbirliği Stratejik hedefler Eko turizm konusunda çalışan kamu görevlileri bilinçli olup bölge ekoturizm gelişimine yönelik faaliyetlerde bulunmaktadırlar. Çevre koruması ile ilgili çalışmalar halka duyurulmalı Turizmle uğraşan yöre halkı gelişime müsait ve uygun yöntemler kullanmalı. İşbirliği Önerilen faaliyetler (örnekler) Kamu kurumlarında girişimciler için teşvik ve olumlu hava ve kolaylık sağlanmalı Tecrübe alış verişi Halk için yaygın eğitim imkanları (çöp ve atık sular hakkında) Mevcut hizmet sektörü işbirliğine teşvik ve istekli olmalarının sağlanması (örnek olarak konaklama tesisleri ile yemekhaneler işbirliği) Yerel yönetimler ve okullar çevre koruma ve temiz çevre konusunda örnek olmalı (ayrıştırma kutuları, geri dönüşüm, su ve enerji tasarrufu) Diğer stratejiler ve planlarda ekoturizme dikkat edilmeli (çevre düzeni planları, atık yönetim planlarında, yatırım planlarında) Eko turizmin gelişimi ile ilgili halka bilgi verilmeli Okullarda hem kültür hem doğal kaynaklar ve mevcut olan ekoturizm tesisler konusunda eğitim ve geziler düzenlenmeli

30 30 Bölgede bir tek veya birkaç ekoturizm ağı kurulmalı 3. ARAŞTIRILAN TESİSLERE YÖNELİK TALİMATLAR Çalışma ziyareti esnasında gelecekte örnek ekoturizm tesisleri gezilmiştir. 3.1 Genel Tipoloji Genel olarak alanda iki çeşit tesisler bulunmaktadır. 1- Küçük tesisler, çiftlik, ev pansiyonu ve küçük lokantalar gibi tesisler, bunlarda sahibinin merakı ve fikrine bağlı olarak turizm ek iş olarak yapılmaktadır. 2- Büyük bazen lüx olan tesisler - bu tür tesislerin sahipleri zengin turist beklemetedir, konfor yüksek standartları ve çevre dostu bir yaklaşımda faaliyet yapmaktadır. Asıl önemli olan ise paralı ve gelir seviyesi yüksek turist beklemekte olduklarıdır. Her ikisinde de ekoturizm sertifikasyonu uygulanabilir ancak, gelişim ve tanıtım stratejileri farklı olup ve de hedef turist kitlesi farklı olacaktır. Bu turistlerin maddi durumları farklı olsada çevreye bakış acısı aynı olmalıdır. Her ikisi bölgenin kartvizitini oluşturabilirler. Raporumuzda en önemli noktalardan bahsedeceğiz. Her tesise göre talimatlar ve ayrıntılı iş planı hazırlayabilmesi için yerinde daha uzun zaman geçirip hedef grubunu araştırmak gerekmektedir. 3.2 Aile tesisleri - Örnekler tesisleri ve araştırma Piraziz Güney Köy Fatma ALTUN un evi, Genel bilgi Bu bir tipik yazlık köy evi örneğidir. Konforlu bir yeni evin yanında büyüklerinden kalma eski bir ahşap ev de bulunmaktadır. Güçlü yönler Ev sahibi çevre koruma bilgisine sahiptir. Ekolojik sertifikası olmayan bir fındık bahçesi var. Ev sahibi yerel gıda ve geleneksel yemekler hakkında bilgiye sahiptir. Çok fazla vejeteryan yemek sunumu yapabilmektedir. Ev sahibi yöresel mutfak hakkında bilgiyi aktarmaktadır. Ev sahibi köy sakinleri ile irtibatlıdır. Köyde kahvehane ve el sanatları ustası (sepet yapımıcısı) var.

31 31 Denize 9 km uzak olması nedeni ile deniz ve dağ manzarası bir aradadır. Köyde geleneksel mimari örnekleri mevcuttur. Zayıf yönler Etrafındaki bazı binalar çirkin görüntü (sıvasız, yarım inşaat halindeki binalar) oluşturmaktadır. Özellikle köy avlularında ve dere kenarlarında fazla çöp var. Etrafında çekim gücü fazla yoktur. Eski ahşap evin hemen yanında bitirilmemiş beton bina var. Ekoturizm gelişimine yönelik talimatlar - Tadilattan sonra turistlere eski evi de kullanıma sunmalıdır. - Turistler seçeneklerini (eski ev yada yeni ev) kendileri yapmalıdır. - Yemek tercihi her zaman yöresel olmalıdır. - Misafirlerine fındık hakkında bilgi sunlmalı, mutfakta fındık kullanılmalıdır. - Evinde yapılan yemekleri konserve halinde satışını yapabilir, yemek konusunda eğitim çalışması yapabilir. - Sepet ustası da evinde eğitim çalışması yapıp sepet satışı yapabilir. - Turistler için gezi rotaları (ilginç manzarası olan, köy kahvehane ziyareti) yapılabilir. - En yakın köy sakinleri ile irtibatlı ve iş birliğinde olmalıdır. - Sık sık elektrik kesintisine karşı güneş panelleri ile elektirik (fotovoltaik) sağlamalıdır. - Web sayfası da olmalıdır; en azından facebook ta bir sayfada tekliflerini sunmalıdır. - Eski evin yanındaki yarım inşaatın bitmesi gereklidir, kötü görüntü ortadan kalkmalıdır. Benzer tesisler için sonuçlar Bölgede çok fazla bu işi yapabilecek ev bulunmaktadır. Başarı tamamen yerel güçlü yönler, ev sahibi kişiliği, ek çekim gücü noktaları sağlanması ve uygun tanıtıma bağlıdır. Fındık üreten çiftçiler için İtalya Piemont'daki Bra ve Alba etrafindaki fındık ağı ve tanıtımına bakmakta fayda var.

32 32 Fatma hanımın cana yakınlığı ve yemekleri çok büyük bir değer olmaktadır. Genelde ekoturistler yeni yerler görmeye gelirler ama ev sahipleri için aynı yere bir daha dönüyorlar. Tadilat yapılarak eski evi ana çekim merkezi haline getirmek gerekiyor. Sepet ustası üretimini yaptığı sepetleri satışa sunabilir ve eğitim düzenleyebiliyor olmalıdır.

33 Piraziz Şeyhli mahallesi Ummuhan Aydın ın evi Genel bilgi Misafirler için hazır odaları hariç Ummuhan hanım Seyhli'deki diğer kadınlar ile işbirliği (halk kültürü, gelenek göreneğin yaşatılması) yapmaktadır. Güçlü yönler - Ev sahibi cana yakın, bol enerjili, bilgi ve birikim sahibi. - Her zaman hazır olan kadın gurubu vardır. - Bütün bayanların el işi (iğne oyaları ve tığla dantel) ilgisi vardır. - Yöresel ve ekolojik yemekelerin çeşidi ve tadı mükemmel olup sertifikalı ürün bulunmamaktadır - Yöresel kıyafetler. - Hanımlar biyoçeşitlilik hakkında bilgi sahibidir, geleneksel çicekler, elma, armut ve dut meyveleri hakkında bilgi sahibidir. Kaybolmak üzere olan meyve çeşitlerini yaşatmaya çalışmaktadırlar. - Uzun süre saklanabilir yöresel yemekler çok güzel olup buna ait bilgi akışı vardır. - Ev çok bakımlı ve tertemizdir. - Turist odalarında geleneksel işlemeler ve el işleri mevcuttur. - Odalarda çok temiz çarşaf ve yastık yorganlar vardır. - Ev sahibi tarafından yapılmış el işlemesi bebekler mevcuttur. - Folklorik olarak faaliyetler (gelin alma, kına gecesi) her zaman hazırdır. - Bayanlar turist ağırlamayı severek yapmaktadırlar. Zayıf yönler - Tanıtım ve pazarlama - Web sayfası yokluğu - Mevcut ve hazır bir teklifleri yoktur (hazırda satışa sunacağı pekmez, bez bebek, el işlemesi yoktur) - Ellerindeki dantel, oya, bez bebek, pekmez gibi pazarlabilir malzemelerin satışı konusunda emin değiller (halbuki tereddüte mahak vermeyecek kadar değerliler) - Çöp ayrıştırma yoktur. - Yatakların yanında kitap okumak için gece lambaları yoktur - Fosseptikler sızdırmalıdır (atık su toprağa ve yer altı suyuna karışmaktadır) Ekoturizm gelişimine yönelik talimatlar - Çöpler mümkün olduğu kadar çöp ayrıştırma yapılmalıdır. - Çalıştay ve eğitim teklifleri sunmalıdır (kolan örme, el işi ve yemek eğitimleri) - Yaptığı el işlemeleri ve konserveleri satışa sunmalı. - Satış için stant yada köy satış yeri oluşturmalıdır. - Organizasyon ve doğa gezileri hazırlayacak rehber desteği almalıdır.

34 - Tüm güçlü yönleri ibraz eden web sayfası ve FB oluşturulmalıdır. - Müzik bakışı ile kültürel teklifler sunmalıdır (çalgı çalan ve türkü söyleyen kişileri faaliyete dahil etmelidir) - Şeyhli köyünde bir evden öbür eve kültür-mutfak bir rota oluşturabilir (rastgele değil bir rotadaki her ev sahibi kendine özgü faaliyeti gösterebilir) - Yerel yönetimler, belediye ve turizm müdürlüğünün sitelerinde tanıtım ve iletişim bilgileri olmalıdır. Benzer tesisler için sonuçlar Şeyhli'deki mevcut olan kadın grubu var olması için bir ağ işbilirliğinden hatta turizm ağ ürününden bahsedebiliriz. Kadın grubu mensupları arada bir (örnek olarak iki ayda bir) toplantıları sırasında iş toplantısı (başka neler yapabiliriz? ortak web sayfaları, ortak logo v.b) düzenlenebilirler. Böyle bir turizm ağ ürünü devamlı geliştirmek gerekmektedir. 34 Ummuhan Hanımın evinde ekoturizm teklifinin temelindeki bir değer olarak yerel ürünlerden hazırlanan yöresel yemeklerin güzel bir sunumu Otel Kulakkaya Genel bilgi XX. yuzyılın başlarında yapılmış bir oteldir, şu anda kahvehane olarak kullanılmaktadır. Güçlü yönler - Mimari ve misafir odalarının otantik havası. - Yerel halkın canlı buluşma yeri. - Samimi, sade bir ortam. - Çok nadir olan bir konaklama imkanı

35 35 Ekoturizm gelişimine yönelik talimatlar Eski bina olan bir otel olması nedeni ile bir değerdir. Norveçte bu tip ahşap binalar koruma altına alınıp iyi bir bakıma tabi turulmkatadır. Örnek olarak Vesteralen adasında eski bir postahane otel haline getirilip konaklamaya açılmıştır. Tadilatları ilk yapıldığı zamanki şekli ile yapılmış olup kapı kolları ve elektrik düğmeleri orjinal halinde yapılmış ve onarılmıştır. Önemli olan kullanılabilir olması (otel, kahvehane, buluşma yeri) ve görünüşü bozulmadan kullanıma sunulmasıdır. Bu otelin tadilatı mutlaka usulüne uygun yapılmalı ve turizm potansiyeli olarak çok değerli olan eski otel değerlendirilmelidir. Özellikle yabancı turistler çekici olabilir. Her ekoturizm tesisi kendi tanıtımı için kendine özgü ve olağanüstü unsurları keşfedip vurgulamalıdır. Ekoturizm piyasasında özgü ve olağanüstü unsurları çok arananlardandır önemli olanı hem manzara hem genel hava. Temel konfor ve can güvenliği yerine getirildikten sonra tesisin başarısında turistin olağanüstü tecrübesi yatmaktadır. İstisna sayesinde bazen zorluk (kolay olmayan ulaşım, dik giriş, suyun olmaması) zorluk olmaktan çıkıp güçlü yöne dönmektedir. XX.yüzyılda1920 li yılların mimarisi ve otantik havası Kulakkaya otelinin güçlü yönüdür Mert alabalık tesisleri ve pansiyon işletmesi Genel bilgi Hotel-hostel, yemek imkanı ve alabalık çiftliği bir aradadır.

36 36 Güçlü yönler - Derenin hemen kıyısında olması (sessizlik ve doğal güzellik) - Ahşap yapılar - Canlı alabalık bulunması, taze ve yerel gıda. - Hem yerel halk hem de yabancı turist için çekim gücü vardır. Zayıf yönler - Binaların bir kısmı yarım inşaat halinde olması - AB standarlarına göre köpekler zincire bağlı değil kulubelerinde ve bahçelerinde olması gereklidir - Kışın tuvaletlere ulaşım kolaylaştırılmalı ve yolları temizlenmelidir - Gece kalan turistler için dere ve balık haricinde fazlaca bir aktivite yoktur Ekoturizm gelişimine yönelik talimatlar Tesis çevre yönetimine (özellikle atık su ve çöp) uygun olup olmadığı kontrol edilmeli. Belli iyileştirmeleri uygulandıktan sonra hem gece kalan hem günübirlik gelen turist için tanıtım yapılabilir. Etraftaki diğer tesisleri ile isbirliği kurulduktan sonra daha fazla muşteri gece kalabilir. Güzel ve ilgi çekici bir yerdeki ahşap görünü ile bir değer olan tesis SÜLLÜ DAĞ EVİ (Kemal ÖZKILIÇ) Genel bilgi Eco-lodge tanımına en uygun bir tesistir. Güzel manzarası olup komfor şartları sunan ve geleneksel iç dekorasyon olan tuğladan (?) inşaa edilmiş bir ev + turistler konaklanabilecek serenti var.

37 37 Güçlü yönler - güzel bir yerde bulunması (tabiat, manzara) - iç dekorasyon estetikliliği çok üstün, ayrıntılara büyük önem verildi (tığ dantellerle süslenmiş yorgan ve yastık kılıfları, mobilyaların bir kısmı bakımlı eski mobilya, yataklar yanında gece lambaları, askılar), ahşap evin özgü bir estetiği - ev sahibinin sanatsal bir yaklaşımı - ev sahibinin cana yakınlığı, bilgisi ve İnglizcesi - eğitim/çalıştay çekici/ilgi çeken bir teklifi (fotoğraf ustaları tarafından düzenlenen fotoğraf çekim eğitimi) - doğa gezileri rehber ile bir kaç trekking rotası mevcut - FB sayfası - manzaralı bir yemekhane Zayıf yönler tuğla (?) evin dış görünümü serentiye uymuyor gelecekte ev sahibi uyumsallanmasını düşünüyor (dıştan taş kaplaması) eco-lodge standartlarına uygun olmayan dikenli telle arsanın çevrilmesi (çocuklar için) tehlikelidir. Yerine ahşap çitin yapılması öneriliyor. atık yönetimi (kompost, çöp, atık sular) yeterince ekolojik olup olmadığına bakmak gerekir Ekoturizm gelişimine yönelik talimatlar Tesis tipik eko-lodge yüksek standartları karşılamak istediğinden henüz çok nadiren kullanılan son derece ekolojik çözümlerin uygulanmasını düşünmek gerekir. Örneğin: güneş pillerinden (su ısıtma hariç) elektrik üretimi, güneş panelleri, (dışarıda) ayrılabilir kompostlama tuvalet, (tuvaletler su ayrı olarak) gri su geri dönüşüm, kimyasal deterjanlar (bulaşık ve çamaşır sıvıları) kullanılmaması ve teklifte tüm bu yöntemler hakkında bilgi sunulması. Tesisin ve tesise giden yolunun estetik şekilde işaretlenmesi (ahşap levhalar gibi) web sitesi Geliştirerek özellikle küçük gruplar için teklif açıklanması

38 38 Biznes/iş teklifi (örneğin hafta sonları entegrasyon, küçük gruplar benzersiz iş toplantıları) düşünülebilir. Gezi teklifi anlatılmalı ve zenginleştirilmeli, broşürü düşünmek gerekir Ev etrafında ekolojik yaklaşım - geleneksel ağaçlar, çalılar ve bitkiler (kışın izlenmek imkansızdır) - olup olmadığını düşünülmeli Teklifin yabancı turistlere de sunulmalıdır. Tanıtım veya üzerinden yapılabilir. İkisi de ücretli ancak yabancı ekoturistlerin tarafından uğrayan siteler. Yabancı turistler için kültür turları (yerel halk, ormancılar ile buluşma, köy kahvehane ziyareti, tarih hakkında bilgi) da düşünülebilir. Bölgeye gelen turistlerin çevre korunmasına somut eylemlere nasıl katılabilirler. Ekoloji ve çevre korunması ile ilgili tekliflerin tüm yönleri web sitesinde ve tanıtım esnasında vurgulamak gerekir. Son araştırmalara göre, eko-lodge yatırımı getirisi yaklaşık 5 yıl sonra olmaktadır, ama bu tür tesisler ekoturizmin en üst düzeyde olup çok aranır. Eko-lodge imajına uygun olmayan dikenli tel