HACETTEPE ÜNİVERSİTESİ SPOR BİLİMLERİ FAKÜLTESİ

Transkript

1 HACETTEPE ÜNİVERSİTESİ SPOR BİLİMLERİ FAKÜLTESİ FİZİKSEL UYGUNLUK ÇINAR YAZICI

2 TARİHSEL SÜREÇTE FİZİKSEL UYGUNLUK

3 Eski Çin de M.Ö 3000 ile 1000 yıllarında klasik sarı imparatorun dahili tıp kitabında ilk kez insanın dünya ile uyumu anlatılmakta. Çin Taoizm felsefesi içinde 6. yüzyılda ortaya çıkmış, günümüze kadar Çin kültürü ile gelen güzel hareket öğretisi olan Tai chi chuan M.Ö 200 yıllarında başlamış. Hindistan da da uygun bir beslenme ve fiziksel aktivite günlük yaşamın en gerekli prensipleri olarak bilinmekteydi. Ajur Veda, Yoga içinde gelişmiş postür ve germe hareket serilerini içeren bir öğreti olarak ortaya çıkmış. Yoga felsefesine göre fiziksel uygunluk, uygun solunum ve diyet, aklı ve duyguları kontrol etmek için gereklidir. Hem Çin hem de Hindistan da bu zaman diliminde egzersiz ve sağlık arasındaki kurulmuş olan bu ilişki günümüz spor hekimliğindeki bilgilerle paralellik göstermektedir.

4 Modern batı kültürünün koruyucu hijyen pratiklerinden fiziksel aktivite biçimlerine kadar birçok uygulamalarında eski Yunan egzersiz ve sağlık ideallerinin etkisi bulunduğu görülmektedir. Eski Yunanlılar arasında sağlıklı yaşam için uygun miktarda fiziksel aktivitenin gerekli olduğu konusundaki düşünce en az M.Ö 5. yüzyıla aittir. Antik dönemdeki sağlık kanunu dersleri günümüz düşünceleriyle benzerlik göstermektedir. Temiz hava solumak Yararlı yiyecekler yemek, içmek Yeterli miktarda egzersiz yapmak Yeterli uyumak ve dinlenmek SAĞLIKLI OLMAK VE KENDİNİ İYİ HİSSETMEK için gerekli olduğunu görebiliriz.

5 EGZERSİZ VE TIP ARASINDAKİ İLİŞKİ Tarihçiler bu ilişkinin Herodicus, Hipocrates, ve Galen dönemlerine rastladığı konusunda fikir birliği içindedirler. TERAPATİK CİMNASTİK ya da CİMNASTİK TIP üzerine ilk çalışma Yunanlı hekim ve egzersiz çalıştırıcısı HERODİCUS tarafından yapılmıştır. Onun jimnastik ve tıp bilgisini birlikte kullanması fiziksel aktivitenin sağlığa yararları konusundaki çalışmaları Yunan felsefesinin gelişmesine yardımcı olmuştur.

6 HİPOKRAT IN koruyucu tıbbın babası olarak bilinmesine karşın birçok tarihçi egzersiz ve diyetin hijyenik kullanımı konusunda ki ilgisinin arkasındaki ismin Herodicus un olduğunu söylemektedirler. Hipokrat ın hijyenle ilgili iki çalışması M.Ö 400 yıllarında yazılmıştır. Hipokrat 1. kitabında: Yalnız yemek yemek insanı sağlıklı yapmaz; o aynı zamanda egzersiz yapmalıdır. Beslenme ve egzersiz birbirine karşı olan özelliklerdir ama birlikte sağlıklı olmayı sağlarlar ifadesi yer almaktadır.

7 Hipokrat ın Galen üzerinde de etkisinin olduğu söylenmektedir. 2. Yüzyılda yazdığı birçok çalışmada Galen: Egzersizin sağlıklı olmaya etkisi konusunda bilgiler vermektedir. Yelken kullanma, ata binme, at arabası sürme, kolları çevirme gibi egzersizlerin herkesin hatta çocukların bile gereksinimi olduğunu söyler.

8 Egzersiz yapmanın iki yönlü faydası vardır; 1. Boşaltım sisteminin iyi çalışmasını sağlar. 2. Bedenin sert bölgelerinin güçlenmesini sağlar. Egzersiz sonrası bedende bazı değişimler gerçeklesir. Organlar sağlamlaşır. ( fonksiyonlarının artmasına ) İç ısı artar. ( Metabolizmanın daha iyi çalışmasına, tüm besin maddelerinin daha iyi emilimine, boşaltım artıklarının daha yumuşak hale gelmesine, sıvıların daha akışkan olmasına neden olur. ) Solunum sayısı artar

9 Klasik düşünceye göre bireyler kendi sağlıklarını doğru beslenerek, yeterince uyku uyuyarak ve egzersiz yaparak geliştirebilirler.

10 TÜRKİYE DE HERKES İÇİN SPOR Türkiye de herkes için spor fikrinin ortaya çıkışı Atatürk ile olmuştur. Atatürk Türk sosyal bünyesinde spor hareketlerini düzenlemekle görevli olanlar Türk çocuklarının spor hayatını yükseltmeyi düşünürken, sadece gösteriş için herhangi bir müsabakada kazanmak emeliyle bir spor politikası oluşturmazlar, asıl amaç bütün her yaştaki Türk için beden eğitimini sağlamaktır demiştir.

11 FİZİKSEL AKTİVİTE VE HASTALIKLAR Tarih boyunca sağlık çalışanlarının büyük çoğunluğu sedanter bireylerin aktiflere göre daha çok hastalıklara maruz kaldıklarını gözlemlemişlerdir. Konuyla ilgili ilk örnek sayılan İngiliz hekim Thomas Cogan ( 1584 ) Sağlık Cenneti adlı kitabında sedanter yaşamın hastalıklara daha açık olduğundan söz eder.

12 1713 yılında İşçilerin Hastalıkları adlı kitabında Bernardino Ramazzini adlı iş hekimliğinin babası sayılan İtalyan hekim kronik hareketsizlik ve sağlığın kötü olması arasındaki ilişkiden söz etmektedir.sedanter işçiler ve hastalıkları bölümünde Ramazzini işlerini oturarak yapan sandalye işçileri olarak adlandırılan çalışanların kendilerine özel bazı hastalıkları olduğundan bahseder.

13 Sonuçta 1860 lı yıllardan bugüne kadar hekimler ve sağlıkla ilgili kişiler koşucuların ve kürekçilerin yaşam sürelerini belirlemeye çalışmışlar li yılların sonlarından beri gözlenen prematüre ölümler sedanterler de aktif bireylerden daha fazla olduğu bildirilmektedir. Bu hipotez sedanter yaşam biçiminin koroner kalp hastalığından ölümleri arttırdığını öne sürer. Daha sonra öne sürülen hipotezlerde hareketsiz yaşamın diğer kronik hastalıklara da sebep olduğu vurgulanmaktadır.

14 SAĞLIK BEDEN EĞİTİMİ VE FİZİKSEL UYGUNLUK 19.yüzyılda önemi artan hijyen hareketi yeni Amerikan literatürlerinde beden eğitiminin ön plana çıkmasını sağladı. Yüzyılın ilk yıllarında birçok hekim makalelerinde ve konuşmalarında çocuklara eski Yunan sağlık kurallarını açıklamaya başladılar.willich in Diet and Regimen adlı ders notlarında (1801 ) çocukların beden eğitimi bölümünde mide rahatsızlıları, yıkanmak, temiz hava, egzersiz, giyim, deri hastalıkları gibi konular tartışılmıştır.

15 BEDEN EĞİTİMİ YALNIZCA BEDENİN ÇALIŞMASI DEĞİL AYNI ZAMANDA BEDENİN EĞİTİLMESİNİ DE İÇERMELİDİR.

16 FİZİKSEL UYGUNLUK Fiziksel uygunluğun öneminden her dönemde bahsedilmiştir. Teknolojik gelişme. İş alanlarındaki tekdüze çalışma şekli Sedanter yaşam şekli İyi bir fiziksel uygunluğa sahip olmanın gerekliliği üzerinde durulmasına neden olmuştur.

17 Beden eğitiminde fiziksel uygunluk testleri 1861 yılında Edward Hitchcock Armherst Kolejinde antropometrik ölçüm ve dökümantasyonlar 1880 li yıllardan Harward Üniversitesinde Dudley Sargent Kolej öğrencilerinde kuvvet ölçümleri için geliştirdiği test lü yıllarda beden bölümlerinin ölçümleri vital kapasite ölçümleriyle yer değiştirdi. Kan basıncı, kalp atım sayısı ve yorgunluğun ölçümü gibi testleri içermekteydi.

18 FİZİKSEL UYGUNLUĞUN ÖLÇÜTÜ NEDİR? Büroda çalışan insanlar Kırsal kesimde bedensel olarak çalışan insanlar Elit düzeyde spor yapan sporcular mı? Bunlar göz önünde tutulduğunda yanıt;fiziksel UYGUNLUK çevreye olumlu bir şekilde uyum sağlamaktır. Diğer bir tanım Kişinin çalışma kapasitesidir. Bu kapasite kişinin kuvvetine, dayanıklılığına, koordinasyonuna, çabukluğuna, ve bu unsurların birlikte çalışmalarına bağlıdır.

19 FİZİKSEL AKTİVİTE, FİZİKSEL UYGUNLUK VE SAĞLIKLA İLGİLİ TERMİNOLOJİ FİZİKSEL AKTİVİTE : İskelet kaslarının kasılması sonucunda üretilen bazal düzeyin üzerinde enerji harcamayı gerektiren bedensel hareketler olarak tanımlanabilir. Fiziksel aktivite amaçlarına ve yoğunluğuna göre değişik biçimlerde sınıflandırılabilir.

20 Kas kasılmasının mekanik ve metabolik özellikleri olduğu için bu özelliklere göre de sınıflandırılabilir. Mekanik sınıflamada üyelerde kas kasılması ile oluşan hareket izometrik veya statik, izotonik veya dinamik egzersiz olarak tanımlanabilir. Metabolik sınıflama kasılma sürecinde kullanılan oksijenin aerobik yolla ya da anerobik yolla elde edilişine göre yapılır. Aktivitelerin çoğu hem dinamik hem statik kasılmaları, hem aerobik hemde anerobik metabolizmayı içerir. Bu nedenle aktiviteler dominant özelliklere göre adlandırılırlar.

21 Bir bireyin ya da grubun fiziksel aktivitesi ortaya konuluşlarına göre sınıflandırılır.yaygın sınıflandırmalar: Mesleki aktiviteler, ev işleri, boş zaman aktiviteleri, ulaşım olarak özetlenebilir. Boş zaman aktiviteleri olarak yarışma sporları, rekreasyonel aktiviteler ve egzersiz antrenmanları olarak alt sınıflamalar yapılabilir.

22 EGZERSİZ : Egzersiz ve fiziksel aktivite geçmişte benzer anlamlarda kullanılırken günümüzde egzersiz fiziksel aktivitenin alt sınıfı olarak kullanılmaktadır. Buna göre EGZERSİZ ; planlı, yapılandırılmış, tekrarlayıcı fiziksel uygunluğun bir ya da birkaç unsurunu geliştirmeyi amaçlayan sürekli aktivitelerdir.

23 FİZİKSEL UYGUNLUK : Birçok biçimde tanımlanmıştır.genelde kabul edilen yaklaşıma göre fiziksel uygunluk günlük işleri canlı ve uyanık, yorgunluk duymaksızın, boş zamanlarını neşeli uğraşlarla geçirebilecek enerjiye sahip ve beklenmedik tehlikeleri karşılayabilecek yeterliliğe sahip olmak anlamını taşımaktadır. Fiziksel uygunluk kalp solunum dayanıklılığı, kassal dayanıklılık, kas kuvveti, kas gücü, sürat, esneklik, çeviklik, denge, reaksiyon zamanı ve beden kompozisyonunu içermektedir.

24 Bu nitelikler sportif performans ve sağlık bakımından farklı önemlere sahip oldukları için PERFORMANSLA İLİŞKİLİ fiziksel uygunluk, SAĞLIKLA İLİŞKİLİ fiziksel uygunluk olarak adlandırılmaktadır. Sağlıkla ilişkili uygunluk kalp solunum uygunluğunu, kassal kuvvet ve dayanıklılığı, beden kompozisyonu ve esnekliği içermektedir.bu özelliklerin birbirine göre üstünlüğü özel performans ve sağlık hedeflerine bağlıdır.

25 SAĞLIK : İnsanın fiziksel, sosyal ve psikolojik bakımdan kondisyonu olarak tanımlanmıştır. Her bir özellik pozitif ve negatif kutuplara doğru hareket eder. Pozitif sağlık hayattan zevk alma ve hasta olmadan ayakta kalabilme kapasitesi olarak algılanır. Negatif sağlık ölümcül hastalık ve erken ölümle ilgilidir.fiziksel aktivitenin sağlığı koruyucu yönü göz önüne alındığında fiziksel sağlık kadar psikolojik sağlığın, kendini iyi hissetmenin de önemli olduğu hatırlanmalıdır.

26 FİZİKSEL UYGUNLUK UNSURLARI AEROBİK UYGUNLUK : Aerobik uygunluk alınan oksijenin taşınması ve kullanılabilme kapasitesini içerir Aerobik uygunluk yürüyüş, koşu, bisiklete binme, yüzme gibi büyük kas gurubu aktiviteleri ile geliştirilir ve korunur. Aerobik uygunluk solunum, kalp ve dolaşım, kaslar gibi önemli organların ve sistemlerin yeterliliğini içerir.

27 AEROBİK EGZERSİZ VE BUNA BAĞLI GELİŞMELER Dolaşım, solunum ve yağ metabolizmasını geliştirir. Stress, vücut yağ yüzdesi ve kalp hastalığı riskini azaltır. Kemik, ligament ve tendonların güçlenmesini sağlar. Vücut ağırlığını kontrol eder. Daha çok enerji sarf ederken yorgunluk oluşmasını önler. Daha güçlü duygusal denge sağlar. Ruh halini, benlik kavramı ve beden imajını güçlendirir. Hoşgörü sağlar.

28 KASSAL UYGUNLUK Kuvvet kassal dayanıklılık esneklik Fiziksel uygunluğun önemli unsurlarından olmalarına rağmen aerobik egzersizlerin artışı ile değerlerinden bir kısmını kaybederler. Kas tonüsü ve esnekliği iyi bir postüre yardımcı olur ve birçok insanın rahatsızlık duyduğu bel ile ilgili sorunların giderilmesine yardımcı olur. Yıllar geçtikçe kuvvet ve esneklik azalıp çalışma verimi düştüğünden kassal uygunluk işle ilgili çalışmalarda destekleyici olabilir. Bireyin aktivite ve spordaki performansı kendine olan güvenini artırabilir, iyi bir görünüş sağlayabilir.

29 FITNESS VE AKTİF YAŞAM BİÇİMİ Bireyin fiziksel uygunluğu aktif yaşam biçimi ile yakından ilişkilidir. Bireyin günlük çalışma koşulları Evi ile işi arasındaki ulaşım. Kullandığı araç gereçler. Boş zamanlarını ve hafta sonlarını değerlendirme biçimi. Beslenme durumu: Et, sebze meyve ve lifli gıdalar, unlu ve şekerli yeme alışkanlıkları. Yaşadığı coğrafi bölge. İklim ve hava koşulları. FİZİKSEL UYGUNLUĞUN DÜZEYİNİ ETKİLER.

30 FİZİKSEL AKTİVİTENİN SAĞLIĞA İLİŞKİN YARARLARI Erken ölüm riskini azaltır. Kalp sağlığını korur. Diyabetin gelişme riskini azaltır. Yüksek kan basıncı riskini azaltır. Kolon kanseri riskini azaltır. Depresyon ve kaygıyı azaltır.

31 Beden ağırlığının kontrolüne yardımcı olur. Sağlıklı kemik, kas ve tendonların oluşmasına yardımcı olur. Yaşlı bireylerin kuvvet ve hareketliliğini geliştirerek yaşamlarını kolaylaştırır. Psikolojik olarak kendilerini iyi hissetmelerine yardımcı olur.