TURK CEZA MEVZUATINDAICI TEMEL DUZENLEMELERE PSIKIYATRISTLERIN FAIL YE UZMAN SWAT! ICAPSAMINDA GENEL BAKES

Transkript

1 TURK CEZA MEVZUATINDAICI TEMEL DUZENLEMELERE PSIKIYATRISTLERIN FAIL YE UZMAN SWAT! ICAPSAMINDA GENEL BAKES EVALUATION OF THE LEGAL PROVISIONS ABOUT PSYCHIATRISTS AS OFFENDER AND SPECIALIST IN ESSENTIAL REGULATIONS OF TURKISH CRIME LEGISLATION Prof Dr. Faith Sekunl MAHMUTOOLU Istanbul eniverstiat Huh& Fakfiltesi Ceza ye Ceza Usu ll Hukuku Anabilbn Dab Ogretim eyest e-maik fsntahnuttoght hotrnall.corn ABSTRACT When we consider crimes, Although at first sight we think about a concept which consists of both legal and social sides,,in some situations the subject of the crime and offender or the victim of the crime are associated with the medical science. In this -regard when we have a look at the legislation, we able to see that psychiatrists as members of the me,dical science can be either offender or specialist for some types of crimes. In our article we will analyse direct or indirect connections between the medical science and the legislation especially for the situation of the psychiatrists and the situation of the health officials in general. While we are doing this, first of all i've will consider the differences between the regulations of criminal law, criminal procedure law, law of criminal execution, law on child protection. After the analysis we are going to examine the every title according to articles where psychiatrists are just offender or both offender and specialist. Anahtar Sozclikler-Keyivords psildyatrist, fail, unman, sorumluluk, ceza - psychiatrists, offender, specialist, liability, crime A. Gene! Apidamalar: Suc denildiginde aldimiza hukulcsal ye toplumsal yonii olan bir kavram gelse de ban dunnnlarda sugun konusu, faili ya da magduru, tip biliminin dogrudan ilgi alam icirtde kalabilmektedir. Bu baglamda ceza mluatina balctigimizda da bir tip bilimi mensubu olan psikiyatristlerin de; ban suc tipleri acisindan fail sifatinda olabilecegini ya da ban suclarda 1

2 failin tedavisine gerek olup olmaffigunn teshisinde veya ihtiyac varsa tedavi edilmesinde, sant& anlama ye kavrama yeteneginin suca etkisinin belirlenmesinde, anlama veya kavrama yetenegi yoksa bunlara tedbirlerinin icraamda, yine, magdurun terapisinde, magdur cocuk ise bunlann ceza muhakemesi lcapsammda dildcatld izlenerek yargilama asamasinda telcrarlayan magduriyetinin engellenmesinde, uzman stfahyla Icarsuniza cilcabilecegini garmekteyiz. calismanuzda da tip bffimiyle dogrudan ya da dolayh baglantst bulunan ceza mevzuatmrlaki maddeleri ozelde' psikiytrikler l, genel de ise saghk cahsanlan acismdan inceleyecegiz. Bu incelemeyi yaparken de oncelikle maddi ceza hukuku, ceza muliakemesi hukuku, 1nfa7 hukulcu ve cocuk koruma yasast.diizenlemeleri ayrunuu kullanacagm. Sonrasmda ise her bir bashk ahmdald kanun maddelerini, psildyatristlerin fail veya hem fail hem de uzman oldugu hukilmier aynmuia tabi tutagagtz. B. CEZA MEVZUATINDAK1 DDZENLEMELER I. TURK CEZA ICANUNU'NDA YER ALAN DUZENLEMELER 1. AKIL HASTALItI (TCK. m.32) Kusurlulugu etkileyen sebeplerden birisi olan "Alai Hastahr, 5237 Sari]. Turk Ceza Kanunu'nun Birinci Kitabuun "Ceza Sorumlulugunu %aid:ran ye Azaltan Nedenler" Bashkh tkinci lusminda, 32. Madde'de dtizenlenmistir. Ilgili madde incelendiginde, alul hastaligmm lcusurluluk ilzerinde meydana getirdigi etkisinin tic dereceye aynkligt gertilmektedir. Btma Ore kiinin etkisi altmda bulundugu alai hastaligi; I- kledigi flu/in hukuki an/am ye sonuglannz algziamat yetenevni ortadan kaldwabilir, 2- Bu fiille olarak davrameannz yonlendirme yeteneg int' ortadan kaldzrabilir veya Onemli Olgiide azaltabilir ya da 3- Kifinin tyledigi fiilin hulculci anlamuu ve Ashnda psikiyatristler baglammda ele alchgumz ye ruhsal bozukluklarla ilgili konulan da ortaya koydugumuz boyle bir caltsma, tlphesiz noroloji unnanlanmlya da psikologlan da yakmdan ilgilendirmektedir. Ancak 2-3 Aral& 2010 tarihinde, Tip Etigi ye Tip Hulcuku Demegiinin dtlzenlea oldugu"psikiyatride Etik ye Hukuld Sorunlar''' konulu bilimsel toplantmm merkezinde sadece psikiyatristler esas almchgr igin saptamalannun, deginilen bu alanla smith tuttuk. 2

3 sonuclaruzz algtlamak yetenegini etkilememekle beraber, 41edii fink ilgili davrantylarun yonlendirme yeteneg ini azaltmq olabilir. Somut olayda bu olastalardan birisiniu etkili oldugu Ell sonucu islenen bir sucla ilgili kusurluluk degerlendirmesi yarlirken; Oncelilde marifetiyle) psikiyatri biliminin verileri cercevesinde failin alai hastasi olup olmachg? belirlenecektir s. Bu belirleme yapihrken de failin sugu gerceklestirdigi sffadaki durumu 4 esas almacalcur 5. Zira suc islendikten sonra ldjt alai hastahgma tutulmasi maddi ceza hulculctum degil ceza muhakemesi ya da infaz hukukunu i1gileniren bir sorun olacalchr. Bu dogrultuda eger kifi sucu ifledigi zaman alcd hastast ise 6, hastahgnun kisinin davramslarma ne gibi bir etkisinin oldugu da, yine tibbi olarak ve ilk planda somut olaydan batons& devammda ise somut olayda iflendigi ileri surtilen suc tipi dildcate almarak saptanacalctir. Sayet butünüyle anlama ve kavrama yetenegi yoksa Have degerlendirmelere ihtiyac duyulmayacalchr. Sonrasmda ise bu saptamalar mahkeme tarafmdan olaya uygulanaralc, failin kusurlu olup olmachgma ye buna bagh olarak sorumluluguna lcarar verilecektir. 2 "Alul hastaligmm tespiti konusunda biyolojik, psilcolojik ve karma olmak tizere tic metoddan si5z edilebilif. Karma sistemde fail hem psikiyatrik ye psikolojik acidan incelenir hem de ruhsal rahatsizhgm aguligt ve somut flit bakimmdan animal arashnhr. TCK 32. Madde aid hastahgt terimini kullanmalda biyolojik me'toda yer verdigi izlenimi verse de, soz konusu rahatstzhgut islenen fiil balummdan sonuclaruun arastmlmasuu anyor olmast psilcolojik metodu da benimsemis oldugunu gostermektedir. Bu yontlyle TCK'nm karma ba - yapida oldugu soylenebilir." OZBEK Veli Ozer, 1CANBUR M. Nthat, BACA1CSIZ Pmar, DOOAN Koray, TEPE nicer, Turk Ceza Hukuku Gene! Hakamler, Ankara, 2010, ONVER madde bashgtyla ilgili olarak; "Alul Hastahr Icavramt yerine "Ruh Hastahr kavranumn kullamlmasmm daha uygun olacagim, bu acidan biyolojilc sistemden vazgecilmesi gerelctigini" savunmalctarnr. ONVER Yener, Psikiyatride Hasta Haldan, Saghk Haldu-Hasta Ilaldan Ozel Sarst, Sar 3, Kamm 2007, s OZGENC lzzet, Turk Ceza Hukuku Gene! Hakamler, Ankara, 2009, 8.367, OEBEK-1CANBUR- BACAICSIZ-DOOAN-TEPE, "Samgm sac tarihinde hastahgz nedeniyle, 4lediiflulin anlam ye sonuclarau algdayzpialgdayamachp ye file ilgili dal/ran:slam, yonlendirme yeteneginin azahp azalmadig: hususu Ad!! Tip Kurzunuindan rapor almarak araytinlmadan eksik kovu,yturulma ile cezalaodirzlmaya karar verilmesi BOZMAYI gerektirir " YARGITAY 2. ceza.dairesi, T, 2009/2196E, 2010/3901K 5 DEMIRBAS Timur, Ceza Hukuku Genel Haktimler, Ankara, 20'07, s.318, HAICERI Hakan, Ceza Hukuku Genel HlikUmler, Ankara, 2008, s.147, 6 "Alul hastalt dogustan var olan, falcat zamanla veya yailthlda ortaya cilcan ruhi bir rahatstzlik olabilecegi gibi, kactildukte gecirilmis onemli bir hastahgm veya failin has= yere carpmasnun sonucunda ortaya cilcabilir. I5megin, faildeki seker hastaligt dahi cern ehliyetini etkileyebilecek aid hastahgt Icapsammda Icabul gorebilecektir. Aynca dogustan var elan aldi elcsikliklerden, kiinin tayin ye teshis yetenegindeki azliktan veya zamanla cesitli hadiselerin eficisiyle akli elcsikligin ortaya cilcmasmdan dogabilir ve kisinin ceza ehliyetini etkileyebilir. Belirtmeliyiz Id alai eksikligi bir ruhi bunahm halt olmarp, Iciaideki dustinme ve algilama gtictindeki za n. det,kanuntm Maddesi lcapsammda degerlendirihnelidir." SEN Ersan, "Ceza Sorumlulugunu ICaldwan ye Azaltan Sebepler", Turk Ceza Hukuku Dernegi Turk Ceza Kanununun 2 Yih Teori ve Uygulamada Karstlaillan Sorunlar Sempozyumu Kitabt, 2008, Istanbul, s OZGENC Izzet, s.367, KOCA Mahmut, OZOLMEZ Man, Turk Ceza Hukuku Gene! Hakamler, Ankara 2009, s.320 3

4 Konuyu biraz daha acacak olursak; failde saptanacak alai hastaligtmn her somut olaya etkisi farkh olabilecegi gibi, alul hastaliklarnun tuned arasmda dahi maddi ceza hukuku acismdan degi ilc sonuclar ortaya 9ilcabilir. Bu balcundan psikiyatrist alul hastalcgmm admi koyduktan sonra, hastaligm bu ye benzed olaylardaki etkilerini de belirtmelidir. Ornegin; eylemin hukuld sonuclarun algilama yetenegini degil de fine ilgili dayram?lannt kontrol etme yetenegini etkileyen rahatsizliklarcian bin olan kleptomanide, kii hirsalik su9u i lediginde, hastaligin neticesi olan 9alma durtusu ile hystzlik sugunun maddi unsuru olan zilyedine alt tapur malt alma eylemi arasmda illiyet bag' lcurmak mtlmkundtir. Ancak kleptomani hastast sadece ihtiyact olmayan maddi degeri dt1.5ilk mallan pima egiliminde oldug'u icin bu nitelikleri ta.,imayan lursalik sucunu i lenmesi duramunda, kusur yeteneginden yolcsun oldugu sonueuna ulamak, dogru degildir. Ote yandan, kleptomani hastast ki,inin cinsel salchn swum i*ledigi dil tintildligilnde ise, calma dlirtiisii ile cinsel biltonitige saldm eylemi arasmda illiyet bagt lcurulamachgmdan hastaligm ki inin ceza sorumluluguna hicbir etkisi olmayacalctir s. Ba lca Hr ifadeyle; maddi degeri yillcsek olmayan eylerin kompoldugu lurazhk swum i*leyen fail, kleptomani hastahtuun etkisiyle dayrarn i gercekle tirmi se, TCK 32/1 maddesi geregi haldcmda cezaya htilcmedilmeyecek 9, buna karwilc cinsel saldm swum i lediginde lcusurlulugun yarliginclan sea edilecelctir. Aym durum k4ide Onlenemeyen bir yangtn 911carma istegine sebebiyet yerea Piromanil hastaltmda da soz konusu Bu baglamda Piromani bast= 1c4inin yangin 911cararak sac i lemesi halinde kusur yetenegine ye dolityli olarak ceza sonunlulugutla etld ettigi stiylenebilecekken, ba.5ica bir stic i lemesi halinde kusurlulugun \Tani@ kabul edilecektir. Tilm bu hususlar dolaylkyla da psikiyatristin hastahgm olaya etldsini iyi Arm Virus icin blcz; KOCA-OZOLMEZ, s.320, Hatirlatmalc isteriz Id; filcrada yazah derecede olmamakla birlilcte, iiedigi flue ilgili davramslarmi ydnlendirme yetenegi azalmts olan kisiye 32/2.filcra hulcmtt uygulanacalenr. Aym grits icin bkz: ARTUK Mehmet Emin, GOKCEN Ahmet, YENIDaNYA Ahmet Caner, TCK Serhi, Ankara, 2009, s.803 Birinci derecede eylemin hukuld sonuclarmi algilama yeteneginde, devammcla ise iradi davramslarda sorunlara neden olan Othello Sendromu (Patalojik Kiskanchk) ye Erotomanik Satin diye adlanduilan rahatsahldann etkisiyle islenen suclan da bu katagoride degerlendirmek ve tarttsmak gerelctigi dllstincesindeyiz. Kisaca bilgi verecek olursak; othello sendrpmunda; kifl gercek olmachgt halde esinin sadalcatsiz olduguna inamp, buntm igin stlrekli karat aramaktachi\ Gercek olmayan bu hayali aldatmayt onlemek icin de esinin yasammi lusdlamaktachr. Erotomanik Sunda ise; kiside bir kadm veya erkegin kenclisine flik oldugu sannsi varchr. Ashnda gercelcte bunu destekleyen hicbir davrams yolctur. Hatta kiiler tanismiyor dahi olabilir. HOCAOOLU cicelc, "Paranoid Semptomlar ve Sendromlar", Psikiyatri Thinyasi, 2001, Say' 5, s.100,101, ht df,

5 yonunlamast gerekecektir. Psikiyatrist tarafmdan yapilacak degerlendirmede de ldsinin yast, bedensel ve zihinsel olgunlugu ve alal sagligt bir butfin halinde clildcate ahnacaktu. Ceza sorumlulugu actsmdan Ozellik arz eden bu rahatstzhklar chsmda deginmek istedigimiz bir baska alai hastahgt da demanshr. Ktsaca bilgi verecek olursak; Demans (bunaraa) zihinsel gitctin tahribi veya yok olmastchr. ogrenme, bellek, dil fonksiyonlan ve gibi zihinsel fonksiyonlann bozulanast lie lcaralcterize olan, sosyal ye i hayatnu eddleyen, cogunlulda geri dontissilz ilerleyici bir beyin hastaligichr. Alzheimer hastahgt da, yetiskinlerde meydana gelen ye tamamen tedavi edilemeyen en silc demans ttirtidar. Demansm siddeti, hafif, orta ye agir olabilmektedir. Aynca hastaligm baslangtc lusnu lie son asamasi arasmda bilytik fark bulundugu icin bizce demansla ilgili hulcuki degerlendirmenin; hastaligm derecesine gore yaralmast gerekmektedir. Bu yozden hastahgm ilk asamalan actsmdan TCK md 34/f.1 " Gecici bir nedenle ya da irade chp almcm alkol veya uyusturucu madde etkisiyle, 41edigi film n hukuki anlam ve sonuclaron algilayamayan veya bu ft mile ilgili olcrrak davrarullarou yonlendirme yetenegz- onemli derecede azabny olan kifiye ceza verilmez." htikmiintin uygulannisstyla problemin cozillebilecegini chistinmekteyiz. Baska bir ifadeyle 34/f.1 geregi bu kisilerin ceza sortnnluluguna gidilemeyecelctir. Hastahk son asamaya ulasmissa da TCK 32.'deki liukumierin uygulanmast gerekecektir 12. Bu baglamdflastaligtn hangi derecede oldugu da yine psikiyatrisderce saptanacalthr. Dildcat cekmek isteriz ki; yukanda degindigimiz hastaldclar yontinden bir geldnce yokken, ban rahatsthildarm alai hastahgt olup olmachgt konusunda tereddiltler varchr. Boyle rahatstzliklardan bin de epilepsidir. Epilepsinin bir alai hastaligt olmaclignu dti.slinditten neden ise nobetlerinin lasa stireli (gelip gecici) olmasichr. Ancak nobet esnasmda ye nobetten hemen sonraki donemdeki bilinc bozuldugu strasmda veya no:meter arast donemde ban hastalarda birlikte bulunabilecek ya da uzun sine nabet gegirmeye eslik ederek gortilebilen psikiyatrik bozukluklarda suca lèonu somnlar olusabilir. Boyle bir duiumla Icarstlasildiginda epilepsi balammdan tabbi veriler esas almarak ulastiguanz sonuc; alai hastahgt kategorisinde olmachgt yonilndedir. Bu dogrultuda bizce nobet strasmda islenen bir suc s6z konusu MAHMUTOOLU Fatih Selami, "Ceza Flukuku Boyutuyla Epilepsi ye Demans", Klinik, Alcttiel Tip Noropsilciyatri Forumu, Cult 4, Sayi I, Ey101-Arahlc 2010, s.14-16

6 oldugunda TCK md 34/f.1 hukmu uygulanacalchr n. Epilepsinin yarn sna bit alai hastahgr sea konusu oldugunda ise TCK. m.32'deki hillcumlerle ilgili problem goziilecektir 14. Sonug olarak TCK 32. Maddeye biiriintiyle baktigmuzda; akil hastaligi nedeniyle, isledigi fiilin hulcuki anlam ve sonuglanm algrlayamayan veya bu fiille ilgili olaralc davramslarmr yonlendirme yetenegi onemli olgilde azalmis kisiye ceza verilmeyecektir. Ancak haldarmda guvenlik tedbirine hiikmolunacaktu m. TCK 32/1. FrIcrada yazili derecede olmamakla birlikte, iledigi fiille ilgili davramslarun yonlenctirme yeteneg -i azalmrs kisinin ise cezasinda bit indirim yaprlacak veya mahldim olunan ceza stiresi ayrn olmak kosuluyla, kismen veya tamamen, alul hastalarma azge gtivenlik tedbiri uygulanabilecektir. Trifaz tehlike halinin devammca siirecektir. Bu baglamda infann sonlanchrilmast da yine psikiyatristlerin verecegi rapor sonucunda mamktin olacakta. 2. CINSEL SALDIRI (TCK md. 102) Cinsel davrarnslarla bit kimsenin vticut dokunulmazfigimn ihlalini cezalancliran chisel saldm sugu; 5237 sari' TCK'mn ikinci Idtabinur "Kisilere Karst Suglar"a yer veren ikinci lasmmur "Chisel Dokunulmazhia Karst Suclar" bashich aft= boltimlincle 102. maddede ditzenlernnistir. ilgili madde incelendiginde Oncelikle bu sug tipi agisindan psikiyatristleiin ldmi zaman fail kimi zaman ise uzman olarak karsmuza gilcabilecegi gortilmelctedir. Sonrasinda ise soz konusu maddede gegen "sugun kamu garevinin veya hizmet iliskisinin sailadit nafuz keit:lye kullanilmak suretiyle islenmesi (TUC m. 102/34 )", "ftilin beden veya ruh sail* balamindan kendisini savunamayacak durumda bulunan kisiye 'carp islenmesi (TUC m. 102/3-a)" ye "suc sonucu beden veya ruh, salzkznin bozulmast (TCIC m. 102/5 )" hallerinin psikiyatristler agisinclan einem tasichgr anlasilmalcradm Bu hailed lusaca agilclayacak olursak; &Kull kamu gorevinin ya da hizmet iikisinin sagladti rulifuz kotoye kullandmak suretiyle igenmesi, sugun temel sekline Wire failin cezasmm arttirilmasma 13 Bilgi igin bkz; KOc Seda, "Kusur Yetenegini Etkileyen Arai Sebepler", Karplagumah Ounce! Ceza Hulculcu Serisi, Suo Politikast,Ankara, 2006, s.543, MAHMUTOOLU, "Ceza Hukuku Boyutuyla Epilepsi ye Demans", s "Gunchtzleyin konut dokunulmazitgun tidal ye sovme suolanndan yargdanan, 5237 &Dun TCK'nin 32/1. Maddest geregince hak1anda ceza tertibine yer olmadigina karar yerilen sandc haklanda aym madde geregince guyenlik tedbirine hillanedilmesi gerektiginin gozetilmemesi BOZAIA17 gerektirir..." YARGITAY , 2007/5066E., 2007/10887K. 6

7 neden olan bir nitelikli haldir. Soz konusu nitelikli halde, failin magdur ile arasmdaki ilikiden faydalanarak sucu islenmesi cezayt artma bir neden plarak karsimma ctlanaktachr. cilnkii kamu gorevlisi veya magdurla aralarmdald hizmet iikisi dolayistyla niifuz sahibi olan kimselerin bu konumlaruu kattiye kullartarak magdurun mukavemetini daha kolay lannalan ve cinsel saldiri sucunu islemeleri milmktindor. Bu nitelikli hal actsmdan psikiyatristler fail, hastalan ise magdur olabilir. Gercekten de psikiyatriste, gelen hastatun doktoruna duydugu soyut ya da somut bir giiven 16 stiz konusudur. Fakat psikiyatrist hastast ile arasmdald &ten iliskisini duruma gore kamusal giiciinden yararlanarak, duruma gore de verdigi hizmeti ktitiiye kullanarak onun chisel butunlugune saldmda bulunabilir. Hatta ban olaylarda bu iki stfat bir arada dahi olabilir. Ashnda burada bir taraftan &yen i1ikisi, diger taraftan faildeki ntifus sucun islenebilmesi balammdan daha uygun bir ortama dontisebilmelctedir. Flinn beden veya ruh bakumndan kendi.sini savunamayacak 17 &munch bulunan ki,yiye ;carp i,ylenmesi ice; sucun temel seldine gore failin cezasuun arttmlmasma neden olan bir diger nitelikli haldir. Bu nitelikli halin gerceklesmesi icin beden veya ruh bakurundan kendisini savunamamatun magdurun chisel saldm sucuna kart koyma olana'gmt ortadan kalchracak nitelikte olmast gerekir. SOz konusu dummun gecici ya da stirekli olmasmin bir onemi yokturn. Psildyatristler actsmdan ise, magdurun ruh balammdan kendisini savunamamast kisnri onemlidir. Acilclayacalc olursak ruh balammdan kendisini savunamama; magdurun savunma fink'thutu tama.men ortadan kalatfacalc nitelilcte akli maluliyet anlamma gelmelctedir 19. Baka 16 Tip hulculcunda gtiven ilkesi halckinda bilgi icin blcz; ONVER Yener, "Tip Ceza Hukukunda Gavel] ilkesi", Ttirkiye Barolar Birligi, Tip Ceza Hulcukunun Mince! Sorunlan, V. Turk Alman Tip Hukuku Sempozyumu, 28 Subat-1 Mart 2008, Ankara, s Beden veya ruh bakimmdan kendisipi savunabilme kavrami 5237 sayth TCK ile getkilmis yeni bir kavram olup; TCK 82/1-e Kasten Adam OldUrme, TCK Kasten Yaralama, TCK 94/2-a /Oconee, TCK 96/2-a Eziyet, TCK 102/3-a Cinsel SaldirI, TCK 109/3-f Kisiyi HUrriyetinden Yolcsun Klima ve TCK 149/1-e Yagma Suclarmm nitelikli hall olarak yasada ongortllmtister. 765 swill eski TCK'da bu cifizenlemeye yer verilmemistir. Ancak arulan yacnin 41412(Cebren kza Gecen, Kactllderi Bastan Cdcaran ve iffete Taarruz Edenler) ve 505.(Dolandincililc ve Iflas) Maddelerinde, magdurda mevcut olan bedensel veya aldi yoksunluk cezarun art= nedeni olarak yasaya konulmustu. 16 ARTUK-GOKCEN-YENTDONYA, s.2533, TEZCAN Durmus, ERDEM Mustafa Ruhan, ONOK It Murat, Teorik ye Pratik Ceza Orel Hukuku, Ankara, 2007, s.289 "Magdurun anlama ve kavrama yetenegindeki elcsiklik, herkesin sozone inanma gibi hallerin varligi da magdurun ruh bakumndan kendini savunamayacak durum olarak degerlendirilmelidir." SEVDK YOKU$ 7

8 bit ifadeyle magdur etkisinde bulundugu alul hastaligt dolarsiyla eylemin ahlalci kottiltigiinii ye anlammin icavrayamamalctachr 21. Ilgili nitelikli halin gerceldesmesi icin failin ise sucu islemeden once magdurun beden veya ruh balcumndan kendini savunamayacagmi bilmesi gerekmektedir22. Bu bashk kapsammda Psikiyatristler, bir taraftan sucun faili, diger taraftan ise magdurun kendisine yonelik flue!carp koymaya engel nitelikte aldi rahatsizligi bulunup bulunmadigmm tespitinde bilirkii olarak icarsimiza Suc sonucunda magdurun beden veya rub saghipmn bozulmases ise sugun netice sebebi ile agirlasnus hallerinden birisidir. ICanuna balctiguruzda, ilgili kavrama yer vermisse de, hangi hallerde kiinin beden veya rub sagligimn bozulacagt hususunun acildanmadigi goze carpmaktadir. Bu nedenle uygulamada oldukca sorunlu bit alanchr 24. Aslmda Mc Handan, "5237 Saph Turk Ceia 1Canunu'nda Cinsel Saldm ye Cinsel Tacit SueIan", Tiirkiye Barolar Birligi Dergisi, Sap:57, Mart/Nisan 2005, s.266 "Nitelikli cinsel esaldtrz ve kisiyi hfirr6tetinden yoksun kilmadan, eeliskili raporlar karstsuda, Ad Tip Gene! Kuruluindan$izomfektif borukluk saptanan magdurenin hastahgz sebeb4de kendisine karp islenen fidlerin hukuki an lam ye sonuelarun algdama veya davrantslarmt yanlendirme yeteneginin bulunup bulunmadtgz...hususlaruda gorily ahnzp raporlar aranndaki celiski giderildikten sonra sonuctoza gore sae hukuki durumunun tayin ye takdiri gerekir... " Y ARGITAY LCD T., E., 2009/6218K. ARTUK-GOKQEN-YENMONYA, ,2534.,TEZCAN-ERDEM-13NOK, Teorik ye Pratik Ceza Ozel Hukuku, Ankara, 2007, s.289 "ICronik sizofren tanzsz konulan ye ruh balammdan kendini savunabilecek durumda olmachgt tespit edilen, eylem tarihinde 26 yayinda bulunan magduredeki bit durumun sonic tarafindan bilinmediginin dent surtilmny olmanna gore; magdurenin Adli Tip Kurumu Ihtisas Kurulusna gonderilerek; sdz, konusu rahatszzligin nitelikli tinsel saldtrz fl/line mukavemet etmesini engelleyecek akd hunch& niteliginde olup oimadtgl beden veya ruh balammdan kendini savunup savunamayacaga, alai hastaltgz niteligindeyse buclurumun hekim olmayanlarca anlaphp cmlaplamayacagt, ifadelerine it/bar edilip edilemeyecegi hususlarda rapor almmaltchr... " YARGITAY 5. CD., T., E, 2009/7679K sayth TCK'da bedgen veya rub saghgmm bozulmast kavramma dogrudan yer verilinemisse de, ach gesen yasannt 418. Madde'sinde; "trza gesme fiilleri sonucunda magdurun ohnesi halinde, faile daha fazla ceza verileceginin, failin fiilleri sonucunda "bir marazin.sirayeti" veya "magdurun sthhatine bflyuk bit nalcisa wasun" veya magdurun "maluliyetinin" veya magdurun "mayubiyetinin" Viz konusu ohnam durumunda cezmon artmlacagmm lcabul edilmesi de dolayll olarak yer verilen beden veya ruh saglignim bozulmast halleridir. 24 "Adli Tip Kurumu 6. Ihtisas Kurulusnun tarihli raporuhda magdurede travma sonran sues bozuklugu den//en "agtr neroz bozuklugu" tespit edildigi ye magduresi bulundugu olayda durumunun 5237 sayth TCK'nun 102/5. Maddesine mamas bulundugu bildirilmekle birlikte aym rapora dosya kapsamma gore magdurenin cinsel &ski strasznda bdincinin yerinde olmaeht, bin maddenin etkisi altinda oldugu, kadusunn bulutunadigt gibi duyarlddc gostermedigi, farkmda olmadz sgt ye iradesi dtsznda terahur ettigi, tarihinde meydana geldigi kabul edilen uza geemeye aft bile ve goriintidere 2005 ph Agustos aytnda bannda ye Internet ortammda yer verilmesi Menne magdure tarajindan uzun sure sonra fiilin ogrenildigi ye belirlenen ruhsal boruimaya alt bulgulartn Adli TIP Kurumu tarafindan olaydan cok sonra ye tarihlerinde tespit edildigi dikkate almarak sue de buigular arasinda ill/yet bag: olup 8

9 stiphesiz Id, tinsel saldin sucu &Uncle bit zorlama icerdiginden, magdur tizerinde dogal olarak ruhsal coktinfil meydana getirecektir 25. Yarnay'm yerlesik ictihatlanna ere; madde metninde kastedilen beden veya rub sagliginda meydana gelecek ka1ict 26, agur, geri dontilemez hasardirn. Ancak hemen belirtmeliyiz ki lcanunun yazum biiyle bit aynma yer vermemelctedir. Bu nedenle saz gelimi bir sure devam eden ruhen bozulmadan sonralci iyilesmede de ilgili nitelikli halin uygulanmast bizce daha dogru olacaktr. Yargnay'm isaret ettigi kahm hasara omek vermek gerekirse; suc sonrast magdurun insanlann icine kansmaktan korlcmast 28, insanlarla konusmamast, tinsel salchn sonucu magdurenin cinsel organuun yirtilmast nedeniyle daha sonra tinsel ilikide bulunamarmst29veya tinsel iliskide bulunmaktan cekinmesi, Icarst cinsle bit arada bulunmaktan tedirgin ohnast veya evillikten sogumast ve bu durumlann sureklilik arz etmesidir. Hekim tarafindan bu tespiti yapmak ise elbette ki cok kolay degildir. Nitekhn bugiin basil etkilenme olarak goziiken bit durum, pillar sonra agu sonuclara yol agabilir veya olmadigunn, ruhsal bozulmaya loyal b. asin ye yap' yoluyla duytirulmasunn, magdureye alt basica Sze! nedenlerin ya da saingui fiili thymic, salt etkenlerin kat/a saglayip saglamadigunn, ruhsal araz belirlenmesi durumunda bunun siirekli ye kahci olup olmachgzmn aczga kayucturuimasi gerektigi halde bunlara yet verilmedigi nazara,almarak Ad!! Tip kurumu Gene! Kurulundan bu hususlar ile dogrudan olaya bagh 5237 say', TCK'nun 102/5. Maddesine uygun ruhsal bozulma yar ise 765 sayilz TCK'nun 418/2. Maddesinin uygulanma olanlzgi nedeniyle bunun magdurenin sthhatine bilyiik bit nakisa (ran niteliginde oldp olmadigini gosteren miitalaa ahndtktan sonra uygulama yaptlmasz gerektiginin gezetilmemesi nedeniyle BOZULMASINA..." Y ARGIT AY LCD T., 2008/3957E., 2008/6094K. 25 Bu nedenle TBMM Ba.51can1igena tarihinde verilen, "Ban kanunlarda DeNiklik Yarulmasma Dair" baflikh, 430 saph kanun teklifi gerekcesinde; "... TCK'nun 101 Maddesinin uygulanmcrsinda, bit talam sorunlann ortaya cimii tespit edilmistir. Yaptlman ongoralen bunlarin giderilmai amaclanmaktathr. Maddenin besinci ftkrastnda yer alan "rub sagligmin bozulmaszna" yonelik antra,: nedeni, bu suglann magdurlarunn defalarca hastane veya kill Tip Kurumuna gitmelerine ye maruz Ica/diktat:11th telorar telcrar yascanalanna neden,olmaktachr. Yapilan degisiklikle "nth saghgunn bozulmcrszna" yonelik artinm nedenin kaldirilmasi angeralmektedir. Diger tarajlan akademik ceyre1erce bu suclara maruz kalanlann rub sagliklarinui zaten bozulmu; olacagi kabul edildiginden, maddenin birinci ye ikinci fikrasinda Ongoriden cezalar arturilmak suretiyle bu halin ara.surilmasz uygulamaszndan yazgeciimistir... " denmektedir. Boyle bir degi ilclilc bizce de isabetli olacaktm 26 Aym gains icin bjcz; ARTUK-GOK QEN-YEN11317NYA, s "...Magdurun ruh veya beden sughiftnin bozuhnaunzn artzrun nedeni olabiltnesi Icin, kahct bit hasann varligz gerebnektedir. Irahcz hasann varltgr Ise, doktor raporu ile befirlenecekdr. Matdurda awn bu kalict hasar Ise, ancak bit kez olusacakttr. Ornegin magdurun rub sagligunn kahcz sekilde bozulmasi bit kez meydana gelir,.gercekle.yen her eylemde ruh sagligmm yeniden bozulmasz sit konusu degildir. Bu nedenle sucun teme1 seklinin zincirleme seldide gergeklestaildigi 'tha(lerde, magclurun 'rub sagliginin bozulmasi halinde, bit bozulmcann bit kez gercekkstigi nazara al:tiara/4 neticesi sebebiy1e agirlayans suc &dine zincirleme suc hithamlerinin uygulanmaszna olanak bulunmamaktachr. Aksi halde sandc haklanda fazla ceza tayin edilmesi set konusu olur. 0 halde ceza uygulamast yapdirken, zincirleme suc htikiimlerinin uygulanacagz hallerde, TCY.nin 43. maddesi uyarinca artaim, diger antrim nedenleri uygulanarak bulunan ceza Ozerinden yapilacak ye arttrim miktcrn, neticesi sebebiyle agalasmis suc nedeniyle TCY.mn 103/6. maddesi uyorrinca yapilacak arta:mkt bulunan ceza miktan nzerine eklenerek sonuc ceza miktan belirlenecektir..." YCGIC, E-.142, 1C ARTUK-GOKCEN-YENTDONYA, s2541 " MALKOC Ismail, Tark Can Kanunu Uygulamastuda Cinsel SueLsr, Ankara, 2009, s.81 9

10 agn. bozuhna gibi grirtinen durum gegici-olabilir 3. Diger taraftan magdurun zaten akil hastast olmast halinde, suc sonrasi bedensel veya ruhsal durumunun agtrlasm agulasmadig -nun tespiti guç olmakla birlikte imkansiz degildir. Psikiyatristin bu acismdan fonksiyonu ise magdunm ruh saghgmm bozulup bozulmadiguu, bilirkiçi veya uztpan sifatyla tespit,etrnektir n. Fakat bu konuda dikkat edilmesi gereken ban hususlar vardm Soyle ki her olaym insanlar fizerindeld etkisi farkly insanlarm yasadildan sosyo-kiiltarel ortamlar, bedensel ve ruhsal gelisimler birbirinden farkhdir. Haifa magdurlann yap veya viicudarmdaki hastahklan dahi olaylara tepkilerini degistirebilir. Bu sebeplerle psikiyatrist, beden veya ruh saghlp actsmdan bir tespit yaparken oncelikle ker somut olayi ve magduru ayn ayn degerlendirmelidir. ote yandan magdurda saptanan ruhsal bozulduk bilinmeyen ya da saidanan baska bir olaya ya da taramvaya ait olabilir ya da hastahk taldidi yapilaralc psikiyatrist yamitilmaya cahsi1abi1ir32. Zira kimi hastahldarm taldidi kolaychr. Psildyatrist bu durumlara da hazirlilch olmahchr. 3. INSAN fizerinde DENEY (TCK. m. 90) 5237 sayth TCK' inn "Viicut Dokunulmazligma Karp Suglar" bashich 'ikinci bölfimunfln "Insan Cfrerinde Deney" bashguu tasiyan 90. maddesinde; insan iizerinde deney ye deneme olmak tizere ild ayn tibbi nitelilcteki lcurumdan stiz edilmektedir. Kisaca acildayacak olursak; Msan azerinde deney; bilimsel cal:fir:alarm ilk ayamasun olufturup, yeterli tedavi segenegi olan veya olmayan hastalarda uygulanan ararmalan igerir33. Bu 3 A'YDIN Murat, "Ceza Hukukunda Cinsel istismara Bagh Olarak Beden veya Rub Sagligmm Bozulmasz ICavrami", Terazi Aylik Hulcuk Dergisi, Sap:40, Arahk 2009, s "Cinsel saldm olgulannda raporlama ve sagaltm strecinde psildyatrik muayene ozel deneyim ve inmanhic gerelctirir." YORULMAZ Coslcun, $ANYOZ Omit; KETENCI H. cetin, "Cinsel Saldirdar", Yeni Yasalar cereevesinde Helcimlerin Hukuld ve Cezai Sorumlulugu, Tibbi Malpralctis ye Adli Raporlann Dtzenlenmesi, Istanbul, 2006, s ELMAS Fev-zi, "Cinsel Sue Magdurlannm Adli Tip Kurumuna Sevkini Gerektiren Haller ye Chisel Suclarda Baden veya Ruh Sagliginm Bozulmasi Kavrami", Terazi Ayhk Hulcuk Dergisi, Sap:44, Nisan 2010, s.142 Blcz; MAHMUTOOLU Fatih Salami, "Limn trzerinde Deney", YOksek riskli Hastaya Yaklasim Etik ve Hulculcsal Boyutlar, 3. Tip Etigi ve Tip Hulcuku Sempozyumu Bildiri Kitabi, Aral& 2009, s.71-76, BAYRAKTAR KOksal, Hekimin Tedavi Nedeniyle Cezai Sorumlulugu, Istanbul, 1972, Syf. 159, AYAN Mehmet, Tibbi Mildabaleden Dogan Hukuki Sorumluluk, Istanbul 1991, s.18 10

11 turden bir deneyin yapdabilmesi kin cok detaylt koyullarm yarn szra kurullardan izin alznmasz gereklidir. Buradaki amac, bilimsel veriye ulaymaktzr. Buna /carol& insan azerinde deneme ise; tzbbi veriler cercevesinde kesinlik gosteren sonuclar ohnasa dahi, hastamn iydesmesi actsmdan somut bir faydanzn, yanszn bulundugu ve dogrudan hasta olan insan iizerinde uygulanan bir tedavi seklidir34. Insan dzerinde deneme yapdabilmesi igin hastamn yazzlz rzzasz yeterlidir. Psikiyatristin alul &utast kii tizerinde deneme yapabilmesi igin de yazih nzaya ihtiyac vardir. Ancak nza 35 konusu, psikiyatrik calismalarda problemli bir alandir. çunkü ruhsal rahatsizligi bulunan kiiler, fiiren, diger kisilere ve hatta diger hastalara oranla haklanm kendi baslanna Mc kullanamayacak veya daha az lcullanabilecek durumdadirlar 36. Bu nedenle akil hastasi kisiye deney/denemenin hic yapilmamasi veya nzaen uygulanmasi seidinde lid farich yaldasim ortaya cdcmaktadir. Tip bilim adamlarunn, host= veya kanurif temsilcisinin izni almmalc kaydiyla ruh hastalan tizerinde deney/deneme yapilmasma taraftar olduldaniu stiyleyen ONVER; "burada hassas davranzimasz ve hasta dzerindeki arashrmanzn etik actszndan kabul edilebilir olup olmamasmda arastirmanzn ruh hastaszmn haklarunn korunup korunmadzgz saptamastmn dikkate almacak tdclider icinde en Onemli Olgat oldugu savunulmaktadm &act) olan burada elestirden husus olarak sadece, ruh hastalarz fizerinde yapdan klinik arastirmalart strasmda ortaya czkan etik sorunlarzn ruh hastalarzmn tip thy: uygulamalara yoneldiklerinde ruh hekiminin liar;: karma kaldtgz ikdemlerin ele ahnmayquun behrtdmesidir. Buna karyza Avrupa Konseyi Biyotzp Seizlesmesiinde esas itibariyle, korunmaya muhtac, bairn bir kuruma yahrdchgz icin devlete/resmi malcamlara bagzmh ve irade aczklama yetenegi olmayanlar iizerinde deney ve deneme yasaklanmy ye bunlar kin ancak cok szla koyullara dayah olarak Ozel bit diizenleme cercevesinde izin verdmesi planlanmzynr. Burada irade/tercih yetenegi MAHMUTOOLU, "limn lazerinde Deney", s.71-76,$en Ersan, "limn lyzerinde Deney ve Deneme", Ttirkiye &solar Birligi, Tip Ceza Hulcukunun Ottncel Sonmlan, V. Turk Alman Tip Hukuku Sempozyumu, 28 Subat-1 Mart 2008, Ankara, s Helchnlerce yapilan ttim tibbi mudahalelerin hulculca uygim lcabul edilebilmesi iginugh tarafindan verilen gegerli nz_amn varlitt aramr. Itizanm gegerli olabilmesi igin ise; hastarun, nza verme ehliyetinin bubmmasi, iradesinin saghldi olmam, aydmlahlmasi ve nzasnu yeticili kisiye ytineltmesi gerekmektedir. Aynnth bilgi igin blcz; MAHMUTOGLU Fatih Salami, "5237 Sayili Turk Ceza Kanunu'ndaki Yeni Dfizenlemeler Lsitmdi Tibbi Mtidahalelerde Hekimin Cezai Sorumlulutu", lieri telmoloji Tibbi ve Helcim-Hasta I1ikisi, Uluslar aram Katihrah 2. Tip Etigi ye Tip Hulculcu Sempozyumu Bildiri Kitabi, Istanbul, 2006, s ONvER, "Psikiyatride Hasta Haklan", s.21 11

12 olmayan kavramzmn gents anlaszlznast ve keza psisik bir hastahk veya bir ruh hast glitz oztirlitlaga dolayznyla tzbbi nedenlerle bir kuruma yatzrzlanlarm da bu baglamda ele alinmasz. gerektigi, Avrupa Konseyrnin bu Arasarma Protokolaine(m.20)yanswan gorasii olmustur. Burada ydsaklanan deney-denemenin tedavi amach olmayan, ara.yarma amaclz madahaleler oldukuna dikkat edilmelidir: tedavi gmaclz bu tiir madahaleler gene/de caiz goralmektedir. Dolarinde bu yasagut mutlak Imam, bu madahalelere cok mkt kosullarla ktsmen de olsa izin verilebilecegi, bu kosullarm kuruma yaurdan kisinin tedayisi gag hastalzklardan birisine dacar olmast bilimsel olarak basica carenin bulunmamast, bu kisi ve/veya benzer durumdaki kisilere yonelik sonuclara ulasabilmesi olanagutzn bulunmasz, risklerin minimuma indirilmesi, en az tehlikeli veya en az tehlikeli denemelerin yapilmast ye Etik Komisyon'un gok yonlii degerlendirilmesi sonucunda bu miidahaleye izin vermesi gerektigi belirtilmektedir. Bu baglamda ruh &utast kisiler actszndan yapdacak etik del erlendirmesine ozel vurgu yaptimakta ye burada &gala hastaligm atirlaymis ditrumu, psikolojik durum vs. actsinclan yararlthga dikkat edilmesi gerektigi belirtilmektedir. Benzer dazenleme ye goriisler. ilaçt arasarmast amach denemeler-deneyler haklanda da ifade edilmekteilir. Diger, Oran, tatihli Isvicre insan Uzerinde Arcorma YaptImcisma iii,ckin Kanun On Tasarzsz gore, devletin idare veya yargisal organlarz tarafindan ozgurlugu lasztlanan kimse azerinde arastema(=deney ve/veya deneme)projesi icra etmek ancak bu kisiler iizerinde arasarma yaptlarak elde edilecek verilere ey deg er verilerin bay/ca Kith,* elde edilemeyecek olmasz durumunda cazidir(bolam 5, m.32), TCK'nun deney ye deneme suc tlannt dazenleyen hakmande(m.90) genelde psikiyatri hastalart gibi riza yetenegi bulunmayan kisiler(kagaklerle Salt 3. Fara hakma hark), ozelde ise seza infaz kurumunda bulunan psikiyairi hastan haktimla veya tutuklulara iliskin yasak veya sut yasak iceren bin pormun bulunmamasunn-hem Biyottp Sozlesemesi'ne hem de bu alana ilickin hukuk kurallarmit aylarz oldugunu, yaptlacak kanun degiyikiii lie TCK hakmanan amaca uygtm eksiksiz ye dogru bir icerige kavusturulmasunn acil bir gereklihktir. Ruh hastalarz iizerinde deney/deneme yaptlmasz hususunda, like olarak bir yandan rzza ehliyeti olmayanlara iliskin suurlamalarm dig er yandan da haktitnialere yasdk ye suurlamalarm dikkate alinmasz gerelanektedir. Sadece nitinferit risk Rastas: hilkamlanan iyilestirilmesi icin ve bununla szntrh olarak izin verilmesi gereken bu madahale agzszndan,oldukca agirlayarilmts kosullarm yerine getirilmesi/var olmasz gerektigi gdzden kactrilmamahchr." demektedir" ONVER, "Psikiyatride Haste Haklart", s

13 Bizim kanaatimiz ise; ayirt etne gilconden yolcsun alul hastasi iizerinde, veil ya da vasisinin izni ye lcanunda belirtilen diger sartlann da yerine getirihnesi ile deney ya da iyilesthme amach denemenin yapilabilecegi yontindedir. cilnkii Ulm bu islemeler hem bilimsel gelismeye hem de hastaya fayda saglayabilir. Ancak boyle ozel ye sorunlu bir alanda coculdarda oldugu gibi have sib kosullara ihtiyac vardir. 4. FUHU (TCK md.227) 5237 sari.' TCK'mn ilcinci Idtabuun "Topluma Karp Suclar"a yer veren tictinch lasmuun "Genel Ahlaka Karoz Suglar" baslikh yedinci boltimiinde 227. maddede, kiiierin ve coculdarm fuhusa tesvik edilmesinde hangi kosullano suc olusturdugu dilzenlernistir. Psikiyatristler acismdan ilgili maddenin sekizinci filcrasmdaki, fuhusa strilidenen ldsinin tedavi veya terapiye tabi tutulatilecegi,lusno einem an etmektedir. Bu kapsamda dikkat. gekici nokta, made metninde fuhus yapan kiti actsmdan ceza yaptinmi degil, terapi ve tedaviye tabi tutulma seklinde bir giivenlik tedbiripaortilmesidir. Ciinkt TCK sistemine balalchginda gtivenlik tedbirlerinin smut sayida oldugu ye bunlarm suc isleyen kisilere (faile) uygulanabilecegi goriilmektedir 38. Fakat 227. Maddedeld Fuhus diizenlemesinde, TCK'da suurh sayida yer verilenlerin chsinda, bagunsiz bir guvenlik tedbirinin olusturuldugu ve bu tedbirin faile degil magdura uygulanabilecegi anlasilmalctachr. Acildayacak olursak; tedavi hususunda fuhusa sthliklenen kiside ruhsal bir rahatsizlik varsa bu hastaligin giderilrnesi icin psliciyatriste basvurulacalctir. Psildyatrist tip biliminin verileri cercevesinde magdurun hastaligim teshis ve tedavi edecekti tr. Getekli gormesi, halinde terapi uygulayacalchr. 38 "Fthle glyenlik tedbiri uygulanmasmm nedeni; sucun telcrarlanznasz ihtimali karpsmda kiinin gosterdigi tehlikelihik durumu gea OntInde bulundurularalc, kendisini ye toplumu korumaktr." KOCKOZOLMEZ, s

14 5. UYU5TURUCU VEYA UYARICI MADDE imal VE TiCARETt (TCK 188) UYU5TURUCU VEYA UYARICI MADDE KULLANILMASINI KOLAYLWIRMA (TCK 190) KULLANMAK tçtn UY(J5TURUCU VEYA UYARICI MADDE SATIN ALMAK, KABUL ETMEK VEYA BULUNDURMAK (TCK 191) 5237 sayth TCK'mn ilcinei kitabnun "Topluma Kars: Suclar"a yer veren tigtincti lusmuun "Kamu Saglzkina Karp Suclar" bashidi ticoneti beltimtinde 188. maddede "Uyusturucu veya Uyarzcz Madde final ye Ticareti", 190. Maddede "Uyu.yturucu veya Uyarzcz Madde Kullanilmasun Kolayla.ytzrma" ye 191. Madde de ise "Kullanmak kin Uyuyturucu veya Uyarzcz Madde Satin Almak, Kabul Etmek veya Bulundurmak" Suclan dtizenleiamistir. Bu maddelere psildyatristler acisindan baluldiguada; TCK 188 ile TCK 190. maddelerde psildyatristlerin fail, TCK 191. maddede ise hekim veya bilirkisi-uzman stfatuada olabilecekleri anlasilmalctadm ctinkti TCK'run 188. ve 190. maddelerinin son filcrasmda sugun nitelikli hali olarak " bu maddede tammlanan suglarzn tabip...tarafindan iylenmesi halinde, verilecek ceza yarz oranznda artzrzlzr" ibaresi mevcuttur39. Bir hekim oldugu dtisiintildtigtinde, maddede yer verilen suglann failinin psikiyatrist olmast halinde de sugun bu nitelildi hail olusacalstir ye' verilecek ceza arttualacaktn. Boylece psikiyatristin ilgili maddeler acismdan &fat faillik olabilecektir. TCK 191. Madde balcmundan psikiyatristlerin gerevleriyle ilili bilgi vermek kin ise; &than dtizenlemeyi lusaca izah etmek isteriz. Maddeye gore kullanmak kin uyusturucu veya uyanct madde satin almak, lcabul etmek veya bulundurmak ffilleri sugtur. Bu sucu isleyenler balumuadan 'yasa ihtiyac halinde tedavi Unit getinnistir. Bunu da denetimli serbestlik tedbiri uygulanmastyla desteldemistif m. Madde gerekgesinde gegen "..k4inin tedavi olmayt 39 Bilgi 1cm bkz; TEZCAN-ERDEM-6NOK, s.60, 618, TEKiN Nurullah, "Uyusturucu veya Uyanct Madde imal, ithal ye brae Etmek lie Satmak, Satin Almak, Kabul Etmek ye Bulundurmak Sudan"; Terazi Aylik Hulcuk Dergisi, Yt1:4, Sap:37, Ey s "Kullanmak için uyuyturucu bulundurmak sucundan sanzlt hakkmda; tedavi ve denetimli serbestlik tedbitieri, farkh nitelikte olup; 5237 say:!: 7CK'mn 191/3. Maddest uyartnca atanan ye Mahmlflye rehberlik edecek uzmartm; am/an maddede belirtilen ve denetimli serbesdik tedbiri kapsammda clan gorevleri yerine getirecegi gozetmeksizin, infazda kartylkhga yol agacak *fide, denetimli serbestlik surest yerine, tedavi sfiresince rehberlik yapmak hum bit ztzman gerevlendirilmesine ve uzmantn tedavinin sona erdigi tart/it bildirpresine karat verilmesi, sandc hakkmda tedavhte olmasi karytanda, denetimli serbestlik tedbirinin, tedavi 14

15 kabul etmesi..." ibaresinden anlachgmuz lizere; mahkeme cezaya hiikmetmeden once kisiye tedavi olmayt isteyip istemedigini soracaktu. Kii tedavi olmayr kabul ettiginde, mabkeme tedavi lie birlikte denetimli serbestlik tedbirine karar verecektir 41. K.ii tedavi ye denetimli serbestlik tedbirinin gerelderine uygun davranchgmda da uyusturucu veya uyanct madde satin almalc, kabul etmek veya bulundurmalc dolapstyla halckincla ceza 42 verilmeyecektir43. Psikiyatristin buradalci gerevi ise bir heldm olarak kisiye tedavi uygulamak olacaktu. Ancak burada dikkat cekmek isteriz ki; her uyusturucu satin alan, kabul eden veya bulunduran kisinin tedaviye ihtiyact olmayabilir. Bu nedenle mahkeme Oncelilde Idsinin tedaviye ihtiyacunn olup olrnachguu bilirldsi marifetiyle tespit edecektir. Psikiyatrist de unsturucu satin alan, Icabul eden veya bulunduran kiinin tedaviye ihtiyacmm olup olmachgt nolctasmda bir de bilirkisi veya uzman stfattyla karsuruza cilcacaktir. Tedavi konusunda sure kanunda be1irlenmemistir 44. Bu nedenle psikiyatiist, kisiye ihtiyact olan zaman birimi kadar tedavi uygulanacaktu. Yaptlan tedavinin olumlu sonug sfiresince de uygulcmmasina karar verilmesi gerekirken, sadece tedavinin bitmesinden itibaren I yil:shre ile uygulanmastna /rarer verilmesi bozmayt gerektirir.. " YARGITAY 10.CD T., 2006/4271E., 2007/14880K. Bilgi igin bkz; cadatay Mustafa, Terazi Ayltk liukuk Dergisii Sayn27, Kasun 2008, "Uytisturucu veya Uyartm Madde Kullanan Samk Haldunda Tedaviye ve Denetimli Serbestlik Tedbirine Karar Verilthesinde Hakimin Takdir Halda", s "Kullanmak icin trymyturticu veya uyarta mackle satin cdan, kabul eden veya bulunduran kisi hakkinda, cezaya hakmedilmeden Once, tedavhre ye denetimli serbestlik tedbirine karat verilebilecegi, tedcrvinin ye denetimli serbestlik tedbirinin gereklerine uygun davranilmast halinde actimis olan dcivantn daymesine YARGITAY 10.CD., T., 2006/2363E., 2007/399K. 43 IlgiIi maddenin buraya kadarki kismi cezaya halcmolunmadan onceki safhaya Riskin dozenlemedir. TCK 191/6'da ise kji hakk:mda cezaya hilkmolundulctan sonra tedavi ve denetimli serbestlik tedbiri uygulanmast dfizenlemistir. Buna gore kullanmak igin uyusturucu veya uyanct madde satin alraak, kabul ettnek veya bulundurmak sugundan dolap mahkom edihnis olan Idsinin tedaviyi kabul etmesi haldcmda helcmolunan cora= inf.= ertelenecektir. Bununla baglantat olarak da kisiye denetirali serbestlik tedbiri uygulanacakbr. Ancak bunun igin kii haldcmda bu sug nedeniyle onceden tedavi ye denetimli serbestlik tedbirine karar verihnemis imam gerekir. Buna }carpi& kiinin, uygulanan tedavinin veya denetimli serbestlik tedbirinin gereklerine uygun davranmamam halinde, hilkmolunan ceza derhal uygulanacaktu. ""5237 saph TCK'nun 191/2. Maddesi uyarmca samk haklanda htilcmedilecek tedavinin, sifa buluncaya lcadar stirmesi gerelctigi, mahkemece herhangi bir stfreye tabi tutulamayacagt cihetle, infam lasitlar seldlde sarugm 1 pl sfireyle tedaviye tabi tutulmamna karar verilmesinde, isabet gortllmemistir..." YARGITAY 7.CD., T., 2007/14187E., K "Kullanmak rein torgyhrrucu madde bulundurmak sugundan santk hakkinda 5237 sayilt kanun'uyarinca tedavi ye denetimli serbestlik tedbirinin uygulaninaszna karat verilmeshzle yetinilmesi ve tedayi saresinth ye tedayi edecek kurnmun belirlenmemesi gerekirken; ayrzca, tedavi edecek kurumun rehberlik edecek uzmant gorevlendirme 15

16 vermesi ye artilc gerek kalrnachti igin tedaviye son verihnesi halinde de denetimli 'serbestlik tedbirinin uygulanmasum tedavinin sona ermesinden itibaren asgari 1 yil, azami 3 ill siireyle daha devam edilecektir. haklunda uygulanan denetimli serbestlik tedbirinin gereklerine uygun davranchgmda, bu sine sonunda, hakkmda acilnus kamu clay= ile iiili mahkemece dtisme lcaran verilecektn. Kiinin uygulanan denehmli serbestlik tedbinnin gerelderine uygun davranmamast halinde ise, halckmda açi1mi davaya devam olunarak 191inci maddenin birinci filcrast htilcmtine gore cezaya holcmolunacalctu. Sonug olarak psikiyatrist, TCK'mn 188. ye 190. Maddelerinde tammlanan suglan islediginde fail, TCK 191. Madde de ise; uyusturucu veya uyanct madde satin alan, kabul eden veya bulunduran kiinin tedaviye ihtiyacmm olup olmachgnun tespiti nolctasmda veya uzman, tedavi saflaasmda ise hekim stfattyla Icarsnruza cilcacaktu. 6. 1C1SiSEL 'VERiLERN KAYDEDiLMES1 (TCK md.135) VERILER1 HU1CUICA AY OLARA1C VERME VEYA ELE GEC1RME(TCK md. 136) Temel bit insan halcla clan ozel hayata verilen onem ve bunun korunmast amactyla 5237 sayth TCK'nut ikinci kitabunn "Kiyilere Karyz Suglar" a yer veren ikinci lasmmda, dokuzuncu boliimde "Ozel Hayata ye Ozel Hayatm Gizli Alanzna Karyz Suglar" bashich bit boltim olusturulmustur. Ilgili beliimde, 135. maddede "Kiyisel Verilerin Kaydedilmesi", 136. Maddede ise "Verileri Hukuka AyTan Olarak Verne veya Ele Gecirme" suglan diizenlenmistir. Psikiyatristlerin, bu sug tiplerinden cezalanduilmasuun, hangi durumlarda giindeme gelecegini anlatabilmek igin oncelilde maddelerde bahsi gegen "kiyisel veri" Icavranu Ozerinde kmaca durmak isteriz. Bilindigi Ozere; kiise1 veri icavranu, 5237 sayilt TCK ile hukuk sistemimize girmistir45 ve TCK 135. Madde'nin gerekgesinde "gergek k4ci fle ilgili her tunlu bilgi" olarak tanunlanmistn. Stiphesiz bu denli genis bit tanun yasa koyucunun gergek yetkisinin buluntnachp da gthetilmeksizin, karar verilmesi yasaya aylarzchr." YARGITAY T., 2006/8607E., 2007/1413K sayth TCK'da aytu icerikli 198. Madde'de "srr" lcavramt kullatuhnaktayth. 16

17 iradesini yansitnamaktathr. Herhalde arulan kavramdan anlasilmast gereken; baskalaruun duymasuu istemeyecegi verilerdir46. Caltsmama actsmdan bakfigmuzda ise kisisel veri; rahatsizhgt dolayistyla psildyatriste basvuran hastadan, hulcuka uygun sekilde elde edilen, bagmlannm duymastm istemeyecegi bilgilerdir47. Belirtmeliyiz Id; hastarun baskasunn duymasuu isteyip istemeyecegi hususlann te:spitinde aym durumdaki bin baska hasta naml thistintirdit seklindeki objelctif laiter deg,i1, Ozel clank o hastamn ne dastinecegi seldindeki subjektif kriter esas ahnacalctir48. Zira her kisi icin baskasuun neyi duymak isteyip istemeyecegi degisildik Buna karsildc hastarun herkese anlattigt veya anlatmasma gerek kalmadan chs giirantisten anlastlabilecek veriler, kiisel veri olarak degerlendirilmez 49. Omegin; hastamn dilsiz veya agma Imam, bit kolunun olmamast gibi chsandan baluldtgmda herkesce anlastlabilecek duramlar kiisei veri olmayacalcur. Daha somut Omekler vermek gerelcirse; hastamn doktoruna esinden siddet gardtigiinti, escinsel oldugunu, evlilik dist birliktelik yasachgun, iktidarstz oldugunu veya uyusturucu kullandiguu anlatmast gibi durumlar kisisel veri kapsammda degerlendirilmelidir. Aynca hastarun ismi, adresi, meslegi, ekonomik durumu, rahatsaligmm ne ojclugu, boyle bit hastaligm nederibasma geldigi, ne teshis konuldugu ye hastaya verilen ilaclara i1ikin bilgiler de kisisel yeti olarak nitelendirilmelidir. Kisisel yeti tavranu bayleyken, tar,umla baglanth "Kifisel Verilerin Kaydedilmesi" ve "Verileri Hukuka Aylarz Olarak Verme veya Ele Gegirme" suclaruu acticlayacak olursalc, tincelilde ifade etmeliyiz Id; aslmda amlan suclarm faili herkestir. Ancak TCK 137.maddede 46 Aslinda kiaisel verilerin Ozel hayatla olan ilgisi unutu1mamalichr. BilinUigi Uzere Ozel hayat, illc plan& bireyin baakalart lie paylaamak istemedigi, yak= kalmak istedigi, suurh bir alanim ifade etmelde birlikte, butia aile hayati, konut, cevre koaullan ve iletiaitnin de Mil edilmesiyle, oldukca gent bir kavram plank karamuza cikmaktadu 1Ciainin adi, ogrenimi, sap*, ilgileri, bireysel secimleri, ahakanliklan, gibi, imam insan yapan nesnel ye duygusal niteliklerin tam% Ozel yaaami oluattumalctadir. Bu nedenle kiise1 veriler de buna dahildir ve TCK 135 vd. maddelerin list baligi Ozel hayattu. MAHMUTOGLU Fatih Selami, "Ceza ve Ceza Yargilama Hukukunda Ozel Yaaam", Terkiye Barolar Birligi, Kaybettigimiz Barolar Baalcanlan Anisma Panel, Gzel Yaaamm Gizliligi, Ankara, 18 Elcim 2008, s HA10ERI Halm, Tip Hukuku Temel Bilgiler, Ankara, 2009, s HAKERt, Tip Hukuku Temel Bilgiler, s SEVOK YOU'S Handan, "Kiaisel Verilerin Aciklanmasi", Tfirkiye Barolar Birligi, Tip Ceza Hulculcunun GUncel Sorunlari, V. Turk Alman Tip Hulculcu Sempozyumu, 28 Subat-1 Mart 2008, Ankara, s

18 "bu suglarm belli bir meslek veya sanann sagladigt kolaylzktan yararlanmak suretiyle ifienmesi" nitelikli haline yer verilerek, belirli statiideki failler acismdan cezayi agirlaatuan hr oluaturu1nuatur5. Bum Ore &el bit meslek grubu olan psikiyatristler de sea konusu suclan mesleklerinin sagladildan kolayliktan faydalanarak ialediginde verilecek ceza temel cezaya gore daha agir olacalchr. TCK 135. Madde uyannca, hulcuka aykm aekilde kiaisel verileri kaydeden kimse cezalanchnlacalchut Kiise1 verilerin kaydmdan anlasilmasi gereken; onlan tekrar ye baalcalan tafafmdan gerelctiginde kullamlabilecek durumda ham etmektir 51. Kaydetme bilgisayar ortammda olabilecegi gibi fizilcsel ortamda da yapilabilir. Ancak yeti kaydetmenin gercekleamesi icin mutlaka bit yere liukulca aylun aekilde bilgilerin yazdmast, depolanmasi veya aerh dastilmesi gereklidir Maddenin 2. Fikrasinda "kifilerin salltk durumlartna il4ckin bilgileri k4isdl veri olarak kayda almamn" bu sucu oluaturacagi aynca dilzenlenmiatir. Fakat gerekceden anladtgirruz tizere; kanunlarda, suc ye suclularm ortaya cficanlmasuu saglamalc amanyla, laailerin satin( durumlanna ilikin bilgilerin kayda almmasma belli Olciilerde izin verilmektedir. Maddeye psikiyatri bilimi actsmdan balalchgmda da tedavi ettikleri,kiailerin hayatlanyla ugh bircok bilgi edinen psikiyatristlerin, meslelci gereklililder dogrultusunda hastaya ait bit talcun bilgileri kaydetmesi elbette ki lcacuulmazchr. Bu suretle gerevini yerine getiren hekimi suclamak adalet mantigma aylunchr. cilnkii kanunda 'fail, " hukuka ayktrt olarak Wisel verileri kaydeden" stfaftyla nitelendirildigi icin kiise1 veriler, mesleki gereldilikler nedeniyle hukuka uygun olarak kaydedilebilecektir. TCK 136. Maddede he; verileri hulcuka aylan bicimde verme, yayma veya ele gecirme fiillerinin cezalandinlchgi goriilmektedir. Konumuz balummdan psilciyatrist, hastasma ait Maisel verileri hulcuka aylun bicimde baakasina verdiginde, yaycliginda veya ele gecirdiginde bu suc oluaacalctir. 50 YA5AR Osman, GOKCAN Hasan Tahsin, ARTUC 'Mustafa, Yorumlu-Uygulamall Turk Ceza Kanunu, Ankara, 2010, s YA$AR-GOKCAN-ARTUQ, $2 $EN Ersan, Yeni Tdrk Ceza Kanunu Yorumu, Istanbul, 2006, s

19 Selz konusu sucun gerceklesmesiyle, bir hekim, olan psildyatrist tarafmdan, ayrn zamanda sir saklama yiiktimltiltigii de iblal edilmi olacalctir. ginkti Tzbbi Deontoloji Nizamnamesi md.4'de "Tabip ve dis tabibi, meslek ve sanatunn icrast vesilesiyle muttali oldugu szrlarz, kanuni mecburiyet olmachkga fsa edemez. Tzbbi toplantdarda takdim edilen veya yayudarda bahis konusu olan vakalarda, hasten= haviyetini aczklanamaz." denilerek, Turk Tabipleri Birligi Hekimlik Meslek Etik Kurallan md 9'da ise "Hekim hastaszndan meslegini uygularken ogrendigi szrlarz acddayamaz Hastamn Olmesi ya da o hekimle lliskisinin sona ermesi, hekimin bu yukumlulugunu ortadan kalchrmaz." ibaresine yer verilerek, TCK 136'daki dtizenlemeye benzer nitelikteld helcimin sir saldama yffictimlilltigiine isaret edilmistir. Bu baglamda vurgulamalc isteriz ki; kiise1 vermin psikiyatrist tarafindan bir tek kisiye verilmesi dahi sucun olu.smasi acismdan yeterlidir. Herkesin ogrenmesi gerelcmemeictedir. Heldmin bu ytikainitilligt1 kendi ailesi acismdan da mevcutturs. Bu sebeple psikiyatristin hastasiyla ilgili kiise1 verileri esi ile dahi paylastnamasi gerelcir. Hatta psildyatristin, hastarum ailesi balunundan da boyle bit yuktimlulugu mevcuttur. Ancak hastamn ailesinden bit kii Ulm muayene asamalannda hastmun yanmda olmussa ve hasta da duruma ses cikarmamissa, psikiyatristin bu aile bireyine karsi sir saldama yuktirnlulugu yoktur. Psikiyatristin sir saldama yukumlu1ugu, bit baska helcime, hastane yonetimine ye personeline karsi da gecerlidir m. Ancalc hastane yonetimindeld dolctorlarm veya diger personelin de hastaya mildahalede bulunmasi gerekli durumlarda psikiyatristin onlara alctardigi bilgilerle bu suc olusmayacaktm Omegin; psildyatristin konsultasyon amach hastaya,ait bilgileri basica bir hekhnle paylasmasi halinde bu sag olusmayacaktm Hasta kogus sisteminde bit dada kahyorsa, diger hastalann kendisinin hastaligma ilikin.bilgileri duymasim istemeyebilh:55. Bu nedenle, bayle bir dutamda Last= istemesi halinde lcisinin diger hastalann duymayacagi bit yerde muayene edihnesi saglanmalichr. Aksi halde yine hastaya aft Icisisel veriler acismdan sez konusu suc olusacaktin 53 HAKERT, Tip Hukuku Temel Bilgiler, s HAICERT, Tip Hukuku Temel Bilgiler, s.500 HAKERT, Tip Hukuku Temel Bilgiler,

20 7. KAMU GOREVLISNIN SUCU BILDIR1VLEMESI(TCK 279) SA6L1K MESLEtt MENSUPLARDTIN SUCU BILDIRMEMESt(TCK 280) Kanun koyucu, TCK I36'da kiise1 verileri acildamayt yasaldayip, CMK 46'da sagltk meslegi mensuplarma bir taraftan ranikhictan celdnme halda 56 tamrken, diger taraflan 5237 sayth TCK'tun ikinci kitabmm "Millete ve Devlete Karp Suclar ye Son Hdkiimler " e yer veren dordtincil kisminda, "Adliyeye Karp Suclar" bashich ikinci bolilmde, 279. maddede "Kamu Gorevlisinin Sups Bildirmemesi", 280. Maddede ise "Saki& Meslegi Mensuplarmin Sugu Bildirmemesi" suclarmi dtizenlemistir. TCK 279/1. Madde'de " Kamu achna soru.yturma ve kovuyturmayz gerektiren bir sucun 4clendijini goreviyle baglantzh olarak Ogrenip Sc yetkili makamlara bildirimde bulunmayz ihmal eden veya bu hususta gecikme gasteren kamu goreviisi, ant aydan iki yda kaclar hapis cezasz lie cezalanchrihr", TCK maddede ise; "(1)Gbrevini yaptigz szrada Mr sucun iylendigi yandnde bir belirti lie karydaymasma ragmen, durumu yetkili makamlara bildirmeyen veya bu hususta gecikme gosteren saglzk meslegi,mensubu, bir yda kadar hap is cezasz ile cezalanchrzhr (2)Saglzk meslegi mensubu deyiminden tabip, di sc tabibi, eczacz, ebe, bemire ve.saglik hizmeti veren diger kiyiler anlaphr. " hiikiimlerine yet vermistir 58. Dogalchr Id; bit saglik meslegi mensubu hekim clan psikiyatrist de ilgili raaddelerde ongoriilen ytikiimitiltikleri yerine getirmekle sorumludur. Ancak 279. Madde; saglik meslegi mensubu olsun veya olmasm lcamu gorevlisi herkese, 280. Maddede ise sadece saghk meslegi mensubu kisilere iikin bit hiikiimdiir. Bu nedenle psikiyatrist, eger Icatriu gerevlisiyse; 279. Madde, kamu gerevlisi degilse saghk meslegi mensubu Imam dolayistyla; 280. Madde'den yuktimlu tutulacaktm 88 Bkz; BAY'TAZ Batuhan, "Hekimlerin Tanikliktan Cekinme Haldd Re TCK Madde 280'deld SuO Bildirmeme Sucu Celisiyor Mu?", Dirk Tip Etigi ye Tip Hulculcu Arastumalan Yiihgi, Ekim, , Vol. 2-3, N.2-3, s.173vd. 57 Bu madde 765 saych TCK'da 530 maddede bir lcabahat olarak dtlzenlenmisti. 58 Saglik meslegi mensuplarmm sup bildinnemesi haldonda aynntili bilgi icin bkz. CA1CMUT Ozlem Yener, "Saglik Meslegi Mensuplannin Sup Bildirmemesi Sucu(PICK m.280)", Doc. Dr.. Mehmet SOMER'e Armagan, Istanbul, 2006, s , 20