Metinler/Texts: Esat H. Ergelen, Kemal Arı, Murat Tezearı. Müfide Pekn. Sefer Güvenç

Transkript

1

2 Editör: Sefer Güvenç Metinler/Texts: Esat H. Ergelen, Kemal Arı, Murat Tezearı. Müfide Pekn. Sefer Güvenç ingilizce Tercüme / English Translations: Gülayşe Somel, lşıl Karaelrres. Müfide Pekin, Tutku Vardağlı, Yunanca Tercüme/Greek Translation: Tanaş Çimbis Grafik Düzenleme/Graphic Design: Kudret Güvenç Harita Çizim/Map Design: Necmettin Güvenç Fotoğraflar/ Photographs: A.Ümit işler, Çetin Özer, Esat H.Ergelen, Fligen Ünal Şen, Hakkı Yazıcı, iskender Özsoy, Neval Konuk, Nizami Ergelen, Nur Taşan, Onur Çalışkan, Sadri Soylu, Saime Yeruşan, Semra Bayrı, Spiros Pavlis, Süleyman Mazlum, Umut Aktaylı. Arşiv fotoğrafları/ Archive Photographs: Lozan Mübadilleri Vakfı, Center for Asia Minor Studies Baskı/Printed by: Golden Medya Matbaacılık, 100.Yıl Mh. MAS-SiT 1. Cd. No: 88 Bağcılar-istanbul Tel: Yayınlayan/Publisher: Lozan Mübadilleri Vakfı, Ayhan Işık Sok. No 15/3 Beyoğlu-istanbul Tel: Fax: E.Mail: lozanmubadilleri@ttmail.com ISBN: Mayıs, 2011 Bu kitabın içeriğindeki fotoğraf ve yazıların bütün hakları saklıdır. Kaynak gösterilerek tanıtım için yapılacak kısa alıntılar dışında, Lozan Mübadilleri Vakfı'nın yazılı izni olmadıkça hiçbir yolla çoğaltılamaz. All rights reserved. No part of this publication may be reproduced in anv form or bv env means without of the Foundation of Lausanne Treatv Emigrants. written permission

3 içindekiler / CONTENTS Önsöz i Preface Şekib Avdagiç Yılmaz Kurt Atila Karaelmas Cem Kara Zihne 90 Nevrekop 91 Drama 92 Kavala 94 Sarışaban/H risoupoli 95 Türk-Yunan Nüfus Mübadelesil Turkish-Greek Population Exchange 11 Mübadele ve Kültürel Mirası Population Exchange and Cultural Heritage Kısaca Çatalca Tarihi! A Short History of Catalca Mübadil Kültürü ve Çatalca i Exchange Culture and Catalca Müze Binalarının Öyküsü i The Story of Museum Buildings Müzede Sergilenen Objeler i Objects Exhibited in the Museum 35 Mübadillerin Taşınması ve Mübadeleye Tabi Tutulan Yerleşim Yerleri Transport of Exchangees and the Settlements Subject to Population Exchange 71 Göç Yollarını Gösteren Harita i Map Showing Immigration Routes 72 Mübadillerin Taşınması/Transport of Exchangees 74 Selanik Vilayeti i Province of Thessaloniki 77 Gazi Kemal Atatürk 81 KaraferyeNeria 83 Yenice-i Vardar / Gianitsa 84 Vodina/Edessa 85 langaza i langada 86 Avrathisar-Kılkış/ Kilkis 87 Katrin IKaterini 87 Demirhisar/Sidirokastro 90 Praviştel Eleftheroupoli 95 Manastır Vilayeti i Province of Monastır (Bitola) 96 Florina 97 Serfice/Servia 98 Nasliç/Neapoli 99 Grebene/Grevena 99 Alasonya/Elassona 100 Kayalar-Cuma i Ptolemaida 100 Kesriye i Kastoria 101 Kozana i Kozani 101 Yanya Vilayeti i Province of loannina 102 Preveze IPreveza 104 Girit Vilayeti i Province of Crete 105 Cezair-i Bahr-i Sefid Vilayeti i Province of Aegean 108 Midilli Adası/lesbos 109 limni Adası/limnos 111 Sakız Adası i Chios 112 Yunanca Özet/Summary in Greek Kuşak Mübadiller/First Generation Exchangees 118 Açılış Töreni/ Opening Ceremony 120 Ziyaretçilerin izlenimlerinisitors' Comments 124 Yararlanılan Kaynaklar/Sources-Bibliography 127 ~ 5 ~

4 GAzi MUSTAFA KEMAL ATATÜRK Gazi Kemal Atatürk, 1913 Balkan Türkiye Cumhuriyeti'nin Savaşı'ndan kurucusudur. 1881'de annesi Zübeyde sonra, Hanım Ragıp Bey'den Selanik'te doğdu. 10 Kasım ayrıldı. Kızı Makbule 1938 günü istanbul'da, Hanım ile birlikte Selanik'ten Dolmabahçe Sarayr'nda öldü. göç ederek, Istanbul Ulusuna önderlik ederek, 19 Beşiktaş'taki Mayıs 1919'da ulusunun 'de bir eve yerleşti. Akaretler Böylece özgürlüğü ve yurdunun Kemal, annesi ve Kız bağımsızfığı için Türk Ulusal kardeşi Makbule Savaşs'm örgütledi. Ülkesine sonradan imzalanan mübadele sözleşmesi hükümleri kapsamına Cumhuriyet Yönetimi'ni getirerek, çağdaşlaşma girmiş oldu. Atatürk'ün Selanik Koca Kasım Mahallesi Islahane Caddesindeki dogdu~u caddedenve bahçedengörünüşü.sa~d8evin içindenodalar. hareketini başlattı. Baba adı Ali Rıza, anne adı Zübeyde dir. BV. Evin 27 Kasım 1923't8 Türkiye Boyuk Millet Meclisi Başkanı seçildikten sonra çekilmiş bir fotoğrafı. D<>\jdullunda Gümrük Muhafaza Teşkilatı'nda kendisine "" adı verilmiş, sonradan gitti~i ortaokuıda Matematik öğretmeni tarafından kendisine ek olarak "Kemal'" adı da verilmiş; böytece adı gümrük memuru olan Ali Rıza Efendi ile Zübeyde Kemalolmuştur. Evliliklerinden Kemal'in babası Ali Rıza Efendi 1839 yılında Selanik'te doğdu. Ali Rıza Efendi Manastı"ın Debre-i Bala Sancağrna yerleşen Kocacık Yörüklerindendir. Mahallesi'ne yerleşmişler evliliklerinden beş çocukları dünyaya Ailesiyle birlikte Selanik'e Osmanlı Devleti'nin gelerek yerleşmiştir. Balkanları fethetmesi Aile. ve bu Fatma, Ahmet, yaşta ölmüştür, Ömer, Fatma küçük ilerleyen da 1857 yılında Langaza'da dallmuştur. Kemal'in anne tarafı, yine Konya'dan gelen ve Konyarlar Kemal, ailesinin Selanik'in balllı Kavalar'a (Sarıgöl) Yörük Hacı Sofu ailesinden yitirmişlerdir. 17 Ocak 1931 tarihinde. "Muhacirler kaybedilmiş topraklann aziz hatıralandır" sözüyle, göç konusuna sonradan ne denli duyarlı yaklaştıılını taşındı Oı 1881 yılında dünyaya Kemal, babası Ali Rıza Efendi'yi yedi yaşında iken kaybetti. Annesi Zübeyde Hanım, Ali 1914'te Sofya'da Ataşemiliter günlerde arkadaş/an ile oldunu Rıza Efendi'nin ölümünden sonra Gümrük Muhafaza Başmüdürlerinden bir süre Ragıp Bey ile evlendi. Kemal Paşa, babası ölmeden önce, Selanik'teki Mektebi'nden ılkokulu'na Mahalle sonra Şemsi Efendi gitti. Bir süre Selanik Mülkiye Rüştiyesi 'ne devam ettikten sonra buradan aynlarak, 1915'te Çanakkale'de Anafartalar Grup Karargahı önünde arkadaşları ile. Dr. Hüseyin Bey, Kunnay Çapur Neşet Bey, Suvari T~men Saim, Kunnay Cevdet Tevfik BeYIeı- ""lzzeain Ça/.şJar ;/e birlikte. Manastır Askeri Rüştiye'sine girdi. Okulunda "Selanikli Kemal" olarak bilinen Atatürk daha sonra ıstanbul'da Harp Okulu'na devam etti. Böylece, ailesi Selanik'teyken artık onlardan ayrılmış oldu. ortaya koymuş oldu. DOÇ. DR. KEMAl. ARI Koca Kasım Paşa Mahallesi'nde, gelmiştir. için, 4 Eylül 1919'da Sivas Kongresi üyeleriyle. Sözleşmesi'nin imzalanmasından sonra, Islam Dünyasına yönelik bir beyanname yayınlayarak. bütün Islam ülkelerini mübadil kardeşleri için yardıma davet etti. zamanda Ahmet ve Ömer de erken yaşta yaşamlarını oldu. Tarihsel koşulların bunu dayattıoım düşünüyordu. 30 Ocak 1923'te Mübadele sonra Yeni Kapı ve Makbule. sonunda, Feyzullah Alla'nın kızıdır. Okuma yazma bildiıli çevresinde Zübeyde Molla diye tanınmaktaydı. ile Yunanistan arasında "Mübadele" konusu gündeme geldillinde Atatürk de mübadeleye taraftar Hanım 1871 de Selanik'te ev1endiler. gelmiştir. 29 Ekim 1930'da Cumhuriyet Bayramı törenleri için Meclis Başkanı Kazım Özalp ve Başbakan ınönü ile Meclisten ayrılırken. Ulusal Savaş'ın bitmesi sonrasında Türkive'den yoqun Rum göçünün yaşanması üzerine, Türlc:iye olarak çalışmakta Anadolu'dan ve büyük olasılıkla Konya taraflarından Manastıra gelip yerleşmiştir. Annesi Zübeyde Hanım olarak bilinen Vodina'ya yerleşmiş Sofuler'dandtr. de O, 12Şubat 1921 tarihinde ınönü Savaş/annm yorgun günlerinde Dikmen sırtlannda karlar üzerinde dinlenirken. Cumhurbaşkanıını sırasmda çekilmiş bir fote>ara(ı.

5 MUSTAFA KEMAL ATATURK Gazi Kemal Atatürk is the founder the Republic of Turkey. He was born in Thessaloniki in 1881 and died in Istanbul Dolmabahçe Palace on November 10, He took the lead of the nation and organized the war of independence starting from May 19, He launched the modernization movement in the country by bringing the republican administration. measure. After the signing of the" Population Exchange Protocol" on January 30, 1923, he asked the help of all Muslims for their fellows by a declaration. He manifested his sensitivity on the issue of migration, when he said on January 17, 1931, "Emigrants are the valuable memoirs of our lost larıds." His fathers name was Ali Rıza and rnothers name was Zübeyde. He was called "" when he was born. Later he was given a second name, "Kemal" by his mathematics teacher in the secondary school. Since then, he was known as KemaL. ASSOC.PROF.DR. KEMAL ARI Kemal's father, Sir Ali Rıza, was born in Thessaloniki in He was a descendant of yuruks from Kocacık, the Anatolian nomads, settled in the Debre-i Bala county of the province of Monastir. He moved to Thessaloniki with his family. His family came to Monastir from Anatolia, most probably from Konya, after the annexation of the Balkan lands by the Ottoman administration. Kemal's mother, Madam Zübeyde, was born in Langadha in She was descendant from Konyars of Konya, who were settled in the Kayalar (Sarıgöl) district of Edessa (Vodina) and knowns as Sofus. She was the daughter of Feyzullah Aga from the Yuruk Hacı Sofi family. She was known as mullah for the reason that she was a literate person. Sir Ali Rıza, who was working as a civil servant in the customs office, and Madam Zübeyde got married in Thessaloniki in Af ter getting married, they moved to the Yeni Kapı neighborhood. They had five children; Fatma, Ahmet, Ömer, and Makbule. Fatma was died when she was a baby, then Ahmet and Ömer also were died at early ages. Kemal was born in 1881 in the Koca Kasım neighborhood of Thessaloniki, where the family moved to. Kemal lost his father when he was seven. After some time, his mother got married to Sir Ragıp, one of the directors of the customs office. When his father was alive, Kemal went to the local traditional primary school and the n attended modern primary school of Şemsi Efendi. After attending to the Administrative Secondary School in Thessaloniki for sometime, he quitted and continued his education in the Military Secondary School in Monastir. He was known in this school as " from Thessaloniki." Then he went to the Military Academy in IstanbuL.Thus, he left behind his family in Thessaloniki. Af ter the Balkan War in 1913, his mother left his husband. Together with her daughter, she moved to Istanbul and settled in a house in Beşiktaş, Akaretler. So that, Kemal, his mother and sister were included in the scope of the Lausanne Population Exchange Protocol, which would be signed Iater. After the national war of independence, when the" Population Exchange" between Turkeyand Greece came onto the agenda, Atatürk also supported this proposition. He thought that the historical conditions imposed such a TÜRKIYE BÜYÜK MILLET MECLlSj