Ya bir kere kaçmış uykunun ardında harcar geceyi ya da yüzünü aydınlığın serin esintisine döndürerek dinlendirir ruhunu.

Transkript

1 ÖNSÖZ RÜZGÂRI RUHUNDA YAŞAYANLARA Uykusu kaçan bir adam ne yapar? Böyle bir soruyu yanıtlamadan önce uykunun kaçma nedeni üzerinde düşünülmeli. Eğer uykunun kaçma nedeni yaşanan dünya ve onun soğuk atmosferi ise, ilişkilerin köhneleştiği bir dünya ya da yaşamın zevk değil zorunluluk haline geldiği bir dünya ise kaçmaması hata olur bir uykunun. Ve tam bu noktada aynı soruya yanıt aranır: Uykusu kaçan bir adam ne yapar? Ya bir kere kaçmış uykunun ardında harcar geceyi ya da yüzünü aydınlığın serin esintisine döndürerek dinlendirir ruhunu. İşte bu soru ve onun kaçınılmaz iki cevabı ülkemize ve içindeki tüm uykusuzlara yol göstermelidir. Bu ülkenin bir yerlerinde uykusuzluğun devrik bir geçmiş haline getirilmeye çalışıldığı bir şehir var ne mutlu ki. Yine ne mutlu ki bu şehir ve onun aydınlık kafaları uykusuzluğun ilacını ve onu tüm uykusuzlara ulaştırmak için geceyi gündüz etmektedirler. Batman yüzyıllara dayanan geçmişi, sağlam duruşu, petrol gibi bir cevhere kucak açmış ana şefkati, diğer ülke ve illere olan konumu ve ondaki ayrıcalıkları fark etmiş güçlü Batman erleri, ülkesinin arkasına yasladığı sağlam kaleleriyle ülkeye ve onun daha aydınlık geleceğine en iyi zemini hazırlamaktadır. MÜSİAD ın Batman da üstlendiği aktif ve tartışılmaz etkisiyle amacını daha bugünden yaşayan bir ışık ve onun uykusuzlara sunulan serin rüzgârı Batman dan başlayarak bütün uykusuzlara ve uykusuzluğa ulaşacaktır günün birinde. Bu aydınlık kendi rüzgârını salıvermişken ülkenin dört bir yanına, böyle bir aydınlık içinde yer almaya çalışmak kutlu bir ayrıcalık olacaktır elbette. Ve bu herkese sunulmuş önemli bir davet olmalıdır. Yüklenmiş olduğumuz misyonun (İNSAN) hakkını vermek için bu çağrımıza kulak veren herkese binlerce teşekkürler sunarım... Öyleyse serin uykulara hep birlikte Bilal KANTER 1

2 ÖNSÖZ BATMAN GENEL GÖRÜNÜM Huzurlu ve müreffeh yarınlar için bir adım da sen at Müsiad Batman Başkanı Suad ÖZDEMİR MÜSİAD ın Türkiye genelinde kurulan 33. şubesi olan MÜSİAD Batman Şubesi hakkın ve hukukun, adaletin ve eşitliğin, barışın ve güvenin, refahın ve mutluluğun sağlandığı bir kurum olma özelliği taşımaktadır. Bununla birlikte tarihe ve topluma mal olmuş mahalli ve evrensel değerlerin korunduğu, gözetildiği; kendi içinde bütün, bölgesinde etkin, dünyada saygın bir Türkiye için yola çıkan hassasiyet sahibi iş Adamları, kurucu Başkan Suad ÖZDEMİR in Başkanlığında 23 Aralık 2010 tarihinde Batman da kurdukları bir İŞADAMLARI DERNEĞİ dir. HASANKEYF Batman ın kalkınmasında öncü olmak amacıyla kurulan şubemiz, başta üyelerimiz olmak üzere tüm iş adamlarına eğitim, rehberlik ve danışmanlık alanlarında birebir yardımcı olma felsefesiyle yola çıkmıştır. Ayrıca iş adamları arasında iletişimin artırılarak bölgemizden başlayıp tüm ülke sathında bireylerin birbirleriyle ticari, siyasi, iktisadi ve sosyal ilişkilerini en üst düzeye çıkararak refah seviyesi yüksek bir toplum hassasiyetiyle kurulmuş ve bu yönde çalışmalara başlamıştır. Şehrimizin ve bölgemizin siyasal ve ekonomik, bilimsel ve teknolojik kalkınmasına katkıda bulunmak, sanayici ve işadamlarımızın birbirleriyle ticari ilişkilerini ve işlerini geliştirmek amacıyla oluşturulan bir GELİŞİM - DİYALOG - İŞBİRLİĞİ - GÜÇBİRLİĞİ PLATFORMU DUR. Suad ÖZDEMİR Müsiad Batman Başkanı 3

3 ÖNSÖZ Batman Milletvekili Ziver ÖZDEMİR DEĞERLİ DOSTLARIM On bin yıllık bir kültür birikimine sahip batman ın geçmişinden günümüze baktığımızda, 1990 yılında il olarak bölgemizin ticaret merkezi olma yönünde, bölge insanımızın da müteşşebbislik ruhu ile, büyük petrol sanayii ve bunlara bağlı tesislere paralel olarak sürekli artan yatırımlar, bölgemizin bir çok yerindeki insanların buraya göç etmesine neden olmuştur. Batman a yapılan bu göç, aynı zamanda beraberinde farklı kültürlerin transferine kaynak oluşturmuştur. Dolayısı ile oluşan bu sosyal ve kültürel doku sayesinde folklorik yaşam tarzı, birbirleriyle harmanlanarak batman da kendini iyiden iyiye hissettirmiştir. Her anlamda ve her alanda kendini gösteren bu zengin kültürel potansiyelin varlığı, batman a ayrı bir nitelik kazandırırken iş adamlarımızın da sürekli dikkat çektikleri bir il olma konumunu korumaktadır. Coğrafi açıdan bakıldığında Batman ın güneyinde Irak, güney batısında Suriye, doğusunda İran, Azerbaycan, kuzeydoğusunda Gürcistan a olan yakınlığı ile ayrıca kara, hava ve demiryolu ulaşımı ile güneydoğu anadolu bölgemizin ticari anlamda en avantajlı il olma konumunu sürdürmektedir. Tüm bu avantajları ve ilimizin yeni teşvik yasasında 6. Bölgede bulunması hasebiyle yatırımcılarımızın Batman a yatırım yapmasının çok rasyonel olacağı göz ardı edilemez bir gerçektir. Bu anlamda yeni teşvik yasasında yatırımcılarımıza sunulan ekstra avantajlarla gelen yer tahsisi taleplerini karşılamak üzere 2. Hatta 3. organize sanayi bölgeleri oluşturmak için hızla çalışmalarımız devam etmektedir. Bu özel ve güzel kentimiz olan batman ımızın dışarıdan gelecek olan tüm yatırımcıları bağrına basmaya, onları sahiplenmeye hazır olduğunu yapmış olduğumuz çalışmalarımızda şahit olmak bizleri mutlu etmiş, adeta refah seviyemizin gelecekte ciddi yükseleceğini görmüş olmamız batman lı olarak bizleri çok sevindirmiştir. Batman artık kavgalarla değil yatırımlarla anılacağı günlerin geldiğini buradan tüm yatırımcı ve iş adamlarımıza gönül rahatlığı ile beyan eder, yatırımcılarımızı ilimize yatırım yapmaya davet ederken, gelecek tüm yatırımcılarımıza her türlü konuda büyük fedakârlıkla yardımcı olacağımızı bir batman lı olarak borç biliriz. Batman ilimizi en iyi şekilde anlatmak ve tüm ülke insanımızın bakış açısını değiştirmek için bu tip çalışmaların hayati önem taşıdığının bilinci içinde, Müsiad batman şubesi gibi her sivil toplum kuruluşu, aynı zamanda tüm diğer kurumlarımızla tek vücut halinde bu tip bir emekle yoğun çalışmalar yapılması kaçınılmazdır. Dolayısı ile sosyal ve ekonomik profilimizi ortaya çıkaran bu çalışma için başta Müsiad Şube Başkanı Sayın Suad Özdemir ve nezdinde tüm üyelerine, değerli bilgi ve verileriyle katkıda bulunan kuruluşlarımıza ve bu çalışmanın mimarı olan sayın Bilal Kanter ve tüm ekibine ayrı ayrı teşekkürlerimi sunarım. Ziver ÖZDEMİR Batman Milletvekili 5

4 INDEX GİRİŞ ÖNSÖZ 1 GİRİŞ 7 TARİHÇE 9 SEKTÖRLER 11 Yeraltı kaynakları 14 Tarım ve hayvancılık 17 Hayvancılık 18 Tarım 23 Alabalık 25 Meyve ve sebzecilik 27 Hizmetler 31 Sağlık hizmetleri 31 Eğitim hizmetleri 33 Merkez ilçenin yanı sıra Beşiri, Gercüş, Hasankeyf, Kozluk, Sason Batman ın ilçeleridir. Cumhuriyet döneminde kurulmuş olan bu kent petrol sanayisi sayesinde hızla gelişmiştir. Batman ili, Güneydoğu Anadolu Bölgesi içinde stratejik konumu itibariyle gelişmekte olan önemli iller arasında yer almaktadır. Merkez ilçenin yanı sıra Beşiri, Gercüş, Hasankeyf, Kozluk, Sason Batman ın ilçeleridir. Kuzeyde Muş - batıda Diyarbakır - doğuda Bitlis ve Siirt - güneyde Mardin illeriyle komşudur. Ulaşım ve transit geçişler yönünden kavşak noktası durumundadır. Şehrin kara, hava ve demiryolu ulaşımı son derece uygun bir merkez konumunda bulunmaktadır. Zengin tarihi dokusu, büyüyen ekonomisi,gelişen hayvancılık ve tarım sektörünün yanı sıra önemli petrol rezervleriyle bölgenin sanayi gelişiminde Tüpraş ve Türkiye Petrolleri Anonim Ortaklığının büyük katkısı bulunmaktadır. Sayısız medeniyete ev sahipliği yapmış bereketli topraklara sahip Mezopotamyada,Dicle-Fırat nehirleri arasında yer alan ve onun yan kolları Batman ve Garzan Çayları arasındaki havzada kurulmuş olan Batman ın; doğusunda Siirt ve Bitlis kuzeyinde Muş, batısında Diyarbakır, güneyinde Mardin bulunmaktadır. TURİZM 35 Tarihi yapılar 36 Kaleler 43 EKONOMİK YAPI 45 İşgücü ve İstihdam 46 BATMAN YATIRIMINI CAZİP KILAN NEDENLER 53 KURUMLAR 61 Kosgeb 62 Batman Üniversitesi 62 Batman Ticaret Odası 63 Batman Organize Sanayi Bölgesi 63 ULAŞIM VE SOSYAL YAŞAM 66 MÜSİAD 69 MÜSİAD ın Amacı 70 Misyon 71 Vizyon 71 Bu kitapçık Müsiad adına Eganis tarafından hazırlanmıstır Hazırlayanlar : Bilal Kanter - Fatma Baçaru Tasarım: Bülent Sözeri Basım : Can Sevim Batman Kent Bilgileri Yüzölçümü (k2) 4659 Karayolları Uzunluğu Rakım (m) 550 Bina Sayısı Şehir İmarı (ha) Konut Sayısı Sokak Sayısı 1465 İşyeri Abonesi Sokak Uzunluğu (m) 4.479,30 Su Abonesi Cadde Sayısı 231 Elektrik Abonesi Cadde Uzunluğu (m) Su Dağıtım Şebekesi (km) 593 Bulvar Uzunluğu (m ) Kanalizasyon (km) 480 Kaynak : Batman Belediyesi 6 7

5 GİRİŞ Batman Büyüyor! Büyüyen ve aynı oranda gelişen petrol kenti Batman; nüfusu 2011 yılı itibariyle dur döneminde Batman binde 27,64 düzeyinde nüfus artış hızı kaydetmiştir. Batman, net göç hızına göre 20.sırada en çok göç alan ildir.gap bölgesi kapsamında da net göç hızı pozitif olan tek ilimizdir. Yatırımlar açısından güvenli bir il olan Batman, sahip olduğu aktif Pazar sayesinde önemli ticaret merkezlerine yakınlığı bölgenin büyüyen ekonomisine katkı sağlıyor. Kentin; kültürel, sosyal yaşam alanı ve şehrin incisi Hasankeyf i ve diğer tarihi eserleri ile her yıl 1 milyona yakın turiste ev sahipliği yapıyor. Tarım,hayvancılık ve sanayide gelişimini arttıran ilimizin bu faaliyetleri destekleyici teşvik sistemleriyle yeni yatırımcılara kapılarını açıyor. Batman, yatırımların yeni gözdesi! TARİHÇE 8

6 TARİHÇE Yukarı Dicle nin ilk uygar halkı olarak görülen Hurriler den sonra Mezopotamya ya Mitanniler, Asurlular, Urartular, İskitler, Medler ve Persler hâkim olmuşlardır. Bir süre Büyük İskender in yönetiminde kalmış, sonraları Roma topraklarına katılmış ve Roma nın yıkılmasıyla Bizans ın egemenliğine girmiştir. Hz. Ömer in kuzey Mezopotamya yı fethiyle İslam ordularını Emevi ve Abbasiler izlemiştir. Bölge sonraları Selçuklu ve Artuklu egemenliklerinin ardından, 14üncü ve 15inci yüzyıllarda Akkoyunlar ve Safaviler in etkisinde kalmış ve 16.yy da Osmanlı topraklarına dâhil edilmiştir. Han Obası anlamında Elekhan denilen yöre telaffuz değişikliğe uğrayarak halk dilinde Elah zamanla da İluh şeklini almıştır. İluh adlı bucak olarak Siirt iline bağlı iken 1957 de Batman adıyla ilçe, 1990 da aynı adla il olmuştur yılında bucak haline getirilen Iluh, 1940 lı yılların sonları ile 1950 li yılların başlarında bölgede var olan petrol filizlerinin değerlendirilmesi sonucunda Iluh bucağında her alanda büyük gelişme sağlanmıstır. Bu gelişmeler üzerine 2 Eylül 1957 tarihinde ilçe teşkilatı olarak kabul edilmiştir genel nüfus sayımında Iluh nüfusunun 4713 olarak kaydedilmesiyle 2 Kasım 1955 yılında Belediye teşkilatı kurulmuştur yılına kadar çok hızlı bir gelişme yaşayan Batman, 16 Mayıs 1990 tarih ve 3647 sayılı kanunla Türkiye nin 72. ili olma unvanına kavuşmuştur. SEKTÖRLER 10

7 SEKTÖRLER SEKTÖRLER Refah seviyesini artırmayı planlayan ilimizin en önemli hedefi ekonomide yakalanan gelişim sürecini hızlandırmaktır. Bu hedefin gerçekleşmesini sağlayan sektörlerin başında gelen sanayi sektörü, gelişimini ilde kullanılan harcanan elektrik oranlarıyla göstermektedir yılından itibaren harcanan elektrik miktarı gösterdiği dengeli artışla kwatt a kadar yükselmiştir. İmalat sektöründe sahip olduğu işletme sayısını her yıl bir önceki yıl rakamını ikiye katlayarak artıran Batman; grafiksel olarak yükselen bir değer göstermektedir. Var olan Organize Sanayi Bölgesine ikincisini ekleyecek olan Batman, bu sanayi bölgesi için 485 bin m2 arazi tahsis etmiştir. Kent içerisinde dağınık halde bulunan ve genelde imalat veya tamir, bakım işleriyle uğraşan küçük işletmeleri bir araya getirerek onlara özellikle altyapı anlamında daha elverişli bir üretim ve hizmet ortamı sağlayan Küçük Sanayi Sitesinin bünyesindeki yapı kooperatiflerinin en yüksek işyeri sayısı Batman KSS da bulunmaktadır. Batman da bu kapsamda son 10 yılda firma kurulmuştur. Personelin o işyerindeki çalışma sürelerinin dağılımları homojen değildir. 1 yıldan az çalışanlar çok fazla iken (%60), 5 yıldan fazla çalışanların sayısı en azdır (%4). Sürelerinin kısalığı, işe giriş çıkışların çok sık olduğunu göstermektedir. İmalat sanayi istihdamındaki bu istikrarsızlık beklenmeyen bir durumdur. Bunun bir nedeni işyerlerinin çok sık açılıp kapanması olacağı gibi diğer bir nedeni de üretimde işgücü niteliğinin düşük olması olabilir. Kıdem tazminatı da nedenler arasında olabilir. O işyerindeki hayatları boyunca toplam çalışma sürelerinin dağılımlarının yine homojen olmadığı görülmektedir. 1 yıldan az çalışanlar yine çok fazla iken ( %58), 1 ile 5 yıl arasında çalışanların sayısı en azdır ( %17). İmalat sektöründe 2011 yılında önerilen meslek adlarına göre eleman ihtiyacı Tablo da verilmektedir Sektör İçinde İl Payı Sanayi İçinde Sektörün Payı Firma sayısı % İstihdam % Firma Sayısı % İstihdam % GIDA,İÇKİ VE TÜTÜN SANAYİİ ,97 25,65 Batman ın Pay Oranı 29,63 40,25 12,44 10,32 TEKSTİL,GİYİM VE DERİ SANAYİ ,47 22,26 Batman ın Pay Oranı 53,85 42,79 7,25 9,53 KİMYA,PET.,KAUÇUK VE PLAS. ÜR.SANAYİ ,62 18,25 Batman ın Pay Oranı 38,24 66,86 6,74 12,21 TAŞ VE TOPRAĞA DAYALI SANAYİ ,3 29,77 Batman ın Pay Oranı 42,86 24,26 7,77 7,22 METAL EŞYA VE MAKİNE TEÇHİZATI SANAYİ ,66 1,77 Batman ın Pay Oranı 33, ,55 0,32 ORMAN VE KAĞIT ÜRÜNLERİ SANAYİ ,15 2,29 Batman ın Pay Oranı 50 38,76 2,07 0,89 SANAYİ TOPLAM Batman ın Pay Oranı 37,82 40,48 İşyeri Sayısı Eleman İhtiyacı Meslek Adları Yüzde 1 1 Büro İşçisi 1, Büro Memuru 2, Kalfa 2, Konfeksiyon Kontrolörü 6, Meslek Uzmanı 81, Pazarlamacı 1, Şoför 3, Bu sektörde örneklemde işyerleri 76 kişilik bir istihdam arzında bulunmuşlardır. Bunlardan %82 si Meslek Uzmanları(Genel), %7 si Konfeksiyon Kontrolörü, %4 ü Şoför, %3 ü Büro Memuru ve %3 ü Kalfa dır. İmalat Sektörü imalat sektörüne ait işyerlerinin büyük bir çoğunluğu (%50 si) 1 ile 9 arasında personel çalıştıran küçük işletmelerden oluşmaktadır. Bunu %40 oranıyla 10 ile 49 personel çalıştıran işyerleri ve %10 ile 50 ve üstü personel çalıştıran işyerleri izlemektedir. İmalat sektöründe, erkek çalışan(%83)kadın çalışana göre daha fazladır. En çok çalışan sayısı 50 ve üstü (%74) personel çalıştıran işyerlerindedir. İşyerlerinde çalışanların eğitim durumları birbirinden farklıdır. En fazla orta okul ve dengi mezunla rı (%39) yer alırken okur-yazar ve lisans üstü mezunu olanlar bulunmamaktadır. Evliler (%59) bekarlara göre daha fazladır

8 SEKTÖRLER İnşaat Sektörü İnşaat sektörüne ait işyerlerinin büyük bir çoğunluğu (%46,7 si) 1 ile 9 arasında personel çalıştıran küçük işletmelerden oluşmaktadır. Bunu %31,1 oranıyla 10 ile 49 personel çalıştıran işyerleri ve %22,2 ile 50 ve üstü personel çalıştıran işyerleri izlemektedir. Yeraltı Kaynakları Ülkemizin en önemli petrol rezervlerine sahip olan Batman ili, Türkiye deki petrol üretiminin büyük bir kısmının yapıldığı TPAO un üretiminin tamamına yakını Batman dan karşılanmaktadır. Bölgenin en önemli yeraltı kaynağı petroldür. Raman Dağı ndan çıkarılan petrol, bölgenin en önemli sanayi kuruluşu olan Batman Rafinerisinde işlenir. Batman-Siirt (Raman, Beşiri, Kurtalan, Yanarsu, Baykan,Magrip, Çelikli Germik) petrol çıkarılan bölgelerdir. Bölgenin diğer yeraltı kaynakları manganez, demir ve Mardin in Mazıdağı ilçesindeki fosfat yataklarıdır. Yurdumuzda ham petrolün arıtılması için rafineriler kurulmuştur. Güneydoğu Anadolu Bölgesi nde üretilen ham petrolün bir kısmı Batman Rafinerisine, bir kısmı da Batman-İskenderun boru hattı ile Dörtyol a gönderilmektedir. Bölge de petrol ve doğalgaz çıkaran birkaç özel şirketin yanında kamu iktisadi teşekkülü TPAO ve Petrol Piyasası Kanunu kapsamında EPDK tarafından rafinerici lisanslı TÜPRAŞ, Batman ilinin sosyoekonomik yapısını doğrudan etkileyen Bölge deki en büyük şirketlerindendir yılı itibariyle LPG piyasası kanunu sonrası ise likit petrol gazı dağıtım, depolama, taşıma ve bayilik lisansı almış şirketler taşımacılık sektöründe gaz ticareti yapmaktadır yılında işletmeye açılan Batman Rafinerisi, yıllık 330 bin ton ham petrol işleme kapasitesiyle Türkiye nin ilk rafinerisi olma özelliğini taşımaktadır yılında gerçekleştirilen bir darboğaz giderme projesi ve 1972 de yeni Ham Petrol İşleme Ünitesi nin devreye alınmasıyla Batman Rafinerisi nin yıllık ham petrol işleme kapasitesi 1,1 milyon tona ulaşmıştır. Rafineride, 2010 yılında 903 bin ton ham petrol işlenmiş ve ağırlıklı olarak asfalt ve standartlara uygun hale getirilmesi amacıyla Kırıkkale Rafinerisi ne gönderilen nafta, motorin ve ara ürünlerden oluşan yaklaşık 873 bin ton ürün üretilmiştir. Yerli ham petrol kaynağına yakınlık avantajına sahip olan Batman Rafinerisi, dönüşüm ünitelerinin bulunmaması nedeniyle basit bir konfigürasyona sahiptir ve Nelson kompleksite endeksi 1,83 tür yılında toplam ürün satışları % 10 artışla 957 bin ton olarak gerçekleşmiştir. 14

9 SEKTÖRLER Kırıkkale ve İzmir Rafinerilerinden taşınan ürünlerle AB standartlarında ürün satışı gerçekleştirilen Batman Rafinerisi nde, bölge talebi ve altyapı çalışmalarının artışı paralelinde asfalt satışı % 32 oranında artırılarak, 415 bin tondan 550 bin tona yükseltilmiş ve satış rekoru kırılmıştır. Talep paralelinde üretilen solventin üretim ve satışında da rekor kırılmıştır yılı içinde Batman Rafinerisi nden spek dışı motorin, HSRN ve LSRN ürünleri, heavy dizel, Kırıkkale Rafinerisi nden ise kırsal motorin, motorin ve benzin ürünleri karayolu ile karşılıklı olarak taşınmaktadır. Bunun sonucu olarak ham petrol içine ürünlerin karıştırılması ile boru hattı üzerinden yapılan transferler azaltılmıştır. Rafineride A grubu emisyon izninin 2007 yılında alınmasıyla birlikte, baca gazı emisyon değerlerini düşürmek için bölge dışından getirilen düşük kükürtlü fuel oil, rafinerinin proses ünitelerinde yakıt olarak kullanılmaktadır. Enerji ve Tabi Kaynaklar Bakanlığı nın düzenlediği Sanayide Enerji Verimliliği Proje Yarışması nda Batman Rafinerisi, 2010 yılında 100 HP Ünitesi nde Isıl Entegrasyon İyileştirme ve 1100 HP Ünitesi nde Isıl Entegrasyon İyileştirme projeleri ile birinci olmuştur Sason-Tizi sahası Tenör: %13.5 BaSO4 Rezerv: ton görünür+muhtemel Sason-Tizi-Kösekköy sahası Tenör: % 63.5 BaSO4. Yatak limonit minerali de içermektedir. Rezerv: ton görünür+muhtemel DEMIR ( Fe ) Sason-Tizi (Örenağıl) sahası Tenör: % 34 Fe2O3, % 3.5 Mn Rezerv: Geçmiş yıllarda ton cevher üretilmiştir. TUĞLA-KIREMIT ( TğKi ) Girbereşk Köyü sahası Kalite: İyi Rezerv: ton jeolojik Tarım ve Hayvancılık Kalkınma açısından bölgedeki önemli potansiyel sektörlerin başında tarım sektörü gelir. Batman ilinin önemli bir bölümü tarım ve hayvancılıkla geçimini sağlamaktadır. Arazi yapısı ve ikliminden yola çıkarak bölgede tarımsal ürünlerin kolaylıkla yetiştirebileceği söylenebilir. Özellikle çayır ve mera alanların fazlalığı tarımla birlikte hayvancılık için önemli bir gelişme alanı yaratmaktadır. 21. yüzyılda artık tarım için ön koşul arazi varlığı değildir. Gelişmiş ülkeler topraksız tarıma dayalı üretimleriyle klasik arazi tarımına oranla daha verimli sonuçlar almaktadırlar. Diğer alanlarda olduğu gibi tarımda da tarımsal yöntemlerin sürekli olarak modernleştiği gözlemlenmektedir. Tarımsal üretimde stratejik ürünlere yönelen bölgelerin daha olumlu ve hızlı sonuçlar elde ettiği gözlemlenmiştir.dünyanın en önemli tarım ve enerji projelerinden biri olan GAP, 2012 yılına doğru modern eylemler dizisiyle bölgeye hayat verme noktasında merkez görevini üstlenmiştir. Bölgemizin sulanabilir arazisi arttırıldığında tarımsal potansiyelin değerlendirilmesi noktasında önemli bir mesafe alınmış olacaktır. Sulanabilir alanının azlığı şimdilik bölgenin özellikle tahıllara yönelmesine yol açmış görünmektedir. Bununla birlikte baklagiller üretimi ülke üretimi içinde en fazla üretim payı bitki grubuna aittir. Son yıllarda buğday ve mercimek üretimi oranı oldukça fazladır. 17

10 SEKTÖRLER SEKTÖRLER Beslenmede önemli rolü bulunan hayvancılık sektörü, ulusal geliri ve istihdamı artırması, et, süt, tekstil, deri, kozmetik ve ilaç sanayi dallarına hammadde sağlaması ve kalkınmaya katkı sağlaması açısından kritik öneme sahiptir. Hayvancılık kırsal alandaki işsizliği azaltmak, göç ve göçün ortaya çıkardığı sosyal sıkıntıları önlemek gibi önemli ekonomik ve sosyal fonksiyonlara sahiptir. Batman; büyükbaş hayvancılık bakımından Bölge nin en gelişmiş ili olarak görülmektedir. Büyükbaş hayvancılığın yanı sıra küçükbaş hayvancılık, arıcılık, alabalık, kümes hayvancılığı yapılmakta ve bölge ekonomisine katkı sağlamaktadır. ARICILIK CİNSİ/ ÜRETİMİ Merkez Beşiri Gercüş H.keyf Kozluk Sason Toplam Fenni Arı Kovanı Eski usul Arı Kovanı Bal Üretimi (kg) a-hayvancılık İldeki büyükbaş hayvan yetiştiriciliği Merkez, Kozluk ve Beşiri de yaygındır verilerine göre, canlı hayvan dağılımında Türkiye verileri ile Güneydoğu Anadolu Bölgesi, TRC3 alt bölgesi ve Batman ili farklılık gösterirken, Batman ili, TRC3 bölgesi ve Güneydoğu Anadolu Bölgesi ile benzerlik göstermektedir. TRC3 alt bölgesinde, toplam canlı hayvan miktarının %26 lık kısmını kümes hayvanları oluştururken, Batman da bu oran %33 tür. Koyun sayısına bakıldığında, TRC3 alt bölgesinde toplam hayvan sayısı içerisindeki pay %49 iken, Batman da %56 ve Türkiye genelinde ise bu oran %8 kadardır. HAYVANSAL ÜRETİM ÜRETİM Süt Ve Mamülleri (Ton) 600 Et (Ton) Yumurta (Adet) Bal (Ton) 211 Yapağı (Ton) 150 Deri (Adet) Alabalık KAYNAK : DİKA KANATLI HAYVAN VARLIĞI Kanatlı Türleri İlçe Tavuk Hindi Ördek Kaz Merkez Beşiri Gercüş Hasankeyf Kozluk Sason Toplam KAYNAK : BATMAN İL MÜDÜRLÜĞÜ

11 SEKTÖRLER KÜÇÜKBAŞ HAYVAN VARLIĞI Cinsi Sayısı Koyun - Keçi BÜYÜKBAŞ HAYVAN VARLIĞI Cinsi Sayısı % Yerli 16925,00 44,19 Holştayn 7675,00 20,04 GAK (Güneydoğu Anadolu Kırmızısı) 4399,00 11,48 Holştayn Melezi 2374,00 6,19 Simental 2133,00 5,57 Yerli Kara 1714,00 4,47 Simental Melezi 1116,00 2,91 Montofon Melezi 780,00 2,03 Montofon 709,00 1,85 DAK (Doğu Anadolu Kırmızısı) 365,00 0,95 Diğer 104,00 0,27 Toplam 38294,

12 SEKTÖRLER b- Tarım Tarımsal Araziler İl yüzölçümü hektar alan olup ilin tarım arazisi toplamı, ,1 ha dır. İlin yüzölçümünün büyük bir kısmı (%36,6), tarımsal açıdan elverişsiz arazilerden oluşmaktadır. İl yüzölçümünün % 30,57 i tarımsal faaliyetlerde kullanılmaktadır. Arazinin Cinsi Merkez Beşiri Gercüş H.Keyf Kozluk Sason Toplam(ha) Tarım Arazisi Toplamı Mera Arazisi Orman Arazisi Tarıma Elverişsiz Arazi GENEL TOPLAM İl Arazisinin Dağılımı İlçeler Tarım Arazisi Dağılımı Mera Arazisi %15 Orman Arazisi %17 Tarım Yapılan Arazi %31 Gercüş %20 Merkez %18 Hasankeyf %3 Tarıma Elverişsiz Arazi %37 Kozluk %19 Beşiri %38 Sason %2 Tarım ürünleri Batman ilinin toplam arazi varlığı hektardır hektarlık toplam alanın %31 lik kısmına karşılık gelen ,1 hektarlık alanı tarım arazisi iken, tarıma elverişsiz alan ,2 hektarlık alanla toplam alanın %37 lik kısmını oluşturmaktadır. Mera alanı 71464,7 ha. olup orman arazisi ise ha. dır. Tahıllar içerisinde 2009 verilerine göre, ton ile buğday, üretimi gerçekleştirilen en fazla ürün olurken, ton ile arpa, ton ile kuru baklagiller üretimi en fazla gerçekleştirilen ürünler olmuşlardır. Bu ürünlerin yanı sıra mısır, üzüm, tütün, zeytin ve turunçgiller hariç meyvelerde az da olsa bölgede üretilmektedir. Bitkisel üretim alanında ürünlerin üretimi bir yıllık periyotta devam etmektedir. Tarımsal üretimde, sulanabilir arazi miktarının artması, nadas alanlarının daraltılması ve ikinci ürünün üretilmesiyle artış sağlanmıştır. 23

13 SEKTÖRLER SEKTÖRLER Batman ilinde tarla alanlarının 2005 ile 2009 arasındaki ekimine bakıldığında tahılların sürekli olarak en önemli yeri tuttuğu görülür. Tahıllarda özellikle arpa, buğday ve mısır ekimi yapıldığı görülür. Bunun üretime de aynı şekilde yansıdığı görülmektedir. Batman ın en önemli tarım potansiyeline sahip ilçeler Beşiri ve Gercüş olduğu söylenebilir. Batman da tarla alanlarının % kadarı buğday için ayrılmaktadır. Buna paralel olarak da en fazla ürün buğdaydan alınmaktadır. Batman da yetişen buğdayın verimi hektar başına hesaplandığında ülke ortalamasına yakın olduğu yukarıdaki şekilden görülecektir. Buğdaydan sonra en fazla ekilen ürün olan arpada ise Batman veriminin ülke veriminin genel olarak üstünde olduğu belirnemiştir. Batman, bölgemizde Mardin den sonra en fazla baklagiller üretiminin olduğu ilimizdir. Genel olarak baklagillerden mercimek ve nohut yetiştirildiği görülmektedir. Batman da da yine kırmızı mercimek üretimi yaygındır. İlin en kritik ürünü sayılabilecek mercimeğin üretimi ülke üretimi içinde kendine %3 ile %5 arasında bir yer bulur. Batman da tahıl ve baklagiller kadar olmasa da yem bitkilerinin ekim konusunda kısmen rağbet gördüğü söylenebilir. Ekim alanlarının azlığına rağmen üretimde yem bitkileri önemli bir yer tutmaktadır. Batman daki tarla arazilerinin, 2009 yılı dışında, %11-15 kadarının endüstriyel bitkilere ayrıldığı söylenebilir. TARLA BİTKİLERİ Tahıllar Üretim (ton) Buğday Arpa Mısır (1.ürün) 5360 Mısır (2.ürün) 49,9 Baklagiller Üretim (ton) Nohut 6400 Fasulye 72 Mercimek (kırmızı) 9750 Endüstriyel Bitkiler Üretim (ton) Pamuk (kütlü) 5460 Yumru Bitkiler Üretim (ton) Soğan (kuru) SEBZELER Yaprağı Yenen Bitkiler Üretim (ton) Marul (kıvırcık) 8 Marul (göbekli) 6 Baklagiller Üretim (ton) Fasulye (taze) 378 Meyvesi Yenen Sebzeler Üretim (ton) Kavun Karpuz Balkabağı 9 Hıyar 3829 Patlıcan 4753 Bamya 5 Domates Biber (dolmalık) 1730 Biber (sivri) 1500 Yumru ve Kök Sebzeler Üretim (ton) Sarımsak (taze) 5 Soğan (taze) 2500 MEYVELER Yumuşak Çekirdekliler Üretim (ton) Armut 141 Ayva 40 Elma 230 Sert çekirdekliler Üretim (ton) Erik 6,75 Kayısı 150 Kiraz 358 Şeftali 138 Vişne 42 Zerdali 76 Sert Kabuklular Üretim (ton) Antep Fıstığı 402 Ceviz 162 Badem 365,8 Üzümsü Meyveler Üretim (ton) Çilek 45 Dut 33 İncir 82 Nar 172 Üzüm YEM BİTKİLERİ Mısır 8910 Fiğ Burçak 2657 Yonca 1147 c-alabalık Batman`da alabalık tesislerinin sayısının fazlalaşmasıyla balık eti tüketiminde artış gözlemlenmiştir. Önceki yıllarda sadece çay kenarlarında olta ile çevre nehirlerde ise ağlarla balıkçılığın yapıldığı ilde, baraj gölünde art arda kurulan alabalık tesisleri balıkçılık sektörüne hareketlilik getirmiştir. Baraj gölünde su ürünleri yetiştiriciliği yapan tesislerden üçünün yıllık 750 ton kapasiteli, ikisinin 250 ton kapasiteli toplamda 2 bin 750 ton alabalık yetiştiriciliği yapılmaktadır. Bu tesislerde 13 mühendis ve yaklaşık 60 işçi istihdam edilmekte, kurulum aşamasında olan 950 ton kapasiteli yeni tesisin hizmete girmesi ile istihdam edilen kişi sayısında da artış yaşanmıştır. Batman baraj gölü çevresinde alabalık çiftliklerinin sayısının artması baraj turizmini geliştirmesinin yanında tesislerin dolaylı olarak istihdama katkı sağladı kaydedilmiştir. Genelde tütün ekiminin yaygın olduğu bölgede, balıkçılığın yanı sıra arıcılık, çilek üretimi ve seracılığın gelişmesinin gelecek için umut verici. Batman da hayvancılığı geliştirme projeleriyle, üretimi artırmak çalışmaları sürdürmektedir. Batman Barajı nda, Hayvancılığı Geliştirme Projesi kapsamında kafeste alabalık yetiştirme tesisleri hizmete girmiştir. Batman Barajı nda 235 ton kapasiteli bu tesis dışında iki tesisin de projeleri tamamlanmış faaliyete geçmeyi beklemektedir. Projenin amaçlarından biri de çiftçilerin sudan en verimli şekilde faydalanması için de çalışmaların devam etmesini sağlamaktır. Tarım Bakanlığı, kafeste balık yetiştiren çiftçilere yavru balık alımında destek vermektedir. Ayrıca çiftçiler yetiştirdikleri balıkları satarken destek alacaklardır. Her biri 235 ton kapasiteli tesislerde yıllık 700 ton alabalık yetiştirilebiliyor. Bu da Batman ekonomisine girdi sağlanmış olacaktır

14 SEKTÖRLER d-meyve ve Sebzecilik Birim hektardan alınan sebze miktarında Batman 33,8 tonla en iyi durumdaki il olarak bölgede yer almaktadır. Batman ili toplam tarım alanı hektar iken bunun hektarı ekili tarla, 994 hektarı sebze bahçesi, hektarı meyve alanı olarak değerlendirilmiş, hektar alan nadasa bırakılmıştır. İlde üretilen meyvelere bakıldığında, en önemli ürünün üzüm olduğu göze çarpmaktadır. Üretilen üzüm miktarının büyük bir kısmı üreticinin hane halkı içerisinde ya da pazarlarda kuru üzüm, pestil ve sucuk olarak tüketilmekte bir kısmı da il dışındaki sirke ve şarap fabrikalarına gönderilmektedir. Batman da baklagil ve yumru-kök sebzelerin pek üretilmediği, meyvesi yenen sebzelerin üretiminin önemli bir yer tuttuğu ve yaprağı yenen sebzelerin de üretiminin arttığı görülmektedir. Batman Merkez ilçesinde patlıcan üretimi önemli yer tutarken, Kozluk biber, fasulye ve rokanın en çok üretildiği bununla birlikte domates, soğan, patlıcan, kavun ve karpuzun yetiştirildiği önemli bir sebze üretim merkezi olarak göze çarpar. Batman meyve alanlarının % 12,7 sine sahip ve aynı zamanda üretimde % 5,8 lik bir paya sahiptir. Batman da üzüm üretiminde Gercüş, ceviz üretiminde Sason göze çarpmaktadır. e-seracılık Batman ilk olarak 2012 yılında Yeniköy İlçesiyle seracılık işlemlerine başlıyor.tarım, Hayvancılık ve Gıda Müdürlüğü nün yüzde 80 hibe kredisi verdiği Yeniköy de 8 dönümlük alana, sera kuruldu. Batman-Sason karayolu üzerinde bulunan Taşlıdere Kaplıcası sıcak suyu ile üretim yapan sera ürünleri ilgi görüyor. Beş dönümlük alanda seracılık yaparak domates üreten üreticiler, seralarını sıcak kaplıca suyu ile ısıtıyor. 27

15 SEKTÖRLER Sanayi Batman yatırım, sanayi ve ticaretiyle hızla büyüyor! Son dönemde birbiri ardına açılan fabrikalar ile Güneydoğu da cazibe merkezi olma yolunda büyük mesafe kat eden Batman da, yatırımcıların yer talebinin karşılanması için Organize Sanayi Bölgesi büyütülüyor. Batman da özellikle tekstil alanında yakalan ivme, yapılacak yatırımların cazibe merkezi konumuna getiriyor Batman da sanayi gün geçtikçe gelişmektedir. Bu gelişimde ; merkez ilçede bulunan Tüpraş ve Türkiye Petrolleri Anonim Ortaklığı tesislerinin büyük payı bulunmaktadır. Son yıllarda özellikle müteşebbislerce yapılan sanayi yatırımları göz dolduracak niteliktedir. 29

16 HİZMETLER

17 HİZMETLER HİZMETLER 1-Sağlık Hizmetleri Batman, Güneydoğu Anadolu Bölgesindeki en önemli sağlık merkezlerinden biridir. Özel ve devlet hastanelerinin sayısının çokluğunun yanısıra hasta yatak sayısı ile de hizmet sektöründe olumlu bir büyüme sürdürmektedir. Yüz bin kişi başına düşen sağlık personeli sayısı uzman hekim, pratisyen hekim ve diş hekimi için sırasıyla 58,6, 45,7, 10,8 dir.aynı göstergeler için Türkiye değerleri sırasıyla 85,9, 46,2, 27 dir. Batman İl Sağlık Müdürlüğü nden alınan verilere göre Batman da 6 özel hastane bulunmaktadır. Kamu Hastane Sayısı Kamu Hastane Sayısı Hastane Yatak Sayısı Yüzbin Kişi Başına Düşen Hastane Sayısı ,6 BATMAN ÜNİVERSİTESİ Eğitim hizmetleri Yüz bin Kişi Başına Düşen Hastane Yatak Sayısı Yatak Sayısı Uzman Hekim Pratisyen Hekim Diş Hekimi Türkiye ,9 46,2 27 Batman ,6 45,7 10,8 Batman İli Kamu ve Özel Hastane Bilgileri: Hastane Adı: Yatak Sayısı: Özel Medical Park Batman Hastanesi 110 Özel Batman Alman Hastanesi 105 Özel Batman Dünya Hastanesi 100 Özel Batman Farabim Hastanesi 27 Özel Batman Yaşam Hastanesi 47 Özel Batman Hastanesi 51 Batman Bölge Devlet Hastanesi 350 Kadın Doğum ve Çocuk Hastalıkları Hastanesi 125 Kozluk Devlet Hastanesi 72 Gercüş Devlet Hastanesi 25 Sason Devlet Hastanesi 30 Genel Toplam: 1042 Okullaşma oranlarına bakıldığında Batman ın ilköğretim dışındaki tüm eğitim kademelerinde ülke değerlerinin gerisinde kaldığı görülmektedir. Batman da ilköğretimde derslik başına düşen öğrenci sayısı 44 iken bu sayı genel ortaöğretimde 57 ye kadar çıkmaktadır. Batman Üniversitesi nin yanı sıra yılı eğitim-öğretim kayıtlarında göre Batman genelinde 10 adet Teknik ve Meslek Lisesi bulunmaktadır. Bilgisayarlı Muhasebe, Bilişim Teknolojileri, Büro Yönetimi ve Sekreterlik, Pazarlama ve Satış Elemanı gibi bölümler ticaret liselerinde bulunmakta; Mobilya ve Dekorasyon, Elektrik ve Elektronik, Motor Teknolojisi, Bilişim Teknolojileri, Makine Teknolojisi,Kimya Teknolojisi gibi alanlar endüstri ve meslek liselerimizde okutulmaktadır.teknik ve Meslek Liselerinde öğretim görmekte olan öğrenciler, gelişmekte olan Batman ekonomisinin ihtiyacı olan nitelikli personel ihtiyacını karşılayabilecek durumdadır. ÖĞRENİM DURUMU ERKEK KADIN TOPLAM OKURYAZAR OLMAYAN OKURYAZAR İLKÖĞRETİM ORTAÖĞRETİM(LİSE) ÖNLİSANS LİSANS YÜKSEK LİSANS DOKTORA GENEL TOPLAM Kaynak : İŞKUR 32 33

18 TURİZM

19 TURİZM TURİZM Dicle nin suladığı topraklarda kültürlerin buluştuğu kent Batman İlinin yer aldığı Mezopotamya bölgesi pek çok kültürün varlığına tanık etmiş, İpek yolu üzerindeki konumuyla tarihin her safhasında ticari önemini korumuş, medeniyetlerin gelişip yayılmasında bir köprü görevini görmüştür i aşkın mağaranın bulunduğu bu bölge dünyada benzeri az bulunan bir doğa harikasıdır. Dicle nin aktığı topraklarda zengin tarihi geçmişini koruyan Batman, antik kent Hasankeyf ve tarihsel anıtlarıyla turizm açısından oldukça çekici bir bölgemizdir. Hasankeyf Zeynel Bey Türbesi Akkoyun Hükümdarı Uzun Hasan ın oğlu için yaptırdığı şaheser bir kümbettir. TARİHİ YAPILAR Batman ve Diyarbakır ı birbirine bağlayan eski bir kervan yolu üzerinde Malabadi köprüsüdür. Batman (Malabadi) olarak geçmektedir. Türk-İslam tarihi ve medeniyet açısından önemli bir yere sahip olan bu yörede, Bizans dönemine tarihlenen ve oldukça sarp tepelerde yer alan birçok kale kalıntısı bulunmaktadır. Bunlar Kozluk İlçe sinde Hazo kalesi,kozluk un Bölük Konak köyü nde Kandil Kalesi, Bekirhan ın Yanık Kaya Köyü nde Rabat Kalesi, Sason un Tekevler Köyü doğrultusunda Pertükan Kalesi, Kale Yolu Köyü nde Bozu Kan Kalesi, Sason un kuzeybatısında Meydanok Dağı üzerindeki Beksin Kalesidir. BATMAN DA GEZİLİP GÖRÜLECEK YERLER... Batman İlini ziyaret etmeye gelen yerli ve yabancı turistlerin, mutlaka Batman (Malabadi) Köprüsünü, tarihi Hasankeyf İlçesi ören yerini (Zeynel Bey Kümbeti, İmam Abdullah Zaviyesi, Dicle Köprüsü, Kale Kapıları, Büyük ve Küçük Saraylar, Ulu Camii, Mağara Kiliseler, Mağara Mescitler, Arkeolojik Kazı Alanları, Suyolları ve top yekûn Hasankeyf Harabeleri) ile Mor-Kiryakus manastırı, Mor Aho Manastırı, Kozluk Kalesi ile Kozluk ve Sason ilçe merkezlerinde ve kırsalında bulunan kale, manastır ve camileri, Petrol mahzeni Raman Dağlarını gezip görmeleri gerekir. Ayrıca Batman merkezde Çömçe, Hanedan, Bahçıvan ve Kazım Usta lokantaları ile Hasankeyf te Yol Geçen Hanında bol yağlı et yemekleri, hamur işleri, süt ürünleri, yöreye özgü çorbalar ve tatlılar ile Dicle Nehrinin Şabbot Balığı ve tandır ekmeğini yiyebilirler. Doğa aktivitesi olarak, Hasankeyf te mağara turizmi, Dicle ve Batman Çaylarında sportif olta ve ağ balıkçılığı, Hasankeyf ören yeri, Raman ve Mereto yaylalarında dağ ve doğa yürüyüşü etkinliklerine katılabilirler. Kaynak : Batman İl Turizm Müdürlüğü Batman ın Hasankeyf İlçesine turizm sezonu ile birlikte yerli ve yabancı turist sayısı 1 milyonu geçmektedir. Hafta sonları Hasankeyf e gelen turist sayısı 60 bini bulmaktadır İlçenin nüfusu 3bin 500 iken ; bir günde gelen turist sayısı 30 bini aşmaktadır. 100 yıl önce Antik Hasankeyf te faaliyette olan bir dokuma tezgahı. Günümüzde İstanbul Yeditepe Üniversitesinde sergilenmektedir. Batman merkez Bıçakçı kerik köyü yakınlarda Batman çayı üzerinde Asur kralları tarafın inşa edilen kendi döneminin en uzun ve 40 sütunlu köprüsüdür

20 TURİZM TURİZM Batman Merkez Oymataş Bediye köyünün Dicle ve Ören Yeri. Kozluk İlçemizin Merkezinde yer alan İbrahim Beg Camisi Batman Oymataş Köyünde Mağara Evleri Hasankeyf in binlerce yıllık nöbetini tutan ve kralları,sultanların ve padişahların nehir kenarındaki seyrengahıların bulunduğu Kureköyü Yücebağ Cacas Beldesinde Eski Ermeni Evleri İmam Abdullah Türbesi 38 39

21 TURİZM Gercüş ilçemizin Derdil Gönüllü kilisesinin kubbe kemeri. Gönüllerin kilisesi olarak adlandırılan bu eski tarihi kilisenin yalnız üst kemeri ayakta kalmıştır. Hasankeyf in Kale ve Darphane arasındaki gizemli kanyonu Morkiryakos manastırın eyvan bölümü 41

22 TURİZM TURİZM Gercüş gönüllü köyünde, yıkılması tehlikeli bir taş kasır Sason çayında Batman Turizm Derneği tarafından yapılan rafting sporu KALELER BEKSİ KALESİ Sason ilçesinin 7 km. kuzey batısında bulunan Meydanok Dağının güney yamacında bulunmaktadır.bekiş köyü yakınında olan bu kalenin, vadiye hâkim bir dağın yamacında, kuvvetli bir savunma taktiği ön planda tutularak Bizanslılar tarafından inşa edildiği bilinmektedir. KANDİL KALESİ Kozluk ilçesinin 6 km. kuzey batısında, Sason a giden eski yol üzerindeki Bölük konak (Hergemo) köyünün güneyinde bulunan bir tepe üzerinde inşa edilmiş olan bu kale, doğudaki kalelerin tahkimi amacıyla ve dış güçlerin Erzen bölgesine girişini önlemek üzere 4. Yüzyılın ilk çeyreğinde Bizanslılar tarafından inşa edilmiştir. Gercüş Gönüllü köyü Derdile köyü ve genel görüntüsü RABAT KALESİ 4.yüzyılın başından itibaren Erzen bölgesinin paylaşımı konusunda Perslerle Bizanslılar arasında başlayan savaşlar, yüzyılın sonuna kadar devam etmiştir. İşte bu dönemde savunma amaçlı olarak karşı taarruzların bertaraf edilmesi için Bizanslılar tarafından Sason, Kozluk ve Bitlis üçgeninde çok sayıda savunma amaçlı kaleler kurmuşlardır. Kozluk ilçesinin 18 km. kuzeyinde bulunan Yanık kaya (Rabat) köyündeki Rabat Kalesi de bunlardan bir tanesidir. BOZİKAN KALESİ Sason ilçesinin 25 km. kuzeyinde bulunan Kale yolu (Bozikân) köyünde bulunmaktadır. Bizans dönemine ait olan bu kale de diğer kaleler gibi 4üncü yüzyıl yapılarından olup, doğudan batıya ulaşımı sağlayan ipek yolunun bu bölgesindeki kontrolünü sağlayan bir görev üstlendiği söylenmektedir. Hasankeyf Savur, Mardin ve Diyarbakır kalesinin korunması için kurulan Kelha Alodin kalesi 10 bin yıllık bir kaledir. KOZLUK(HEZO) KALESİ Hasankeyf, Siirt ve Maiferkeyn (Silvan) arasındaki üçgende yer alan Erzen bölgesinin önemli kalelerinden biri olan bu kale, M.S. 416 yılında Pers Hanedanı için dini bir merkez olarak kayalık bir tepe üzerine inşa edilmiştir. Ancak zamanla ortaçağın bu bölgesinden geçen ipek yolunun önemli bir üssü olarak bütün ulaşımı kontrol eder bir konuma gelmiştir. Uzun yıllar İran İmparatorluğuna bağlı kalan Kozluk Kalesi, 5. Yüzyılda bir Nasturi piskoposluğunun merkezi durumunda iken, M.S.639 yılında İyaz Bin Ganem komutasındaki Müslüman orduları tarafından ele geçirilmiştir

23 EKONOMİ

24 EKONOMİ EKONOMİ Ekonomik Yapı 1- İşgücü ve İstihdam Güneydoğu Anadolu Bölgesi nde yatırımlar için cazibe merkezi durumunda olan Batman; hızla büyüyen ve büyüme vaat eden işletmeleri ile istihdamın büyümesini sağlıyor yılları arasında 100 kişiden fazla istihdam sağlayan işyeri sayısı 3 den 22 ye; kişi arası istihdam sağlayan işyeri sayısı 2 den 62 ye yükselmiştir. Aynı dönemde 40 kişiden fazla istihdam sağlayan işletmelerde istihdam edilen kişi sayısı 864 den a yükselmiştir Batman da faaliyet gösteren ve ihracat yapan firma sayısı yılları arasından 2 katından fazla artarak 16 dan 39 a yükselmiştir yılında ilimizin toplam ihracat miktarı ABD doları ABD dolarına yükselerek yaklaşık 2 katı büyüme sağlamıştır yılından itibaren Batman ihracat rakamları sürekli artmaktadır yılında ihracatın %56 sı Irak a yapılmıştır. Batman ili, Irak a olan yakınlığının avantajını kullanmaktadır. İlimizin Irak pazarında önemli bir imajı vardır. Irak pazarında bulunmak ve pazara girişini kolaylaştırmak isteyen yatırımcılar için; Batman yatırım yeri seçimlerinde ilk tercihlerden biri olmaktadır. Batman Gümrüğü nün otomasyon sistemi ile hizmet verebilmesi nedeni ile ihracatçılarımızın işlemleri kısa sürede tamamlanmaktadır YILI SONU İTİBARİYLE KURUMA KAYITLI İŞYERİ SAYILARI İŞYERİ TÜRÜ Kamu Özel Toplam (1-9) işçi (10-49) işçi işçi GENEL TOPLAM 2019 İşyerlerinin İlçelere göre Dağılımı 1992 yılında 1000 dönüm arazide kurulmuş olan ve 76 parselden oluşan Batman Organize Sanayi Bölgesi nde 2010 yılı sonu itibari ile toplam 59 parsel üzerine kurulu 24 üretim tesisi faaliyet göstermektedir. İşletmede olan bu tesislerde yaklaşık 700 kişi çalışmaktadır. 16 adet işletmeye daha yer tahsisi gerçekleştirilmiş olup, tesislerin inşaatı devam etmektedir yılı GAP Sanayi Envanteri çalışmasına göre Batman da üretimde olan 79 adet işletmede toplam 4034 kişi istihdam edilmektedir. KURUMA KAYITLI İŞGÜCÜ SOSYAL DURUM NORMAL ÖZÜRLÜ ESKİ HÜKÜMLÜ ERKEK KADIN TOPLAM GENEL TOPLAM İldeki İşyerlerinin ve Çalışanlarının Temel Özellikleri 46 47

25 EKONOMİ Batman da ticaret sektörü en büyük yüzdeye (%27) sahiptir. Bu sektörü Hizmet, İnşaat, Ulaştırma-Nakliye- Haberleşme-Depolama, Eğitim, Sağlık ve Sosyal Hizmetler, Mali ve Aracı Kuruluşlar, İmalat izlemektedir. (Diğer: Maden, Elektrik-Gaz,Otel-Lokanta-Kahvehane, Kiralama işleri) Batman İlindeki İşyerlerinin ve Çalışanlarının Temel Özellikleri Batman da bulunan işyerlerinde; Erkekler (%80,1) kadınlara göre daha fazla ve daha çok 50 ve üstü (%71,8) personel çalıştıran işyerlerinde çalışmaktadırlar. İşyerlerinde çalışanların eğitim durumları birbirinden farklıdır. En fazla lise ve dengi mezunları (%42) yer alırken, en az okur-yazar (%2) olanlar bulunmaktadır. Evliler (%67,1) bekarlara göre daha fazladır. Personelin o işyerindeki çalışma sürelerinin dağılımları homojen değildir. 1 yıldan az çalışanlar en az iken (%27), 1 ile 5 yıl arasında çalışanların sayısı en fazladır (%39). O işyerindeki hayatları boyunca toplam çalışma sürelerinin dağılımlarının yine homojen olmadığı görülmektedir. 1 yıldan az çalışanlar en az iken ( %23), 1 ile 5 yıl arasında çalışanların sayısı en fazladır (%39). Batman ilinde çalışan kişi sayısı olarak tahmin edilmektedir. Batman da Meslek Adlarına Göre Çalışanların Tahmini Sayıları ve Yüzdeleri Meslek Adları Toplam Yüzde Muhasebeciler 572 1,7 Öğretmen ,5 Pazarlamacı 787 2,4 Satış (Akaryakıt, Pompacı) 248 0,7 Satış (Genel) ,9 Satış (Giyim) 283 0,8 Şoför (Servis) Arabaları) 559 1,7 Şoför (Yolcu Taşıma) 503 1,5 Şoför (Yük Taşıma) ,8 Teknisyenler ,5 Temizlik Görevlisi ,3 Tıp ile İlgili Personel ,7 Veri Giriş Kontrol İşletmeni 449 1,3 Yönetici ,7 Diğer ,2 Toplam ,0 49

26 EKONOMİ EKONOMİ KURUMA KAYITLI İŞSİZLER SOSYAL DURUM NORMAL ÖZÜRLÜ ESKİ HÜKÜMLÜ ERKEK KADIN TOPLAM GENEL TOPLAM Sıra No Meslek Adı YILI AKTİF İŞGÜCÜ HİZMETLERİNE İLİŞKİN İSTATİSTİKLER 2011 de Başlayıp Devam Eden 2012 Bilgisayar Bakım Ve Onarımcısı Kurs Sayısı Katılımcı Sayısı Kurs Katılımcı Sayısı Meslek Adı Erkek Kadın Toplam Sayısı Erkek Kadın Toplam Giyim Üretim Teknolojisi YAŞ DURUMLARINA GÖRE KAYITLI İŞGÜCÜ YAŞ GRUBU ERKEK KADIN TOPLAM GENEL TOPLAM Giyim Üretim Teknolojisi Ağ Sistemleri Ve Yönlendirme Kilim Dokuyucu Hasta ve Yaşlı Bakımı Metal Şekillendirici Oto Elektrikçisi Oto Lpg Bakım Ve Onarımcısı Sıhhi Tesisatçı Motor Teknisyeni Bilgisayar Bakım Ve Onarımcısı Toplam Toplam NİTELİKLERİNE GÖRE KAYITLI İŞSİZLER NİTELİKLİ(VASIFLI) NİTELİKSİZ(VASIFSIZ) GENEL TOPLAM KURUMA YAPILAN BAŞVURULAR SOSYAL DURUM NORMAL ÖZÜRLÜ ESKİ HÜKÜMLÜ ERKEK KADIN TOPLAM GENEL TOPLAM İL MÜDÜRLÜĞÜMÜZÜN AKTİF İŞGÜCÜ PROGRAMLARINA İLİŞKİN GENEL BİLGİLER 2011 PROGRAM Katılımcı Sayısı Program Sayısı Erkek Kadın Toplam KURS TYÇP İŞBAŞI GİRİŞİMCİLİK TOPLAM TYÇP: Toplum Yararına Çalışma Programı 50 51

27 NEDEN BATMAN

28 NEDEN BATMAN NEDEN BATMAN E- NEDEN BATMAN Batman Yatırımını Cazip Kılan Nedenler Orta Doğu ve Asya pazarı için merkezi konumda olan Batman, dış ticarette stratejik öneme sahip Mersin ve İskenderun Limanlarına karayolu ve demiryolu ile bağlanmaktadır. Hızla büyüyen ticaret ağı istihdamı artırırken bölgenin aynı zamanda gözde yatırım ili olmasına da olanak sağlamaktadır. Komşu ülkelere yakınlığı bakımından, dış ticarette mesafe avantajı kullanılarak ihracat rakamları %56 büyümüştür. İhracatta tercih edilen il olmasının önemli nedenlerinden biri de Batman Gümrüğü nün otomasyon sistemi ile hizmet verebilmesidir. Bu sayede ihracatçılar işlemlerini kısa sürede tamamlanmaktadır. Batman da yapılacak olan yatırımların en büyük avantajı Pazar sıkıntısının olmamasıdır. Yalnızca iç Pazar değil, dış Pazar odaklı taleplere de cevap verebilecek konumdadır. Bu aşamada talepleri karşılanan ülkeler arasında Irak ve Suriye örnek gösterilmektedir. Batman a yatırımın avantajlarını başlıklar halinde sıralarsak; Şehrin genç ve dinamik nüfus yapısı. Kalkınma Ajansı nın kurulması. Ve her yıl düzenlenen hibe programları Üniversitenin açılmasıyla birlikte ihtiyaç olan teknik ve uzman eleman ihtiyacının büyük ölçüde karşılanması Bölgeye yönelik destek, teşvik, kredi ve fonların çeşitliliği. Zengin yeraltı kaynaklarının varlığı ve buna bağlı olarak gelişen petrol türevi yatırımların başlaması Tarım ve hayvancılığa elverişli coğrafi koşullar. Petrol yan sanayinin gelişmesine elverişli tesis ve madenler. Eğitim olanaklarının artması, eğitimli nüfus oranın yükselmesi. Sağlık alanında yapılan resmi ve özel yatırımlar. Sanayi kültürü altyapısının oluşmaya başlaması. Sulu tarım yapılan alanların artması. Toprakların farklı tarım türlerine elverişli olması. Coğrafi konumu Teşvik kapsamında 6. bölgede oluşu Devlet ve mesleki kuruluşların sağladığı imkanlar ve esneklikler Yeni Teşvik Sistemine göre IV. Bölge kapsamına dahil edilen Batman da gerçekleştirilen yeni yatırımlar; KDV istisnası,, vergi indirimi, sigorta primi işveren hissesi desteği, faiz desteği, gümrük vergisi muafiyeti, yatırım yeri tahsisi imkânlarından yararlanabilmektedir. 1- KDV Muafiyeti 2- Gümrük Vergisi Muafiyeti TL Kredi Faiz Desteği Teşvik Belgesi Kapsamında Desteklenen Sektörler * Seracılık *Su ürünleri yetiştiriciliği *Tekstil ürünleri *Giyim eşyası imalatı *Derinin tabaklanması ve işlenmesi *Ağaç ve mantar ürünleri imalatı (mobilya hariç), hasır ve buna benzer örülerek yapılan maddelerin imalatı *Akıllı çok fonksiyonlu teknik tekstil *Kağıt ve kağıt ürünleri imalatı *Plastik ve kauçuk ürünleri imalatı (iç ve dış lastik imalatı hariç) *Metalik olmayan mineral ürünlerin imalatı (çok katlı yalıtım camları, kiremit, briket, tuğla, çimento, hazır beton ve harç hariç) *Metal eşya *Makine ve teçhizat imalatı *Elektrikli makine ve cihazları imalatı *Tıbbi aletler hassas ve optik aletler imalatı (saat hariç) *Mobilya imalatı, diğerleri *Oteller *Öğrenci yurtları *Soğuk hava deposu hizmetleri *Lisanslı depoculuk 4- Teşvik belgesi düzenlenmiş yatırımlar için Maliye Bakanlığı tarafından belirlenen usul ve esaslar çerçevesinde yatırım yeri tahsis edilecektir

29 NEDEN BATMAN NEDEN BATMAN *Çağrı merkezleri *Eğitim hizmetleri (okul öncesi eğitim hizmetleri dahil, yetişkinlerin eğitilmesi ve diğer eğitim faaliyetleri hariç) *Hastane yatırımı, huzurevi *Tehlikeli atık geri kazanım ve bertaraf tesisleri *Madencilik ve taşocakçılığı yatırımları (1 inci grup madenler, mıcır, rödovanslı madencilik hariç) *Gıda ürünleri ve içecek imalatı *Entegre hayvancılık yatırımları (entegre damızlık hayvancılık yatırımları dahil) Yukarda belirtilen sektörlere ek olarak yatırım yapılmasının uygun olduğu - Sulu tarımın geliştirtmesiyle birlikte salça ve konserve fabrikaları - Dondurulmuş hazır gıda tesisleri - Gelişen sanayi ve ticareti göz önünde bulundurursak Her türlü Konaklama Tesisleri - Tavuk Entegre Tesisleri - Enerji Yatırımları Özellikle Güneş Enerjisi Santralleri AĞIRLIKLI SEKTÖRLER BİRİNCİ AĞIRLIKLI SEKTÖR GIDA İKİNCİ AĞIRLIKLI SEKTÖR KİMYA ÜÇÜNCÜ AĞIRLIKLI SEKTÖR MADEN DÖRDÜNCÜ AĞIRLIKLI SEKTÖR MAKİNA BEŞİNCİ AĞIRLIKLI SEKTÖR TEKSTİL ULAŞIM EN YAKIN KARAYOLU BEŞİRİ EN YAKIN LİMAN İSKENDERUN EN YAKIN LİMAN (KM) 600,00 EN YAKIN DEMİRYOLU BATMAN EN YAKIN DEMİRYOLU (KM) 23,00 EN YAKIN HAVALİMANI BATMAN EN YAKIN HAVA LİMANI (KM) 35,00 EN YAKIN İL MERKEZİ BATMAN EN YAKIN İLÇE MERKEZİ BEŞİRİ EN YAKIN YERLEŞİM MERKEZİ ÖRMEGÖZÜ (BAHARZIK) EN YAKIN ÜNİVERSİTE BATMAN ÜNİVERSİTESİ - İnşaat sektöründeki canlılığa bağlı olarak İnşaat Malzemeleri ve Yapı kimyasalları tesisleri - Geçmiş dönemlerde yanlış politikalarla üretiminden uzaklaşılan Pamuk tarımı vebuna bağlı olarak İşleme Tesisleri - Bağcılık ve işleme tesisleri - Petrol türevleri Tesisleri Batman Organize Sanayi Bölgesi Başlama-Bitiş Tarihi Büyüklüğü(ha) : 113 Toplam Sanayi Parsel Sayısı : 59 Tahsis Edilen Sanayi Parsel Sayısı : 46 Üretimdeki Firma Sayısı : 24 İnşaa Halindeki Firma Sayısı : 18 Kapalı/Faaliyete Ara Vermiş Firma Sayısı : 1 Kaynak: OSBÜK OSB Bilgi Sitesi, Organize Sanayi Bölge Müdürlüğü 56 57

30 NEDEN BATMAN NEDEN BATMAN BATMAN OSB DE FALİYET GÖSTEREN VE BAŞLAYACAK FİRMALAR 1. ETAP No Firma Adı Üretim Konusu İstihdam Telefon 1 BAHATTİNOĞULLARI İNŞ. İTH. İHR TAAH. SAN. VE TİC. LTD. ŞTİ. MOBİLYA BATMAN ATAY İL ÇELİK DÖKÜM SAN. TİC. LTD. ŞTİ. DÖKÜMHANE BATMAN UN SAN. VE TİC. A.Ş. (NUREL TARIM LTD. ŞTİ.) UN VE BULGUR MEHMET VEYSİ BORAN PASTA VE YEMEK KARMERSAN MAD. PET. ÜRÜ. İNŞ. TAAH. TEKS. TUR. NAK. SAN. VE TİC. A.Ş. MERMER İŞLETMECİLİĞİ MVM GIDA İNŞ. PET. NAK. TAAH. SAN. VE TİC. LTD. ŞTİ. YEMEK FAB DESEN BULGUR UN TARIM ÜR. GIDA NAK. İNŞ. TAAH. İHT. İHR. SAN. TİC. LTD. ŞTİ. BULGUR 21 8 PUSULA MOB. GÜV. HİZ. BİL. BES. VE TEM. MAD. SAN. VE TİC. LTD. ŞTİ. MOBİLYA 10 9 EZER GIDA İNŞ. PET. TEKS.NAK.TAAH.SAN. VE TİC. LTD. ŞTİ. DONDURMA VE GOFRET GÖRET GIDA TEMİZLİK İNŞ. TARIM PET. İTH. İHR. TAAH. SAN. VE TİC. LTD. SUCUK FAB NURTAT SAN. VE TİC. LTD. ŞTİ. KURUYEMİŞ PAKETLEME S.S. BATMAN MERKEZ YEŞİLÖZ KÖYÜ TARIMSAL KALKINDIRMA KOOP. PEYNİR YOĞURT AYRAN SAVCIOĞULLARI GIDA SAN. TİC. LTD. ŞTİ. PASTA KURABİYE VE LOKUM NURKAD GIDA SAN. TİC. LTD. ŞTİ. MERCİMEK FAB GENÇ GRUP. TEM. ÜRÜ. GIDA İNŞ. SAN. TİC. LTD. ŞTİ AMBALAJ VE DEZENFEKTAN AYBES TEKS. İNŞ. OTO GIDA PET. VE DAY. TÜK. MAL. SAN. TİC. LTD. ŞTİ. ÇORAP FAB FERME GIDA PETROL TAAH. İNŞ. İHT. İHR. TEKS. SAN. VE TİC. LTD. ŞTİ. ÇİKOLATA, KAKAOLU FINDIK KREMASI İMALATI 18 AKBAŞ OTO KONUT YAPI İNŞ. SAN. TİC. LTD. ŞTİ. MOBİLYA VE KONDİKSİYON ALET GÜNAYDIN TOP. GIDA, PAZ. LTD. ŞTİ. MEYVE SUYU FAB OZALTUNLAR GIDA SAN. A.Ş. ÇAY PAKETLEME MEYCAN GIDA TEM. İNŞ. NAK. TUR. TAAH. VE TİC. LTD. ŞTİ. MEYVE AROMALI İÇECEK SOS ŞALGAM SUYU AK MISIR KURUTMA TARIM VE TARIM ÜRÜNLERİ SAN. VE TİC. LTD. ŞTİ. MISIR KURUTMA DİCLE GÜNEYDOĞU İNŞAAT PETROL DEMİR ÇELİK TAAH. NAK. SAN. LTD. UN VE BULGUR RAUDİ MOB. İTH. İHR. SAN. VE TİC. LTD. ŞTİ. LCD SEHPA, MOBİLYA VE MUTFAK KARDEŞLER CAM MOZAİK İNŞ. TAAH. NAK. GIDA OTO TEKS. SAN. TİC. LTD. CAM MOZAİK HEY-GÜNEŞTEKİN TEKSTİL TURİZM. SANAYİ VE TİC. A.Ş. TEKSTİL FAB ETAP 27 FERNAS ALÇI SAN. VE TİC. A.Ş. TOZ ALÇI IMPERIAL YAPI KİM. SAN. VE TİC. LTD. ŞTİ. SERAMİK YAPŞTIRICI VE DERZ DOLGU MALZ ÖZOĞUL İNŞ. TAAH. SAN. VE TİC. LTD. ŞTİ. PVC VE HDPE PETROL YEM SAN. HAYV. İNŞ. TEKS. TİC. LTD. ŞTİ. YEM FAB PLAZMA SÜT VE GIDA ÜRÜ. TAR. VE SERA PET. ÜRÜ. NAK. İNŞ. LTD. ŞTİ. SÜT ÜRÜNLERİ YUSAŞ. SÜT. ÜRÜ. GIDA VE HAYV. İNŞ. İHT. İHR. SAN. VE TİC. LTD. ŞTİ. SÜT ÜRÜNLERİ TEKNO BARAN MAD. SAN. TİC. İHT. İHR. İNŞ. A.Ş. ALÇI FAB YAVUZ KARDEŞLER LTD. ŞTİ. 35 BİMSAŞ. PET. NAK. İNŞ. SAN. VE TİC. A.Ş. EKMEK MAKİNA VE EKİPMANLARI FAB. BİMSİ AŞMOLEN VE DUVAR MALZ SASON PINAR MARKETCİLİK. SAN. LTD. ŞTİ. PLASTİK FAB DALAY MERMER VE MAD. KARO, GRANT, TAAH. SAN. VE TİC. LTD. ŞTİ. MERMER FAB CEMAL ÖZYILMAZ (ÖZYILMAZLAR MAKİNE) MAKİNE İMALATI FEMAŞ. NAK. MAD. OTO PET. GIDA İNŞ. ENJ. SAN. TİC. LTD. ŞTİ. KOLİ BANDI VE DİLİMLEME BASKI TEMİZ İŞ HALI DOKUMA PET. TEKS. NAK. İNŞ. TAAH SAN. VE TİC. LTD. ŞTİ. HALI VE ÇADIR İM ŞİFA İNŞ. YALITIM İM. TAAH. SAN. VE TİC. LTD. ŞTİ. EPS YALITIM SİST GÜMÜŞAY İNŞ. SAN. TİC. LTD. ŞTİ. PVC PROFİL ÇEKİMİ FERPA ALÇI PLAKA ÜRE. PAZ. TİC. LTD. ŞTİ. ALÇI PLAKA FERNAS ALÇI SAN. VE TİC. A.Ş. 3. ETAP MEMBRAN YALITIM CAM YÜNÜ GENÇ PET. TEKS. GIDA SAN. TİC. LTD. ŞTİ. TEKSTİL VE MEBRAN AYDINLAR CAM PAZ. İTH. İHR. TAAH. SAN. TİC. LTD. CAM YÜCE KALIP VE ÇELİK EŞYA SANAYİ (NAYİF YÜCE) ÇELİK EŞYA (ÜTÜ MASASI VB.) ARTI OTO KEPENK VE AL. SAN. TİC. LTD. ŞTİ. OTOMATİK KEPENK ÜNEL İNŞ. (KASIM ÜNEY) 6 LIK PROFİL ÜRETİMİ ÇETİN KURUYEMİŞ İML. TAR. GIDA PET. TAAH.İTH. İHR. SAN. TİC. LTD. ŞTİ. KURUYEMİŞ FAB GÜNGÖRDÜ NAK. TAAH. İNŞ. PET. EĞİT. TEKS. SAN. VE TİC. LTD. ŞTİ. YEM FAB LİDER SAVIO ELEKTRİKLİ EV GEREÇLERİ SA. VE TİC. AŞ. ELEKTRİKLİ EV ALETLERİ SET YOL SAN. TESİSLERİ İML. MAK. İNŞ. TAAH. TİC. LTD. ŞTİ. BORU TANK İMALATI SAMET CAM SAN. TİC. LTD. ŞTİ. DEKORATİF CAM İNSET TIBBİ ÜR. SAN. TİC. LTD. ŞTİ. ŞIRINGA ÜRETİMİ