SAĞLIK BİLİMLERİ DERGİSİ JOURNAL OF HEALTH SCIENCES Erciyes Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü Yayın Organıdır

Transkript

1 Ölmez M H, Arslan S SAĞLIK BİLİMLERİ DERGİSİ JOURNAL OF HEALTH SCIENCES Erciyes Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü Yayın Organıdır Derleme 2014; 23: KOMPOZİT RESTORASYON UYGULAMALARINDA ESTETİK İLLÜZYON TEKNİKLERİ ESTHETIC ILLUSION TECHNIQUES IN COMPOSITE RESTORATION APPLICATIONS Melek Hilal ÖLMEZ 1 Soley ARSLAN 1 1 Erciyes Üniversitesi Diş Hekimliği Fakültesi Restoratif Diş Tedavisi Anabilim Dalı, Kayseri ÖZET: Estetik diş hekimlig inin o nemi gu n geçtikçe artmaktadır. Estetik sorunların ço zu mu nde gu nu mu zde daha konservatif tedavi seçenekleri tercih edilmektedir. Estetik açıdan beklentileri artan hastalara hayal ettikleri estetig i kazandırmak için diş hekimleri bilimsel açıdan oldug u kadar, estetik sanatı yo nu nden de kendilerine yetiştirmelidirler. Estetik tedavilerde illu zyonlar, ışık, form ve konturlarını deg iştirerek go z tarafından istenilen şekilde algılanmasını sag lama teknig idir. Dişlerde oldug undan farklı go ru nu mler elde etmek için diş hekimlig inde de sıklıkla kullanılır. ABSTRACT: The importance of aestheatics dentistry is increasing day by day. At the present day, more conservative treatment choices are preferred in the solution to aestheatics problems. The dentists should improve themselves in aestheatic art as well as science for patients whose wishes grow in terms of aestheatics to obtain the aestheatic which they imagine. In aestheatics the mismatch between teeth. Illusion is a technique that provide detection of the object in desired manner with eyes by changing their surface, color, light, form and contour. To obtain different views of the teeth, it is also frequently used in dentistry. Anahtar kelimeler: Estetik, illu zyon, kompozit restorasyon GİRİŞ Estetik ve gu zellik eski çag lardan beri insanog lunun en fazla ilgi duydug u alanlardan biri yu zdu r ve yu zu n genç ve gu zel go ru nmek u zerindeki etkisi tartışılamaz bir gerçektir (1). Yu z; fasial go ru nu m, dental go ru nu m ve dentofasial go ru - nu mden oluşur (2). Ayrıca dentofasial çekicilig in bireyin psiko-sosyal mutlulug u açısından o nemi ispatlanmış bir gerçektir (3). Dolayısı ile çekici bir gu lu ş estetik açıdan daima en çok dikkat edilen nokta oldug u için; diş hekimi sadece hastanın estetik go ru nu mu nu du zeltmekle kalmaz aynı zamanda hastanın psiko-sosyal mutlulug a ulaşmasına da yardımcı olur. Bu bag lamda bir restorasyonun hastanın gu lu şu nde, go ru nu şu nde, kendine gu veninde ve genel ruh sag lıg ında yaratabileceg i olum- Makale Geliş Tarihi : Makale Kabul Tarihi: Key words: Esthetic, illusion, composite restoration Estetik diş hekimlig inin popu laritesi arttıkça daha fazla sayıda hasta estetik olmayan o n bo lge diş dizisinin du zeltilmesi için çare aramaktadır (5). Çu ru k dişlerin basit biçimde restore edilmesi u zerinde odaklanmış olan ilgi, sag lıklı dişlerin go ru nu mlerinin estetik yo nden daha iyi hale getirilmesi için tedavi edilmesine yo nlendirilmiştir (6). anomalileri hastalarda o nemli estetik sorunlara yol açmaktadır (7-9). Her birey tarafından gu zel olarak algılanan restoratif bir deg işim yaratmak için optik illu zyonlardan (yanılsamalardan) faydalanılabilir. Optik illu zyon ya da go z yanılsaması, go rsel olarak algılanan go ru ntu ler ile nesnel gerçeklig in farklı oldug u durumlar için kullanılan terimdir (10) (Şekil 1). Adeziv diş hekimlig inin gelişimi, çeşitli renklerdeki kompozit rezinler ve porselenlerin diş yu zeyine bag lanabilmesini ve estetik bir illu zyon yaratarak kusurlu dişlerin giz- Corresponding Author: versitesi Restoratif Diş Tedavisi A.D. Erciye ersitesi, Diş Hekimlig i Faku lte gazi, Kayseri, K YE Tel: +90 (352) Cep: E-posta: hilal_melek@hotmail.com 22 Sağlık Bilimleri Dergisi (Journal of Health Sciences) 2014 ; 23 (1)

2 Kompozit Restorasyon Uygulamalarında Estetik İllüzyon Teknikleri lenebilmesini mu mku n hale getirmiştir (11,12). Şekil 1: Muller-Lyler yanılsaması. İki çizgi aynı uzunlukta olduğu halde farklı görünmektedir (32). rinden olan; form, ışık, go lge ve çizgilerin kullanılmasıyla algı deg iştirilebilir. Bunun yanında illu zyonlar ile hoş bir diş dizisi oluştururken orantı anahtardır ve bu orantı ister zayıf ister gu çlu olsun hastanın yu zu ndeki karakteristik o zellikler ile uyum içinde olmalıdır. Diş hekimlig inde bu orantı "Altın Oran" olarak tanımlanmıştır. "Altın Oran" terimi, diş dizisinin orantıları ile ilgili bir matematik teorisidir. Maksiller dişlerin frontal açıdan du zenlenmesinde baskınlık ve orantının tespit edilmesi için tek matematiksel araç olarak kabul go rmektedir. Lombardi bu denklemi gerçek anlamda diş hekimlig ine ilk uyarlayan kişi olmuştur (14). Belirli oranların dig erlerinden daha fazla kabul go rdu g u ve gu zellig in bu orantılar ile denk hale getirildig i bulunmuştur. Bir dereceye kadar, bu oranlar tanımlanabilir, o g retilebilir ve diş hekiminin sanatsal planları için temel olarak kullanılabilir. Bu kurala go re, eg er her anterior dişin genişlig i komşu anterior dişin boyutunun yaklaşık %60'ı kadar ise, estetik açıdan memnun edici bir sonuç ortaya çıkar. Buna go re, eg er lateral kesici dişin genişlig i 1 ise, santral kesici diş kez daha geniş ve kanin diş kez daha dar olmalıdır (2,15) (Resim 1). Resim 1 (16) Dişler arasında orantısal bir ilişki oluşturmak başarı için tek başına yeterli deg ildir, diş ebatları ile yu z arasında da du zgu n bir orantı yaratılması gerekir. Genel olarak, dog al anterior diş dizisine bakıldıg ında lateral ve santral kesici dişlerin boyutları arasında belirgin bir kontrast go ru - lu r. Kontrast, bu dişlerin fasiyal yo nden bakıldıg ında birbirlerine go re konumları ve meziodistal genişlikleri arasındaki farklardan meydana gelir. Lateral kesici dişlerin distal yu zeyi ark u zerindeki rotasyonlarından dolayı daha az go ru nu r biçimdedir, ancak diş arkındaki en baskın anterior diş olan maksiller santral kesici dişler tam olarak go ru nu r- ler. Bu orantılar dişlerin gerçek boyutlarına go re deg il, anterior yo nden bakıldıg ında algılanan boyutlarına go re oluşturulmaktadır (15). Bunun yanında dental ark şekillerindeki farklılıklardan dolayı altın oranın diş-hekimlig inde tam olarak uygulanması sınırlı olabilmekte ve bu nedenle gu nu mu zde %60 oranı ile sınırlı olmayan ancak dişlerin yan yana dizilimi boyunca dişler arasında tekrar eden bir oran kullanılması o nerilmektedir (17). kullanılarak uygulanabilir; 1-Şekillendirme ve konturlama, 2- Dişlerin du zenlenmesi, 3- Renklendirme (18). 1. ŞEKİLLENDİRME VE KONTURLAMA En çok kullanılan illu zyon dişi şekillendireillu zyonu yaratmak için diş yapısındaki şekillendirmelerle form deg iştirilebilir. Başarılı bir illu z- yon yaratmak için o nceden planlama yapılmalıdır. Amaçlanan restorasyon için, kaç dişe uygulama yapılacag ı, boyutta deg işiklik gereksinimi belirlenerek planlamaya başlanmalıdır (18). Tek bir diş veya daha fazla diş restore edilirken dişin dog al formuna bag lı kalınması o nemlidir. Eg er simetrik dişler referans olarak kullanılamıyor ise restore edilecek dişin genel şekli için dig er gruplardaki dişlerden yararlanılabilir. Cinsiyet ve yaş ile ilgili karakteristik o zellikler dahil olmak u zere, yu zu n morfolojik şekli de diş formunu geliştirilmesinde kullanılabilir (19). Şekillendirmeyle ilgili genel prensipler şunlardır: Vertikal çizgiler yu kseklig i vurgularken genişlig in daha az algılanmasını sag lar, horizontal çizgiler ise genişlig i vurgular. Go lgelerin varlıg ı derinlik katar. Açıları kesişen çizgiler algıyı etkiler. Yuvarlak çizgiler ve yu zeyler keskin hatlara go re daha yumuşak ve feminen bir ifade verir (20). 2. DİŞLERİN DÜZENLENMESİ yo ntemlerden biri dişlerin du zenlenmesidir. Dişin Sağlık Bilimleri Dergisi (Journal of Health Sciences) 2014 ; 23 (1) 23

3 Ölmez M H, Arslan S labio-lingual ve mesio-distal eksen eg imleri o nemli o lçu de deg iştirilebilir. Dişlerin pozisyonunun du zenlenmesiyle de genişlik azaltılabilir ya da artırılabilir. Dişin normal labiolingual pozisyonundan rotasyonu illu zyon oluşturacaktır. Rotasyon sayesinde dişin normal algısı deg işir ve bazı karakter o zelliklerini kaybeder. Rotasyon derecesine bag lı olarak dişin genişlig i daha az ya da daha çok go sterilebilir (18). 3. RENKLENDİRME Renklendirme; dental estetig in kazandırılmasında kullanılabilecek en o nemli illu zyon tekkoyu bir go vde rengi seçilmesi bu yu k olan dişin daha az belirgin go ru nmesini sag lar. Bukkal yu zeyin mesial ve distal u çlu su orta u çlu ye go re daha gri boyanabilir. Gri renk ag ızda kaybolur ve boyutun go ru nu mu normal renkli alanlar tarafından go ze iletilir. Bu teknik kullanılarak diş oldug undan ince go ru nebilir (18). Gelişimsel oluklar ve yu zey karakterizasyonu gri boyama ile vurgulanabilir. Belirsiz, zorlukla algılanabilen dikey çizgiler dişin dikey boyutunun vurgulanması için dahil edilebilarak yapılır. Ayrıca opak beyaz, sarı, turuncu, kahçatlak gibi dog al go ru nu mler elde etmek için kullanılabilir (20). ÇEŞİTLİ PROBLEMLERDE OPTİK İLLÜZYONLA- RIN KULLANILMASI Yüz Şeklinin Etkisi Dişlerin şekli genel go ru nu mde anahtar rol oynar. Yu z şekli ile dişlerin şeklinin de uyumlu olması estetik açıdan o nemlidir (31). Genel olarak oval yu z ideal yu z şekli olarak kabul edilir. Eg er birey yuvarlak bir yu ze ve yuvarlak hatlı dişlere sahipse yu zu gerçekte oldug undan çok daha geniş algılanacaktır. Dişlerin uzatılmasıyla daha ince bir yu z go ru nu mu elde edilebilir. Aynı şekilde uzun dişler uzun bir yu zu vurgularken, kare dişler ko şeli yu zu vurgulayacaktır. Yu z çok uzun ise uzun dişlerin kısaltılması dişlerin genişlig inin daha fazla go ru nmesine yardımcı olur (31). Santral dişler çok uzun ise horizontal çizgiler de eklenebilir yada vurgulanabilir. Bu uygulamanın tersinde de vertikal çizgilerin kullanılmasıyla yuvarlak yu zlerde dişlerin uzun go ru nmesi sag lanabilir (13). Genişliğin Azaltılması için Yapılacak İllüzyonlar Ekstra genişlik; dişin kontakt alanlarına, servikal ve lingual kısımlara gizlenebilir. Labial yu zeyden daha az ışık yansıması sag lanarak dar (bir yu zeyden dig erine geçiş) orta hatta yakınlaştırılmasıyla daha dar bir labial yu zey elde edilir (21). Labial yu zeyde yapılan sıg vertikal gelişimsel oluklar dişin daha dar go ru nmesini sag lar. Dikey gelişimsel oluklar birbirine yaklaştırılabilir (15). Gelişimsel olukların daha servikale yerleştirilmesi de dişi daha dar go ru nmesine sebep olur. Minesement eg risi restorasyonda daha belirgin yapılabilir (18). Eg er diş geniş go ru nu yorsa, gingival kısımdaki mesio distal kenar açıları kırılarak gingensi bir go ru ntu yaratarak daha dar bir diş illu z- yonu oluşturur (22). Renk u zerinde yapılabilecek deg işiklikler de yanılsamalar oluşturur. Kron bu yu klu g u aynı olan açık ve koyu renkli dişler farklı genişlikte go ru nu r. Koyu renk dişin daha dar algılanmasını sag lar (23). Go z horizontal hatta gezinme eg ilimindedir. deg iştirerek hem daha dog al bir go ru nu m sag layacak hem de dişin daha dar algılanmasını sag layalikler de genişlik algısını deg iştirebilir. Mesioinsizal ve disto-insizal ko şeler yuvarlatılarak linguale dog ru taşındıg ında dişin daha dar algılanması sag lanabilir. Dişlerin belirgin insizal boşluklar ile dizilmesi neticesinde, yani bu yu k embraşu rler varlıg ında anterior bo lu m daha dar go ru nu r (24). Genişlig in azaltılması için uygulanabilecek başka bir illu zyon teknig i de dişlerin linguale taşınmasıdır. Aynı boyutlara sahip iki yapı farklı mesafelere yerleştirildig inde yakın olan daha bu - yu k go ru nu r (13). Normal arka go re linguale yer alan diş oldug undan daha dar algılanır. Dişin linguale rotasyonu da dişin daha az geniş algılanmasını sag lar (18). Kenarların du zgu n go ru nu mu bozulursa dişin gingival u çlu su daha dar go ru nu r (15). Eg er Tablo 1. Dişin genişlik algısının etkilenmesi (31) kron genişlig i çok fazla gibi go ru nu yorsa dişin disdaha ku çu k go ru nmesi sag lanabilir (Tablo 1) (15). 24 Sağlık Bilimleri Dergisi (Journal of Health Sciences) 2014 ; 23 (1)

4 Kompozit Restorasyon Uygulamalarında Estetik İllüzyon Teknikleri Genişliğin Artırılması için Yapılacak İllüzyonlar Restorasyonun oldug undan daha geniş algınılmalı ve mu mku n oldug unca yatay çizgiler restorasyona dahil edilmelidir. Labial ve insizal kenarların konturu deg iştirilerek gerçek diş dar olsa bile genişlik ile ilgili illu zyonlar oluşturulabilir. Labialdeki açısal çizgiler orta hattan uzaklaştırıldıg ında ışıg ı yansıtan daha geniş bir labial yu zey elde edilecektir. Bo ylece diş oldug undan daha geniş algılanabilir (18). Kontakt alanları hem labiale hem insizale dog ru genişletildig inde de genişlik algısı artacaktır. Kullanılan açık renkler de dişin daha geniş algılanmasını sag lar (25,26). Dar olan kesici diş u zerinde daha geniş bir go ru nu m elde etmek için, distal kenar açısında lukların olmadıg ı bir insizal dizilimde du z bir çizgi ortaya çıkacak ve anterior bo lgenin belirgin biçimde geniş go ru nmesine yol açacaktır. Dişleri geniş go stermek için insizal embraşu rler mu mku n oldug unca dar tutulmalıdır (Tablo 1) (24). Uzunluk Algısını Değiştirecek İllüzyonlar Bir gu lu şu n yaratılmasında en o nemli belirleyici fakto r maksiler santral kesici dişin insizal kenar uzunlug udur. Hastanın yaşı ve cinsiyeti u st dudag ın uzunlug u ve eg imi ile birlikte insizal kenarın uzatılması genellikle inzisal aşınma, kısa kron boyu durumlarında endikedir. Aşırı uzun kron boylarında insizal kenarın kısaltılması da so z konusu olabilir. Dişler çok uzun oldug unda kısa go ru nmesini sag layan illu zyonlar oluşturulabilir. Embraşu r- lerin en ku çu k ve keskin oldug u yer santral kesici dişler arasındadır. Posteriora dog ru gidildikçe embraşu rlerin genişlig i artar. Bu yu k embraşu rler dişin ku çu k algılanmasını sag larken ku çu k embraşu rler bu yu k algılamayı sag lar (28). Eg er mesioinsizal ve distoinsizal ko şeler olmaları gerektig inden daha yuvarlak ise dişler oldug undan daha uzun algılanacaktır. Dikey mesafede kayıp olan vakalarda, embraşu rler ku çu lu r. Eg er dişler fonksiyonel engeller veya hastanın isteklerinden dolayı insizal yo nde uzatılamıyor ise insizal emraşu rler ve temas noktaları apikale dog ru taşınarak dişlerin insizal u çlu su daha dar hale getirilirse dişin daha uzun go ru nmesi sag lanmış olur (15). Mevcut mesial ve distal kenar açılarının deg iştirilmesi de uzunluk algısını deg iştirir. Eg er mesial ve distal kenar açıları fasial yu zeyin ortasına dog ru kaydırılır ise diş daha uzun algılanabilir (15). Gingivalden insizale dog ru olan vertikal çizgiler yu kseklig i etkiler (21). Dişler çok kısa ise gingival u çlu nu n daraltılmasıyla dişin daha uzun eg imlendirilebilir (18). Kontak alanlarının yu zeyinin artırılması da uzun diş illu zyonu oluşturacaktır (Tablo 2) (28). Tablo 2. Dişin Uzunluk Algısının Etkilenmesi Yaş Etkisinin Azaltılması Dişler arası insizal kenar ilişkisi yaşlara go re çeşitlilik go sterir (29). Yaşlanma ile insizal kenarlarda aşınma meydana gelir ve genellikle bu aşınma santral dişlerde daha çok go zlenir. Santral dişlerin boyunun laterallerden daha uzun olması sag lanarak insizal kenarlar arası mesafe artırılır ve bu şekilde daha genç bir go ru ntu kazandırılmış go ru nu mde istenilen deg işiklikler oluşturabilir ser dişlerde kozmetik şekillendirme veya bizotaj turulması da daha genç bir go ru nu m kazandırmaya yardımcı olur. Yaş etkisinin azaltılması ve dişe dog al bir go ru ntu kazandırmak için, mine aşınmasının oldug u mesial ve distal kenarlarda mavimsi translu - sens go ru ntu oluşturulabilir. Mavimsi insizal kenarın açık opak turuncuyla çevrelenmesi, insizal kenarda renkli bir halo etkisi oluşturmaya ve daha genç bir go ru nu m kazandırmaya yardımcı olur oluşturulması da daha dog al ve genç bir go ru nu m elde edilmesine yardımcı olur. Cinsiyet Özelliklerin Yansıtılması o zelliklerinin ortadan kaldırmaktadır. Kronda aşındırma veya konturlama yapılırken, kadınsı veya erkeksi o zelliklerin kullanımına ihtiyaç duyulabilir. Yuvarlanan kenar ve ko şelerle daha feminen bir go ru ntu elde edilmektedir (31). Kadınsı diş yapısı elde etmek de insizal kenarına mavi bir dokunuş eklemekle mu mku ndu r. Keskin ko şe ve kenarlar ise erkeksi bir go - Sağlık Bilimleri Dergisi (Journal of Health Sciences) 2014 ; 23 (1) 25

5 Ölmez M H, Arslan S ru lmu ştu r. Tu tu n, kahve veya çay lekelenmelerini elde etmek için yapılan boyamalar da erkeksi go ru nu m elde edilmesine yardımcı olmaktadır (18). SONUÇ Optik illu zyon uygulamaları hastalara gu zel bir gu lu ş kazandırarak onların go ru nu mlerini deg iştirebilir. Bu uygulamalarla hasta olumlu yo nde deg işmiş bir go ru nu m kazanmakla kalmaz, aynı zamanda ruh sag lıg ı ve kendine gu veni u zerinde olumlu etki yaratan potansiyel bir motivasyon elde eder. KAYNAKLAR 1. Ahmed I. Anterior dental aeshetics: Facial perspective. Br Dent J 2005; 199: Levin JB. Esthetic diagnosis. Curr Opin Cosmet Dent 1995; 4: Bayda ŞS. Yapay o n dişlerde estetik sorun- 1996; 1: Renner RP. An Introduction to Dental Anatomy and Esthetics. Quintessence, Chicago, USA, 1985; pp Peumans M, van Meerbeek B, Lambrechts P, Vanherle G. Porcelain veneers: a review of the literature. J Prosthet Dent 2000; 28: Reinhart JW, Capiulonto ML. Composite resin esthetic dentistry survey in New England. J Am Dent Assoc 1990; 120: Zorba YO, Ercan E. Direkt uygulanan kompozit laminate veneerlerin klinik deg er Yu zu gu llu B, Tezcan S. Renk deg işimine ve mine erozyonuna ug ramış dişlerde laminat veneer restorasyon seçeneklerin endikasyon bakımından karşılaştırılması. 8: Aschheim KA, Dale BG. Esthetic Dentistry: A Clinical Approach to Techniques and Materials. Lea and Febiger, Philadelphia 1993; 11: Pilkington EL. Esthetics and optical illusions in dentistry. J Am Dent Assoc 1936; 23: Tao S, Lowental U. Some personality determinants of denture preference. J Prosthet Dent 1980; 44: Geller W. A timeworn concept: reality or utopia? Pract Periodont Aesthet Dent 1998; 10: El Askary Ael S. Fundamentals of Esthetic Implant Dentistry, Blackwell Publications, Munksgaard, 2007; pp Lombardi RE. The principles of visual perception and their clinical application to denture esthetics. J Prosthet Dent 1973; 29: Gu rel G. Porselen Laminat Venerler Bilim bul 2004; ss 40-44, Snow SR. Esthetic smile analysis of maxillary anterior tooth width: The golden precentage. J Eshetic Dent 1999; 11: Ward DH. Proportional smile design using the recurring esthetic dental proportion. Dent Clin North Am 2001; 45: Goldstein R.E. Esthetics in Dentistry. 2nd ed, BC Decker Inc, Hamilton 1998; pp Heymann HO. The artistry of conservative esthetic dentistry. J Am Dent Assoc 1987; (special issue): 14E-23E. 20. Renier L, Bruyer R, De Volder AG. Verticalhorizontal illusion present for sighted but not early blind humans using auditory substitution of vision. Perception & Psychophysics 2006; 68: pid=s &script=sci_arttext (Erişim tarihi: ) 22. Goldstein RE. Esthetics in Dentistry. 2nd ed, Hamilton, BC Decker Inc, 1998; pp Dayangaç B. Kompozit Restorasyonlar. Quintessence Yayıncılık, Ankara, 2011; ss Rufenacht CR. Principles of Esthetic Integration. Quintessence Publishing Co Ltd; Chicago, USA, 2000; pp Sağlık Bilimleri Dergisi (Journal of Health Sciences) 2014 ; 23 (1)

6 Kompozit Restorasyon Uygulamalarında Estetik İllüzyon Teknikleri 25. Goldstein, R.E. Change Your Smile. 4th ed. Quintesence, Chicago, USA, 1998; pp Yayınevi, Ankara 2004; ss Chiche GJ, Pinault A. Esthetics of anterior go, USA, 1994; pp 13-32, Suliman AH, Qaisi RH. Smile perception in dentistry. Cairo Dental Journal 2009; 25: Wagner IV, Carlsson GE, Ekstrand K, A comparative study of assessment of dental appearance by dentists, dental technicians, and laymen using computer-aided image manipulation. J Esthet Dent. 1996; 8: Lombardi RE. The principles of visual perception and their clinical application to denture esthetics. J Prosthet Dent 1973; 9: Hugo B. Esthetics with resin composite, Basic and Techniques, Quintessence Publishing Co Ltd, Berlin 2008; pp Woloszyn MR. Contrasting three popular explanations for the Muller-Lyer Illusion, Current Research in Psychology 2010; 2: Sağlık Bilimleri Dergisi (Journal of Health Sciences) 2014 ; 23 (1) 27