Canan BALKIR Dokuz Eylül Üniversitesi Avrupa Birliği i Anabilim Dalı

Transkript

1 AB NİN N DIŞ EKONOMİK İLİŞKİLERİNİN N PARAMETRELERİ Canan BALKIR Dokuz Eylül Üniversitesi Avrupa Birliği i Anabilim Dalı

2 GSYİH (cari fiyatlarla) milyon EUR * 2006 tahmin

3 Büyüme Oranı (%) *2006 tahmin

4

5

6 Uluslararası Mal Ticareti: AB ve Diğer er Temel Aktörler (1 000 milyon EUR, 2004)

7

8 AB İthalatında Ülkelerin Payı

9 AB İhracatında Ülkelerin Payı

10 Dünyada Doğrudan Yabancı Yatırımlar

11 AB nin dış ekonomik ilişkilerini belirleyen parametreler nelerdir? (Denklemin değişkenleri) Yasal çerçeve, ilkeler, hedefler Yasal çerçeve: ATA, ikincil mevzuat, uluslararası yükümlülükler, anayasa taslağındaki değişiklikler İlkeler: dışa açık ve adil (open & fair), çok taraflılık, demokrasi, insan hakları,, hukuk devleti, eşitlik e ve dayanış ışma, Birleşmi miş Milletler Antlaşmas ması nın ilkelerine göre g uluslar arası yasalara saygı... (Anayasa ile getirilen değişiklikler iklikler (Madde III-292)

12 Hedefler uluslararası ticaretteki sınırlamalars rlamaların kaldırılmas lması; Birliğin ortak değerlerinin erlerinin korunması; Birliğin in rekabet gücünün g n artması; güçlü para; kalkınmakta olan ülkelerin sürds rdürülebilir kalkınmas nmasını teşvik etmek; tüm ülkeleri dünya d ekonomisiyle bütünleşmeye teşvik etmek; DTÖ kuralları ile çevre standartları arasında açık bir ilişki kurmak

13 Bu temel parametreler 1. Süreç içinde gelişti (GB, Tek Pazar, Ortak Ticaret politikası, Komisyonun dış ekonomik ilişkilerde yetkisi, Anayasa taslağı ile gelen değişim) 2. GATT/WTO ile uyumlu gelişme gösterdi madde XXIV (Par. 8(a) dayanarak kompleks bir tercihli ticaret sistemi kurması DOHA Development Agenda 3. iç ve dış sistemler (kurumsal dinamiklerle dış ekonomik ilişkiler) arasında sıkı bir karşılıklı etkileşim

14 Yasal çerçeveeve Topluluğu kuran anlaşma 131, 132, 133, 134 (Başlık IX-Ortak Ticaret Politikası), 300 (228), 308 (235) ve 310 (238) maddeler Md. 131 Topluluğun dünya ticaretindeki gelişmeleri uyumlaştırmayı ve ticaretin önündeki engelleri kaldırmayı amaçladığını vurgulamaktadır. Md.133: Anlaşmaları Komisyon üye devletler adına müzakere eder Avrupa Parlamentosu nun ticaret politikası açısından rolü sınırlı, onayı sadece ticaretten daha kapsamlı bir içeriği olan anlaşmalar için gerekli. AB Anayasası,, AB nin ticari alanda bir bütün b n olarak temsil edilmesine doğru gelişme

15 Anayasa Başlık k V Birliğin in DışD Faaliyetleri altında Ortak Dış ve Güvenlik G Politikası (ODGP), Ortak Ticaret Politikası (OTP) ve Üçünc ncü Ülkelerle İşbirli birliği i ve İnsani Yardım konularıyla yer aldı. Ortak ticaret politikası,, Birliğin in dışd faaliyet ilkeleri ve hedefleri bağlam lamında yürütülür y r (Madde III-315). AB DışD ışişleri leri Bakanı nın n yetki alanına na ODGP nin yanında nda OTP de giriyor (Birlik DışD ışişleri Bakanı, dış ilişkilerin yürütülmesinden ve Birliğin in dışd faaliyetlerinin diğer yönlerinin koordinasyon içinde i inde yürütülmesinden y sorumludur- Madde I-26) I dış politika ve dış ekonomik ilişkiler arasındaki çizgi belirsizleşiyor, tayin edici dış politika

16 güçlendirilmiş işbirliği,, anayasada vurgulandı O alanın n Topluluk yetkisinde olmaması (ATA 43d); İç pazarı engellememesi (ATA 43e); Üyeler arası ticarette bir engel veya ayrımc mcılık k oluşturmamas turmaması ve rekabeti bozmaması (ATA 43f) koşuluyla Ortak Ticaret Politikasının n yeni alanları içinin kullanılabilir labilir

17 Temel İlkeler Çerçevesinde evesinde Birliğin in DışD Ekonomik İlişkilerinde Hedefler 1. Uluslararası ticaretteki sınırlamalars rlamaların n kaldırılmas lması İç ve dışd ekonomik dinamiklerin doğrudan bağlant lantılı olduğu u bir ilkedir. ATA 131. madde Topluluğun un dünya ticaretindeki gelişmeleri uyumlaştırmay rmayı ve ticaretin önündeki ndeki engelleri kaldırmay rmayı amaçlad ladığını vurgulamaktadır. AB nin içi ve dışd ekonomik politikaları giderek piyasa dinamiklerine göre g şekilleniyor, müdahale m azalıyor yor, korumacı politika araçlar ları ve düzenlemeleri d terkedilmektedir. AB B uluslararası ticarete daha açık a k ve DTÖ müzakerelerindeki pozisyonları daha esnek bir aktör r haline gelmiştir.

18 DT 2. Ticaret politikası ile gelişmekte olan ülkelerin sürdürülebilir kalkınmas nmasını teşvik etmek Kalkınma ile ticaret arasında bağlant lantı kurulması gelişmekte olan ülkelerin kalkınmas nmasını,, rekabet gücüg kazanmasını & uluslararası ticaret sistemine entegrasyonunu desteklemek; GOÜ Ü lerin ticaret politikaları ile yoksulluğun un azaltılmas lması stratejilerinin bütünleştirilmesi; ticaret ile bağlant lantılı yardımlar mların n her ülkenin koşullar ullarına uyarlanması

19 Sürdürülebilir kalkınmaya yönelik y Özel Teşvik vik Sistemi (kalkınma & çevre) AB nin Silahlar Hariç Her şey uygulaması (Everything But Arms) girişimi altında en az gelişmiş ülkeler menşeli tüm ürünler için tüm gümrük resmi ve kotaları bertaraf etmektedir işçi haklarının korunması, çevrenin korunması konusundaki uluslararası sözleşmelere taraf olan ve uyuşturucu ile mücadele konusunda çaba gösteren g gelişme yolundaki ülkelere sürdürülebilir kalkınma ve iyi yönetimey netime yönelik ek tavizlerin tanınmas nması GTS + olarak da adlandırılan gelişmekte mekte olan ülkelerin çevrenin korunması,, sosyal haklar ve fikri ve sınai s mülkiyet haklarına uyum ve uyuşturucu ile mücadeleye m yönelik çabalarına destek

20 a. b. c. Hedefleri gerçekle ekleştirmek için i in üç düzeyde uyumlu eylemler içindeinde a. Çok taraflı b. İki taraflı c. Otonom önlemler

21 a. a.çok Taraflı Düzey: Dünya D Ticaret Örgütünde müzakere m AB DT DTÖ Ö de tek bir aktör r olarak hareket eder. Komisyon 25 üyeli Birlik adına müzakere m edip Birliğin in çıkarlarını savunur. Topluluk Anlaşmalar malarının Konseye açık a k veya zımni z yetki vermediği i alanlarda üye devletler Komisyonla birlikte uluslararası anlaşmalara taraf olurlar (mixity)

22 Pozisyonlar i. Sınai Ürünlerde serbestleşme sağlamak ii. Tarım; Doha Kalkınma GündemiG ndemi nde gelişmi miş ülkelerde ticarette zarar yaratan içi desteklerin azaltılmas lması,, piyasaya erişimin imin iyileştirilmesi ve ihracat sübvansiyonlars bvansiyonlarının n kaldırılmas lması iii. Hizmetler, mal ticaretinden daha fazla engeller var; en az gelişmi miş ülkeler için i in mali hizmetler, telekomünikasyon ve ulaştırma gibi anahtar roldeki altyapı hizmetlerine odaklanma & ticaretin kolaylaştırılmas lması iv. Özel ve lehte muamele ilkesi; yeni bir kuralın gelişmekte mekte olan ülkelerin içinde i inde bulunduğu koşullar ulları mutlaka hesaba katması gerektiği v. Kapasite oluşturma: turma: DTÖ üyeleri teknik yardım m ve eğitim verilmesi için i in bir Küresel Güven G Fonu oluşturmu turmuştur. tur. AB katkısı toplam fonların n % 60 ı

23 b. İkili Düzey: D ülkelerle ve bölgesel b gruplarla Kalkınma boyutu AB nin gelişmekte mekte olan ülkelerle ikili ticaret ilişkilerine de yansıtılmaktad lmaktadır. Bunun en önemli örneği i AB ile AKP ülkeleri arasında müzakere edilmekte olan 2008 de yürürly rlüğe e girecek Ekonomik Ortaklık k Anlaşmalar malarıdır r (EOA). Barselona süreci...koms reci...komşuluk Politikası...d...dış ekonomik etkiler yüzeysel y işbirlii birliğinden inden derin ekonomik bütünleb nleşmeye bir adım. Mercosur ve ASEAN, Körfez K İşbirli birliği i Konseyi ve Orta Amerika ve Antiller ülkeleri söz s z konusu olduğunda unda AB nin hedefi ferdi ülkelerle değil, bölgesel gruplaşmalarla anlaşmaya varmaktır

24

25 Türkiye nin Serbest Ticaret Anlaşmalar maları

26

27

28 AB-ABD ABD Ekonomik İlişkileri İkili ilişkilerin Temel kaynağı ğı: : Aralık k 1995 AB-ABD ABD Ortak Eylem Planı Mayıs s 1998 Transatlantik Ekonomik İşbirli birliği ne eşlik e eden Yeni Transatlantik Gündemi G ikili ilişkilerin ana yapısını oluşturmaktad turmaktadır. r. ticaret ve yatırım m engellerini kaldırma ABD ve AB nin toplam nüfuslarn fusları 650 milyonun üzerinde Dünya GSYİH sinin yaklaşı şık k % 57 sine denk gelen bir toplam ABD ve AB ticaretlerinin toplamı dünya ticaretinin yarısından fazlası AB nin ABD nin ihracatındaki payı %21,1; ithalatındaki payı %19,2 (2004), ABD nin ticaret açığıa 110 milyar Dolar

29 AB nin yeni stratejisine ilişkin temel eleştiri bölgesel ve ikili serbest ticaret anlaşmalar malarına yapılan vurgunun DTÖ çerçevesindeki evesindeki çok taraflılığ ığa a zarar verebilecek olması Peter Mandelson...the key policy choice is not between bilateral agreements and the multilateral system, but between ambitious bilateral agreements that drive forward global liberalisation and bilateral deals that avoid sensitive issues or open some borders only to close others. (Commissioner for External Trade,, LSE, 9 Oct.2006)

30 c. Otonom Önlemler Genelleştirilmi tirilmiş Tercihler Sistemi GTS si altında gelişmekte olan ülkelerin toplam AB ithalatındaki payı döneminde d % 33 ten % 40 a çıkmış 980/2005 sayılı Konsey YönetmeliY netmeliği i ile dönemi için i in geçerli erli olacak GTS uygulaması GTS programının n kapsamı çoğunluğu u tarım m ve balıkçılık sektörlerinde olan 300 ilave ürünle genişletilecektir İlk uygulama dönemi d 1 Ocak Aralık k 2008 sistemin özel teşvik mekanizmasında nda köklk klü değişikliler ikliler yapılm lmış, gelişmi mişlik düzeyi d daha az olan ülkelerin, uluslararası ticari kurallara uymak kaydıyla, yla, pazara giriş olanaklarının arttırılmas lması hedeflenmiştir tir.

31 3.Ortak değerlerin erlerin korunması & ihracı İnsan hakları,, demokrasi gibi Birliğin in temel değerlerini erlerini içeren i Koşulluluk ilkesinin temelinde, ticaret ve işbirlii birliği anlaşmalar malarından ortaklık k anlaşmalar malarına ve tam üyeliğe e giden ödüllendirme/ceza stratejisi yatar. AB mali yardımlar mları,, ticaret anlaşmalar maları ülkelerin içi politikalarında değişimi imi teşvik eder. Koşulluluk IMF koşullulu ulluluğunun unun çok ötesine geçerek erek sadece ekonomik reform sürecini s değil, devletlerin sosyo-politik yapılar larını etkiler.

32 1 3. Birliğin Rekabet hedefi AB nin en iddialı ekonomik hedefidir. Lizbon stratejisi 2010 dünyanın n en rekabetçi i ve dinamik bilgi ekonomisi olma hedefi AB referans olarak ABD ve Japonya yı almaktadır. Ancak örtülü olarak gelişmekte olan ülkelerle rekabeti de göz ardı etmemektedir.

33 Küresel rekabet baskısı Geni nişleme, küresellek reselleşme getirdiği zorluklar ve yaşlanan nüfusun n AB iki ateş arasında ABD ASYA Çin ve Hindistan ABD Avrupa, rakiplerinden üstün, kendine özgü bir alan yaratmak istiyor, bilgi ekonomisine yatırım Asya Avrupa, işgücüi maliyetleri üzerinden rekabet edecek olursa kendi demokratik kazanımlar mlarını zorlar

34 Yenilenen Lizbon GündemiG Growth & Jobs Strategy.. İç ve dış serbestleşme bağlantısı (P. Mandelson internal and external openness are inextricably linked) Asya ve Latin Amerika dan gelen rekabetçi baskılar lar Küresel resel Avrupa:Dünyada Rekabet etmek başlıkl klı strateji belgesi (4 Ekim 2006) Amaç: : AB nin ticaret politikasının n Lizbon hedeflerine katkısını artırmak rmak dış pazarların n açılmasa lmasında aktif olmak üçünc ncü ülkelerdeki yasal çevreyi iyileştirmek tirmek özellikle Çin,ABD enerji kaynakları dahil ham maddelere daha iyi erişim im üçünc ncü ülkelerdeki kamu ihaleleri piyasalarının açılması fikri mülkiyet m haklarının n güçg üçlendirilmesi

35 Küresel K Rekabet Endeksinde ilk on arasında 6 AB ülkesi (Finlandiya, İsveç, Danimarka, Almanya, Hollanda ve İngiltere) Korumacılık k azalıyor 2002 den 2006 ya anti-damping ve antisübvansiyon önlemlerinde azalma eğilimi e (2002 de 174 anti-damping 19 antisübvansiyon önlemi; 2006 da 133 anti- damping ve 12 anti sübvansiyon s önlemi)

36 GSYİH İçinde Ar-Ge Harcamalarının Payı AB 25 1,81 1,86 1,89 1,9 1,9 1,86 AB 15 1,85 1,91 1,94 1,95 1,95 1,92 ABD 2,49 2,73 2,74 2,64 2,67 2,66 Japonya 2,92 3,05 3,13 3,18 3,2 -

37 Yüksek Teknoloji Ürünlerinin Toplam İhracat İçindeki Payı AB 25 20,3 21,3 21,14 18,7 18,4 18,3 AB 15 19,5 20,6 20,4 18,2 17,7 17,7 ABD 28,7 28,2 26,9 26, ,8 Japonya 25,1 26,9 24, ,7 22,3 Türkiye 3,5 4,3 3,5 1,8 2,1 2,2

38 4. Birliğin in GüçG üçlü para hedefi Hedef: Euro, uluslararası rezerv para haline getirmek & 2022 de doların yerini alması Euro yeni uluslararası rezerv para olacak mı? İki önemli faktör: Diğer AB üyelerinin Euro ya katılması, özellikle Birleşik Krallık ABD makroekonomik politikalarının dolara olan güveni sarsması Avrupa da büyümenin çok düşük olduğu bir dönemde, AMB güçlü bir kredibilite oluşturmuştur (büyüme yerine AMB bağımsızlığı ve para politikasının işlemesine daha fazla önem verildi..bundesbank örneği)

39 Resmi Döviz Rezervlerinde Para Birimlerinin Payı ABD Doları Euro Japon yeni Pound sterlin İsviçre frankı Diğer para birimleri aynak: ECB. 2006, IMF 2006

40 Dünya Toplam Döviz Rezervinde Euro nun Payı Tüm ülkeler Gelişmiş ülkeler Gelişmekte olan ülkeler.