TALABANİ: KERKÜK ÜN AİDİYETİ REFERANDUMLA BELLİ OLUR.

Transkript

1 ORSAM bölgesel ORSAM BÖLGESEL GELİŞMELER SÖYLEŞİLERİ No.25, ARALIK 2015 gelişmeler söyleşileri NO:26, ARALIK 2015 TALABANİ: KERKÜK ÜN AİDİYETİ Rabvar Talabani Rabvar Talabani, 1968 yılında Kerkük te doğdu. Erbil de Selahaddin Üniversitesi Mühendislik Fakültesi nde 1994 yılında lisans öğrenimini tamamladı. Daha sonra 2008 de St. Clements Üniversitesi Endüstriyel Yönetim Bölümü nde yüksek lisans yaptı te Kürdistan Kardeşlik Listesi nden Kerkük İl Meclisi Üyesi oldu ve aynı yıl Kerkük İl Meclisi Başkan Yardımcılığı na seçildi. 30 Nisan 2014 te Irak Genel Seçimlerinde Kerkük İl Meclisi Başkanı Hasan Turan ın milletvekili seçilmesi nedeniyle, vekâleten Kerkük İl Meclisi Başkanlığı na getirildi. Rabvar Talabani, Kürtçe ve Arapça nın yanı sıra, orta düzeyde İngilizce ve Türkçe de biliyor. 1

2 TALABANİ: KERKÜK ÜN AİDİYETİ 2 ORSAM: Kerkük teki mevcut durum hakkında neler söyleyebilirsiniz? Kerkük teki temel problemler nelerdir? Rabvar Talabani: Saddam Hüseyin döneminin etkileri Irak ta halen devam ediyor. Kerkük te de bu dönemin etkilerini görebilirsiniz. Bu küçük siyaset mutfağında Irak ın bütün sorunlarını çözmeye çalışıyoruz. Öte yandan, Irak taki bütün problemler bizi doğrudan etkiliyor. Bu durum bizim için büyük zorluklar yaratıyor. Ayrıca temel hizmetlerin kalitesi de çok geriledi. Eskiden Kerkük halkına sunulan hizmetler artık yok. Ekonomik alanda durgunluk yaşanıyor. Güvenlik konusunda gidişat tedirgin edici. Ekonomik ve güvenlik sıkıntıları nedeniyle hizmetlerde hızlı bir gerileme yaşanıyor. Vilayette süregiden güvensizlik ve iktisadi alışverişin ve etkileşimin durgunlaşması, vatandaşın yaşam koşullarına doğrudan etki ediyor. Her ne kadar Kerkük ün özel durumu olsa da, hem Bağdat ın hem Erbil in Kerkük e bir şekilde etkisi bulunmaktadır. Erbil ve Bağdat arasında ciddi problemler mevcut. Erbil ve Bağdat arasındaki problemler Kerkük ü nasıl etkiliyor? Kerkük ve Kerkük gibi tartışmalı bölgelerin durumu merkezi yönetim ve bölgesel yönetim arasında siyasi olarak henüz çözüme kavuşturulamamıştır. Taraflardan herhangi birisinin atacağı her adım iki tarafa da etki eder. Bu bölgelerle ilgili ortak bir çözüm bulmak gerekiyor. Irak taki sorunlar içerisinde Kerkük ün farklı bir konumu var. Bağdat yönetimi, Anayasa daki 140. maddeyi bizatihi Kerkük sorununun hassasiyetini düşünerek ortaya koydu. Fakat Bağdat bu konuda bir karmaşa yaşıyor. Önce bize 140. maddenin uygulanması için salahiyet verdi; bu kapsamda bazı kurumlar oluşturdu. Sonra destek vermedi ve biz de 140. maddeyi uygulayamadık. Kerkük teki problemlerin çözümü için en uygun yolun 140. maddenin uygulanması olduğunu düşünüyorum. Kerkük İl Meclisi olarak biz buna hazırız. Sizin de belirttiğiniz gibi Kerkük 2003 ten sonra ö- zel bir konuma sahip oldu.

3 ORSAM BÖLGESEL GELİŞMELER SÖYLEŞİLERİ No.26, ARALIK 2015 Kerkük ün özel durumuna i- lişkin olarak 140. maddenin uygulanmaması ve Kerkük te seçimlerin yapılmaması Kerkük ü nasıl etkiledi? Ayrıca Kerkük te bir de demografik değişim problemi söz konusu. Kerkük ve Kerküklüler iki çözümden birini tercih etmelidirler. Ya 140. madde bütün bentleriyle eksiksiz ve hızlı bir şekilde merkezi hükümet tarafından uygulanmalıdır madde üç aşamalı olarak uygulanmaya konulmalıdır. Normalleştirme sürecine tekrar dönülmeli, bu kapsamda sayım ve referandum yapılmalıdır. Ya da şu an var olan belirsiz durum devam edecektir. Kerkük, Peşmerge güçlerinin koruması altındadır ve böyle kalacaktır. Merkezi hükümet, Kerkük ten vazgeçti, ancak Irak Kürdistan Bölgesel Yönetimi (IKBY) Kerkük ile Celevle ve Sadiye gibi tartışmalı bölgeleri bağrına bastı ve sahiplendi. Yani Kerküklüler ikisinin arasında, yani merkezi hükümet veya bölgesel hükümet arasında, tercihlerini yapmalıdırlar. Aksi halde Kerkük, IKBY nin hak iddia ettiği diğer bölgeler gibi IKBY nin kontrolü altına girer ve oraya tabi olur. Kerkük e göç ettirildiği söylenen 600 bin rakamını oldukça abartılı buluyorum. Anayasanın 140. maddesini uygulayabilirsek her şey ortaya çıkacaktır. Kerkük ün aidiyeti yapılacak bir referandumla belli olur madde ile ilgili bazı problemler var. Bazı kesimler 140. maddenin süresinin bittiğini söylüyor. Çünkü maddede bir zamana işaret ediliyor. Bazı kesimler de 140. maddenin süresinin hala devam ettiğini söylüyor. Bunun üzerinde bir anlaşma olmadan Kerkük teki durum nasıl çözülecek? Kerkük halkı şu an bekliyor. Mevcut durum itibariyle bütün bölgeler parçalanmanın eşiğindedir. Bölgesel ve uluslararası denklemler devreye girmeye başladı. Merkezi hükümet, IKBY ve Irak genelindeki diğer siyasi tarafların anlaştığı ve uzlaştığı her türlü çözüm bizim kabulümüzdür. Anayasal çözüm derlerse 140. madde uygulanır. Şu an var olan durumu seçerlerse, zaten devam eder. Kerküklüler her iki tarafı da (Bağdat ve Erbil) Kerkük teki problemlerin çözümü için en uygun yolun 140. maddenin uygulanması olduğunu düşünüyorum. Kerkük İl Meclisi olarak biz buna hazırız. 3

4 TALABANİ: KERKÜK ÜN AİDİYETİ 4 kabul etmektedir. Ancak Kerkük toplumundaki Kürtler, Türkmenler ve Arapları ele aldığımızda, bütün konularda uzlaşmaları mümkün olmayabilir. Bu nedenle Kerkük meselesi karmaşık bir olaydır. Ama Bağdat, Kerkük te sınıfta kaldı. Kerkük ü hiç desteklemedi. Kerkük için hiçbir şey yapmadı. Birleşmiş Milletler in de pek fazla bir şey yaptığını söyleyemem. Zaten onlar da Kerkük ten elini çekti. Çözüm açısından söyleyecek olursak, Kerkük terk edildi. Herkes bölgenin geneline hâkim olacak yeni siyasi haritayı beklemeye başladı. Yeni siyasi haritadan kastım, Irak ın

5 ORSAM BÖLGESEL GELİŞMELER SÖYLEŞİLERİ No.26, ARALIK 2015 geleceğiyle ilgili. Çünkü Ortadoğu daki denkleme yeni ülkeler eklendi. Türkiye, İran, Suudi Arabistan, Ürdün, ABD gibi ülkelerin hepsi şu an siyaset mutfağında çalışmaktadır. Kerkük te özellikle yaklaşık son bir aylık süreçte kaçırma ve suikast olaylarının arttığını görüyoruz. Şahsi olaylar başladı. Bunların özellikle Türkmenlere yönelik olduğunu görüyoruz. Bunların belirli bir bölgede toplanması ve belirli bir gruba yönelik olmasını nasıl değerlendiriyorsunuz? Güvenlik problemleri belli bir grup için geçerli olamaz. Belki de bu tür sıkıntıları çıkaranların amacı şehirde fitne çıkarmaktır. Bunu yapanlar Türkmen, Arap veya bir Kürt ü hedef alarak, yüzyıllardır bir mozaiği andıran yapıya sahip güzel şehrimizde fitne yaratmak peşindeler. Kerkük il sınırlarını geçemedikleri i- çin içerden saldırılara geçerek parçalamayı hedefliyorlar. Bu tür güvenlik zaaflarının sorumlusu kimdir diye soracak olursak, burada bütün emniyet teşkilatı sorumludur. Bu teşkilatın bünyesinde farklı oranlarla Kürtler, Araplar ve Türkmenler bulunuyor. Net sayıları bilmiyorum, ama o- ranları yakındır. Yani emniyet birimlerindeki herkes eşit sorumluluğa sahiptir. Tek bir tarafa sorumluğu yüklemek doğru değildir. Belki bir anlık değerlendirmelerle bir Türkmen e veya Arap a saldırıldığında, Kürtler suçlanıyor o- labilir. Yoksa Kerkük Emniyet Müdürü Kürt, yardımcısı da Türkmen. Ayrıca istihbarat birimlerinde görev alan kişiler arasında da azımsanmayacak kadar Türkmen ve Arap bulunuyor. Yani her vatandaş, güvenlik konusunda sorumluluğu üzerine almalıdır. Emniyet teşkilatı dört oturumdan oluşan büyük bir soruşturmadan geçirildi ve sorunlar arandı. Ancak Bağdat merkezi hükümeti de bu birimi desteklemiyor; başarısız olmasını istiyor. Hâlbuki merkezi yönetimin IŞİD konusundaki başarısızlığından sonra Kerkük konusuna müdahale etmesi çok yersiz bir tutumdur. Bu nedenle biz Kerküklüler olarak bu konularda önlem aldık. Kerkük ün güvenlik konusunda ciddi bir desteğe ihtiyacı vardır. IŞİD in Irak ta alan kazanmasının en IŞİD in Irak ta alan kazanmasının en olumsuz etkilerini Kerkük te gördük. Burayı temizlemek için Bağdat ın güvenlik güçleri ile Peşmerge nin ortak hareket etmesi önemli. 5

6 TALABANİ: KERKÜK ÜN AİDİYETİ olumsuz etkilerini Kerkük te gördük. Burayı temizlemek i- çin Bağdat ın güvenlik güçleri ile Peşmerge nin ortak hareket etmesi önemli. Birlikte çalışarak Kerkük teki IŞİD problemini temizleyebilirler. Ancak Kerkük teki asayiş problemlerini de doğal karşılamak lazım. Olağanüstü bir durum yaşıyoruz. Birkaç ay içerisinde yaşanan asayiş problemlerini terörün hâkim olduğu bir ülkede çok abartmamak gerekiyor. Ancak Peşmergenin Kerkük te kontrol sağlaması sonrasında güvenlik durumundaki ciddi iyileşmenin de altını çizmek gerekiyor. Kerkük içerisinde bu kadar problem varken bir taraftan da Kerkük ve Bağdat merkezi hükümeti arasında farklı bir problem bulunuyor. Özellikle Vali Necmeddin Kerim in Kerkük e fazla sahip çıkan bir yönü olması ve Bağdat la ilişkilerini kopartacak noktaya getirmesi, hem Kerkük hem de Irak i- çin önemli bir meseledir. Bu mesele Kerkük ü nasıl etkiliyor? Her yerde problemler çıkabilir. Örneğin şu an Türkiye nin güneyinde problemler var ve HDP gibi partilerle anlaşmazlıklar var. Ancak Türkiye de bu duruma bakarak bir istikrarsızlık olduğunu söylersek bu doğru olmaz. Kerkük, daha önce belirttiğimiz üzere, başka gruplar tarafından hedef gösterilmektedir. Bu şehir için çeşitli senaryolar yazılmaktadır. Herhangi bir grubun Kerkük için bir planı varsa bunu Kerkük halkına sunmalıdır. 6

7 ORSAM BÖLGESEL GELİŞMELER SÖYLEŞİLERİ No.26, ARALIK 2015 Örneğin güvenlik sorunlarını çözmek için toplantılar seminerler yapılarak bu sorunların üstesinden gelmeye çalışabiliriz. Bu tür problemler vardır ve çözülmelidir. Önemli o- lan oyunlara gelmemektir. Bu şehirde fitne yaratarak parçalanmalara sebep olmamaktır. Kusuru işleyen Arap, Türkmen, Kürt veya Hristiyan kim olursa olsun, bu tür fitnelerin önüne geçebilmek için hesap sorulacaktır. Biz diyoruz ki bu güvenlik birimleri olmasaydı, Kerkük ün durumu Musul ya da Anbar şehri gibi olurdu. Kerkük hedeflediğimiz seviyede olmasa da IKBY deki şehirler hariç, en güvenli şehirlerden biri haline geldi. Kerkük teki Peşmerge güçlerine minnettarız. Kerkük ün şerefi onların elinde. Onlar olmasaydı Kerkük, Musul ve Anbar gibi IŞİD in elinde olabilirdi. Bu yüzden, Kerkük ten Peşmergeyi çıkarmadan bir çözüm üretmek gerekiyor. Ancak Tuzhurmatu gibi bazı bölgelerde bölge halkı ve Peşmergeler arasında sorun yaşandı. Bunun Kerkük ü etkileyeceğini düşünüyor musunuz? Tuzhurmatu daki olayları dönemsel ve anlık olarak nitelendiriyorum. Geçici ve nadir yaşanan bir olaydı. Peşmerge ve bölgedeki silahlı güçler arasında özel bir durum yaşandı ama bunun Kerkük e sirayet edeceğini düşünmüyorum. Kerkük ile ilgili 2003 ten beri çeşitli modeller ortaya atıldı. Kerkük ün özel durumundan kaynaklanan sorunun Kerkük halkı için en faydalı olarak nasıl çözülebileceğini öngörüyorsunuz? Kerkük için en ideal ve en gerçekçi çözüm nedir? Kerkük için en ideal çözüm Anayasada belirtilen 140. madde ile hayata geçirilecek o- lan halkın iradesine dayalı çözümdür. Ancak merkezi hükümet bunu sağlamakta başarısız oldu madde Kerkük halkına özgür seçim yapma hakkını tanıdı. Böyle mi kalmak istiyorlar, yoksa IKBY ye mi bağlanmak istiyorlar? Ancak hükümet bu çözümü devreye sokmadı. Ne zaman arzularlarsa, biz her türlü çözüme hazırız, varız. Kerkük teki meselenin çözümü için üç yol olduğunu söyleyebiliriz. Bunlardan biri daha önce de söylediğim Kerkük teki güvenlik durumunun ve ekonomik durumun, herkes için iyi duruma gelmesi, Kerkük İl Meclisi Başkanı olarak benim için en önemli öncelik. 7

8 TALABANİ: KERKÜK ÜN AİDİYETİ gibi 140. maddenin uygulanması. Bir diğer çözüm ise a- nayasal yeni bir sürecin ortaya konması. Bağdat bu konuda bir adım atmazsa, üçüncü yol olarak, biz de kendi bildiğimizi uygularız. Sıklıkla söylenen Kerkük kardeşlik şehridir vurgusunu yeniden yapmak istiyorum. Kürt, Türkmen ve Arap halkları kardeştir. Bazı siyasi konular üzerinde taraflar arasında problemler yaşanabilir. Ama Kerkük halkı bir arada yaşamak zorundadır. Kerkük teki güvenlik durumunun ve ekonomik durumun, herkes için iyi duruma gelmesi, Kerkük İl Meclisi Başkanı olarak benim için en önemli öncelik. Ben Kerkük te yaşayan herkesin temsilcisiyim. ORSAM, Ortadoğu konusunda faaliyet gösteren tarafsız bir düşünce kuruluşudur. ORSAM Ortadoğu ile ilgili bilgi kaynaklarını çeşitlendirmeyi ve bölge uzmanlarının düşüncelerini Türk akademik ve siyasi çevrelerine doğrudan yansıtabilmeyi hedeflemektedir. Bu amaçlar doğrultusunda ORSAM, Ortadoğu ülkelerindeki devlet adamlarının, bürokratların, akademisyenlerin, stratejistlerin, gazetecilerin, işadamlarının ve sivil toplum kuruluşları temsilcilerinin Türkiye de konuk edilmesini kolaylaştırarak, yerel perspektiflerin güçlü yayın yelpazesiyle gerek Türkiye gerek dünya kamuoyuyla paylaşılmasını sağlamaktadır. ORSAM yayın yelpazesi içinde kitap, rapor, bülten, politika notu, konferans tutanağı ve ORSAM dergileri Ortadoğu Analiz ve Ortadoğu Etütleri bulunmaktadır. Bu metnin içeriğinin telif hakları ORSAM a ait olup, 5846 Sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu uyarınca kaynak gösterilerek kısmen yapılacak makul alıntılar ve yararlanma dışında, hiçbir şekilde önceden izin alınmaksızın kullanılamaz, yeniden yayımlanamaz. Bu raporda yer alan değerlendirmeler yazarına aittir. ORSAM ın kurumsal görüşünü yansıtmamaktadır. 8 Ortadoğu Stratejik Araştırmalar Merkezi (ORSAM) Süleyman Nazif Sokak No: 12-B Çankaya / Ankara Tel: 0 (312) Fax: 0 (312)