yıldız ibrahimova Türkiye de müzik meslek olarak görülmüyor

Transkript

1 yıldız ibrahimova Türkiye de müzik meslek olarak görülmüyor 86

2 SÖYLEŞİ Eşsiz ve güçlü sesini benzersiz doğaçlama tekniğiyle birleştiren caz müziğinin büyük ismi Yıldız İbrahimova ile Balkanlardan Türkiye ye uzanan sanat hayatını ve yeni projelerini konuştuk. Bulgaristan da doğup büyüdünüz, orada eğitim aldınız. Müzik eğitimi açısından bir kıyaslama yapacak olursak Türkiye ile ne gibi farklar var? Şarkı söylerken o ilgiyi gördüğümde, ne kadar derin ve kültürlü bir yerden geldiğimi çok daha iyi anlıyorum. Balkan müziklerinin ne kadar eski bir geçmişi olduğunu, ne kadar zengin bir insan olduğumu hissediyorum. Bununla sadece gurur duyabilirim. Benim eğitim aldığım dönemde Bulgaristan komünist rejimle yönetiliyordu. Açıkçası şimdiki dönemden çok farklıydı. O zamanlar ağırlıklı olarak eğitime ve kültüre önem veriliyordu. Bu bakımdan ben çok şanslıyım, çünkü aldığım müzik eğitimi çok sağlamdı. Piyano ve solfej eğitimiyle çocuk müzik okulundan başlayarak sırasıyla müzik lisesi -ki orayı birincilikle bitirdim- konservatuvarda teori bölümünde okudum. O da benim için çok sağlam bir temel oldu. Orada orkestra şefliğini, koro şefliğini, aranjmanı öğrendim. Bunların hepsi müziğin temelini oluşturan ögelerdir. Hayatım boyunca bunların faydasını gördüm, o yüzden öğretmenlerime her zaman şükran borçluyum. Bu eğitimin meyvelerini topluyorum. Benim sesim diğer seslerden çok farklı olduğu için müzik lisesindeyken öğretmenim beni koloratur soprano olarak seçmişti ve o tür aryalar söylemeye başladım. Koloratur soprano en tiz kadın sesidir. Öğretmenime bir gün pes seslerimin de olduğunu söyledim ve beni dinlemesini istedim. Yaşım daha 15-16; sesim dört oktav olunca hocam da şaşırdı. Ne yapalım derken, öğretmenim önce tiz seslerimin oturmasını sonra pes sesleri de çalışacağımızı söyledi. Pesler öyle kaldı, çalışamadık. Daha sonra bir gün öğretmenim pes sesleri çalışalım çalışmasına da sana göre aryalar yazılmamış ki, öyle repertuarlar yok dediğinde o zaman artık benim kafamda iyice caza yönelmek fikri yerleşti. Sadece Türkiye den değil, yurtdışından da davet aldığımda her yere kendime güvenerek gidiyorum. Biliyorsunuz caz müziğinde egemenlik erkeklerin elindedir. Ben hep erkeklerle çalıştım. Yeni başladığım zamanlar kadın olduğum için bana biraz şüpheyle bakıyorlardı. Ama ne zaman ki beni tanımaya, neler yapabildiklerimi ANKARA SANAYİ ODASI YAYIN ORGANI MART / NİSAN

3 görmeye başladılar, o şüpheleri saygıya dönüştü. Bunları çok yaşadım. Caz müziğine geçişiniz nasıl oldu? Babam evde sürekli caz dinlerdi. Sonra bana bir gün Ella Fitzgerald ın bir kasetini verdiler. Evde iş yaparken dinlemeye başladım ve İşte bu! dedim. Ben, bu müziği yapmalıyım dedim. Benim yolumun bu olduğuna karar verdim. Ama ben hiçbir zaman ikinci bir Ella Fitzgerald olmak istemedim. Bunu öğrencilerime de söylüyorum. Önünüzde çok uzun bir yol var, kendinizi bulmaya çalışın, orijinal olun, birini taklit etmeyin diyorum. Konservatuvarı bitirdikten sonra, ben şarkıcı oldum, her şeyi biliyorum demedim. Sürekli çalıştım, evde her gün ses çalıştım, teknik çalıştım, kendi kendime denemeler yaptım. Kendimi nasıl daha çok geliştiririm diye sürekli denemeler yaptım. Müzikleri çok iyi analiz ederek çalıştım. Benim için Gershwin in müziğinin çok önemli bir yeri var. Klasik müzikten caza geçişte çok önemli bir köprü olduğunu düşünüyorum. Aslında beni cazın en çok çeken tarafı doğaçlamaya olanak sağlamasıydı. Caz müzik soliste müthiş bir özgürlük veriyor. Klasik müzik öyle değil, belli kalıplar içinde söylüyorsunuz. Cazın birçok türünü de yaptım, mesela free caz yaptım. Genelde Avrupa da yaptım, çünkü burada istediğim müzisyenleri bulamıyorum. Beni ilgilendiren çok çeşit müzik türleri var. Mesela, Marcanca Çigan Romansları albümü yaptım. Şimdi yeni bir projem var, Rumeli türküleri albümü hazırlıyorum. Albümün ismi Annemden Rumeli Türküleri olacak. Çünkü o türkülerin hepsini annemden biliyorum. Hatta albümdeki bir türküyü de annem söyledi. Çok ilginçtir Türkiye de bu türküleri bilmiyorlar. Bu arada çok kısa süre sonra klasik caz formatında bir albümüm çıkacak. İsmi Back to my love. Bu albümü merhum eşim Ali Dinçer e ithaf ettim. Konservatuvarı bitirdikten sonra, ben şarkıcı oldum, her şeyi biliyorum demedim. Sürekli çalıştım, evde her gün ses çalıştım, teknik çalıştım, kendi kendime denemeler yaptım. Kendimi nasıl daha çok geliştiririm diye sürekli denemeler yaptım. Son birkaç yıldır Türkiye de müthiş bir Balkan müziği furyası başladı. Sadece Türkiye de değil, her yerde. Mesela geçen sene Viyana da çok büyük bir Balkan müziği festivaline katıldım. Sahneye çıktığımda o kadar çok alkış vardı ki şarkıya başlayamadım. İnanılmaz bir ilgi vardı ve bu festival bir ay boyunca devam etti. Balkanlar hakikaten çok farklı bir yer. Doğu ile batının kavşak noktasında olması oraya çok büyük bir zenginlik katmış; onlarca medeniyet, kültür gelip geçmiş, hepsi bir şeyler bırakmış. Fransızlarla bir proje için çalışırken annemden duyduğum çok eski bir türküyü söylemeyi teklif ettim. Onlara çok ilginç geldi, o değişik makam, ritim, duygu Çok etkilendiler. Sözlerinden hiçbir şey anlamıyorlardı ama çok beğendiler ve sözlerini yazmamı istediler, sonra da şarkıyı beraber söyledik. Nereye gidersem gideyim; Avrupa, ABD, Japonya, Avustralya Her zaman büyük bir gururla Ben Balkanlardan geldim diyorum. Çünkü Balkanlar hakkında kötü bir imaj oluşmuş, Balkanlar ezilmiş, itilmiş bir yer olarak biliniyor. Balkanlar sadece savaşla anılmamalı. Şarkı söylerken o ilgiyi gördüğümde, ne kadar derin ve kültürlü bir yerden geldiğimi çok daha iyi anlıyorum. Balkan müziklerinin ne kadar eski bir geçmişi olduğunu, ne kadar zengin bir insan olduğumu hissediyorum. Bununla sadece gurur duyabilirim. En beğendiğiniz caz sanatçıları kimlerdir? Kimlerle ortak projelerde bulundunuz? Klarnetçi Ivo Papazov benim için bu müzikte bir numaradır. Onun müziğe kattığı çok başka şeyler var. O çalarken, makamdan çıkıp daha çağdaş bir caza kayıyor. Dünya müziği, evrensel müzik yapan biri. 88

4 SÖYLEŞİ Türkiye de genel müzik eğilimlerinin bir değerlendirmesini yapar mısınız? Türkiye de çok iyi konservatuvarlar, çok iyi müzisyenler var. Ancak burada şöyle bir durum var: Müziğe küçük yaştan başlanılmalı, o burada yok maalesef. Ben ODTÜ de ve Başkent Üniversitesinde ders veriyorum. Çok az öğrencim müziğe küçük yaşta başlamış. Türkiye de müzik bir eğlence aracı olarak kabul ediliyor. ODTÜ de seçmeli ders olarak müzik dersi veriyorum, çok büyük müzik yeteneği olan o kadar çok öğrencim var ki. Ama ailesinin yönlendirmesiyle bu çocuk mühendislik okuyor. Oysa o çocuğun içi müzikle yanıp tutuşuyor, müzisyen olmak istiyor. Bununla ilgili bir örnek vermek istiyorum. ODTÜ de bir öğrencim vardı. İnanılmaz bir ses. Tam opera sanatçısı olması için bütün yetenekleri vardı ama mühendislik okuyordu. Ben kimsenin kafasını karıştırmak istemem ama ona dedim ki: Sana sadece bir şey söyleyeceğim. Konservatuvara devam etmen lazım. Eğer bunu yaparsan Türkiye dünya çapında bir opera sanatçısına kavuşacak. Kötü mühendislerin ise listesi zaten uzun, elbet orada sana da yer var. Birkaç ay sonra ODTÜ yü bıraktı, konservatuvar okudu. Viyana da master yaptı ve şu anda Almanya da operada çok iyi bir solist oldu. Keşkelerle yaşamamak lazım. İçinizde ne varsa bütün zorluklara rağmen onu çıkarmak gerekiyor. Maalesef burada müzik bir meslek olarak görülmüyor. Sağlam bir meslek edin, müziği ondan sonra hobi olarak yine yaparsın deniyor. Müzikle profesyonel olarak uğraşacaksan küçük yaşta başlaman lazım. Öğrencilerimin arasında müzisyen olmak isteyen çok kişi var. Yaş gelmiş e, bundan sonra çok zor. Enstrümanist olmak zaten imkânsız, şan için ise çok sıra dışı bir sesinizin olması gerekiyor. Ama o da yetmiyor çünkü rekabet çok büyük. Müziğe 23 yaşında başlayan biri ile 6 7 yaşında başlayan biri bir olur mu? Aradaki yılı nasıl kapatacaksın? O bilgiyi, o deneyimi nasıl telafi edeceksin? Sağlam temele ihtiyaç var, o yüzden çok zor. Ben temelim sayesinde müziğin her türlüsünü yaptım. Belgesel müziği, çizgi film müziği yaptım. Eğer sağlam bir temelim olmasaydı bunları yapamazdım. Ne kadar yetenekli olsanız da yetmez. Türkiye de üretilen müziğin uluslararasılığını değerlendirir misiniz? Sizce global düzeyde bir Türk müziğinden söz edilebilir mi? Söz etmek çok mümkün değil. Çünkü evrensel değil Türk müziği. Çok sesli olmaması da ayrı bir sorun. Bulgar halk müziğiyle bir kıyaslama yapacak olursam; Bulgaristan da Mystery of Bulgarian Voices diye bir kadınlar korosu var. Bundan 6 7 yıl önce 50. yılını kutladılar. İlk gruptan 70 yaşında kadınlar var. Bulgar ve Türk müziğinde makam olarak aslında çok benzerlikler var. Mesela ben albümlerimde her iki kültüre ait örnekler koyuyorum. İnanılmaz benzerlikler var. Bulgaristan Avrupa ya açılırken birçok besteciyi yurtdışına göndermiş, orada çoksesliliği öğrenmişler. Dönünce de Bulgar halk müziği için neler yapabiliriz diye düşünmüşler. Türkiye de de Ahmet Adnan Saygun gibi isimler var kuşkusuz ama Bulgaristan da şöyle bir gelenek var. Her köyde, en ANKARA SANAYİ ODASI YAYIN ORGANI MART / NİSAN

5 söylemek çok etkileyici, opera tarzında söylemek ise özünü kaybettiriyor. Yıldız İbrahimova en çok kimleri dinliyor? Bu aralar en çok Hendel dinliyorum. Barok müziği beni çok rahatlatıyor. Hendel çok büyük bir deha bu müzikte. 35 yıllık sanat hayatınızda birçok başarı elde ettiniz. Bundan sonra yeni projeler, yeni hedefleriniz neler olacak? Keşkelerle yaşamamak lazım. İçinizde ne varsa bütün zorluklara rağmen onu çıkarmak gerekiyor. Maalesef Türkiye de müzik bir meslek olarak görülmüyor. Sağlam bir meslek edin, müziği ondan sonra hobi olarak yine yaparsın deniyor. ufak yerleşim yerlerinde halk orkestraları var. İnsanlar beraber şarkı söylüyorlar, korolar oluşturuluyor. O besteciler o temanın, o folklorun üzerine çoksesliliği getirmişler. Türkiye de de böyle şeyler denenmiş ama Almanlar gelmiş müzik öğretmeye. Orta Avrupa müziği! Siz kendi müziğinizi Alman çoksesli müziği üzerine oturttuğunuz zaman o özünü kaybediyor. Bakıyorum çoksesli korolar var, türküler üzerine çoksesli düzenlemeler yapıyorlar. Ancak bu çokseslilik düzenlemesi o özün makamsal dokusuna göre olmayan çokseslilik. Buradaki korolar klasik tarzda, opera tarzında halk müziğini söylemeye çalışıyorlar. Halbuki aynen, köy ağzı neyse onun gibi söylenmesi lazım. Orijinalliğini bozmamak lazım. O yöresel tarzda Birçok müzik çeşidini yaptım. Çigan müziği, türküler, caz, çocuk şarkıları vs. Ben kapalı kutu içinde yapamıyorum. Marcanca Çigan Romansları nın devamını yapmam için çok baskı var. Bazıları Balcanatolia nın devamını yap diyorlar. Çocuk şarkılarının devamını yap diyenler var. Beni en çok sevindiren şey, yaptığım müziğin kalıcı olması. Bugün var yarın yok değil. Çağdaş müzik denemelerim oldu. Tabii o çok daha zor. Mesela bu müziğin babası John Cage dir. O tarz müzik yapmak istiyorum ama onu çalabilecek orkestra bulmak çok zor burada. Öğrencilerim de bu müziği yapmam için çok bastırıyor. Çok ilginç, değişik kolajları var bu müziğin. Gençler bu müzik için daha hevesliler. Belki onlarla bu yapılabilir ancak bu müzik çok da deneyimli orkestra istiyor. Maalesef Türkiye de çağdaş müzik yapılamıyor. Yapılsa bile bilinmiyor, duyulmuyor. Medyada popüler müzik daha ön planda, gittikçe daha da ön plana çıkartılıyor. Eğitim sisteminde de yanlışlık var. Daha önce okullarda haftada iki saat müzik eğitimi varken, bugün bir saate indirildi. Popüler müzik empoze ediliyor. Markete, kafeye nereye gidersem gideyim popüler müzik duyuyorum. Benim Türkiye ye geldiğim senelerde klasik müzik daha yaygındı, bugün o ortam yok. Bugünkü çocuklar hem okul hem dershaneye gidiyor. Robotlaşmışlar. Hafta içi okuldan sonra dershaneye, hafta sonu direkt dershaneye Bu çocuklar ne zaman sporla, müzikle uğraşacak. Bu çocukların kendileriyle barışık olması bile imkânsız. O zaman ya okulu kapatın ya da dershaneyi kapatın. Maalesef bunlar yaşanıyor. 90