FRANÇOISE BOUILLOT 1954 do umlu Frans z romanc, çevirmen, elefltirmen ve deneme yazar Françoise Bouillot un yay mlanm fl romanlar flunlard r: Les

Transkript

1 FRANÇOISE BOUILLOT 1954 do umlu Frans z romanc, çevirmen, elefltirmen ve deneme yazar Françoise Bouillot un yay mlanm fl romanlar flunlard r: Les Ports du Nord, Seuil, 1997; Travesti, Maren Sell, 1991; La Boue, J ai lu, 1996; Roman de Roberte, Maren Sell, 1988.

2 Ayr nt : 559 Edebiyat Dizisi: 166 Günefli Durduraca z Françoise Bouillot Kitab n Özgün Ad Nous arrêterons le soleil Frans zca dan Çeviren Ahmet fiens lay Yay ma Haz rlayan Erden Akbulut Düzelti Esra Koç Éditions du Seuil, 2002 Bu kitab n Türkçe yay m haklar Ayr nt Yay nlar na aittir. Kapak Tasar m Arslan Kahraman Kapak Düzeni Gökçe Alper Dizgi Esin Tapan Bask Kayhan Matbaac l k San. ve Tic. Ltd. fiti. Davutpafla Cad. Güven San. Sit. C Blok No: 244 Topkap / st. Tel.: (0212) Birinci Bas m 2010 Bask Adedi 2000 ISBN SERT F KA No.: AYRINTI YAYINLARI Hobyar Mah. Cemal Nadir Sok. No: 3 Eminönü - stanbul Tel.: (0212) Fax: (0212) & info@ayrintiyayinlari.com.tr

3 Françoise Bouillot Günefli Durduraca z

4 EDEB YAT D Z S GÜLÜNES AfiKLAR/Milan Kundera Ë KALEC N N PENALTI ANINDAK END fies /Peter Handke Ë YÜZBAfiI VE KADINLAR TABURU/Mario Vargas Llosa Ë B Z/Yevgeni Zamyatin Ë KES K B R BAfi/Iris Murdoch Ë YEN TANRILAR/Alberto Vasquez-Figueroa Ë NFAZA ÇA RI/Vladimir Nabokov Ë EVET AMA, B R LOKOMOT F BUNU YAPAB L R M BAKALIM?/Woody Allen Ë ÇALI HOROZU/Michel Tournier Ë BANYO/Jean-Philippe Toussaint Ë BALKON/Jean Genet Ë GÜNEfi MPARATORLU U/J.G. Ballard Ë BEYAZ ZENC LER/Ingvar Ambjörnsen Ë S YAH MADONNA/Doris Lessing Ë KAPANDA ÜÇ KAPLAN/G. Cabrera Infante Ë ZAMANIN KIYISINDAK KADIN/Marge Piercy Ë ANARfi N N KISA YAZI/Hans Magnus Enzensberger Ë FOTO RAF MAK NES /Jean-Philippe Toussaint Ë GÜLÜN GÜNLÜ- Ü/Ursula K. LeGuin Ë HOTEL DU LAC/Anita Brookner Ë AZ ZLER ve ÂL MLER/Terry Eagleton Ë VE- DA YEME /Michel Tournier Ë ORLANDO/Virginia Woolf Ë UTANÇ B TT /Anja Meulenbelt Ë YAKIN GELECE N M TOSLARI/J. G. Ballard Ë KARANLI IN SOL EL /Ursula K. LeGuin Ë A /Iris Murdoch Ë WATT/Samuel Beckett Ë EKOTOPYA/Ernest Callenbach Ë GECEY ANLAT BANA/Djuna Barnes Ë N- SAN POSTUNA BÜRÜNMÜfi KÖPEK/Ingvar Ambjörnsen Ë CUMA/Michel Tournier Ë AFROD T N BAfiKALDIRISI/Lawrence Durrell Ë GÜNDEL K MUTLULU A ALIfiMA/Anja Meulenbelt Ë MUR- PHY/Samuel Beckett Ë MASAL MASAL Ç NDE/Khimaira/John Barth Ë ZEN VE MOTOS KLET BAKIM SANATI/Robert M. Pirsig Ë PARFÜMÜN DANSI/Tom Robbins Ë SINIRSIZ RÜYALAR D YARI/J. G. Ballard Ë FRANSIZ TE MEN N KADINI/John Fowles Ë BEYAZ OTEL/D.M. Thomas Ë MYRA/Gore Vidal Ë DALGALAR/Virginia Woolf Ë ATLANT K ÖTES /Witold Gombrowicz Ë HAYRANLIK/Anja Meulenbelt Ë FERDYDURKE/Witold Gombrowicz Ë MELEKLER ZAMANI/Iris Murdoch Ë PAULINA 1880/Pierre Jean Jouve Ë EfiEKARISI FABR KASI/Iain Banks Ë ROCK LANET /Iain Banks Ë KAYIP ZAMAN/Anja Meulenbelt Ë SEN Ç ME GÖMDÜM/Andrew Jolly Ë BAfiTAN ÇIKARICININ GÜNLÜ Ü/Søren Kierkegaard Ë KONFIDENZ/Ariel Dorfman Ë ALTIN DAMLA/Michel Tournier Ë B R GAR P VAKA: MATMA- ZEL P./Brian O Doherty Ë NIETZSCHE A LADI INDA/Irvin D. Yalom Ë KIZILA AÇLAR KRA- LI/Michel Tournier Ë A LEDE B R ÖLÜM/James Agee Ë KUTSAL BÖLGE/Carlos Fuentes Ë KALPS Z AMANDA/Jurek Becker Ë 62-MAKET SET /Julio Cortázar Ë ÇARPIfiMA/J.G. Ballard Ë ÜÇLEME-Molloy-Malone Ölüyor-Adland r lamayan/samuel Beckett Ë DUR B R MOLA VER/Tom Robbins Ë HIRSIZIN GÜNLÜ Ü/Jean Genet Ë KÜÇÜK DE fi MLER/Marge Piercy Ë LILA/Robert M. Pirsig Ë ERG NL K YAfiI/Michel Leiris Ë AfiKSIZ L fik LER/Samuel Beckett Ë ES RGEYEN GÖKYÜZÜ/Paul Bowles Ë YA- LANCI JAKOB/Jurek Becker Ë D VAN/Irvin D. Yalom Ë PORNOGRAF /Witold Gombrowicz Ë MERCIER LE CAMIER/Samuel Beckett Ë B R ERKE E NASIL TECAVÜZ ED L R?/Märta Tikkanen Ë BENDEN Z VE MARCO POLO/Paul Griffiths Ë DO MAMIfi KR STOF/Carlos Fuentes Ë RÜYA SAK NLER /Iris Murdoch Ë H Ç Ç N MET NLER ve Uzun Öyküler/Samuel Beckett Ë DUYGU YOLCULU U/Laurence Sterne Ë BETTY BLUE/Philippe Djian Ë A AÇKAKAN/Tom Robbins Ë ANARfi ST/Tristan Hawkins Ë BA- KAKA /Witold Gombrowicz Ë PORTNOY UN FERYADI/Philip Roth Ë 10 1/2 BÖLÜMDE DÜNYA TAR - H /Julian Barnes Ë SUN TENEFFÜS/Ricardo Piglia Ë MANfi ÖTES /Julian Barnes Ë ADA/Aldous Huxley Ë GÜLÜN MUC ZES /Jean Genet Ë MÖSYÖ/Jean-Philippe Toussaint Ë Ç ÇEKLER N MERYEM ANA- SI/Jean Genet Ë BAfiUCU O LANI/Alison Fell Ë YARATIK/John Fowles Ë SEN SEVM YORUM/Julian Barnes Ë ZENC LER/Jean Genet Ë TÜNEL/Ernesto Sábato Ë KARA PRENS/Iris Murdoch Ë KARNINDAN KONUfiANIN ÖYKÜSÜ/Pauline Melville Ë TANRI NIN A ZINDAN EVREN N H KÂYES /Franco Ferrucci Ë HAYATIN VE AfiKIN YASALARI/Connie Palmen Ë KAHRAMANLAR VE MEZARLAR/Ernesto Sabato Ë KAYNAK VE ÇALI/Michel Tournier Ë CENNETE B R KOfiU/J.G. Ballard Ë D fi ADAM/Joanna Russ Ë FLAUBERT N PAPA ANI/Julian Barnes Ë ALDATMA/Philip Roth Ë KOKA N GECELE- R /J.G. Ballard Ë ACABA NASIL?/Samuel Beckett Ë MANTISSA/John Fowles Ë KOLEKS YONCU/John Fowles Ë BENJAMIN: DAR GEÇ TTEK AYDIN/Jay Parini Ë METEORLAR/Michel Tournier Ë ARKA-

5 DAfiLIK/Connie Palmen Ë AfiK VESA RE/Julian Barnes Ë S R US TAN GELEN KURBA A/Tom Robbins Ë BAYAN GULLIVER CÜCELER ÜLKES NDE/Alison Fell Ë GELECEKTEN ANILAR/William Morris Ë BEN MLE TANIfiMADAN ÖNCE/Julian Barnes Ë NG LTERE NG LTERE YE KARfiI/Julian Barnes Ë Y fi/david Lodge Ë Y T K RUHLAR IRMA I/Connie Palmen Ë TERAP /David Lodge Ë ÖLÜRKEN/Jim Crace Ë GÜZELL K HIRSIZLARI/Pascal Bruckner Ë SÜPER KENT/J.G. Ballard Ë SISKA BACAKLAR/Tom Robbins Ë BETON ADA/J.G. Ballard Ë LK AfiK, SON TÖRENLER/Ian McEwan Ë GILLES LE JEANNE/Michel Tournier Ë B R KOMÜN STLE EVLEND M/Philip Roth Ë KIZILDER L N N fiarkisi/james Welc Ë S NEMA MÜDAV M /Walker Percy Ë KARANLIKLARIN EFEND S /Ernesto Sabato Ë METROLAND/Julian Barnes Ë B Z NEDEN TERK ETT N SAYIN BAfiKAN?/François Vigouroux Ë DÜfiÜNCE BALONLARI/David Lodge Ë M LENYUM NSANLARI/J.G. Ballard Ë MÜNECC M KRALLAR/M. Tournier Ë BEYAZDAK KARA/Maggie Gee Ë KAYBOLUfi/G. Perec Ë HINÇ AYLARI/P. Bruckner Ë L MON MASASI/J. Barnes Ë BÜYÜCÜ/J. Fowles Ë GÜNDO UMUNA YOLCULUK/J. Barnes Ë OKLUK RP /J. Barnes Ë FISKADORO/D. Johnson Ë HAYALETLER N GÖÇÜ/P. Melville Ë ÖLEN HAYVAN/P. Roth Ë SICAK ÜLKELERDEN DÖNEN VAHfi SAKATLAR/Tom Robbins Ë PASTORAL AMER KA/P. Roth Ë ABANOZ KULE/J. Fowles Ë ARTHUR VE GEORGE/J. Barnes Ë VAHfiET SERG S /J. G. Ballard Ë V LLA MEÇHUL/Tom Robbins Ë ASKER GRAMAFONU NASIL TAM R EDER?/Sas a Stanis ićë FARMAKON/Dirk Wittenborn Ë NE KADAR LER G DEB L RS N/D. Lodge Ë GER YE UÇAN YABAN ÖRDEKLER /T. Robbins Ë B R SAHTEKÂR OLARAK HAYATIM/P. CareyË NTERNETTE BALIK AVLAMAK/Nasreen AKHTAR Ë LANCELOT/Walker Percy Ë ÖLÜ B R D LDE AfiK/Lee Siegel Ë VAHfi NSANLAR/Dirk Wittenborn

6

7 Girifl Geride b rakt m z yüzy l n bafllar nda Avrupa da bir grup insan, sonsuz ovalarda ve tepelerde yay larak yeniden yükselen ve onlar ça ran eski bir sesin ç nlamas n dinlemek üzere, bir ça r ya uydular. Bu, ne büyük Pan n ölümü üzerine, ormanlarda ve çal l klarda f s ldayarak gezinen umutsuz sesti ne de dünya yaflam n kutsayan ve sonsuza dek kurtuluflu vaat eden, zehir gibi ac ve yumuflak m r lt yd. Bu ses bambaflka bir fleyler söylüyordu ve öylesine eskiydi ki bir yandan tanyeri fl klar n (ve elbette do an n fl mas n ; çünkü böyle bak ld nda nesneler havada uçufluyormufl gibi görünebilir) mufltuluyor, öte yandan yeniliklerin fl lt l vurgular yla renkleniyordu. Bu, partizanlara aya a kalkmalar n hayk ran, nefleli ve korkunç, müthifl sevinç yüklü ve ac mas z bir ça r yd. D fla kapal da lar n kuytula- 7

8 r ndaki köylerde ve kömür renkli koca koca kentlerde iflitildi. Dört bir yana ulaflt ve uzak limanlarda duyuldu. Yafll dünyam z n dört bir yan nda, insano lunun yirminci yüzy l n karmaflas n ve kaosunu yaflad ovalarda yank land. Yersiz yurtsuz Yahudiler, yeni seçkinlerin olanca çabalar n seferber ederek harekete geçtikleri ve ulus düflüncesini yukar lara tafl d klar Avusturya-Macaristan da, ayd nlanmam fl kuytularda aya a kalkt lar. Kimi k vr k yakal memurlar, Rus mparatorlu u nun resmi dairelerinin derinliklerinde y lm fl say s z dosya ve polis raporlar n n içinde bo uldular. De iflik toplumsal katmanlar, generallerine ve içine sürüldükleri kan banyolar na karfl baflkald ran köylü çocuklar n n, önünde kurfluna dizildikleri 1916 n n kanl duvarlar ndan, sonuçlar ve dersler ç kartt lar. Madenlerdeki adamlar, körüklerin yorgun soluklar n n ve balyoz seslerinin aras nda, kulak kabartt lar. Ça r, en sonunda, efendilerinin topraklar nda çal flan ve bunca yüzy l sonra nihayet bunun adil olmad n düflünmeye bafllam fl olan köylülere dek ulaflt. Tüm bu insanlar bu sesi titreyip ürpererek dinliyor ve neyi beklediklerini pek de bilmeden, t pk tanyerinin a armas n, bir umudu, hani kimi zaman esip de insan n içinde yola ç kma arzusu uyand ran bir akflam rüzgâr n bekler gibi, bekliyorlard. Bu afl r sevinçli ve pek fliddetli ses, dört bir yanda yank lan yor ve onu duyanlar, harekete geçmeye haz r hale geliyorlard. Ne zaman ki bir partizanlar grubu, bir k fl günü, Avrupa n n en ac mas z, en ahmak ve en son otokrasisini alafla etti, bu büyük ayd nl n Do u dan gelmesi pek do al gibi geldi ve Üçüncü Enternasyonal böyle kuruldu. Makinist lokomotifini bir tarlan n k y s nda durdurdu ve o nas rl elleriyle bir sigara yakt ve onu, zamandan ve patrondan çald, dolu bir yürekle tüttürdü. Her fabrikada, her okulda, yürekler titreflmeye koyuldular. Ne var ki bu uluslararas kitle yak nda bölünecek, birlikteli ini yitirecek ve parçalara ayr lacakt... Bu bölünmelerden baflka aileler, baflka gruplar türeyecekti. Bunlar n aras nda 1920 ile 1923 aras Avrupa s nda dört bir yanda kurulacak olan partiler, Komünist Parti ad n alacaklard. Böylelikle, kuflaklar döngüsü bafllam fl oldu. Yeni gelenler koflmaya koyuldular. Çocuklar do du. Yeni hanedanlar kuruldu ve hüküm 8

9 sürdü. Tüm hanedanlar gibi bunlar da kendilerinden sonraki kuflaklara b rakacaklar miraslar, titizlikle oluflturdu. Feodaller ve burjuvalar kendi mirasç lar na sur duvarlar, unvanlar ve orunlar, fabrikalar ve serfler b rakm fllard. Komünistler de sanki bütün bunlardan hiç ders ç kartmam fl gibi, miras konusunda kendi üstünlüklerini kan tlamaya koyuldular: Bir kâ t at labilir, yak labilir ya da büyük bir tantanayla gerçek sahiplerine, yani mülk sahiplerine sunulabilir. Paralar çarçur edilebilir, birilerine verilebilir ya da bir borsada nemalanabilir. flçiler de makineleri paramparça edebilirler. lk komünistler çocuklar na çöpe at lamaz, çarçur edilemez, kaybedilemez ve mirasç lar ndan da hiç kimse taraf ndan sökülüp al namaz bir miras b rakt lar, ki kendileri de bunun böyle olmas n istiyorlard. Onlara dünyaya iliflkin bir imge, hepsi taraf ndan ortaklafla ad yla bir tasar m b rakt lar. lk mülkler, kurtlar n dolaflt karl ovalar n k y lar ndaki kay n ormanlar nda, enfes verandalar yla sonsuz yaz gecelerinde fl ldayan ahflap daçalar oldu. Bu manzara, üzerlerinde k - z l bayraklar dalgalanan say s z kafan n kaynaflt kalabal klarla perdelendi ve bu kafalara, adeta k zg n bir demirle da lanarak yerlefltirildi ve kaz nd. lk ard llar, kendilerini izleyenlere Ebro Muharebesi * gibi süslü ve flatafatl bafll klarla zenginlefltirilmifl miraslar n ama ayn zamanda bunlar n içindeki açl k, k tl k ve katliamlar, idamlar ve infazlar, yani tek sözcükle terörü de b rakt lar. Onlar bu sakl görüntüleri ortaya ç karman n, bunlar perdeleyen tüm parflömenleri yakman n ve sevecen bir dille yaz lm fl sözcüklerin ard ndaki tüm gizli gerçekleri aç a koyman n a r yükünü, kendi ard llar na y kt lar. Bu ard llar kendi parflömenlerinin Stalingrad n ad yla kazand a r ve görkemli katmanlar n, altlar ndaki giderek ço alan alçakça namussuzluklar örtüp saklad klar n görüp fark ettiler: Gizli diplomasiler, gereksiz ve yarars z bir biçimde kan banyolar na ve katliama sürüklenen y nlar, Varflova n n Nazilere b rak lmas... Bu ard llar n ayr ks bir yazg lar olmal yd. Avrupa n n bu bölgesindeki tüm bu muharebelerin ard ndan gelen ve sürüp giden bar fl n üzerinde kofltular. Bunlar bizzat kendi partileri taraf ndan afla lanan * spanya ç Savafl nda 25 Temmuz - 16 Kas m 1938 aras nda Cumhuriyetçiler ile Frankocular n yapt en genifl çapl muhaberedir. Bu, Cumhuriyetçilerin son büyük taaruzu olup yenilgiyle sonuçlanm flt r. (ç.n.) 9

10 ve hor görülen komünistlerdi; onlar partilerinin kahramanl n sayg yla yüceltip kimi macerac l klar örtbas ederken, ak l almaz bir biçimde iteklenip ötelendiler. Bu giderek kal nlaflan tüllerin, uçsuz bucaks z ovalar n, kay n ormanlar n n ve k z l bayraklar n ard nda, olgular n alt ndaki gizli görüntüleri göremez oldular. Bar fl döneminde do up büyüyen kuflak da en sonuncusu oldu. Kafalar n içine kaz nm fl olan de erli parflömenle bilinçli biçimde donanm fl ama pek parlak olan gelece i kimi zaman kana bulanm fl olsa da miras, iyice büyümüfl ve zenginleflmiflti. fiimdi art k daçalar n ve k z l kalabal klar n yan s ra, müthifl genifl ama bombofl bulvarlar, Mussolini tarz kifliliksiz dev binalar, karlar içinde ve karanl k yüzlü muazzam say da sosyal konutlar, milyonlarca da kolhozcu ve traktörcü vard. Bu miras, curcunal ve tuhaft. Böylece gelen bu son kufla n kafas da karmakar fl k oldu. Hiçbir fleyi inkâr etmiyor ve görmezlikten gelmiyor ama traktörcüleri inceden inceye alaya al yordu; çünkü bu komünist miras n gücüydü ve çirkinli i dahi bir güzellik düflüncesine dönüflüyor ve bir zamanlar herkesin çimento bir duvar n, dikenli tellerin ve dimdik sokak lambalar n n önünde ürperdi i gibi, belli belirsiz bir umut ve gülümseme de içeren gizli bir terörün önünde, hafifçe titriyordu. Gözlerini dünyaya savafl sonras y llar nda açan bu kuflak, babalar n n ola anüstü çabalarla infla ettikleri bu muazzam eserin sonunu, ans z n gelen bir solukla adeta flatafatl bir iskambil flatosunun birdenbire y k l p gitmesi gibi göçtü ünü görecekti. Bu kuflaktan babalar emperyalist güçlerin zorlamas yla diyen baz lar, yap n n duvarlar çökmeden hemen önce, art k neredeyse belgenin tümünü tamamen perdeleyecek kadar kal nlaflm fl olan tüllerin ard nda gizlenen gerçe i görmüfl ve dehflet ç l klar atm fllard. Hesap sormufllard. Babalar n n kufla ndan olan kimileri bafllar n öne e mifl, kimileri omuz silkmifl, kimileri ise onurlu bir bedelden söz etmeye koyulmufllard. Ama onlar n çocuklar, onlar n bu kör ç l klar nda, bu kör bak fllar nda, ortak bir nokta, hayli yabans ve dimdik bir unsur keflfettiler: Dik kafal ve kaskat bir inatla arkas nda durduklar fley, hiçbir piflmanl k duymad klar yd. fiöyle ya da böyle, miras konusunda komünist etki gücü sürüp gidiyordu. Hümanist söylem ve gelenek, insano lunun bir robot ol- 10

11 mad n söylüyordu. Kalbi y kayan kan, düflüncedir diyordu Herakles. Çocuklar, karfl laflt klar kapal devre bilgiler karfl s nda bafllar n ve bak fllar n kaç rm yor, içlerinde kabaran ve kalplerinin en derin k vr mlar n ürperten fleyleri görmez ve bilmez gibi yapm - yorlard. Komünizmde, panzehir diye bir fley yoktu; t pk o ilk saatlerde yeni do an n gelen ac sütü reddetmek istemesi gibi, kuruluflta yer alan cümleler ve tutkular da bir kenara b rak l yordu. Duvar n dikenli tellerini ayd nlatan lamba, ortama fl k vermeyi sürdürüyor, hesap sormak istendi inde bile ac lar ve nefleleri ancak bir sis perdesinin ard ndan gösteriyordu. Bu son kuflaktan kimileri babalar n n açt yolda ilerlediler, kimileri onlara bir türlü yat flmak bilmeyen y rt c mücadelelerle ve fliddetle karfl ç kt lar; kimi baflkalar ise bütün bunlar beyinlerinin karanl k bir k vr m na hapsedip herhangi bir tart flmaya girmeksizin bak fllar n kaç rd lar ve yaflamlar n n onlar çekip götürdü ü yöne do ru yol ald lar (klasik Stalinci uygulama; bunu anne ve babalar ndan ö renmifllerdi). Bak fllar n, dünyan n onlara sanki uçsuz bucaks z gibi gelen geriye kalan na diktiler ve bunu tutkulu bir keyifle alg lad - lar, pek büyük bir iyi niyetle de geriye kalan her fleyi unuttuklar n düflündüler. Do u yönünde giden bu trende flimdi yolculuk yapan, o çocuklardan biridir. Yol ç k n, o tül perdeyi de daha önceden gören ve bu konuyu babas ndan önce düflünen annesi taraf ndan halledilmifltir. Çünkü kuflkusuz annesi bir burjuvayd ; oysa babas öyle de ildi. Ne o sonsuz ovan n ve kurtlar n n, ne kay n orman n n, ne k z l insan denizinin ve kafalar n üzerinde patlayan cop seslerinin, ne o uçsuz bucaks z genifllikteki bofl bulvarlarla onlar muhafaza eden dikenli tellerle donat lm fl yüksek duvar n eksikli ini duyar... Sadece içinde, di er insanlar için de duydu u keyif ve nefleyi duyumsamakta ama bu duyguyu da her geldi inde, sanki onu tedirgin eden bir böce i kovalar gibi, uzaklaflt rmaya çal flmaktad r. Dünyan n öbür taraf na ilk kez gitmektedir; oysa bu yüzy lda bu, hayli gecikmifl bir yolculuktur. O, yolculuk ç k n nda, bellek denen bilgisayar n ne silinmesi ne de aç lmas mümkün olan tüm temel verileri gibi küçücük ama pek önemli bir ö esini, ayr lmaz bir parças olan kayg lar n unutmufltur. Tren, Almanya n n bir gar nda, sars larak durur. 11

12

13 1 Do u ya Geçmek Bat ya Geçmek Otuzlu yafllar n n sonlar ndaki bir kad n, 1987 Temmuz unun puslu bir gününde, ö le saatlerinde, Frankfurt u Prag a ba layan demiryolunda yolculuk yap yordu. Tren yer yer yükselen dik kayalar n dibindeki çam ormanlar ndan ve açmalardan, de iflik akarsular n sulad vadilerden ve birtak m köprülerden geçerek ilerliyordu. Almanya n n bu yöresinin üzerine çöken sabah sisini, parlak bir ayd nl k izliyordu. Yer yer kalan pus dalgalar, raylar n üzerine as l gibiydi. Biraz ya murla kar fl k beyaz hayaletlere benziyorlard ; içlerine körlemesine dalan ve her defas nda muzaffer bir flekilde s yr l p ç - kan treni bekleyen, belli belirsiz tehditler içeren iletiler getiren pamuk beyaz hayaletler... Asl nda bunlar Alice Ferrier nin hiç bilmeden ve tan madan geçti i, trenin hiç ürpermeden aflt, Çekoslovak 13

14 s n r n n giriflini savunan zaman dilimleriydi. Elektrik mavisi bir pantolon ve pamuklu kumafltan sar bir ceket giymifl olan kad n, elinde Çekçe bir tan t m kitab, neden bu ilk defan n yaflam nda bu kadar gecikti ini kendisine sormaks z n, Do u ya ilk kez gidiyordu. Görüntünün içinde eriyor ve sonunda görebilmifl olmaktan dolay büyük bir rahatlama hissetti i bu Tirol manzaralar karfl s nda, sakin bir turistin tepkilerini veriyordu. Demiryolunun sa ndaki ve solundaki çam ormanlar, raylar n hemen yak n na dek geliyor, leyleklerin üzerlerinde oturup dinlendikleri yayvan tafllarla bezenmifl kimi sel yataklar ndan geçiyordu. Leylekleri sadece çocuklu unun kitaplar nda resimlerde görmüfl olan Alice Ferrier, bunlar n gerçek olup olmad n merak ediyordu. S radan bir gözlemci, bu yörenin Alman ile Çek s n rlar aras nda, Prag yolu üzerinde yer ald n ö rendi inde, flafl rabilirdi. Ama yolcumuz, ona pek bildik ve tan d k gelen bu Tirol manzaralar n izlemekle yetiniyordu: Ne tarihini, ne haritalardaki yerini düflünüyor, sadece bu ad n ça r flt rd da lar an ms yordu. Yine de zevksiz biri say lmazd : Saksonya ve Thuring yörelerinden geçmifl ama co rafya anlam ndaki yanl fllar bir yana, flapkalar ndaki tüylerle gelen Tirol bölgesinin, ad soylu olmasa bile, ses uyumunu ve titreflimini ye lemiflti. Alice Ferrier bir kent insan yd. Kulelere çarpan demir tekerleklerin seslerini, büyük merkezlerin flak yan flamatas n, bu dünyan n çalkalanmas n ve g c rt lar n seviyordu. Güncel yaz nda, kuflkusuz içinde yaflanan ça a ba l olarak geliflen yeni bir yaklafl m, onun için öne ç k yor, teknolojinin sars lmaz geliflimi içersinde de olsa onun biraz safça tav r ve tutumunu örseliyordu. Yirmi yafl ndayken Paris ten daha bat ya kaçm fl ve okyanusun öteki k y s na var nca mutlu bir bohem yaflam na dalm fl, afla Manhattan n yang n merdivenleriyle ve ziftlenmifl çat larla örülü dünyas nda, deneyimlerle dolu, k zg n ve kavurucu yazlar geçirmiflti. Do du u kente, bundan ancak yedi y l sonra, bu kentin, yaflad klar yerden baflka hiçbir yer görmemifl olan insanlar na karfl derin bir afla lamayla dolu olarak geri dönmüfl, eriflkin yafllar n bir an önce ve yeniden yaflamak için uygar yörelere gitmesi gerekti ini düflünmüfltü. Kendisini çok daha yak n 14

15 hissetti i bu yörelerde, Alman düflünürlerin görüflleri temelinde politika üretiliyordu; o da orada Charles Bragat ile tan flm fl ve ondan bir o lu olmufltu. Büyük kentlerin insan olan bu kad n, o s rada sigaralar n yerlefltirmekle ve sürekli kol saatine bakmakla meflguldü. Bu kez dayanacakt ; yar m saat daha kalm flt. Ne var ki on befl dakika geçtikten sonra, birbirini izleyen bir dizi tats z duygu ve gö sünü s k flt ran bir tütün içme iste iyle, dakikalar saymaya bafllam flt. O Prag a dek gitmiyordu; tren, s n ra yüz kilometre kadar uzakl ktaki eski Alman kenti Karlovy Vary ye do ru ilerliyordu. Burada, yap mc olarak yolun sonuna gelmifl olan kocas n n, sekiz y ldan beri ancak karfl laflt bir dizi güçlükleri aflmak pahas na kat labildi i bir sinema festivali vard. Onunla buluflmaya gidiyordu; böylelikle o ullar Karel i de görebilecekti. Ö len vakti, bu yeni ama rahats z ve keyifsiz trende bulunmas n n nedeni buydu. Frans z demiryollar treninin ikinci s n f vagonundaki sert kufletin üzerinde geçirdi i gecenin ard ndan, iki saat Frankfurt-Prag seferini beklemek zorunda kald ktan sonra ç kt, bu ona güven vermeyen yolculuktan, aç k bir bezginlik ve y lg nl k hissediyordu. Kufletler onun çocuklu undan bu yana pek de geliflmemiflti ve belki de ilk kez bu durumdan hiç hoflnut de ildi. Ayr ca, rastgele ald bu s radan el kitab nda sözü edilen Çekçe de sanki en az Rusça kadar güç bir dildi. Slav dilleriydi bunlar, sessiz harfler ço unluktayd ve k yas yoluyla anlamak da mümkün de ildi. Ama özellikle de bir önceki gece gördü ü düfl nedeniyle keyifsizdi. O düflte gördü ü ve bir türlü kafas ndan silemedi i fley, onu alabildi ine tedirgin ediyordu. Yüksek Sovyet in bir oturumuna kat lm flt. Amfitiyatro, ciddi elbiseler giymifl ve koyu renkli kravatlar takm fl olan yafll ve fliflman delegelerin rengiyle karanl k bir hal alm flt. Kendisi en alt, ön s rada oturuyordu ve hemen yak ndaki muazzam tribün, oturuma kat - lanlar n konuflmac lar görebilmek için kafalar n yukar kald rmalar n gerektiren alt s ralar n üzerine, adeta aban r gibi binmiflti. Sonu gelmez söylevler birbirini izliyor (bunlar n her hecesini yineleyebilirdi ama pek de tuhaf bir biçimde, hiçbirini kendi bafl na yazamazd ), alk fllar ve pek heyecanl ba r flmalar duyuluyordu. fiimdi s ra salondayd art k: Konuflun yoldafllar, a zlar aç ls n! Bunun üzerine, 15

16 klasik seremonileri k sa kesmek üzere, müdahalesinin tedirginlik yaratmamas için önceden belirlenmifl olan birisi, taban ad na söz ald. Bu, kendisiydi ve ilk s rada aya a kalkm flt. Bir alçak oldu unun bilincinde olan Alice Ferrier, kendi sesinin t n s yla hayli flaflk nl a düflerek uzaklara dek ulaflan gayet berrak bir söylemle, Peki ama ya siz ne yapt n z, yoldafl? diye sormufltu. Sözcüklerinin amfitiyatronun üstlerine dek eriflti ini düflünerek de eklemiflti: Bu kez, art k bu sona ermifltir. Bremen M z kac lar n n ülkesinin ormanlar n gri renkli bir ö le ayd nl nda aflan bu trende, kime neyi flikâyet etti ini bilmedi ini düflünüyordu. Acaba yasa ihlaliyle suçlanan bir Çek mi söz konusuydu? (Son haberlere göre Husak, Perestroyka olsa da olmasa da baz yurttafllar na, Ruzine Hapishane sinin konukseverli ini göstermeye bafllam flt yeniden.) Yoksa özgür bir Frans z muhalif mi? Ya da Kolyma da kaybolan biri mi? Bunun d fl nda, amfitiyatroda her fley ola an ak fl nda sürüp gidiyordu. Sorusunu izleyen sessizlik, kurallara uygundu; yuhalar daha sonra gelecekti. O s rada ortal kta sadece ölümün dilsiz gölgesi uçufluyordu ve Alice Ferrier, öldürülece ini henüz düflünmüyordu. O mutlak sessizli in içinde insanlar n kalp seslerini iflitiyor ve kulaklar zonkluyordu; ama bunun cezas idam de ildi. Alice bu cezan n, ölümden daha beter yok eden bir fley oldu unu düflünüyordu. Ama bu en üst düzeyde yok olufla karfl güçsüz kald için, akl ve düflünceleri zekâs n n nüfuz edemedi i ulafl lmaz bir bofllukla karfl lafl p o noktada durdu u için, bo az n a r a r s karak ve onu soluksuz b rakarak bo du u için, uyanmaktan baflka yapabilece i bir fley de yoktu. Alice s k s k kendisiyle söylefliyordu; ama bu pek ender olarak kendisini kutlamak içindi. Fakat bu gece, uykunun çarpan kap lar ndan içeri s z p onu ürperten yo un korkuyu gidermek ve kompart - man ndaki yol arkadafllar n karanl klardan ç karmak için, birdenbire gözlerini aç p kufletin küçük lambas n n dü mesini el yordam yla arand nda, içinden yineleyip duruyordu: Pek de gülünçsün, benim zavall k z m. C l z fl k ayaklar n n dibindeki bavulu ayd nlatt nda, solu u bir düzene girdi ve Alice, az önce gördü ü düflü yeniden an msad. Acaba sadece, kendisi gibi Bat daki bir yatakta gü- 16