ANKARA İLİ NDE İLKOKUL 1. SINIF ÖĞRENCİLERİNDE GÖZDE KIRMA KUSURLARI SIKLIĞININ TESPİT EDİLMESİ ARAŞTIRMASI

Transkript

1 ANKARA İLİ NDE İLKOKUL 1. SINIF ÖĞRENCİLERİNDE GÖZDE KIRMA KUSURLARI SIKLIĞININ TESPİT EDİLMESİ ARAŞTIRMASI ANKARA ARALIK 2013

2 Telif hakkı sahibi: Türkiye Cumhuriyeti Sağlık Bakanlığı Sağlık Araştırmaları Genel Müdürlüğü, 2014 Tüm hakları Türkiye Cumhuriyeti Sağlık Bakanlığı Sağlık Araştırmaları Genel Müdürlüğüne aittir. Kaynak gösterilmeksizin alıntı yapılamaz. Alıntı yapıldığında kaynak gösterimi: dokümanın ismi, Sağlık Araştırmaları Genel Müdürlüğü, Sağlık Bakanlığı, adresi, erişim tarihi belirtilmesi şeklinde olmalıdır sayılı yasa gereği Sağlık Araştırmaları Genel Müdürlüğünün onayı olmaksızın tamamen veya kısmen çoğaltılamaz. ISBN : T.C. Sağlık Bakanlığı Yayın No : 933 Sağlık Araştırmaları Genel Müdürlüğü Yayın No : SB-SAG-2014/3 ii

3 SAĞLIK BAKANLIĞI SAĞLIK ARAŞTIRMALARI GENEL MÜDÜRLÜĞÜ PROJE EKİBİ PROJE YÖNETİCİSİ Prof. Dr. Uğur DİLMEN Sağlık Araştırmaları Genel Müdürü PROJE KOORDİNATÖRÜ Uz. Dr. Banu AYAR Araştırma ve Sağlık Sistemleri Daire Başkanı PROJE YÜRÜTÜCÜLERİ Uz. Dr. Bekir KAPLAN Esra ÇİFTÇİ PROJEDE ÇALIŞANLAR Uz. Dr. Tolga BİÇER Uz. Dr. Mutlu ACAR Sağlık Araştırmaları Genel Müdürlüğü Araştırma ve Sağlık Sistemleri Daire Başkanlığı Sağlık Araştırmaları Genel Müdürlüğü Araştırma ve Sağlık Sistemleri Daire Başkanlığı Dışkapı Yıldırım Beyazıt Eğitim ve Araştırma Hastanesi, Göz Kliniği Dışkapı Yıldırım Beyazıt Eğitim ve Araştırma Hastanesi, Göz Kliniği iii

4 ÖNSÖZ Sağlık Araştırmaları Genel Müdürlüğü ülkemizin sağlık politikalarının belirlenmesi, izlenmesi, değerlendirilmesi, ülkenin sağlık düzeyinin yükseltilmesi ve sağlık hizmetlerinin geliştirilmesine yönelik ihtiyaç duyulan alanlarda araştırmalar yapmak veya yaptırmakla ve araştırma sonuçlarının ulusal veya uluslararası düzeyde yayımlanmasını sağlamakla görevlendirilmiştir. Görme insan algısının en önemli ögelerinden biridir. Ülkemize ait okul çağı çocuklarında kırma kusuru sıklığı ile ilgili geniş tarama çalışmalarında önemli eksiklikler bulunmaktadır. Görmenin önemi dikkate alınarak bu alanda Genel Müdürlüğümüzün yaptığı çalışmalardan biri de Ankara ilinde İlkokul 1.sınıf öğrencilerinde Gözde Kırma Kusurları Sıklığının Tespit Edilmesi Araştırması dır. Bu araştırma da Ankara İlinde öğretim yılında ilkokula başlayan öğrencilerde yapılmıştır. Sık görülen sağlık problemlerinin toplumumuz açısından durumunun ortaya konması ve iyileştirici tedbirlerin alınması verilecek halk sağlığı hizmetlerinin kalitesini artıran en önemli etkenlerden biridir. Görme bozuklukları çocukluk çağında en sık rastlanan dördüncü sağlık problemidir. Çocukluk çağında görmede herhangi bir nedenle azalma görme tembelliğine neden olur ve bu 8-9 yaşına kadar tedavi edilebilir. Tedavi edilmediği takdirde algıda azalma ile birlikte okul başarısında düşmeye neden olabilmektedir. Çocukların sağlık ve eğitim düzeylerinin düşük olması tüm toplumu ve dolayısıyla ülkemizin geleceğini etkileyecektir. Görme bozukluğu olan bir çocuk nadiren gözünün yeterince görmediğinden yakınabilir. Aile ise genellikle gözle görülebilen şaşılık veya gözde kayma gibi bir bozukluk olduğunda doktora başvururlar. Bu nedenle çocukluk çağında yapılan göz taramaları görme bozukluklarını ortaya çıkarmak ve ileri yaşlarda tedavisi mümkün olmayan görme tembelliği sıklığını azaltmak için kullanılan en önemli yöntemlerden biridir. Genel Müdürlüğümüzün yürüttüğü bu araştırma ülkemizde bu konuda kısmı bir boşluğu doldururken 6 yaş gurubu çocuklara ait görme kusurlarının ortaya konması açısından önem arz etmektedir. Prof. Dr. Uğur DİLMEN Sağlık Araştırmaları Genel Müdürü iv

5 TEŞEKKÜR Ankara İli İlkokul 1. Sınıf Öğrencilerinde Gözde Kırma Kusuru Sıklığı Araştırması nın gerçekleştirilmesi ve yayın haline getirilme sürecine değerli katkılarından dolayı; Sağlık Bakanı Sayın Uz. Dr. Mehmet Müezzinoğlu, Sağlık Bakanlığı Müsteşarı Sayın Prof. Dr. Nihat Tosun, Sağlık Bakanlığı Müsteşar Yardımcısı Sayın Dr. Yasin Erkoç, Sağlık Bakanlığı Müsteşar Yardımcısı Sayın Dr. Zafer Çukurova ya, Araştırmanın saha uygulaması için izin veren T.C. Milli Eğitim Bakanlığı Yenilik ve Eğitim Teknolojileri Genel Müdürlüğü ve Ankara İl Milli Eğitim Müdürlüğü ne, Çalışma sırasında yardım ve desteklerini esirgemeyen tüm okullara, öğrencilere ve ailelerine teşekkür ederiz. Sağlık Araştırmaları Genel Müdürlüğü v

6 YÖNETİCİ ÖZETİ Ankara İli nde İlkokul 1.Sınıf Öğrencilerinde Gözde Kırma Kusurları Sıklığının Tespit Edilmesi Araştırması T.C. Sağlık Bakanlığı Sağlık Araştırmaları Genel Müdürlüğü (SAGEM) ülkenin sağlık sorunlarının tanımlanması, nedenlerinin bulunması ve bu nedenlere yönelik çözüm önerileri sunarak sağlığın korunması, iyileştirilmesi ve geliştirilmesine yönelik araştırma faaliyetleri kapsamında, 18 Eylül 30 Kasım 2013 tarihleri arasında Ankara İlinin 9 İlçesinde, 18 İlkokulda 1.Sınıf Öğrencilerinde Gözde Kırma Kusurlarının Yaygınlığının Saptanmasına yönelik bir araştırma gerçekleştirilmiştir. Araştırmada göz muayeneleri Ekim ayında, yaklaşık 4 haftalık zaman dilimi içinde yürütülmüştür. Araştırma kapsamında örneklemde yer alan birinci sınıf öğrencilerine göz muayenesi yapılmıştır. Analizler 1513 öğrenci üzerinden yapılmıştır. Öğrencilerin %51,3 ü erkek, %48,7 si kızdır. Göz muayenesi yapılan öğrencilerin %87,8 inde kırma kusuruna rastlanmazken, %12,2 sinde en az bir kırma kusuruna rastlanmıştır. Araştırmada muayene edilen erkek çocukların %11,4 ünde (n: 83), kız çocukların da %13 ünde kırma kusuru tespit edilmiştir. Araştırmada muayene edilen çocukların kardeşlerinin %84,2 sinde (n: 1075) kırma kusuru bulunmamaktadır. Kırma kusuru bulunan (%15,8) kardeşlerin %42,3 ü (n:84) miyoptur. Öğrencilerin annelerinin %26,7 si kendisinde kırma kusuru olduğunu, %16,7 si gözlük kullandığını belirtmiştir. Öğrencilerin babalarının ise %23,4 ü kırma kendisinde kırma kusuru bulunduğunu ve %17,9 u gözlük kullandığını belirtmiştir. Öğrencinin kardeşlerinden %84,2 sinin herhangi birinde kırma kusuru olmadığı, buna karşılık %15,8 inde ise bulunduğu belirtilmiştir. Velilerin %77,7 si öğrenciyi okul öncesinde göz muayenesine götürdüğünü, buna karşılık öğrencilerin son bir yılda görme bozukluğu nedeniyle muayene yapılma sıklığı %11,3 tür. Annesinde kırma kusuru bulunan çocuklarda kırma kusuru bulunma sıklığı %16 iken annesinde kırma kusuru bulunmayan öğrencilerin %11,2 sinde kırma kusuru tespit edilmiştir. Annesi gözlük kullanan öğrencilerde Kırma Kusuru tespit sıklığı (%15,9), annesi gözlük kullanmayan öğrencilerde Kırma Kusuru tespit sıklığından (%11,4) daha yüksektir. Kardeşlerden herhangi birinde görme bozukluğu olmayan öğrencilerde kırma kusuru tespit sıklığı %11,3 iken, kardeşlerden herhangi birinde görme bozukluğu olan öğrencilerde kırma kusuru tespit sıklığı %19 dur. Öğrencilerden okul öncesi göz muayenesi olanlardan %9,8 inde Kırma Kusuru tespit edilmiş iken, olmayanlardan %20,6 sında Kırma Kusuru tespit edilmiştir. Son 1 yılda göz muayenesi yaptırılan çocukların %33,4 ünde kırma kusuru tespit edilmiştir. Götürülmeyenlerde bu sıklık %9,6 dır. vi

7 İçindekiler YÖNETİCİ ÖZETİ... vi İçindekiler... vii Tablolar... viii Grafikler... ix Ekler... x 1. GİRİŞ VE GENEL BİLGİLER AMAÇ GEREÇ VE YÖNTEM BULGULAR SONUÇ VE ÖNERİLER KAYNAKÇA...31 EKLER vii

8 Tablolar Tablo 1. Araştırmada Muayene Edilen Çocukların Yaş ve Cinsiyetlerinin Dağılımı (Ankara, Ekim 2013)...8 Tablo 2. Araştırmada Muayene Edilen Çocukların Boy ve Vücut Ağırlıklarının Dağılımı (Ankara, Ekim 2013)...9 Tablo 3. Tarama Yapılan Okulların Türü ve Yer Aldıkları İlçelerin Dağılımı (Ankara, Ekim 2013)...10 Tablo 4. Anketi Dolduran Kişinin Muayene Edilen Çocuğa Yakınlığı (Ankara, Ekim 2013)...11 Tablo 5. Araştırmada Muayene Edilen Çocukların Bazı Sağlık Öykülerinin Dağılımı (Ankara, Ekim 2013)...12 Tablo 6. Araştırmada Muayene Edilen Çocukların Ailelerine Ait Bazı Özelliklerin Dağılımı (Ankara, Ekim 2013)...13 Tablo 7. Araştırmada Muayene Edilen Çocukların Anne ve Babalarının Yaş ve Öğrenim Durumlarının Dağılımı (Ankara, Ekim 2013)...14 Tablo 8. Araştırmada Muayene Edilen Çocukların Anne ve Babalarında Var Olan Görme Bozukluklarının Dağılımı (Ankara, Ekim 2013)...16 Tablo 9. Araştırmada Muayene Edilen Çocukların Kardeşlerinde Var Olan Görme Bozukluklarının Dağılımı (Ankara, Ekim 2013)...18 Tablo 10. Araştırmada Muayene Edilen Çocukların Okula Başlamadan Önce ve Son 1 Yılda Görme Bozukluğu Nedeniyle Muayene Yapılma Durumu (Ankara, Ekim 2013)...19 Tablo 11. Araştırmada Muayene Edilen Çocuklarda Var Olan Görme Bozukluklarının Dağılımı (Ankara, Ekim 2013)...20 Tablo 12. Araştırmada Muayene Edilen Çocukların Yaş ve Cinsiyetlerine Göre Gözde Kırma Kusuru Olma Durumunun Değerlendirilmesi (Ankara, Ekim 2013)...21 Tablo 13. Araştırmada Muayene Edilen Çocukların Boy ve Vücut Ağırlıklarına Göre Gözde Kırma Kusuru Olma Durumunun Değerlendirilmesi (Ankara, Ekim 2013)...22 Tablo 14. Araştırmada Muayene Edilen Çocukların Kronik Hastalığı Olma ve Kafa Travması Geçirme Durumlarına Göre Gözde Kırma Kusuru Sıklığı (Ankara, Ekim 2013)...23 Tablo 15. Araştırmada Muayene Edilen Çocukların Anne ve Baba Yaşlarına Göre Gözde Kırma Kusuru Sıklığı (Ankara, Ekim 2013)...24 Tablo 16. Araştırmada Muayene Edilen Çocukların Ailesinde Görme Bozukluğu Olma Durumuna Göre Gözde Kırma Kusuru Sıklığı (Ankara, Ekim 2013)...25 Tablo 17. Araştırmada Muayene Edilen Çocukların Okula Başlamadan Önce ve Son 1 Yılda Görme Bozukluğu Nedeniyle Muayene Yapılma Durumuna Göre Gözde Kırma Kusuru Sıklığı (Ankara, Ekim 2013)...27 viii

9 Grafikler Grafik 1a. Çocukların Yaş Dağılımı....8 Grafik 1b. Çocukların Cinsiyet Dağılımı... 8 Grafik 2a. Çocukların Boy Dağılımı... 9 Grafik 2b. Çocukların Ağırlık Dağılımı... 9 Grafik 3a. Tarama Yapılan Okulların Türü Grafik 3b. Okulların Yer Aldıkları İl.eler Grafik 4. Anketi Dolduran Kişinin Muayene Edilen Çocuğa Yakınlığı (Ankara, Ekim 2013) Grafik 5a. Kronik Hastalığı Var mı? Grafik 5b. Kafa Travması Geçirdi mi? Grafik 6a. Aile Kaç Kişiden Oluşuyor? Grafik 6b. Başka Kardeş Sayısı Grafik 7a. Çocukların Annelerinin Yaşları Grafik 7b. Çocukların Babalarının Yaşları Grafik 7c Çocukların Annelerinin Öğrenim Durumu Grafik 7d. Çocukların Babalarının Öğrenim Durumu Grafik 8a. Anne Kırma Kusuru Grafik 8b. Baba Kırma Kusuru Grafik 8c. Kırma KusuruTürü (Anne) Grafik 8d. Kırma KusuruTürü (Baba) Grafik 8e. Anne Gözlük Kullanma Grafik 8f. Baba Gözlük Kullanma Grafik 9a. Kardeşlerde Kırma Kusuru Grafik 9b. Kardeşlerin Kırma Kusuru Türü Grafik 10a. Okula Başlamadan Önce Görme Bozukluğu Nedeniyle Muayene Yapılma Sıklığı Grafik 10b. Son 1 Yılda Görme Bozukluğu Nedeniyle Muayene Yapılma Sıklığı Grafik 11. Araştırmada Muayene Edilen Çocuklarda Var Olan Görme Bozukluklarının Dağılımı20 Grafik 12. Yaşa Göre Kırma Kusuru Bulunma Sıklığı Grafik 13a. Boylara Göre Kırma Kusuru Sıklığı Grafik 13b. Vücut Ağırlıklarına Göre Gözde Kırma Kusuru Olma Sıklığı Grafik 14a. Kronik Hastalığı Olma Ve Kırma Kusuru Bulunma Sıklıkları Grafik 14b. Kafa Travması Geçirme Durumlarına Göre Gözde Kırma Kusuru Sıklığı Grafik 15a. Çocukların Anne Yaşlarına Göre Gözde Kırma Kusuru Sıklığı Grafik 15b. Çocukların Baba Yaşlarına Göre Gözde Kırma Kusuru Sıklığı Grafik 16a. Annesinde kırma kusuru bulunan çocuklarda kırma kusuru bulunma sıklığı Grafik 16b. Babasında kırma kusuru bulunan çocuklarda kırma kusuru bulunma sıklığı Grafik 16c. Kardeşinde kırma kusuru bulunan çocuklarda kırma kusuru bulunma sıklığı Grafik 17a. Okula Başlamadan Önce Göz Muayenesi Yaptırılmayan Çocuklarda Kırma Kusuru 27 Grafik 17b. Son 1 Yılda Görme Bozukluğu Nedeniyle Muayene Yapılma Durumuna Göre Gözde Kırma Kusuru ix

10 Ekler Ek 1. Ankara İli İlkokul 1.Sınıf Öğrencileri Örneklem Listesi Ek 2. Seçilen 18 İlkokulun İlçelere Dağılım Haritası Ek 3. Araştırma İş Akış Planı Ek 4. Araştırma Saha Uygulama Programı Ek 5. Veli Onam Ve Anket Soru Formu Ek 6. Göz Muayene Medikal Bulgu Formu Ek 7. Okullara Göre Muayene Zaman Çizelgesi Ek 8. Muayene Edilen Ve Edilemeyen Kız Ve Erkek Öğrencilerin Okullara Göre Sayılarını Gösteren Tablo Ek 9. Örneklem Hatası Ve Güven Aralığı Tablosu x

11 1. GİRİŞ VE GENEL BİLGİLER Görme, insan algısının en önemli öğelerinden biridir. Çocukluk çağında görmede herhangi bir nedenle azalma ambliyopiye neden olmaktadır. Bu nedenle çocukluk çağındaki göz taramaları görmeyi tehdit eden hastalıkların saptanması açısından çok önemlidir. Çünkü ambliyopi tedavisinin en etkin olduğu dönem 8-9 yaşına kadar olan dönemdir (1). Gözde kırma kusurunun bulunmama haline "emetropi" denir ve bu durumda uzaktaki bir nesneden göze paralel olarak gelen ışınlar retina (gözün ağ tabakası) üzerinde odaklanır. Kırma kusurunun olduğu hale ise "ametropi" denir. Kırma kusurları 3 başlık altında incelenir (2): 1. Miyopi: Gözün görüntüyü retinanın önüne düşürmesidir. Çoğunlukla göz optik sisteme göre büyük yapılıdır, nadiren optik sistemin kırma gücü fazladır. Bu nedenle paralel gelen ışınlar retina önünde, vitreus içinde birleşir. Bundan sonra ayrılan ışınlar retina önünde keskin olmayan bir görüntü oluşturur. Işınların gidişini ters yöne doğru izlersek retinadan kalkan ışınlar kornea önünde sonlu bir uzaklıkta birleşirler; göz ne kadar uzun ise ışınlar gözün o kadar yakınında birleşir. Bu nokta miyop bir gözün net olarak görebileceği en uzak noktadır. Bu noktadan uzak olan her şey retinada dağılma daireleriyle bir görüntü yapacaktır. Hasta uzaktaki cisimleri net göremez. 2. Hipermetropi: Gözün görüntüyü retinanın arkasına düşürmesi halidir. Hipermetrop bireyler yakını net olarak göremezler. Çok defa göz optik sisteme göre küçük yapılıdır (aksiyel hipermetropi), seyrek olarak ise kırma gücü azdır (kırma hipermetropisi). 3. Astigmatizm: Lensin bütün meridyenleri normalde eşit çaplıdır. Bu meridyenlerden herhangi birinin farklı çapta olması görüntünün net olarak retina üzerine düşürülmesine engel olur. Bu optik sistemde odak noktası yoktur, bir odak düzeyi vardır. Astigmat bir gözle ne uzak ne de yakındaki cisimler net olarak görülemez. Çünkü birbirine dikey iki normal kesitin odak uzaklığı tamamen değişiktir ve diğer normal kesitlerde de ışınların bir noktada birleşmesi olanaksızdır. İki normal kesit arasındaki refraksiyon farkı astigmatizma derecesini gösterir. Görme bozuklukları çocukluk çağında en sık rastlanan dördüncü sağlık problemidir ve göz taramaları bu durumu ortaya çıkarmak için başvurulan en önemli yöntemdir (3). Görme bozukluğu olan bir çocuk nadiren bir gözünün yeterince görmediğinden yakınabilir. Aile ise dış görünüş olarak doğal görünen gözün muayenesini genellikle aklına getirmez. Ancak şaşılık veya kayma varsa, belirgin bir kapak ve/veya ön segment bozukluğu göze çarpıyorsa doktora gitme gereksinimi duyabilir. Görsel uyarı normal görmenin gelişmesi 1

12 açısından son derece önemlidir. Normal görme gelişmesinde, beynin her iki gözden eş zamanlı olarak odaklanmış net bir görüntü alması gerekmektedir (3). Çocuklara üç-dört yaşlarında görme keskinliği taraması yapmak gerekmektedir çünkü bu evrelerde saptanacak miyopi, hipermetropi, astigmatizma gibi kırma kusurları; görme yollarının gelişmesinde duraklamaya ve ambliyopiye neden olabilir. Ambliyopi ise algıda ve binoküler görmede azalmaya, okul başarısında ise düşmeye neden olabilmektedir (1). Bu çalışmanın amacı, Ankara İli nde ilkokul birinci sınıf öğrencilerinde gözde kırma kusurları sıklığını tespit etmek ve kırma kusuru ile ilişkili olabilecek faktörleri saptamaktır. Kırma kusurlarının prevalansı ile ilgili geniş serili çalışmalar ülkemizde yeterince bulunmamaktadır. Ülkemizde kırma kusuru sorunlarının okul çağında belirlenmesi, toplumumuza ait refraksiyon özelliklerinin belirlenmesinde önemli bir aşamadır. Bu taramayla kırma kusurlarının 6 yaş grubunda prevalansı araştırılmıştır. Ayrıca kırma kusurlarıyla ilişkili olabilecek faktörlerin bu yaş grubunda değerlendirilmesi planlanmaktadır. Söz konusu faktörlerden belirgin ilişkisi saptananların daha sonra detaylı çalışmalarla neden sonuç ilişkileri araştırılarak, koruyucu sağlık hizmetleri açısından alınması mümkün önlemler değerlendirilebilecektir. Kırma kusurlarının özellikle görmenin objektif olarak değerlendirmeye başlanabildiği 6 yaş grubunda saptanması, ileri yaşta tedavisi mümkün olmayan ambliyopi prevalansının azaltılmasında önemli bir adımdır. 2

13 2. AMAÇ Yakın Dönem Amaçlar - İlkokul birinci sınıf öğrencilerinde gözde kırma kusuru sıklığını tespit etmek - Cinsiyetlere göre gözde kırma kusurları sıklığı arasında fark olup olmadığını değerlendirmek - Ailede kırma kusuru olmasına göre çocuklarda kırma kusuru sıklığını tespit etmek Orta Dönem Amaçlar - Görme bozukluğu tespit edilen çocukların ailelerine bilgi vererek çocukların görme bozukluklarının tedavi edilmesini sağlamak - Ailelerin görme bozukluğu konusunda farkındalığını artırmak Uzak Dönem Amaçlar - İlgili kurum ve kuruluşlar ile görüşerek ilkokula başlamadan önce öğrencilerin görme muayenesinin zorunlu rutin muayenelere eklenmesini sağlamak. - İleride bu konuda yapılacak çalışmalara katkı sağlamak. 3

14 3. GEREÇ VE YÖNTEM Araştırma yeri: Araştırma, Ankara İli nde yer alan 15 i devlet 3 ü özel olmak üzere 18 ilkokulda yapılmıştır. Araştırmanın evreni: Ankara İli nde yılında ilkokula başlayan öğrenciler araştırmanın evrenini oluşturmaktadır. Araştırmanın tipi: Kesitsel tipte bir epidemiyolojik araştırmadır. Araştırmanın Örneklemi: Ankara İli nde ilkokul 1. Sınıf öğrencileri arasında gözde Kırma Kusurları Sıklığının Tespit Edilmesi araştırması kapsamında cinsiyet bazında Ankara tahmini üretmek için küme örneklemesi kullanılmıştır. Milli Eğitim Bakanlığı ndan alınan öğretim yılı bilgilerine göre Ankara da araştırma kapsamında 817 okulda toplam öğrenci bulunmaktadır. Çalışmada zihinsel, görme ve işitme engelli öğrencilerin eğitim gördüğü Özel eğitim ve Uygulama Merkezi kapsamındaki okullar ile öğrenci sayısı 10 un altında olan okullar kapsam dışı bırakılmıştır. Tahmin düzeyleri ve %20 cevapsızlık hızı dikkate alınarak örnek hacmi 2655 olarak hesaplanmıştır. Hesaplanan örnek hacmine göre 18 okul seçilmiş, seçilen okullardaki tüm birinci sınıf öğrencileri araştırma kapsamına alınması planlanmıştır. Örnek seçimi sonucunda yaklaşık 2776 öğrenciye ulaşılacağı varsayılmıştır. Örnek hacmi hesaplanmasında aşağıdaki formül kullanılmıştır. 2 t pq n * deff * h 2 d n= toplam örnek büyüklüğü *CH t = 0,95 anlamlılık düzeyinde t tablosundaki değer (1,96) kabul edilebilecek hata olasılığı (0,05) p= belli özelliğe sahip olayın görülme sıklığı (0,10) q= 1-p d mutlak duyarlık miktarı (0,025) Deff= Desen etkisi (2 olarak alınmıştır) h= Tabaka sayısı (2 olarak alınmıştır) CH= Cevapsızlık Hızı (1,20) 4

15 Ağırlıklandırma: Araştırma kapsamında bir okulun örnekleme çıkma olasılığı (F1) ve her bir okulda cinsiyet bazında cevapsızlık hızları bulunarak ağırlıklandırma işlemi yapılmıştır. Bu raporda verilen yüzdelerin tamamı ağırlıklı yüzdeler olup, belli başlı yüzdelere ait standart hata tablosu (Ek 9) araştırmanın sonunda yer almaktadır. Ağırlıklandırma işleminde kullanılan cevapsızlık hızı, aşağıdaki formüle göre hesaplanmıştır. Tamamlanmış soru kâğıdı Rh= Örneğe seçilen birey sayısı Rh= h okulundaki cevaplama hızı Araştırmada örneklemde yer alan okulların birinci sınıflarına kayıtlı öğrencilerin tamamına ulaşılması hedeflenmiştir. Bu amaçla okullarla iletişime geçilmiş güncel öğrenci listeleri temin edilerek 2031 adet veli onam formu öğretmenleri aracılığı ile ailelere iletilmek üzere öğrencilere ulaştırılmıştır. Dağıtılan 2031 formun 1647 si geri dönmüştür. Veli onamı ile geri dönüşü yapılan formlar baz alınarak göz muayenesi gerçekleştirilmiştir. Geri dönüşü olan formlardan bazıları eksik veri nedeniyle analize dahil edilememiştir. Temizlenen 1513 adet form analizlere dahil edilmiştir. Elde edilen örnek büyüklüğünün 1513 olması nedeniyle, örnek büyüklüğü sadece Ankara genelinde prevelans vermeye müsait olup alt kırılım düzeylerinde prevelans verememektedir. Veri kaynakları: Veri toplamak üzere, Ankara İli nde 18 ilkokulda 1. Sınıfa yeni başlayan öğrencilerin ailelerinin doldurması için bir anket formu oluşturulmuştur (EK-1). Ankette sosyodemografik özellikler ve görme bozuklukları ile ilgili toplam 22 soru mevcuttur. İş Akış Planı: Araştırma kapsamında, göz muayenelerinden 1 hafta önce, öğrenci velilerine anket ve göz muayenesi için onam formu gönderilmiştir. Bir hafta sonra ailesinden onam alınan çocuklara göz muayenesi yapılmıştır. Muayenede 2 göz doktoru ve yardımcı personel görev almıştır. 6 metre uzaktan Snellen eşeline göre görmeler alınmış, tam göremeyen çocukların otorefraktokeratometrik değerleri ölçülmüş, ön ve arka segment muayeneleri yapılmıştır. Gerekli kişilerde ise muayene için midriyatik damla olan tropikamid %0,5 damla muayene için kullanılmıştır. Muayenede anormallik saptanan çocuklar göz hekimlerine yönlendirilmiştir. Muayene sırasındaki refraksiyon parametreleri ve saptanan anormallikler kaydedilmiştir. Ön deneme: Anketin ön denemesi Eylül 2013 tarihinde 50 kişide yapılmıştır. 5

16 Verilerin analizi: İstatistiksel analizler, IBM SPSS for Windows version 21.0 kullanılarak yapılmıştır. Yukarıda belirtilen ağırlıklara ve cevapsızlık hızına göre düzeltmeler complex samples modulü kullanılarak örnekleme yöntemine uygun analizler yapılmıştır. Standart hataların hesaplanmasında SPSS Complex Samples örneklem tasarımı WR seçeneği ile yapılmıştır. Örneklemlerden elde edilen değerlerle beklenen değer, beklenen sıklık ve bu sıklığa ilişkin standart hata, güven aralıkları hesaplanmış, değişkenlere ilişkin desen etkileri belirlenmiştir (EK-9). Tablolarda verilen yüzdelerin tamamı ağırlıklı yüzdeler olup, sayıların tamamı da ham sayılar üzerinden verilmiştir. İzinler ve Etik konular: Araştırmaya başlamadan önce TC Milli Eğitim Bakanlığı Yenilik ve Eğitim Teknolojileri Genel Müdürlüğü nden gerekli yazılı izin alınmıştır. Anketin uygulanacağı öğrencilerin ailelerinden yazılı onam alınmıştır. Araştırma için Zekai Tahir Burak Kadın Sağlığı Eğitim ve Araştırma Hastanesi Etik Kurulundan 18/2012 sayı ile onay alınmıştır. Araştırma bitiminde öğrenci öğretmenleri ve ailelerine görme bozukluğu olan öğrenciler için bilgilendirme yapılmış, bu öğrencilerin muayene edilmek üzere göz doktorlarına gerekli yönlendirmeleri yapılmıştır. 6

17 SAGEM "Ankara'da İlkokul 1.Sınıf Öğrencileri Arasında Gözde Kırma Kusurlarının ve İlişkili Faktörlerin Saptanması Araştırması" Sözleşme Tarihi: 17/09/2013 İŞ KALEMLERİ SÖZLEŞME İMZALANMASI; OKUL LİSTELERİNİN ALINMASI SAGEM YETKİLİLERİ İLE KOORDİNASYON TOPLANTISI; 18 OKUL'A MUHATAP YAŞ İMZALI BAKANLIK/SAGEM RESMİ YAZILARININ ALINMASI SAHA ARAŞTIRMA EKİBİNİN OLUŞTURULMASI, ARAÇ VE CİHAZLARIN TEMİNİ; PİLOT İLKOKUL ZİYARETLERİYLE 50 KİŞİLİK ÖN DENEME ÇALIŞMASININ GERÇEKLEŞTİRİLMESİ VE SAGEM ONAYI İLE SORU FORMLARININ SONLANDIRILMASI ÖNGÖRÜLEN 9 İLÇEDE YERLEŞİK 18 İLKOKUL'U ZİYARETLE YAKLAŞIK 3000 VELİYE ULAŞTIRILMAK ÜZERE ONAM FORMLARI VE SORU FORMLARININ DAĞITILMASI VE DOLDURULMUŞ FORMLARIN TOPLANMASI BAŞLANGIÇ RAPORU BAŞLANGIÇ RAPORUNUN İDARECE ONAYI ÖNGÖRÜLEN 9 İLÇEDE YERLEŞİK 18 İLKOKUL'DA YAKLAŞIK 3000 İLKOKUL 1.SINIF ÖĞRENCİSİNİN SAGEM UZMAN DOKTORLARINA REFAKATEN GÖZ TARAMALARINA YÖNELİK SAHA ÇALIŞMASININ GERÇEKLEŞTİRİLMESİ ANKET TEMİZLEME KODLAMA VE VERİLERİN SPSS ORTALAMINDA GİRİLMESİ; VERİ ANALİZLERİNİN YAPILMASI TASLAK NİHAİ RAPOR TASLAK NİHAİ RAPORUN İDARECE ONAYI NİHAİ RAPOR NİHAİ RAPORUN İDARECE ONAYI ARAŞTIRMA UYGULAMA TERMİN PROGRAMI EYLUL EKİM KASIM ARALIK ÇALIŞMA GÜNLERİ TATİL GÜNLERİ OCAK Hafta 2.Hafta 3.Hafta 4.Hafta 1.Hafta 2.Hafta 3.Hafta 4.Hafta 1.Hafta 2.Hafta 3.Hafta 4.Hafta 1.Hafta 2.Hafta 3.Hafta 4.Hafta 1.Hafta 2.Hafta 3.Hafta 4.Hafta 7

18 4. BULGULAR Tablo 1. Araştırmada Muayene Edilen Çocukların Yaş ve Cinsiyetlerinin Dağılımı (Ankara, Ekim 2013) Özellik Yüzde Sayı Yaş (Ay) (n: 1254) 60 1, , , ,5 19 Ortalama±SHata: 72,6±0,2 En Küçük: 53, En Büyük: 96 Cinsiyet Erkek 51,3 759 Kız 48,7 754 Toplam 100, Araştırmada muayene edilen çocukların %50,9 unun yaşları (n:635) ay arasında olup, %51,3 ü (n: 759) erkektir (Tablo 1). 1,5 1, ,3 50, ,7 Erkek 51,3 Kız 85 Grafik 1a. Çocukların Yaş Dağılımı Grafik 1b. Çocukların Cinsiyet Dağılımı 8

19 Tablo 2. Araştırmada Muayene Edilen Çocukların Boy ve Vücut Ağırlıklarının Dağılımı (Ankara, Ekim 2013) Özellik Yüzde Sayı Boy (Cm) (n: 961) , , ,0 231 Ortalama±SHata: 116,6±0,8 En Küçük: 80, En Büyük: 160 Vücut Ağırlığı (kg) (n: 1308) 19 25, , ,5 320 Ortalama±SHata: 22,1±0,18, En Küçük: 14, En Büyük: 39 Araştırmada muayene edilen çocukların %54,4 nün (n:520) boyları cm arasında olup, %50,5 nin (n: 661) vücut ağırlığı 20-24kg dir (Tablo 2) ,5 24, ,4 50,5 Grafik 2a. Çocukların Boy Dağılımı Grafik 2b. Çocukların Vücut Ağırlıklarının Dağılımı 9

20 Tablo 3. Tarama Yapılan Okulların Türü ve Yer Aldıkları İlçelerin Dağılımı (Ankara, Ekim 2013) Özellik Yüzde Sayı Okul Türü Devlet Okulu 95, Özel Okul 4,5 66 Okulun Bulunduğu İlçe Çankaya 21,8 330 Pursaklar 20,6 312 Etimesgut 14,9 226 Yenimahalle 9,8 148 Altındağ 8,7 131 Çubuk 7,1 107 Polatlı 6,9 105 Gölbaşı 5,1 77 Keçiören 2,6 39 Mamak 2,5 38 Toplam 100, Araştırmada muayene edilen çocukların %95,5 i (n:1447) Devlet Okullarında eğitim görmekte olup, %21,8 i (n: 330) Çankaya İlçesindedir (Tablo 3). % 4, ,8 20,6 14,9 Devlet Okulu Özel Okul ,8 8,7 7,1 6,9 5,1 2,6 2,5 95,5 0 Grafik 3a. Tarama Yapılan Okulların Türü Grafik 3b. Okulların Yer Aldıkları İlçeler 10

21 Tablo 4. Anketi Dolduran Kişilerin Muayene Edilen Çocuğa Yakınlığı (Ankara, Ekim 2013) Özellik Yüzde Sayı Anketi Dolduran Kişi Anne 69, Baba 24,7 371 Anne ve Baba 1,6 25 Diğer 2,3 35 Belirtilmemiş 1,4 23 Toplam 100, Araştırmada ailelere dağıtılan formların %69,9 u (n:1059) çocukların anneleri tarafından doldurulmuştur (Tablo 4). 1,6 2,3 1,4 24,7 69,9 Anne Baba Anne ve Baba Diğer Belirtilmemiş Grafik 4. Anketi Dolduran Kişilerin Muayene Edilen Çocuğa Yakınlığı (Ankara, Ekim 2013) 11

22 Tablo 5. Araştırmada Muayene Edilen Çocukların Bazı Sağlık Öykülerinin Dağılımı (Ankara, Ekim 2013) Özellik Yüzde Sayı Her Hangi Bir Kronik Hastalığı Olma (n: 1477) Evet 10,8 159 Hayır 89, Kafa Travması Geçirme (n: 1430) Evet 10,2 146 Hayır 89, Düzenli İlaç Kullanma (n: 1482) Evet 4,9 72 Hayır 95, Araştırmada muayene edilen çocukların %89,2 sinin (n:1318) kronik hastalığı bulunmamakta, %89,8 i (n:1284) kafa travması geçirmemiş ve %95,1 i düzenli olarak ilaç kullanmamaktadır (Tablo 5). 10,8 10,2 Evet Hayır Evet Hayır 89,2 89,8 Grafik 5a. Kronik Hastalık Dağılımı Grafik 5b. Kafa Travması Geçirme 12

23 Tablo 6. Araştırmada Muayene Edilen Çocukların Ailelerine Ait Bazı Özelliklerin Dağılımı (Ankara, Ekim 2013) Özellik Yüzde Sayı Ailede Yaşayan Birey Sayısı (n:1485) 2 0, , , , , , , ,3 4 Başka Kardeş Sayısı (n:1484) 0 22, , , , , , , ,1 1 Ailenin Ekonomik Durumu (n:1429) Çok İyi 0,6 9 İyi 22,0 315 Orta 70, Kötü 5,9 85 Çok Kötü 1,0 13 Formları dolduran ailelerin 50,9 u (n:755) dört kişiden oluşmakta, %52,6 sı (n:778) iki çocuklu olup, %70,5 i (n:1007) ekonomik durumunu orta olarak belirtmiştir (Tablo 6). % ,9 60 % 50 52, ,9 24, ,7 18, ,1 0,7 2,2 0,7 0, ,3 1,1 0,3 Yok Grafik 6a. Ailedeki Birey Sayısı Grafik 6b. Başka Kardeş Sayısı 13

24 Tablo 7. Araştırmada Muayene Edilen Çocukların Anne ve Babalarının Yaş ve Öğrenim Durumlarının Dağılımı (Ankara, Ekim 2013) Özellik Anne Baba Yüzde Sayı Yüzde Sayı Yaş (Yıl) 24 4, , , , , , , , , , ,6 149 Öğrenim Durumu Okuryazar değil 1,6 23 0,6 8 Sadece okuryazar 1,2 17 0,3 5 İlkokul mezunu 28, ,7 299 Ortaokul/ilköğretim mezunu 22, ,0 261 Lise mezunu 27, ,2 520 Üniversite Mezunu 18, ,2 348 Araştırmada muayene edilen çocukların annelerinin %36,6 sının (n:531) yaşları yaş aralığında, babalarının %32 sinin (n:459) yaşları yaş aralığındadır. Annelerinin %28,2 si (n:410) ilkokul mezunu ve babalarının %36,2 si (n:520) lise mezunudur (Tablo 7). 14

25 2,4 4,1 20, ,2 36, ,2 10, , Grafik 7a. Çocukların Annelerinin Yaşları Grafik 7b. Çocukların Babalarının Yaşları 1,6 1,2 Okuryazar değil 0,6 0,3 Okuryazar değil 18,6 28,2 Sadece okuryazar İlkokul mezunu 24,2 20,7 Sadece okuryazar İlkokul mezunu 27,8 22,6 Ortaokul/ilköğr etim mezunu 36,2 18 Ortaokul/ilköğr etim mezunu Lise mezunu Lise mezunu Grafik 7c. Çocukların Annelerinin Öğrenim Durumu Grafik 7d. Çocukların Babalarının Öğrenim Durumu 15

26 Tablo 8. Araştırmada Muayene Edilen Çocukların Anne ve Babalarında Var Olan Görme Bozukluklarının Dağılımı (Ankara, Ekim 2013) Özellik Anne Baba Görme Bozukluğu Yüzde Sayı Yüzde Sayı Hayır 73, , Evet 26, ,4 332 Görme Bozukluğu Türü Yüzde* Sayı Yüzde* Sayı Miyop 68, ,1 200 Hipermetrop 12, ,2 74 Astigmat 32, ,2 87 Gözlük Kullanma Yüzde Sayı Yüzde Sayı Evet 16, ,9 258 Hayır 83, , *Yüzdeler görme bozukluğu olan ebeveynler üzerinden verilmiş olup, bir kişide birden farklı görme bozukluğu olabileceğinden %100 ü geçebilmektedir. Araştırmada muayene edilen çocukların annelerinin %73,3 ünde (n:1054), babalarının %76,6 sında (n:1087) kırma kusuru bulunmamaktadır. Kırma kusuru bulunan annelerin (%26,7) %68,4 ü (n:262), babaların (%23,4) %60,1 i miyoptur. Annelerin %83,3 ü (n:1198), babaların %82,1 i (n:1170) gözlük kullanmamaktadır (Tablo 8). 16

27 26,7 23,4 Hayır Evet Hayır Evet 73,3 76,6 Grafik 8a. Anne Kırma Kusuru Grafik 8b. Baba Kırma Kusuru 32,3 Miyop 26,2 Miyop 68,4 Hipermetrop Astigmat 22,2 60,1 Hipermetrop Astigmat 12,5 Grafik 8c. Kırma Kusura Türü (Anne) Grafik 8d. Kırma Kusuru Türü (Baba) 16,7 17,9 Evet Hayır Evet Hayır 83,3 82,1 Grafik 8e. Anne Gözlük Kullanma Grafik 8f. Baba Gözlük Kullanma 17

28 Tablo 9. Araştırmada Muayene Edilen Çocukların Kardeşlerinde Var Olan Görme Bozukluklarının Dağılımı (Ankara, Ekim 2013) Görme Bozukluğu (n:1279) Yüzde Sayı Hayır 84, Evet 15,8 204 Görme Bozukluğu Türü Yüzde* Sayı Miyop 42,3 84 Hipermetrop 28,2 58 Astigmat 20,3 41 Diğer 9,2 19 *Yüzdeler görme bozukluğu olan kardeşler üzerinden verilmiş olup, bir kişide birden farklı görme bozukluğu olabileceğinden %100 ü geçebilmektedir. Araştırmada muayene edilen çocukların kardeşlerinin %84,2 sinde (n:1075) kırma kusuru bulunmamaktadır. Kırma kusuru bulunan (%15,8) kardeşlerin %42,3 ü (n:84) miyoptur (Tablo 9). 15,8 Hayır 20,3 9,2 42,3 Miyop Hipermetrop Evet Astigmat 84,2 28,2 Diğer Grafik 9a. Kardeşlerde Kırma Kusuru Grafik 9b. Kardeşlerin Kırma Kusuru Türü 18

29 Tablo 10. Araştırmada Muayene Edilen Çocukların Okula Başlamadan Önce ve Son 1 Yılda Görme Bozukluğu Nedeniyle Muayene Yapılma Durumu (Ankara, Ekim 2013) Özellik Yüzde Sayı Okula Başlamadan Önce Göz Muayenesi Yapılma (n:1449) Evet 77, Hayır 21,2 305 Hatırlamıyor 1,1 16 Son 1 Yılda Görme Bozukluğu Nedeniyle Muayene Yapılma (n: 1450) Evet 11,3 161 Hayır 88, Araştırmada muayene edilen çocukların okula başlamadan önce göz muayenesi yapılma sıklığı %77,7 (n:1128) ve son 1 yılda görme bozukluğu nedeniyle muayene yapılma sıklığı %11,3 tür (n:161) (Tablo 10). 1,1 11,3 21,2 77,7 Evet Hayır Hatırlamıyor Evet Hayır 88,7 Grafik 10a. Okula Başlamadan Önce Görme Bozukluğu Nedeniyle Muayene Yapılma Sıklığı Grafik 10b. Son 1 Yılda Görme Bozukluğu Nedeniyle Muayene Yapılma Sıklığı 19

30 Tablo 11. Araştırmada Muayene Edilen Çocuklarda Var Olan Görme Bozukluklarının Dağılımı (Ankara, Ekim 2013) Görme Bozukluğu Yüzde Sayı Hayır 87, Evet 12,2 180 Görme Bozukluğu Türü Yüzde* Sayı Hipermetrop-Astigmat 51,9 92 Miyop-Astigmat 17,9 34 Karışık (Mixed) Astigmat 15,4 28 Hipermetrop-Astigmat-Karışık Astigmat 3,2 6 Hipermetrop 2,7 5 Miyop 2,5 4 Astigmat (Miyopik) 2,5 4 Astigmat (Hipermetropik)-Karışık Astigmat 2,2 4 Astigmat (Hipermetropik) 1,3 2 Miyop Astigmat-Karışık astigmat 0,6 1 Total 100,0 180 Araştırmada muayene edilen ve kırma kusuru tespit edilen 180 (%12,2) çocuğun %51,9 unun (n:92) kırma kusuru Hipermetrop-Astigmat olarak tespit edilmiştir (Tablo 11). 2,7 2,5 3,2 2,5 2,2 1,3 0,6 Hipermetrop-Astigmat Miyop-Astigmat 15,4 51,9 Karışık (Mixed) Astigmat 17,9 Hipermetrop-Astigmat- Karışık Astigmat Grafik 11. Araştırmada Muayene Edilen Çocuklarda Var Olan Görme Bozukluklarının Dağılımı 20

31 Tablo 12. Araştırmada Muayene Edilen Çocukların Yaş ve Cinsiyetlerine Göre Gözde Kırma Kusuru Olma Durumunun Değerlendirilmesi (Ankara, Ekim 2013) Özellik Kırma Kusuru Var Yok Cinsiyet Yüzde Sayı Yüzde Sayı Erkek 11, ,6 676 Kız 13, ,0 657 Yaş (Ay) 60 5,2 1 94, , , , , ,1 2 89,9 17 Araştırmada muayene edilen erkek çocukların %11,4 ünde (n: 83), kız çocukların da %13 ünde kırma kusuru tespit edilmiştir. Araştırmada muayene edilen çocuklardan en fazla (%12,9; n:74) kırma kusuru bulunan yaş aralığı ay yaş aralığındadır (Tablo 12). 10,1 12,9 5,2 10, Grafik 12. Yaşa Göre Kırma Kusuru Bulunma Sıklığı 21

32 Tablo 13. Araştırmada Muayene Edilen Çocukların Boy ve Vücut Ağırlıklarına Göre Gözde Kırma Kusuru Olma Durumunun Değerlendirilmesi (Ankara, Ekim 2013) Özellik Kırma Kusuru Var Yok Boy (cm) Yüzde Sayı Yüzde Sayı 110 8, , , , , ,8 197 Vücut Ağırlığı (Kg) 19 9, , , , , ,6 279 Kırma kusurunun en fazla tespit edildiği (%15,2; n:34) boy aralığı 121 cm ve üzeridir. Kırma kusurunun en fazla tespit edildiği (%13,5; n:87) ağırlık aralığı kg aralığıdır (Tablo 13). 15,2 8,6 11, ,6 13, ,5 Grafik 13a. Boylara Göre Kırma Kusuru Sıklığı Grafik 13b. Vücut Ağırlıklarına Göre Gözde Kırma Kusuru Olma Sıklığı 22

33 Tablo 14. Araştırmada Muayene Edilen Çocukların Kronik Hastalığı Olma ve Kafa Travması Geçirme Durumlarına Göre Gözde Kırma Kusuru Sıklığı (Ankara, Ekim 2013) Özellik Kırma Kusuru Var Yok Kronik Hastalık Yüzde Sayı Yüzde Sayı Evet 16, ,8 134 Hayır 11, , Kafa Travması Geçirme Evet 12, , Hayır 7, ,4 135 Araştırmada muayene edilen çocukların kronik hastalığı bulunanlarda kırma kusuru bulunma sıklığı (%16,2; n:25) kronik hastalığı bulunmayanlardaki kırma kusuru bulunma sıklığından (%11,6; n:149) daha yüksektir. Aynı şekilde daha önce kafa travması geçirmiş olanlarda kırma kusuru bulunma sıklığı (%12,7; n:159) geçirmemiş olanlardan daha fazladır (Tablo 14). 11,6 Evet 7,6 Evet 16,2 Hayır 12,7 Hayır Grafik 14a. Kronik Hastalığı Olma Ve Kırma Kusuru Bulunma Sıklıkları Grafik 14b. Kafa Travması Geçirme Durumlarına Göre Gözde Kırma Kusuru Sıklığı 23

34 Tablo 15. Araştırmada Muayene Edilen Çocukların Anne ve Baba Yaşlarına Göre Gözde Kırma Kusuru Sıklığı (Ankara, Ekim 2013) Özellik Kırma Kusuru Var Yok Anne Yaşı Yüzde Sayı Yüzde Sayı 24 11,4 7 88, , , , , , , , , ,3 5 84,7 29 Baba Yaşı 24 7, , , , , , , , , , , ,7 123 Anneleri yaş aralığında bulunan çocuklarda kırma kusuru bulunma sıklığı %16,9 ile diğerlerinden daha fazladır. Babaları 45 yaşın üzerinde olan çocuklarda kırma kusuru bulunma sıklığı %18,3 ile diğerlerinden daha fazladır (Tablo 15). 16,9 15,3 11,4 10,6 11, ,4 18,3 12,4 7,2 11,8 12, , Grafik 15a. Çocukların Anne Yaşlarına Göre Gözde Kırma Kusuru Sıklığı Grafik 15b. Çocukların Baba Yaşlarına Göre Gözde Kırma Kusuru Sıklığı 24

35 Tablo 16. Araştırmada Muayene Edilen Çocukların Ailesinde Görme Bozukluğu Olma Durumuna Göre Gözde Kırma Kusuru Sıklığı (Ankara, Ekim 2013) Görme Bozukluğu Olan Kişi Kırma Kusuru Var Yok Annede Görme Bozukluğu Yüzde Sayı Yüzde Sayı Var 16, ,0 322 Yok 11, ,8 940 Babada Görme Bozukluğu Var 14, ,9 288 Yok 11, ,2 960 Kardeşinde Görme Bozukluğu Var 19, ,0 167 Yok 11, ,7 956 Annesinde kırma kusuru bulunan çocuklarda kırma kusuru bulunma sıklığı (%16), annesinde kırma kusuru bulunmayanlardan daha yüksektir. Benzer şekilde babasında kusuru bulunan çocuklarda kırma kusuru bulunma sıklığı (%14,1), babasında kırma kusuru bulunmayanlardan daha yüksektir. Kardeşinde kırma kusuru bulunan çocuklarda kırma kusuru bulunma sıklığı (%19), kardeşinde kırma kusuru bulunmayanlardan daha yüksektir (Tablo 16). 25

36 11,2 16 Var Yok 11,8 14,1 Var Yok Grafik 16a. Annesinde kırma kusuru bulunan çocuklarda kırma kusuru bulunma sıklığı Grafik 16b. Babasında kırma kusuru bulunan çocuklarda kırma kusuru bulunma sıklığı 11,3 19 Var Yok Grafik 16c. Kardeşinde kırma kusuru bulunan çocuklarda kırma kusuru bulunma sıklığı 26

37 Tablo 17. Araştırmada Muayene Edilen Çocukların Okula Başlamadan Önce ve Son 1 Yılda Görme Bozukluğu Nedeniyle Muayene Yapılma Durumuna Göre Gözde Kırma Kusuru Sıklığı (Ankara, Ekim 2013) Muayene Zamanı Kırma Kusuru Var Yok Okula Başlamadan Önce Yüzde Sayı Yüzde Sayı Evet 9, , Hayır 20, ,4 243 Son 1 Yılda Evet 33, ,6 108 Hayır 9, , Okula başlamadan önce göz muayenesi yaptırılmayan çocukların %20,6 sında (n:62) kırma kusuru tespit edilmiştir. Buna karşılık son 1 yılda göz muayenesi yaptırılan çocukların %33,4 ünde kırma kusuru tespit edilmiştir. (Tablo 17) 20,6 9,8 Evet 9,6 Hayır 33,4 Evet Hayır Grafik 17a. Okula Başlamadan Önce Göz Muayenesi Yaptırılmayan Çocuklarda Kırma Kusuru Grafik 17b. Son 1 Yılda Görme Bozukluğu Nedeniyle Muayene Yapılma Durumuna Göre Gözde Kırma Kusuru 27

38 5. SONUÇ VE ÖNERİLER Ankara İli nde İlkokul 1.Sınıf Öğrencilerinde Gözde Kırma Kusurları Sıklığının Tespit Edilmesi Araştırması neticesinde çıkarılan sonuçlar konuya ilişkin yaptığımız uluslararası literatür araştırmasıyla karşılaştırmalı olarak aşağıda değerlendirilmiştir: Öğrencilerin yaş ortalaması 72,67 ay (min-max: 53-96) olup görme keskinliğinin nispeten güvenilir değerlendirilebildiği bu yaş grubunda birçok hasta grubunda ambliyopi (Göz Tembelliği) tedavisi için de uygun başlangıç yaşı söz konudur (4). Öğrencilerin önemli bir kısmında ciddi bir hastalık bildirilmemiştir (%89,2). Ancak %10,8 kadarında süregelen hastalık olduğu belirtilmiştir. Öğrencilerin %10,2 sinde kafa travması öyküsü bulunmaktadır. Öğrencilerin %95,1 inde düzenli ilaç kullanma öyküsü bulunmamaktadır. Öğrencilerin yaklaşık %75,1 inin aile büyüklüğü 4-5 kişiden oluşmaktadır. Ailelerin %70,5 i ekonomik durumunu orta, %22 si iyi olarak belirtmiştir. Bu ailelerde ortalama anne yaşı 32,62 (min-max: 22-69) dir. Annelerin %28,2 si ilkokul, %22,6 sı ortaokul, %27,8 i lise, %18,6 si üniversite mezunudur. Annelerin %73,3 ü kırma kusuru olmadığını belirtirken, %26,7 sinde görme kusuru olduğu belirtilmiştir. Gözlük kullanan anne sıklığıysa %16,7 dir. Babalar ise ortalama 36,84 (min-max: 25-69) yaşındadır. Bunların %20,7 si ilkokul, %18 i ortaokul, %36,2 si lise, %24,2 si üniversite mezunudur. Babaların %76,6 sında görme kusuru bulunmamaktadır ve %17,9 u gözlük kullanmaktadır. Kardeşlerin %15,8 inde kırma kusuru bulunmaktadır. Öğrencilerin %77,7 si okul öncesi göz muayenesi olduğunu belirtirken, %21,2 si göz muayenesi olmadığını belirtmektedir. Son bir yılda göz bozukluğu şüphesiyle %11,3 öğrenci muayene yaptırmışken, %88,7 si yaptırmamıştır. Olguların kırma kusurları açısından dağılımı incelendiğinde; öğrencilerin %12,2 sinde refraksiyon kusuru saptanmıştır. Çin de benzer yaş grubunda (5) yapılan bir tarama çalışmasında da 2480 çocukta %2,5 miyopi, %20 hipermetropi, %6-11 astigmatizma saptanmıştır (6). Bu çalışmada sikloplejik muayene için kullanılan ilaç dozu ve miktarının yüksek tutulması nedeniyle hipermetropi yüzdesinin daha gerçekçi bir biçimde yüksek bulunduğu belirtilmektedir. Hipermetrop ve hipermetrop astigmatlar beraber değerlendirildiğinde (%54,6) diğer kırma kusurlarına göre nispeten daha yüksek sıklıkta olduğu izlenmektedir. Kore de 19 yaşında erkekler üzerinde yapılan 2805 vakalık bir çalışmada miyopi ve yüksek 28

39 miyopi prevalansı %83,3 ve %6,8 olarak bildirilmiştir (5). Yüksek miyopinin kırsal kesimde kente göre düşük olduğu da aynı çalışmada belirtilmiştir. Danimarka da 8-13 yaş okul çağı çocuklarında yapılan bir çalışmada miyopi prevalansı %12,8 olarak bildirilmiştir (7). Vücut ağırlığı kg aralığında olan öğrencilerin %13,5 inde kırma kusuru saptanmıştır. Vücut ağırlığı 19 un altında olan öğrencilerin ise %9,6 sında kırma kusuru saptanmıştır. Kore de 19 yaşında erkek olguların değerlendirildiği bir taramada miyopik refraktif kusurun kilo ve boyla ilişkisi olmadığı, akademik başarıyla ilişkili olduğu belirtilmiştir (8). Hindistan da 9024 gözün değerlendirildiği bir çalışmada korneal refraktik gücün, artan yaş, düşük eğitim düzeyi, düşük ağırlık, miyopik refraktif kusur ile ilişkili olduğu saptanmıştır (9). Bu konuda İngiltere de yapılan prospektif bir çalışmada 2487 olgu doğumdan itibaren takip edilmiş, erken biyolojik, sosyal, yaşam şekli, büyüme paterni gibi faktörlerin değerlendirilmesi yapılmış. Miyopinin düşük doğum ağırlığı, yüksek anne doğum yaşı, babanın yüksek meslek sosyal statüsü, gebelikte annenin sigara kullanması, yakın çalışma, uzun boy, yüksek öğretim başarısı ile ilişkili olduğu gösterilmiştir (10). Miyopinin başka bir belirtisi olan göz aksial aks uzunluğunun değerlendirildiği Hindistan da yapılan bir çalışmada aksial uzunluğun artan yaş, uzun boy, yüksek vücut kitle indeksi, yüksek eğitim düzeyi ile ilişkili olduğu bildirilmiştir (9). Danimarka da yapılan bir taramada vücut kitle indeksi ve boyla kırma kusuru arasında ilişki saptanmamıştır. Görüldüğü üzere bu konuda aynı toplumda değişik yaş gruplarında değişik sonuçlar izlenmektedir (7). Bu araştırmada önemli bir kısıtlama da ağırlık ve boy verilerinin ankete dayalı olması aynı cihazla yapılmış olmamasıdır. Muayene edilen öğrencinin bilinen ve süregelen bir hastalığın varlığı, daha önce geçirilmiş kafa travması, düzenli ilaç kullanma öyküsü, ailede kırma kusuru mevcudiyeti, ailenin ekonomik durumu, anne yaşı ile kırma kusuru arasında bir ilişki görülmemektedir. Sadece künt travma hastalarının toplandığı ülkemizde yapılan bir çalışmada travmayla korneal astigmatizmanın dolayısıyla kırma kusurunun artabileceği gösterilmiştir (11). Çalışılan grup daha homojen sık travma izlenen bir grup olmadığı için bu konuda anlamlı bir netice çıkmayabilir. Annesinde kırma kusuru olan öğrencilerde kırma kusuru daha fazla bulunmaktadır. Annesinde kırma kusuru olan öğrencilerin %16 sında, annesinde kırma kusuru olmayanlarınsa %11,2 sinde kırma kusuru saptanmıştır. Annesi gözlük kullanan öğrencilerin kırma kusuru daha fazla bulunmaktadır. Annesi gözlük kullanan öğrencilerde görme kusuru sıklığı (%15,9), annesi gözlük kullanmayan öğrencilerde 29

40 görme kusuru tespit sıklığından (%11,4) daha yüksektir. Kardeşlerden birinde kırma kusuru bulunan öğrencilerde kırma kusuru daha fazla bulunmaktadır. Umman da yapılan bir tarama çalışmasında ebeveynlerde ve kardeşte kırma kusuru mevcudiyeti, yüksek boy, kilo, ve vücut kitle indeksinin miyoplarda daha fazla olduğu saptanmıştır (12). Öğrencilerden okul öncesi göz muayenesi olanlardan %9,8 inde kırma kusuru tespit edilmiş iken, olmayanlardan %20,6 sında kırma kusuru tespit edilmiştir. Son bir yılda muayene olanların %33,4 ünde kırma kusuru tespit edilirken, %66,6 sında kırma kusuru tespit edilmemiştir. Son 1 yılda muayene olmayanlarınsa %9,6 sında kırma kusuru tespit edilmiştir. Genel olarak sonuçları gözden geçirdiğimizde sevindirici bir bulgu toplamda tüm kırma kusuru sıklıklarının diğer çalışmalara göre düşük (yaklaşık %12,2) saptanmasıdır. Ülkemizde başka il ve bölgelerde genişleterek yapılacak bir tarama çalışması ve bazı basit parametrelerin anket yerine boy, kilo gibi daha objektif yöntemlerle ölçülmesi ilişkili faktörlerin daha sağlıklı değerlendirmemizi sağlayacaktır. 30

41 6. KAYNAKÇA 1- Kabataş EU, Kabataş N, Yabanoğlu N. Rize Devlet Hastanesi Göz Polikliniğine Başvuran 6-15 Yaş Arası Çocuklarda Kırma Kusurlarının Biyometrik Değerler İle İlişkisi. Ortadoğu Tıp Dergisi 2013; 5 (1): Tezcan T, Altıntaş H, Sancak Ö, Tekin İ, Türeli D, Yüksel V, İkizler H, Marangoz S, Özgün E, Yalçın EŞ. Kırma Kusurları, Şaşılık Ve Ambliyopi. Toplum Hekimliği Bülteni 2000; 3 3- Ergin A. Kırıkkale Merkezi İlkokul Birinci Sınıflarda Göz Taraması Sonuçları. T Klin J Med Sci. 2001; 21: Repka MX, Wallace DK, Beck RW, Kraker RT, Birch EE, Cotter SA, Donahue S, Everett DF, Hertle RW, Holmes JM, Quinn GE, Scheiman MM, Weakley DR. Two- Year Follow-Up Of A 6-Month Randomized Trial Of Atropine Vs Patching For Treatment Of Moderate Amblyopia In Children. Arch. Ophthalmol. 2005; 123: 149e Lee JH, Jee D, Kwon JW, Lee WK. Prevalence and risk factors for myopia in a rural Korean population. Invest Ophthalmol Vis Sci Aug 13;54(8): Lan W, Zhao F, Lin L, Li Z, Zeng J, Yang Z, Morgan IG. Refractive errors in 3-6 yearold chinese children: a very low prevalence of myopia? PLoS One Oct 30;8(10):e Jacobsen N, Jensen H, Goldschmidt E. Prevalence of myopia in Danish conscripts. Acta Ophthalmol Scand Mar;85(2): PubMed PMID: Jung SK, Lee JH, Kakizaki H, Jee D. Prevalence of myopia and its association with body stature and educational level in 19-year-old male conscripts in seoul, South Korea. Invest Ophthalmol Vis Sci Aug 15;53(9): Nangia V, Jonas JB, Sinha A, Matin A, Kulkarni M, Panda-Jonas S. Ocular axial length and its associations in an adult population of central rural India: the Central India Eye and Medical Study. Ophthalmology Jul;117(7): Rahi JS, Cumberland PM, Peckham CS. Myopia over the lifecourse: prevalence and early life influences in the 1958 British birth cohort. Ophthalmology May;118(5): Akinci A, Ileri D, Polat S, Can C, Zilelioglu O. Does blunt ocular trauma induce corneal astigmatism? Cornea Jun;26(5): Ford GW, Rickards AL, Kitchen WH, Lissenden JV, Ryan MM, Keith CG. Very low birthweight and normal birthweight infants. A comparison of continuing morbidity. Med J Aust Aug 4-18;145(3-4):

42 EKLER 32

43 ANKARA İLİ İLKOKUL 1.SINIF ÖĞRENCİLERİ ÖRNEKLEM LİSTESİ EK - 1 GENEL KURUM KURUM YERLESI TOPLA ERKE ŞUBE AĞIRLIK AĞIRLIK OKUL ADI İLÇE SINIF KIZ MÜDÜRLÜK TÜRÜ KODU M YERİ M K SAYISI KIZ ERKEK Temel Eğitim Genel Müdürlüğü Özel Okul ÖZEL MELTEM İLKOKULU Şehir Keçiören 1. Sınıf , , Temel Eğitim Genel ÖZEL ÇANKAYA BİLİŞİM Özel Okul Müdürlüğü İLKOKULU Şehir Çankaya 1. Sınıf , , Temel Eğitim Genel ÖZEL AHMET YESEVİ Özel Okul Müdürlüğü İLKOKULU Şehir Keçiören 1. Sınıf , , Temel Eğitim Genel Müdürlüğü İlkokul Boztepe İlkokulu Şehir Çankaya 1. Sınıf , , Temel Eğitim Genel Müdürlüğü İlkokul Türk-İş Blokları İlkokulu Şehir Çankaya 1. Sınıf , , Temel Eğitim Genel Müdürlüğü İlkokul Mehmetçik İlkokulu Şehir Mamak 1. Sınıf , ,08282 Temel Eğitim Genel Müdürlüğü İlkokul Gölbaşı İlkokulu Şehir Gölbaşı 1. Sınıf , , Temel Eğitim Genel Müdürlüğü İlkokul Ayten-Şaban Diri İlkokulu Şehir Çankaya 1. Sınıf , , Temel Eğitim Genel Müdürlüğü İlkokul Bilgi İlkokulu Şehir Çankaya 1. Sınıf , , Temel Eğitim Genel Müdürlüğü İlkokul Türkan Yamantürk İlkokulu Şehir Çankaya 1. Sınıf , , Temel Eğitim Genel Müdürlüğü İlkokul Mehmet Gönenç İlkokulu Şehir Polatlı 1. Sınıf , ,78371 Temel Eğitim Genel Müdürlüğü İlkokul Yıldırım Beyazıt İlkokulu Şehir Altındağ 1. Sınıf , , Temel Eğitim Genel Müdürlüğü İlkokul Bekir Yılmaz İlkokulu Şehir Çubuk 1. Sınıf , , Temel Eğitim Genel Müdürlüğü İlkokul Turgut Özal İlkokulu Şehir Pursaklar 1. Sınıf , , Temel Eğitim Genel Müdürlüğü İlkokul Barbaros İlkokulu Şehir Yenimahalle 1. Sınıf , , Temel Eğitim Genel Müdürlüğü İlkokul Ayyıldız İlkokulu Şehir Pursaklar 1. Sınıf , , Temel Eğitim Genel Müdürlüğü İlkokul Layika Akbilek İlkokulu Şehir Etimesgut 1. Sınıf , , Temel Eğitim Genel Müdürlüğü İlkokul Susuz İlkokulu Köy Yenimahalle 1. Sınıf , , TOPLAM

44 34

45 EK-3 ARAŞTIRMA İŞ AKIŞ PLANI Pilot Saha çalışması Gerekli Araç, Gereç ve Chazların Temini Otorefraktokeratometre Cihazının Tanıtım ve Eğitimi ile Saha Formlarının Revizyon ve Sonlandırılmasına yönelik Koordinasyon Toplantısı Revize edilerek Sonlandırılmış Saha Formlarının İdare Tarafından Onanması TÜİK Örneklem Listesine göre Ankara İlindeki 18 İlkokula Saha Formlarının Dağıtılması Formların Okullardan Geri Toplanması ve Başlangıç Raporu Başlangıç Raporunun İdare Tarafından Onanması Okullarda Göz Muayaneleri Taslak Nihai Rapor Taslak Nihai Raporun İdare Tarafından Onanması Nihai Rapor Nihai Raporun İdare Tarafından Onanması 35

46 Ankara'da İlkokul 1.Sınıf Öğrencilerinde Gözde Kırma Kusurları Sıklığının Tespit Edilmesi Araştırması Sözleşme Tarihi: 17/09/2013 ARAŞTIRMA SAHA UYGULAMA PROGRAMI ÇALIŞMA GÜNLERİ TATİL GÜNLERİ EK-4 İŞ KALEMLERİ SÖZLEŞME İMZALANMASI; OKUL LİSTELERİNİN ALINMASI SAGEM YETKİLİLERİ İLE KOORDİNASYON TOPLANTISI; 18 OKUL'A MUHATAP YAŞ İMZALI BAKANLIK/SAGEM RESMİ YAZILARININ ALINMASI EYLUL EKİM KASIM ARALIK OCAK Hafta 2.Hafta 3.Hafta 4.Hafta 1.Hafta 2.Hafta 3.Hafta 4.Hafta 1.Hafta 2.Hafta 3.Hafta 4.Hafta 1.Hafta 2.Hafta 3.Hafta 4.Hafta 1.Hafta 2.Hafta 3.Hafta 4.Hafta SAHA ARAŞTIRMA EKİBİNİN OLUŞTURULMASI, ARAÇ VE CİHAZLARIN TEMİNİ; PİLOT İLKOKUL ZİYARETLERİYLE 50 KİŞİLİK ÖN DENEME ÇALIŞMASININ GERÇEKLEŞTİRİLMESİ VE SAGEM ONAYI İLE SORU FORMLARININ SONLANDIRILMASI ÖNGÖRÜLEN 9 İLÇEDE YERLEŞİK 18 İLKOKUL'U ZİYARETLE YAKLAŞIK 3000 VELİYE ULAŞTIRILMAK ÜZERE ONAM FORMLARI VE SORU FORMLARININ DAĞITILMASI VE DOLDURULMUŞ FORMLARIN TOPLANMASI BAŞLANGIÇ RAPORU BAŞLANGIÇ RAPORUNUN İDARECE ONAYI ÖNGÖRÜLEN 9 İLÇEDE YERLEŞİK 18 İLKOKUL'DA YAKLAŞIK 3000 İLKOKUL 1.SINIF ÖĞRENCİSİNİN SAGEM UZMAN DOKTORLARINA REFAKATEN GÖZ TARAMALARINA YÖNELİK SAHA ÇALIŞMASININ GERÇEKLEŞTİRİLMESİ ANKET TEMİZLEME KODLAMA VE VERİLERİN SPSS ORTALAMINDA GİRİLMESİ; VERİ ANALİZLERİNİN YAPILMASI TASLAK NİHAİ RAPOR TASLAK NİHAİ RAPORUN İDARECE ONAYI NİHAİ RAPOR NİHAİ RAPORUN İDARECE ONAYI 36