SAĞLIK SEKTÖRÜNDE HALKLA İLİŞKİLER ve İLETİŞİM UYGULAMALARINA GENEL BİR BAKIŞ

Ebat: px
Şu sayfadan göstermeyi başlat:

Download "SAĞLIK SEKTÖRÜNDE HALKLA İLİŞKİLER ve İLETİŞİM UYGULAMALARINA GENEL BİR BAKIŞ"

Transkript

1 Sinem SOMUNOĞLU Mevlana Celaleddin ERDOĞAN Pınar ÖZER SAĞLIK SEKTÖRÜNDE HALKLA İLİŞKİLER ve İLETİŞİM UYGULAMALARINA GENEL BİR BAKIŞ Sinem SOMUNOĞLU 1, Mevlana Celaleddin ERDOĞAN 2, Pınar ÖZER 3 1 Uludağ Üniversitesi Sağlık Hizmetleri Meslek Yüksekokulu, Görükle Kampusu, Nilüfer/ BURSA. 2 İl Halk Sağlığı Müdürlüğü, Aksaray 3 İl Sağlık Müdürlüğü Basın ve Halkla İlişkiler Birimi, Aydın Özet: Halkla ilişkiler ve iletişim alanında yapılan çalışmalar; hem kamu hem de özel sektör kurumları tarafından benimsenmektedir. Bu çalışmalar; kişileri tanımak, desteğini kazanmak amacı ile yürütülmektedir. Sağlık sektörünün aşırı uzmanlaşma, işlevsel bağımlılık, hasta memnuniyeti vb. kendine özgü birtakım özellikleri bulunmaktadır. Günümüzde halkla ilişkilerin ve iletişimin sağlık sektöründe giderek artan oranda önem kazandığı görülmektedir. Bu çalışmada; sağlık sektöründe yürütülen halkla ilişkiler ve iletişim faaliyetlerine ilişkin, sektörde çalışacak olan öğrencilerin görüşlerinin belirlenmesi amaçlanmıştır. Araştırmanın evrenini bir ilde bulunan üniversitesinin tıbbi dokümantasyon ve sekreterlik programına kayıtlı öğrenciler oluşturmuştur. Araştırmada anket yöntemi kullanılmış ve ankette öğrencilerin sosyodemografik özellikleri ile sağlık sektöründe halkla ilişkiler ve iletişimin önemi, etkili olan iletişim kanalları ve engelleri ile ilgili sorulara yer verilmiştir. Araştırma sonucunda elde edilen bulgular incelendiğinde; öğrencilerin %93,0 ının sağlık sektöründe halkla ilişkilerin %100,0 ı iletişimin önemli olduğunu düşündüğü, ancak buna karşılık sağlık sektöründe hem halkla ilişkilere (%58,1) hem de iletişime (%51,2) yeterince önem verilmediğini ifade ettikleri görülmektedir. Bunun dışında öğrencilere göre hasta beklentilerinin öğrenilmesi için hasta memnuniyeti araştırmaları yapılmalı (%53,5) ve yüz yüze iletişim benimsenmelidir. Sağlık sektöründeki temel iletişim engeli ise yeterince net verilmeyen mesajlar olarak tanımlanmıştır (%44,2). Anahtar Kelimeler: Halkla ilişkiler, iletişim, sağlık sektörü, tıbbi dokümantasyon ve sekreterlik öğrencileri. AN OWERVIEW OF THE HEALTH SECTOR PUBLIC RELATIONS AND COMMUNICATION PRACTICES Abstract: Public relations and communication studies are adopted by both public and private sector institutions. These studies are carried out to identify the people and feel the supports of them. There are a number of unique features of the health sector such as excessive specialization, functional dependency, patient satisfaction, and so on. Today, it is seen that public relations and communication in the health sector increasingly gain importance. In this study, it is aimed that to determine the opinions of the student related with public relations and communication practices. The research population consisted of students of medical documentation and secretarial program. To achieve the objective of the study the questionnaire was used. This questionnaire consisted of some questions related with socio-demographic characteristics of the students, importance of the public relations and communication and also communication channels and barriers. The findings of the research are examined it was found that 93.0% and 100.0% of the students thought that public relations, and communication are important in health sector. But they said that it wasn t given enough attention to public relations (58.1%) and communication (51.2%). Otherwise, according to the students to learn expectations of the patients, patient satisfaction surveys are made (53.5%) and face to face communication should be adopted. Key Words: Public relations, communication, health sector, medical documentation and secretaryship students Aralık 2008 tarihleri arasında Uludağ Üniversitesi tarafından düzenlenen V.Ulusal Öğrenci Kongresi nde sözel bildiri olarak sunulmuştur. 1

2 SAĞLIK SEKTÖRÜNDE HALKLA İLİŞKİLER ve İLETİŞİM UYGULAMALARINA GENEL BİR BAKIŞ I. GİRİŞ Günümüzde gerek toplumsal ve ekonomik gerekse teknolojik alanda hızlı değişimlerin ve yoğun bir rekabetin yaşandığı düşünüldüğünde, örgütlerin varlıklarını devam ettirme sürecinde çevresel değişimlere göre gerekli düzenlemeleri yapmaları ve toplumun beklentilerine yanıt vermeleri büyük önem taşımaktadır. Bu faaliyetlerin yürütülmesi sırasında örgütlerin kullandıkları yöntemlerden biri de halkla ilişkilerdir (1). Halkla ilişkiler genel anlamda; halkı aydınlatmak, bir kuruma yönelik iyi niyet ve itibarı geliştirmek ve hedef kitlenin zihninde kurum hakkında olumlu bir imaj yaratmak için yürütülen faaliyetler bütünü olarak ifade edilmektedir. Bu faaliyetlerin yürütülmesinde; kurum ile toplumun karşılıklı çıkarları açısından çift yönlü bir haberleşme ve bilgi alışverişine dayalı dengenin sağlanması ön plana çıkmaktadır. Bir diğer ifadeye göre de halkla ilişkiler, kamuoyunu etkileme ve kamuoyundan etkilenme sürecidir (2). Halkla ilişkilerin bir diğer işlevi de yönetimin bilme ve tanıma eksikliğini gidermek olarak tanımlanmaktadır ki, bunun temelinde de, toplumun farklı kesimlerinin beklentilerinin yönetim tarafından öğrenilmek istenmesi yatmaktadır. Bu durum halkla ilişkiler uygulamalarının bir yönetim süreci olarak ele alınmasını da beraberinde getirmiştir (1). Halkla ilişkiler faaliyetlerinin yürütülmesi sırasında uyulması gereken birtakım temel ilkeler bulunmaktadır. Bu ilkeler incelendiğinde; Tüm çalışmaların şeffaf olarak yürütülmesinin ve dürüstlük ilkesinin benimsenmesinin, çift yönlü bir iletişimin olmasının, gerçeklerin yansıtılmasının, halkla ilişkilerin ayrı bir uzmanlık alanı olarak değerlendirilmesinin ve faaliyetlerin bilimsel temellere oturtulmasının, faaliyetlerin süreklilik arz etmesinin, mesleki etik kurallara uyulmasının ve halkla ilişkilerin değerinin ve amacının tüm çalışanlar tarafından kabul edilmesinin önemli olarak görüldüğü ortaya çıkmaktadır (3). Sağlık sektöründe faaliyet gösteren kurumlar açısından bakıldığında ise, hedef kitleye ulaşılmasının ve onlarda istenilen değişikliğin yaratılmasının diğer kurumlara nazaran daha büyük önem taşıdığı ve olumlu bir imajın yaratılması sürecinde planlı şekilde yürütülen iletişim çalışmalarının etkisinin büyük olduğu ifade edilmektedir. Sağlık kurumlarında yürütülen halkla ilişkiler faaliyetleri; hastalığa ilişkin olarak kamuoyunun bilgilendirilmesinden mücadele etme ve korunma yollarının anlatılmasına, hasta memnuniyetinin sağlanmasından hasta haklarına ilişkin bilgi sahibi olunmasına kadar oldukça geniş bir alanı kapsamaktadır (4). Bu bilgilere ek olarak, sağlık sektöründe halkla ilişkiler uygulamalarını zorunlu kılan bazı nedenlerin varlığından da bahsedilmektedir. Bu nedenler; sağlık sektörünün karmaşık yapısı, uzmanlaşma seviyesinin yüksekliği, yoğun tıbbi terminoloji kullanımı, hedef kitlenin bilgisizliği, yönetimin profesyonelleşmesi vb. şeklinde sıralanabilmektedir. Ayrıca, sağlık sektörünün hedef kitlesi durumunda olan hasta ve yakınlarının gerek fiziksel ve psikolojik yapılarının gerekse beklentilerinin farklı olması, hastaneye başvuru yapanların sıkıntı, huzursuzluk, endişe, gerginlik vb. duygu değişimleri yaşaması da sağlık sektörü açısından halkla ilişkilerin önemini artıran diğer faktörler arasında yer almaktadır (1). İletişim de halkla ilişkilerin temel öğelerinden biri olarak kabul edilmekte, etkili bir halkla ilişkiler çalışmasının yürütülmesinde çift yönlü işleyen açık iletişim kanallarının varlığına vurgu yapılmaktadır (1, 5, 6). Bu açıdan bakıldığında iletişim; duygu, düşünce, bilgi ve becerilerin paylaşıldığı ve en az iki kişiyle gerçekleşen bir etkileşim süreci olarak tanımlanmaktadır (1, 5). Etkili bir iletişimin gerçekleşmesinde, verilen mesajların hedef kitle tarafından bozulmadan anlaşılması önem kazanmakta, hangi mesajın kime ve hangi araçlar ile verileceği saptanmakta ve geribildirimin alınmasına bağlı olarak da süreç tamamlanmış olmaktadır (7). Bu aşamada unutulmaması gereken husus, halkla ilişkiler çalışmalarının ancak verimli bir şekilde işleyen iletişim süreci sayesinde başarıya ulaşmasının mümkün olacağıdır (6). Aksi takdirde iletişim sürecinde yaşanan aksaklıkların sonucunda, gerginliğin oluşması ve çatışmanın yaşanması kaçınılmaz olacaktır (5). Sağlık sektörü açısından bakıldığında da iletişimin önemi ortaya çıkmakta, gerek sağlık sektöründe çalışanların gerekse hastaların beklentilerinin öğrenebilmesi için çalışanlar ile hastaların arasında çift 2

3 Sinem SOMUNOĞLU Mevlana Celaleddin ERDOĞAN Pınar ÖZER yönlü bir iletişim kurulmasının gerekliliğine dikkat çekilmektedir (4, 8). Hedef kitlenin değerlerine özen gösterilmesi, sağlık hizmetlerine ilişkin farkındalık yaratılması, sağlıklı yaşam biçiminin yaygınlaştırılması ve toplumda davranış değişikliğinin oluşturulması sürecinde etkin bir iletişimin kurulmasının önemli olduğuna işaret edilmekte, bu gelişmelerin uzun dönemde olumlu kurum imajının oluşmasına da katkı sağlayacağına yer verilmektedir (4). Bu düşüncelerden hareketle; hazırlanan çalışmada mezuniyet sonrası sağlık sektöründe görev yapacak olan öğrencilerin bakış açısına göre halkla ilişkiler ve iletişim faaliyetlerinin değerlendirilmesi istenmiştir. 2. YÖNTEM Sağlık sektörünün kendine has özellikleri göz önüne alındığında, halkla ilişkiler ve iletişim uygulamalarının büyük önem taşıdığı görülmektedir. Yapılan çalışmada mezuniyet sonrası sektörde görev alacak öğrencilerin sağlık sektöründe halkla ilişkiler ve iletişim uygulamalarına ilişkin bakış açılarının saptanması ve önerilerinin belirlenmesi amaçlanmıştır. Araştırmanın evrenini Zonguldak ilinde yer alan Bülent Ecevit Üniversitesi Sağlık Hizmetleri Meslek Yüksekokulu Tıbbi Dokümantasyon ve Sekreterlik Programı nda 2008 yılı itibari ile eğitim gören I. ve II. sınıf öğrencileri (n=43) oluşturmaktadır. Araştırma için gerekli izinlerin alınmasından sonra, örneklem seçilmemiş, evrenin tümüne ulaşılması hedeflenmiştir. Araştırmada veri toplama aracı olarak yapılan literatür incelemesi sonucunda araştırmacılar tarafından geliştirilen anket kullanılmış, ankette öğrencilerin sosyo-demografik özelliklerine, sağlık sektöründe halkla ilişkiler ve iletişim uygulamalarının önemine, hastalar, sağlık personeli ve üstlerle kurulacak iletişimde etkili olan iletişim kanallarına ve iletişim engellerine ilişkin sorulara yer verilmiştir. Araştırma sonucunda ulaşılan veriler SPSS 13.0 istatistik programına aktarılmış ve bulguların analizinde frekans ve yüzde gibi tanımlayıcı istatistiklerden yararlanılmıştır. 3. BULGULAR Tablo 1: Öğrencilerin Sosyo-Demografik Özelliklerine Göre Dağılımı (n=43) DEĞİŞKENLER Sayı % Yaş Grubu yaş arası 23 53,5 21 yaş ve üstü 20 46,5 Cinsiyet Kız 33 76,7 Erkek 10 23,3 Dönemi 1.Dönem 22 51,2 3.Dönem 21 48,8 Aylık Harcama Miktarı (TL) 100 TL 2 4, TL 19 44,2 201 TL ve üstü 22 51,2 Öğrenim Durumu Sağlık Meslek Lisesi 5 11,6 Düz Lise 24 55,8 Anadolu Lisesi 3 7,0 Diğer (yabancı dil, süper lise vb.) 11 25,6 Toplam ,0 Tablo 1 incelendiğinde; öğrencilerin %53,5 inin yaş grubunda yer aldığı, %76,7 sinin kız öğrencilerden oluştuğu, %51,2 sinin 1. dönem öğrencisi olduğu ve aylık harcama miktarının 201 TL ve üzerinde yer aldığı, %55,8 inin de düz lise mezunu olduğu görülmektedir. 3

4 SAĞLIK SEKTÖRÜNDE HALKLA İLİŞKİLER ve İLETİŞİM UYGULAMALARINA GENEL BİR BAKIŞ Tablo 2:Öğrencilerin Sağlık Sektöründe Halkla İlişkiler ve İletişimin Önemine Yönelik Görüşlerinin Dağılımı (n=43) DEĞİŞKENLER Sayı % Sağlık Sektöründe Halkla İlişkilerin Önemli Olduğunu Düşünenler Evet 40 93,0 Hayır 3 7,0 Sağlık Sektöründe Halkla İlişkilere Önem Verildiğini Düşünenler Evet 2 4,7 Hayır 25 58,1 Kararsız 16 37,2 Sağlık Sektöründe İletişimin Önemli Olduğunu Düşünenler Evet ,0 Sağlık Sektöründe İletişime Önem Verildiğini Düşünenler Evet 5 11,6 Hayır 22 51,2 Kararsız 16 37,2 Toplam ,0 Tablo 2 de öğrencilerin sağlık sektöründe halkla ilişkiler ve iletişimin önemine yönelik görüşlerinin dağılımı yer almaktadır. Bulgular incelendiğinde; öğrencilerin %93,0 ı sağlık sektöründe halkla ilişkilerin önemli olduğunu düşünmekle birlikte, sağlık sektöründe halkla ilişkilere yeterince önem verildiğini düşünenlerin oranı %4,7 olarak belirlenmektedir. Öğrencilerin %100,0 ı sağlık sektöründe iletişimin önemli olduğunu ifade ederken, %51,2 si ise bu sektörde iletişime yeterince önem verilmediğine dikkat çekmektedir. Tablo 3: Öğrencilerin Sağlık Sektöründe Kullanılan İletişim Kanallarının Etkinliğine Yönelik Görüşlerinin Dağılımı (n=43) DEĞİŞKENLER Sayı % Hastalarla Kurulacak Olan İletişim Yüz yüze iletişim 42 97,7 Yazılı iletişim 1 2,3 Personel Arasında Kurulacak Olan İletişim Yüz yüze iletişim 19 44,2 Telefonla iletişim 6 14,0 Yazılı iletişim 2 4,6 Toplantı 16 37,2 Üstlerle Kurulacak Olan İletişim Yüz yüze iletişim 27 62,8 Yazılı iletişim 5 11,6 Toplantı 11 25,6 Toplam ,0 Tablo 3 de öğrencilerin sağlık sektöründe kullanılan iletişim kanallarının etkinliğine yönelik görüşlerine yer verilmiştir. Buna göre öğrencilerin %97,7 si hastalarla, %44,2 si personelle, %62,8 i de üstlerle kurulacak olan iletişimde yüz yüze iletişimin daha etkin olacağına işaret etmiştir. Tablo 4: Öğrencilerin Hastaların Beklentilerini Öğrenmede Etkili Olan Yöntemin Belirlenmesine Görüşlerinin Dağılımı (n=43) Yönelik HASTALARIN BEKLENTİLERİNİ ÖĞRENMEDE ETKİLİ OLAN YÖNTEM Sayı % Dilek ve istek kutuları 6 14,0 Hasta memnuniyeti araştırmaları 23 53,5 Yazılı dilekçeler 3 7,0 Hasta tarafından yapılan sözel istekler 9 20,9 Hasta hakları biriminin aktif çalışması 2 4,6 Toplam ,0 Öğrencilerin hastaların beklentilerini öğrenmede etkili olan yöntemin belirlenmesine yönelik görüşlerinin dağılımına bakıldığında ise; en etkili yöntem olarak %53,5 ile hasta memnuniyeti araştırmalarının ön plana çıktığı, bunu %20,9 ile 4

5 Sinem SOMUNOĞLU Mevlana Celaleddin ERDOĞAN Pınar ÖZER hasta tarafından yapılan sözel isteklerin izlediği, üçüncü olarak da %14,0 ile dilek ve istek kutularının geldiği görülmektedir. Tablo 5: Öğrencilerin Sağlık Sektöründe Halkla İlişkiler Faaliyetlerinde En Çok Sorun Yaşanan Sürece Yönelik Görüşlerinin Dağılımı (n=43) EN ÇOK SORUN YAŞANAN SÜRECE YÖNELİK GÖRÜŞLER Sayı % Muayene ve teşhis aşamasında 8 18,6 Kliniklerde 3 7,0 Acilde 6 14,0 Hastalar tarafından yapılan sözel istekler sırasında 7 16,2 Hasta kabulde 16 37,2 Tüm süreçlerde 3 7,0 Toplam ,0 Tablo 5 de öğrencilerin sağlık sektöründe halkla ilişkiler faaliyetlerinde en çok sorun yaşanan sürece yönelik görüşlerinin dağılımı yer almaktadır. Buna göre öğrencilerin %37,2 si hasta kabulde, %18,6 sı muayene ve teşhis aşamasında, %16,2 si de hastalar tarafından yapılan sözel isteklerin iletilmesi sırasında sorun yaşandığına dikkat çekmektedir. Tablo 6: Öğrencilerin Sağlık Sektöründe Karşılaşılan İletişim Engellerine Yönelik Görüşlerinin Dağılımı (n=43) İLETİŞİM ENGELLERİNE YÖNELİK GÖRÜŞLER Sayı % Kaynağın alıcıyı iyi tanımaması 4 9,3 Mesajın yeterince açık verilmemesi 19 44,2 Alıcının önyargılı davranması 5 11,6 Alıcının iyi dinleme becerisine sahip olmaması 10 23,3 Alıcının konuya ilgisiz olması 2 4,7 Tümü 3 7,0 Toplam ,0 Tablo 6 da öğrencilerin sağlık sektöründe karşılaşılan iletişim engellerinin neler olduğuna yönelik görüşlerinin dağılımına bakıldığında; mesajın yeterince açık verilmemesinin (%44,2), alıcının iyi dinleme becerisine sahip olmamasının (%23,3) ve alıcının önyargılı davranmasının (%11,6) başlıca iletişim engelleri arasında yer aldığı görülmektedir. Tablo 7:Öğrencilerin Sağlık Sektöründe İletişim ve Halkla İlişkiler Alanında Yaşanan Sorunların Çözümüne İlişkin Önerilerinin Dağılımı (n=43) ÖNERİLER Sayı % İletişim sorunlarının ortadan kaldırılması için önlemlerin alınması 9 20,9 Çalışanlar ve hastalar arasında iletişimin geliştirilmesine yönelik girişimlerde bulunulması 18 41,9 Halkla ilişkiler ve iletişim konularında çalışma yapan kişilerin uzmanlaşması 10 23,2 Etkili iletişim için halkın eğitimine önem verilmesi 3 7,0 Hastaları anlayabilmek için empati yapılması 3 7,0 Toplam ,0 Tablo 7 de öğrencilerin sağlık sektöründe iletişim ve halkla ilişkiler alanında yaşanan sorunların çözümüne ilişkin önerilerinin dağılımı yer almaktadır (4). Buna göre öğrencilerin %41,9 u gerek çalışanlar gerekse hastalar arasında iletişimin geliştirilmesine yönelik girişimlerde bulunulmasının, %23,2 si halkla ilişkiler ve iletişim konusunda çalışma yapan uzman personelin artmasının, %20,9 u da iletişim sorunlarının kaldırılması için önlemler alınmasının gerekliliğine dikkat çekmiştir. 5

6 SAĞLIK SEKTÖRÜNDE HALKLA İLİŞKİLER ve İLETİŞİM UYGULAMALARINA GENEL BİR BAKIŞ 5. TARTIŞMA ortadan kaldırılması sürecine katkı sağlayacağını Araştırmanın bulguları incelendiğinde; öğrencilerin düşündüklerini de belirtmişlerdir. Yurdakul ve ark. sağlık sektöründe hem halkla ilişkilerin hem de tarafından yapılan araştırmanın bulgularına bakıldığında iletişimin önemli olduğunu düşündükleri, ancak mevcut da; halkla ilişkiler alanında yapılan çalışmaların uygulamalar açısından her iki konuya da yeterince kurumun başarısını etkilediği ortaya çıkmaktadır (4). önem verilmediği noktasında birleştikleri Bununla birlikte; hasta memnuniyetinin sağlanması, görülmektedir. Yurdakul ve ark. tarafından İzmir de 5 hastaların istek ve beklentilerinin karşılanması, ayrı özel hastanede yapılan bir çalışmaya göre de; iletişimin iyileştirilmesi, çalışanların personele yönelik çalışanların, sağlık sektöründe iletişime verilen önemin davranışlarının incelenmesi, yüz yüze görüşmelerin giderek arttığını düşündükleri ve halkla ilişkileri önemli yapılması vb. faaliyetlerin de halkla ilişkiler birimleri bir işletme işlevi olarak algıladıkları ortaya çıkmaktadır tarafından yürütülen önemli faaliyetler arasında (4). sayılacağına ilişkin bulgulara ulaşılmıştır. Araştırma sonucunda ulaşılan bir diğer sonuç da; öğrencilerin, hastalar, personel ve üstlerle kurulacak 6. SONUÇ olan iletişimde en etkili iletişim yöntemi olarak yüz Araştırma sonucunda elde edilen bulgular çerçevesinde, yüze iletişim yöntemini benimsedikleri ve hastaların sağlık sektöründe hedef kitlenin beklentilerinin beklentilerinin belirlenmesinde de hasta memnuniyeti karşılanması, sağlık davranışlarında istendik ölçüde araştırmalarının etkili olacağına inandıkları yönündedir. davranış değişikliğinin yaratılması, sağlık bakım Öğrenciler mesajların yeterince açık olarak kalitesinin yükseltilmesi ve halkla ilişkiler ile iletişim verilmemesini bir iletişim engeli olarak gördüklerini faaliyetlerinin kendinden beklenen faydayı sağlaması ifade etmişlerdir. Bununla birlikte öğrenciler, iletişimin vb. amaçların gerçekleştirilmesi gerektiği geliştirilmesine yönelik olarak alınacak önlemlerin, düşünüldüğünde, aşağıdaki önerilerin geliştirilmesinin çalışanlar ve hastalar arasında yaşanan sorunların uygun olacağı öngörülmektedir. Buna göre; Halkla ilişkiler çalışmalarına ve iletişim uygulamalarına gereken önem verilmeli, gerek hastaların gerekse çalışanların beklentileri değerlendirilmeli ve bu çerçevede beklentilerin karşılanmasına yönelik gereken önlemler alınmalı, iletişimin önündeki engellerin ortadan kaldırılmasına yönelik düzenlemeler yapılmalı, halkla ilişkiler ve iletişim konularında uzman olan çalışanların uygulamalarından yararlanılmalı, çalışanların empati yeteneği geliştirilmeli, hasta ile kurulacak olan iletişimde anlaşılacak bir dil kullanılmasına özen gösterilmeli, yüksek düzeyde tıbbi terminoloji kullanmaktan kaçınılmalı ve çalışanlar ve hastalar konu ile ilgili olarak bilinçlendirilmelidir. 6

7 Sinem SOMUNOĞLU Mevlana Celaleddin ERDOĞAN Pınar ÖZER 7. KAYNAKLAR 1. Tengilimoğlu, D. (2001). Sağlık Kuruluşlarında Halkla İlişkiler. Gazi Kitabevi, Ankara, Mıhçıoğlu, C. Halkla ilişkiler nedir? dergiler.ankara.edu.tr/dergiler/40/487/5710.pdf (Son Erişim: 18 Eylül 2012). 5. Sever, S. Dil ve iletişim (etkili yazılı ve sözlü anlatım) dergiler.ankara.edu.tr/dergiler/40/482/5655.pdf (Son Erişim: 20 Eylül 2012). 6. Yılmaz, E. (1996). Kütüphanecilikte halkla ilişkiler ve kitle iletişim araçları. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara, Alikılıç, Ö., Onat F. (2007). Bir halkla ilişkiler aracı olarak kurumsal bloglar. Journal of Yaşar University, 2(8): Etkili İletişim (Son Erişim:08 Kasım 2012). 4. Yurdakul, N.B., Coşkun, G., Öksüz, B. (2007). Hastanelerde halkla ilişkiler: izmir ili özel hastaneler örnekleminde halkla ilişkiler birimlerinin yapı-işlev ve uygulamalarına yönelik bir araştırma, Eskişehir Osmangazi Üniversitesi İİBF Dergisi, 2(1): Erbaydar, T. (2003). Halk sağlığı açısından sağlık iletişimi. C.Ü. Tı p Fakültesi Dergisi, 25(4):45-7

8 Aslı ÇETİN Nigar VARDI Doğan ORMAN DENEYSEL DİYABETİN SIÇAN KALP DOKUSUNDA MEYDANA GETİRDİĞİ HİSTOLOJİK DEĞİŞİKLİKLER ÜZERİNE AMİNOGUANİDİNİN İYİLEŞTİRİCİ ETKİLERİ Aslı ÇETİN 1, Nigar VARDI 1, Doğan ORMAN 1 1 İnönü Üniversitesi Tıp Fakültesi, Histoloji ve Embriyoloji Anabilim Dalı, Malatya Amaç: Bu çalışma, Streptozotosin ile deneysel diyabet oluşturulan sıçanlarda kalp dokusunda meydana gelen histolojik değişiklikler üzerine aminoguanidinin olası iyileştirici etkilerinin gösterilmesi amacıyla planlandı. Materyal- Metod: Çalışmada 32 adet Sprague Dawley erkek sıçan kullanıldı. Deneyde kullanılan sıçanlar her bir grupta 8 adet olacak şekilde 4 gruba ayrıldı. Gruplar sırası ile Kontrol, Aminoguanidin, Diyabet ve Diyabet + Aminoguanidin olarak belirlendi. Deneysel diyabet, tek doz Streptozotosin in intraperitoneal uygulanması ile oluşturuldu. Hematoksilen-Eozin, Masson Trikrom ve Toluidin Blue ile boyanan kesitler, Leica DFC 280 ışık mikroskobu ve Leica Q Win Plus analiz sistemi kullanılarak incelendi. Bulgular: Kontrol ve Aminoguanidin grubunda kalp kası normal histolojik görünümde izlendi. Diğer yandan diyabet grubunda kalp kası hücrelerinde myofibril kaybı, eozinofilik sitoplazmalı ve piknotik nükleuslu hücreler, intrasitoplazmik vakuolizasyon ve konjesyon gözlendi. Ayrıca bu grupta Masson trikrom boyama metoduyla kas lifleri arasındaki kollajen lif yoğunluğunun ve kardiyak dokudaki toluidin blue boyama metoduyla mast hücrelerinin sayısının kontrol grubuna göre istatistiksel olarak önemli derecede arttığı tespit edildi. Aminoguanidin ile tedavi edilen grupta ise diyabetin neden olduğu myosit hasarında belirgin derecede azalma gözlendi. Diyabet grubunda izlenen kollajen lif yoğunluğundaki ve mast hücre sayısındaki artışın da bu grupta istatistiksel olarak önemli derecede azaldığı saptandı. Sonuç: Sonuç olarak bu çalışma, Streptozotosin ile deneysel diyabet oluşturulmuş sıçanların kalp dokusunda oluşan mikroskobik hasarın selektif nitrik inhibisyonu yapan ve antioksidan özellikleri bilinen aminoguanidin uygulaması ile azaldığını göstermektedir. Anahtar kelimeler: Aminoguanidin, diabet, kalp, sıçan, Streptozotosin. AMELIORATING EFFECTS OF AMINOGUANIDINE AGAINST IN THE HISTOLOGICAL ALTERATIONS OF RAT HEART IN EXPERIMENTAL DIABETES Objective: This study was planned to investigate beneficial effects of aminoguanidine on heart tissues of Streptozotocin - induced diabetic rats. Materials and Methods: 32 male Sprague Dawley rats were divided into 4 groups. Groups: Control, Aminoguanidine (1 gr/l in water for 10 weeks), Diabetes and, Diabetes + Aminoguanidine. The animals in group diyabet and diyabetes + aminoguanidine were made diabetic by intraperitoneal injection of Streptozotocin. At the end of the study, hearts were removed. The tissue samples were fixed in 10% formalin, were processed by tissue preperation techniques and were embedded in paraffin. Tissue blocks were sectioned at a thickness of 4 µm mounted on slides stained with The sections were stained with Hematoxylen- Eosin, Masson s Trichrome and Toluidine Blue and examined under a Leica DFC280 light microscope by Leica Q Win and Image Analysis System (Leica Micros Imaging Solutions Ltd.; Cambridge, U.K). Results: The heart muscle sections from control and aminoguanidine groups were normal histological appearence. On the other hand we observed myofibril loss in cardiac muscle cells, eosinophilic cytoplasm and pyknotic nuclei cells, intracytoplasmic vacuolization and congestion in Diabetes group. In addition to this, we detected increase of density of collagen fibers between muscle fibers of the cardiac tissue and the number of mast cells stained with toluidine blue were significantly increased in diabetes group than control group. In aminoguanidine treated group, myosit damage caused by diabetes was significantly reduced. The density of collagen fibers and the increase in the number of mast cells observed in Diabetes group were significantly decreased in this group as statistical analysis. Conclusion: In conclusion, we observed decrease of microscopic damage of heart tissue in Streptozotocin induced diabetic rats with the application of aminoguanidine is known that inhibition of nitric oxide and antioxidant properties. Key Words: Aminoguanidine, diabetes, heart, rat, Streptozotocin.

9 DENEYSEL DİYABETİN SIÇAN KALP DOKUSUNDA MEYDANA GETİRDİĞİ HİSTOLOJİK DEĞİŞİKLİKLER ÜZERİNE AMİNOGUANİDİNİN İYİLEŞTİRİCİ ETKİLERİ DENEYSEL DİYABETİN SIÇAN KALP DOKUSUNDA MEYDANA GETİRDİĞİ HİSTOLOJİK DEĞİŞİKLİKLER ÜZERİNE AMİNOGUANİDİNİN İYİLEŞTİRİCİ ETKİLERİ Diyabet, pankreasın insülin salgısında azalma ya da etkisindeki yetersizlik sonucu oluşan ve hiperglisemi ile kendini gösteren metabolik bir hastalıktır (1). Diyabet damar, böbrek ve göz gibi organizmanın çeşitli organlarını etkileyen komplikasyonların gelişiminde önemli rol oynamaktadır. Diyabetle ilgili morbidite ve mortaliye yol açan nedenlerden biri de kardiyovasküler komplikasyonlardır (2). Yapılan klinik ve deneysel çalışmalar, diyabetin miyokardiyal disfonksiyon, ventriküler dilatasyon (3) ve koroner ateroskleroz gibi kardiyak bozukluklara neden olduğunu göstermiştir (4,5). Diyabetin neden olduğu kardiyomyopatinin patogenezisi henüz kesin olarak tanımlanamadığı için diyabetik kalp hastalıklarının önlenmesinde ve tedavisinde spesifik bir ilaç geliştirilememiştir (3). Son yıllarda diyabetin neden olduğu komplikasyonların gelişmesinde en önemli neden olarak oksidatif stres gösterilmektedir. Sağlıklı bireylerde antioksidanlar ve serbest radikaller arasında bir denge bulunmaktadır. Hiperglisemide glukoz ototoksikasyonu ve protein glikozilasyonu ile serbest radikallerin oluşum hızının artması bu dengeyi bozarak oksidatif strese neden olmaktadır (6). Bir phenyl hidrazine bileşiği olan aminoguanidin (AG) inducible nitrik oksit sentezi (İnos) ni selektif olarak inhibe ederek nitrik oksit (NO) üretimini azaltır (7). Ayrıca non enzimatik glikozilasyon bölgelerine bağlanan daimin oksidazı inhibe eder ve reaktif karbonil parçalarını yakalayarak daha ileri glikozilasyon ürünlerininin oluşumunu önler. Bunlara ek olarak yapılan bazı çalışmalarda AG ın peroksinitrit gibi radikalleri süpürücü etkisi ile de antioksidan özellikleri olduğu bildirilmiştir (6, 8). Bu çalışmada, streptozotosin (STZ) ile deneysel diyabet oluşturulan sıçanlarda kalp dokusunda meydana gelen histolojik değişiklikler üzerine aminoguanidinin olası iyileştirici etkilerinin histolojik yöntemlerle araştırılması amaçlanmıştır. GEREÇ VE YÖNTEMLER Çalışmada İnönü Üniversitesi Tıp Fakültesi Deney Hayvanları Araştırma Merkezinden temin edilen Sprauge- Dawley cinsi, ağırlıkları gr arasında 32 adet erkek sıçan kullanıldı. Deneyde kullanılan sıçanlar her bir grupta 8 adet olacak şekilde 4 gruba ayrıldı. Gruplar sırası ile; Kontrol, Aminoguanidin (AG), Diyabet (D) ve Diyabet + Aminoguanidin (D+AG) olarak belirlendi. Diyabet oluşturulacak D ve DAG grubundaki sıçanlara 450 mg Streptozotosin (STZ) (Sigma, USA), 10 cc distile su içerisinde çözülerek (45 mg/kg tek doz), hayvan ağırlıklarına göre intraperitonal (i.p) olarak enjekte edildi. D ve DAG gruplarına uygulanan STZ enjeksiyonundan 72 saat sonra tekrar kan alınıp, (Accu Chek Glukometre - Roche) glukometreyle kan glikoz seviyeleri ölçüldü. Kan glikoz seviyeleri 270 mg/dl ve üzerinde olanlar çalışmaya dahil edildi. AG, sıçanlara çeşme suyu içerisinde 1 gr/l doz oranında, iyice çözülerek hazırlandı ve her gün aynı saatte deneklere verildi. 10 haftalık deney süresinde; tüm hayvanlar standart sıçan yemi ve AG verilen gruplar dışındakiler normal içme suyu aldılar. Sıçanların günlük içme suyu tüketimleri mezur ile ölçülüp, her sıçanın bir günde tükettiği ortalama AG miktarı mg olarak hesaplandı. Deney süresi sonunda ketamin/ksilazin anestezisi altında sıçanların kalp dokuları alınarak %10 luk formaldehit içerisinde tespit edildi. Alınan doku örnekleri rutin doku takip işlemlerinden geçirildi ve parafine gömüldü. Elde edilen bloklardan mikrotomla (Leica RM 2245) 4 µm kalınlığında kesitler alındı. Kesitlere Hematoksilen- Eozin, Masson Trikrom ve

10 Aslı ÇETİN Nigar VARDI Doğan ORMAN Toluidin Blue boyama yöntemleri uygulandı. Hazırlanan preparatlar Leica DFC 280 ışık mikroskobu ve Leica Q Win Plus analiz sistemi kullanılarak incelendi. HİSTOLOJİK DEĞERLENDİRME: Kesitler histolojik olarak; kalp kasında miyofibril kaybı, intrasitoplazmik vakuolizasyon, eozinofilik boyanmış ve piknotik nükleuslu hücreler ve konjesyon açısından incelendi. Histolojik değerlendirme için hazırlanan preparatlardan X20 lik büyütmede 10 alan değerlendirildi. Değişiklikler, histolojik hasarın şiddetine göre yok 0, hafif 1, orta 2 ve şiddetli 3 olarak skorlandı. Maksimum skor 12 olarak belirlendi. Her bir grubun skorlaması yapıldı ve her grup için ortalama değerler saptandı. Toluidin blue ile boyanan preparatlarda, X40 büyütmede rastgele 10 alanda mast hücreleri sayılıp, ortalamaları alındı ve istatistiksel İSTATİSTİKSEL DEĞERLENDİRME: İstatistiksel değerlendirmeler SPSS 13.0 programı ile Kruskal Wallis Varyans Analizi ve Mann Whitney U testi kullanılarak yapıldı. Grup içindeki değişim testi ise Wilcoxon eşleştirilmiş iki örnek testi ile yapıldı. Tüm sonuçlar ortalama standart hata olarak ifade edildi ve P<0.05 istatistiksel olarak anlamlı bulundu. BULGULAR KAN GLİKOZ DEĞERLERİ Diyabet (D) grubundaki sıçanlarda STZ enjeksiyonundan (72 saat sonra) deneyin sonuna kadar hiperglisemi gözlendi. Diğer yandan D+AG grubunda, D grubuna göre başlangıç- sonuç kan glikoz seviyeleri açıdan değerlendirildi. Masson trikrom ile boyanan farkı açısından istatistiksel olarak anlamlı bir azalma preparatlar fibrozis yönünden değerlendirildi (0: fibrozis yok, 1: kesitteki alanın %25'inden azında saptandı (P=0.001). Sıçanların deneyin başlangıç ve sonundaki kan glikoz değerleri Tablo I de verildi fibrozis var, 2: kesitteki alanın %25-50'sinde fibrozis var, 3: kesitteki alanın %50'sinden fazlasında fibrozis var). Tablo I: Grupların başlangıç-sonuç kan-glikoz değerleri. GRUPLAR PARAMETRELER K (n=8) AG (n=8) D (n=8) DAG Başlangıç kan-glikoz (mg/d 128.6± ± ± ±6.1 Final kan-glikoz (mg/dl) 154.4± ± ± ±7.8 Kan-glikoz farkları (mg/dl) 25.7± ± ± ±8.5 P Değerleri GRUPLAR KAN- GLUKOZ FARKLARI K-D 0,001 K- DAG 0,05 (FY) D- DAG 0,001 AG- DAG 0,05 (FY) Not: K: Kontrol grubu, AG: Aminoguanidin grubu, D: Diyabet grubu, DAG: AG verilmiş diyabet grubu. n: Sıçan sayısı : Başlangıç-sonuç farkları FY: Fark yok.

11 DENEYSEL DİYABETİN SIÇAN KALP DOKUSUNDA MEYDANA GETİRDİĞİ HİSTOLOJİK DEĞİŞİKLİKLER ÜZERİNE AMİNOGUANİDİNİN İYİLEŞTİRİCİ ETKİLERİ metoduyla kas lifleri arasında yeşil olarak boyanan kollajen liflerin yoğunluğunun kontrol grubuna göre HİSTOLOJİK BULGULAR: Kontrol ve Aminoguanidin Grupları: Kontrol grubunun kalp kası normal histolojik görünümde izlendi (Resim 1A). Aminoguanidin verilen grupta da kalp kası (Resim 1B) kontrol grubuna benzer arttığı gözlendi (1,54 ± 0,83)(Resim 4A). Toluidin blue boyama metoduyla mavi-mor renkte boyanan granülleriyle ayırt edilen mast hücrelerinin sayısı kontrol grubuna göre istatistiksel olarak önemli derecede artmıştı (2,69 ± 1,34)(Resim 4C) (p<0.0001). özellikler göstermekteydi. Kontrol grubunda (Resim Diyabet + Aminoguanidin Grubu: 1C) mast hücre sayısı 1,09 ± 1,15, aminoguanidin grubunda (Resim 1D) ise 1,2 0 ± 1,04 olarak tespit edildi. Diyabet Grubu: Aminoguanidin ile tedavi edilen grupta eozinofilik boyanmış ve piknotik nükleuslu hücrelerin diyabet grubuna göre azaldığı gözlendi (Resim 3A). İntrasitoplazmik vakuoller de nadir olarak izlendi Diyabet oluşturulan grupta bazı kalp kası hücrelerinde (Resim 3B). Masson Trikrom boyama metodu ile belirgin myofibril kaybı olduğu gözlendi (Resim 2A). Ayrıca diyabetik sıçanların kesitlerinde normal kalp kası dokusundan, yoğun asidofil sitoplazması ve piknotik nükleusları ile ayırt edilen kas hücre grupları izlendi (Resim 2B). Bazı kas liflerinde farklı büyüklüklerde izlenen intrasitoplazmik vakuoller dikkat çekiciydi (Resim 2B, 2C). Diğer bir bulgu konjesyon olarak değerlendirilen eritrositlerle dolu venlerin boyanmış preparatlarda, kollajen lif yoğunluğunun (1,04 ± 0,77) diyabet grubuna göre istatistiksel olarak önemli derecede azaldığı tespit edildi (Resim 4B). Toluidin blue boyama metodu ile boyanmış kesitlerde ortalama mast hücre sayısı (1,67 ± 1,28) diyabet grubuna göre istatistiksel olarak anlamlı derecede azalmıştı (Resim 4D) ( p<0,0001). Grupların histolojik skor, fibrozis ve mast hücre sayıları Tablo 2 de verildi. izlenmesiydi (Resim 2D). Masson trikrom boyama Tablo 2: Grupların semiquantatif olarak histolojik değerlendirilmesi Gruplar Kollajen lif yoğunluğu Mast hücre sayısı Histolojik 1- Kontrol 0,36 ± 0,58 1,09 ± 1,15 0,08 ± 0,27 2- AMG 0,44 ± 0,60 1,20 ± 1,04 2,16 ± 1,06 3- DM 1,54 ± 0,83 2,69 ± 1,34 6,53 ± 1,28 4- DM+ AG 1,04 ± 0,77 1,67 ± 1,28 3,86 ± 1,33 p<0, ,4 1-3,4 1-3,4

12 Aslı ÇETİN Nigar VARDI Doğan ORMAN HİSTOLOJİK BULGULAR: Resim 1: Kontrol ve AG grubu: (A, B) Kalp kasının normal histolojik görünümü, Masson trikromx40; (C,D) Mast hücreleri (oklar), Toluidin blue X40.

13 DENEYSEL DİYABETİN SIÇAN KALP DOKUSUNDA MEYDANA GETİRDİĞİ HİSTOLOJİK DEĞİŞİKLİKLER ÜZERİNE AMİNOGUANİDİNİN İYİLEŞTİRİCİ ETKİLERİ Resim 2: Diyabet grubu: (A) Kalp kası hücrelerinde myofibril kaybı H-E X40 ;(B) eozinofilik boyanmış ve piknotik nükleuslu hücreler (oklar) H-E X20; (C) intrasitoplazmik vakuolizasyon (oklar) H-E X40; (D) konjesyon (oklar) H-E X20. Resim 3: D+AG grubu: (A) eozinofilik ve piknotik nükleuslu hücreler (beyaz oklar) ve intrasitoplazmik vakuolizasyon (siyah oklar) D grubuna göre daha az gözlenmekte H-EX20, (B) D grubuna göre myofibril kaybında ve konjesyonda azalma (oklar) H-EX40.

14 Aslı ÇETİN Nigar VARDI Doğan ORMAN Resim 4: D ve D+AG grubu: D grubunda (A) kollajen lif yoğunluğunun D+AG (B) grubuna göre arttşı, Masson trikrom X20. D+AG grubunda (D)

15 DENEYSEL DİYABETİN SIÇAN KALP DOKUSUNDA MEYDANA GETİRDİĞİ HİSTOLOJİK DEĞİŞİKLİKLER ÜZERİNE AMİNOGUANİDİNİN İYİLEŞTİRİCİ ETKİLERİ TARTIŞMA Bu çalışmada; deneysel diyabet oluşturulan sıçanların kalp kasında meydana gelen hasar üzerine aminoguanidinin tedavi edici özellikleri histokimyasal yöntemlerle araştırıldı. Çalışmalarda sıçanlarda diyabet modeli oluşturmak için Streptomyces achromogenes tarafından üretilen bir antibiyotik olan STZ ortalama mg ve tek doz olarak kullanılmaktadır. (6, 9, 10). Biz de çalışmamızda STZ yi 45 mg/kg ve tek doz olarak uyguladık. Streptozotosin, pankreasta serbest radikal temizleyicisi olan superoksit dismutazı inhibe eder ve böylece serbest radikallerin birikmesi sonucu β hücreleri yıkıma uğrar. (11). Çalışmada STZ enjeksiyonunun 3. gününden deneyin sonuna kadar, D grubunda hiperglisemi izlendi. AG ile tedavi edilen grupta ise, kan-glikoz değerleri D grubuna göre anlamlı olarak azalmıstı. Bu sonuçlar, diyabetik sıçanlara uygulanan 8 haftalık AG tedavisinin plazma glikoz seviyeleri üzerinde anlamlı bir azalmaya neden oldugunu bildiren Liptowa ve Vardı ile uyumludur (6). STZ kullanılarak oluşturulan deneysel diyabet modellerinde, sıçanların kalp kası hücrelerinde myofibrillerde hasar, lipid hücrenin asidoza gitmesi sonucu çeşitli enzimleri aktive olmaktadır. Aktive olan enzimlerin yapısal ve enzimatik sitoplazma proteinlerini denatüre etmesi sonucu, ortama verilen bazik gruplar, asit boyalara (eozin) affinite göstererek sitoplazmanın asidofilik boyanmasına neden olmaktadırlar (17). Diyabette myokardiyal hücre ölümünün mekanizması ile ilgili yapılan çalışmalarda oksidatif stresin (18) önemli bir rol oynadığı bildirilmiştir. Hücrenin strese karşı verdiği ilk yanıt intrasitoplazmik vakuollerle karakterize hidropik değişikliklerdir (17, 19). Hücre membran permeabilitesinin bozulduğu, iyon ve sıvı homeostazını sürdürmede yetersiz kaldığı durumlarda ortaya çıkmaktadır (17). Okruhlicova L ve ark. diyabetik erkek sıçanların myokardiyal hücre sitoplazmalarında vakuollerin şekillendiğini ve sarkoplazmik retikulumun azaldığını göstermişlerdir (20). Çalışmamızdaki diyabet oluşturulan grupta kalp kası hücrelerinde sitoplazma içerisinde irili ufaklı pek çok vakuol gördük. Mast hücreleri, kalp dokusunda kalp kası hücreleri ile yakınındaki kan damarları arasında yerleşim göstermektedir. Bunun yanı sıra mast hücreleri koronerlerin adventisyasında da birikimi ve çekirdekte kromatin kondensasyonu gibi dejeneratif tespit edilmiştir (21). Patella ve ark. dilate ve iskemik değişiklikler olduğu bildirilmiştir (12-14). Harackova ve Murphy, STZ ile oluşturulan diyabet modelinde sıçanlarda 8-10 haftalık süreçte, ventriküler kalp kası hücrelerinde minimal kardiyomyopatilerde mast hücre sayısının arttığını bildirmektedir (22). Biz de çalışmamızda toluidin blue ile boyanan preparatlarda diyabet grubunda mast hücre sayısının kontrollere düzeyde değişiklik olduğunu savunmuşlardır (15). Cai ve ark. göre istatistiksel olarak arttığını saptadık. Mast hücrelerinin mg/kg STZ enjeksiyonu ile erkek sıçanlarda oluşturduğu diyabet modellerinde, 12 hafta sonunda miyokard tabakasında incelme gözlemlemişlerdir (16). Biz de çalışmamızda D grubunda kalp kasında eozinofilik sitoplazmalı ve piknotik nükleuslu hücreler, sarkoplazmada miyofibril kaybı gözlemledik. Eozinofilik sitoplazmalı myokardiyal hücrelerin koagülasyon nekrozuna giden hücreler olduğu gösterilmiştir. Bu tip hücreler, genelde iskemi ya da kimyasal hasar gibi stresler sonucu ortaya çıkmaktadır ve nekrozun kalp kasındaki erken bulguları olarak değerlendirilmektedir (17). Hücre içi ph seviyesinin düşmesi ve kardiyak fibroblastları stimüle ederek kollajen üretimini arttırdığı bildirilmektedir (23). Ayrıca mast hücreleri kimaz, TGF-β salgılayarak ve anjiotensin II yi artırarak fibroziste etkili olmaktadır. Bahçeci ve ark. diyabetin akut dönemde kalp kası hücrelerinde minimal düzeyde fibrozise neden olduğunu ve kalp dokusunun hastalığın erken dönemlerinden itibaren etkilenmeye başladığını göstermişlerdir (24). Bizim çalışmamızda da diyabetik sıçanların kalplerinde kollajen lif yoğunluğu belirgin derecede artmıştı. Çalışmamızda AG verilmesinin, deneysel diyabet oluşturulan sıçanların kalp kasında görülen myofibril kaybını, eozinofilik 8

16 Aslı ÇETİN Nigar VARDI Doğan ORMAN boyanmış ve piknotik nükleuslu hücrelerin yoğunluğunu ve intrasitoplazmik vakuolizasyonun şiddetini azalttığı izlendi. Yüksek glukoz seviyelerinin neden olduğu myosit nekrozuna karşı AG nin koruyucu etkileri gösterilmiştir. AG, reaktif bir oksidan olan peroksinitriti (ONOO -) ve hidrojen peroksit (H2O2) türevi hidroksil radikallerini (OH -) direk süpürücü Sonuç olarak bu çalışma, STZ ile deneysel diyabet oluşturulmuş sıçanların kalp dokusunda oluşan hasarların, antioksidan etkisi olduğu bilinen AG uygulaması ile azaldığını göstermektedir. AG nın tedavi edici mekanizmasını anlamak için daha ileri çalışmalara ve klinik denemelerin yapılmasına ihtiyaç duyulmaktadır. etkiye sahiptir. Böylece hücre içerisindeki oksidan düzeylerini azaltmakta ve kardiyak myositleri, STZ ye bağlı olarak ortaya çıkan oksidatif strese karşı korumaktadır (25, 26). AG nin diyabetik kalp hasarına karşı iyileştirici etki mekanizmalarından biride selektif bir İnos inhibitörü olmasıdır. Ag, İnos inhibisyonuyla vasküler permeabiliteyi düzenlemektedir (26). Adams ve ark., NOS izoformlarını inhibe ettikleri çalışmalarında, selektif bir inos inhibitörü olan AG nin nonselektif enos inhibitörü L-NAME ile tedavi edilen gruplara göre miyokardiyal fonksiyonları daha anlamlı bir şekilde iyileştirdiğini göstermiştir (27). Ayrıca kollajen lif yoğunluğunun da D+AG grubunda D grubuna göre istatistiksel olarak önemli derecede azaldığı gözlendi. Güçlü bir antioksidan olan AG nin diyabette olası komplikasyonlara karşı yararlı etkileri olduğu farklı hayvan modellerinde gösterilmiştir (28). Vadla GP ve ark. (25) 100 mg/kg STZ verilen farelerin kalp dokusunda izlenen kollajen birikiminin AG uygulamasıyla önemli derecede azaldığını bildirmişlerdir. Kardiyak fibrozis kollajen fibrillerin artması ve kontraktil fonksiyonun azalması ile karakterizedir. Yapılan çalışmalarda diyabette izlenen kalp dokusundaki kollajen birikiminde metalloproteaz 2 ve 9 un önemli rol oynadığı gösterilmektedir (29-31). AG nin anti fibrotik etkisinin de muhtemelen metalloproteaz 2 ve 9 un aktivitesini değiştirmesine bağlı olduğu düşünülmektedir (25). Diğer yandan, yüksek glikozun neden olduğu serbest radikallerin ve inflamatuar sitokinlerin, kardiyak fibroblastlardan kollajen üretimini arttırdığı bildirilmektedir. AG, serbest radikalleri süpürücü etkisi ile de oksidatif strese bağlı olarak gelişen kollajen üretimini inhibe etmiş olabilir (25). 9

17 DENEYSEL DİYABETİN SIÇAN KALP DOKUSUNDA MEYDANA GETİRDİĞİ HİSTOLOJİK DEĞİŞİKLİKLER ÜZERİNE AMİNOGUANİDİNİN İYİLEŞTİRİCİ ETKİLERİ KAYNAKLAR: 1- Yenigün M, Altuntaş Y. Her Yönüyle Diabetes Mellitus, 2. Baskı. İstanbul: Nobel Tıp Kitapevleri; s Li Y, Ma J, Zhu H, Singh M, Hill D, Greer PA, Arnold JM, Abel ED, Peng T. Targeted inhibition of calpain reduces myocardial hypertrophy and fibrosis in mouse models of type 1 diabetes. Diabetes 2011 Nov ;60(11): Guan SJ, Ma ZH, Wu YL, Zhang JP, Liang F, Weiss JW, Guo QY, Wang JY, Ji ES, Chu L. Long term administration of fasudil improves cardiomyopathy in streptozotocin-induced diabetic rats. Food Chem Toxicol 2012 June; 50(6): Shaper LM, Howart AP, Calter MM. Left-ventricular function in diabetes mellitus. I. Methodology and prevalance and spectrum of abnormalities. Br Heart J 1981; 45: Penpragkul S, Schaible T, Yipinstoi T et al. The effects of diabetes on performance and metabolism of rat hearts. Circ Res 1980; 47: Vardı N, Iraz M, Gül M, Öztürk F, Uçar M, Otlu A. Diyabetin böbreklerde neden olduğu histolojik değişiklikler üzerine aminoguanidinin iyileştirici etkileri. Türkiye Klinikleri Tıp Bilimleri 2006; 26: Polat A, Parlakpinar H, Taşdemir S, Çolak C, Vardi N, Uçar M, et al. Protective role of aminoguanidine on gentamicin-induced acute renal failure in rats. Acta histochemica 2006; 108: Ihm SH, Yoo HJ, Park SW, Ihm J. Effect of aminoguanidine on lipid peroxidation in streptozotocin induced diabetic rats. Metabolism 1999; 48: Wyllie A, Duvall E. Cell injury and death. In: Mc-Gee JOD, Isoocson PG, Wright NA ed(s).oxford textbook of pathology. Oxford University Press, New York, 1992; Okruhlicova L, Sotnikova R, Stefek M et al. L-arginine reduces structural remodeling in the diabetic rat myocardium. Methods Find Exp Clin Pharmacol. 2002; 24: Akgül A, Ünal O, Kervan Ü. Mast hücrelerinin kalp hastalıkları ve cerrahisindeki rolü. Türkiye Klinikleri J Med Sci 2011; 31(4). 22- Patella V, Marinò I, Arbustini E, Lamparter- Schummert B, Verga L, Adt M, et al. Stem cell factor in mast cells and increased mast cell density in idiopathic and ischemic cardiomyopathy. Circulation 1998;97: de Almeida A, Mustin D, Forman MF, Brower GL, Janicki JS, CarverW. Effects of mast cells on the behaviour of isolated heart fibroblasts: modulator of collagen remodeling and gene expression. J Cell Physiol 2002;19: Bahçeci S, Canoruç N, Nergis Y, Söker S, Gökalp D, Akbalık ME, Tutşi Y. Alloksan ile oluşturulan deneysel diyabetin kardiyo-vasküler sistem üzerindeki akut etkilerinin ışık mikroskobik düzeyde incelenmesi. Dicle Tıp Dergisi 2007; 34(2): Vadla GP, Vellaichamy E. Anti fibrotic cardio protective efficacy of aminoguanidine against streptozotocin induced cardiac fibrosis and high glucose 9- Vardı N, Iraz M, Öztürk F, Ucar M, Gül M, Eşrefoğlu M, Otlu A. Deneysel diyabetin sıçan böbreklerinde meydana getirdiği histolojik değişiklikler üzerine induced collagen up regulation in cardiac fibroblasts. Chemico- Interactions 2012; 197: Biological melatoninin iyileştirici etkileri. İnönü Üniversitesi Tıp Fakültesi Dergisi, 2005;12(3): Öztürk F, Gül M, Ağkadir M, Yağmurca M. Deneysel diyabetin sıçan testislerinde meydana getirdiği histolojik değişiklikler. Türkiye Klinikleri Tıp Bilimleri 2002;22: Endotel. İzmir Tabip Odası Tıpta Temel Bilimler Kolu Sonbahar Okulu, Zhu XX, Zhou XP, Zhong XL et al. Streptozotocin induced cardiomyopathy in diabetic rats. Chin Med J (Engl).1993; 106: Seager MJ, Singal PK, Orchard R et al. Cardiac cell damage: a primary myocardial disease in streptozotocin induced chronic diabetes. Br J Exp Path.1984; 65: Cai F. Studies of enzyme histochemistry and ultrastructure of the myocardium in rats with streptozotocininduced diabetes. Zhonghua Yi Xue Za Zhi.1989; 69: Harackova M, Murphy MG. Effects of chronic diabetes mellitus on the electrical and contractile activities, 45Ca2+ transport, fatty acid profiles and ultrastructure of isolated rat ventricular myocytes. Pflugers Arc 1988; 411: Cai F. Studies of enzyme histochemistry and ultrastructure of the myocardium in rats with streptozotocin-induced diyabetes. Zhonghua Yi Xue Za Zhi 1989; 69: Parlakpınar H, Örüm MH, Acet A. Aminoguanidin ve Kardiyovasküler Sistem. İnönü Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi 2012; 2: Adams JA, Wu D, Bassuk J, et al. Nitric oxide synthase isoform inhibition before whole body ischemia reperfusion in pigs: vital or protective? Resuscitation 2007; 74(3): Okamoto T, Okabe S. Inhibition of anti-fas antibody- induced hepatitis by aminoguanidine in mice. Eur J Pharmacol 2000; 403(3): H. Li, H. Simon, T.M. Bocan, J.T. Peterson, MMP/TIMP expression in spontaneously hypertensive heart failure rats: the effect of ACE- and MMPinhibition, Cardiovasc. Res. 2000; 46 (2): S. Heymans, B. Schroen, P. Vermeersch, H. Milting, F. Gao, A. Kassner, H. Gillijns, P. Herijgers, W. Flameng, P. Carmeliet, F. Van de Werf, Y.M. Pinto, S. Janssens, Increased cardiac expression of tissue inhibitor of metalloproteinase- 1 and tissue inhibitor of metalloproteinase-2 is related to cardiac fibrosis and dysfunction in the chronic pressure-overloaded human heart, Circulation 2005; 112(8): H.B. Kwak, J.H. Kim, K. Joshi, A. Yeh, D.A. Martinez, J.M. Lawler, Exercise training reduces fibrosis and matrix metalloproteinase dysregulation in the aging rat heart, FASEB J. 2011;25(3) Cotran RS, Kumar V, Collins T. Robbins Pathologic Basis of Disease. Saunders Company.1999; Li Z, Zhang T, Dai H, et al. Involvement of endoplasmic reticulum stress in myocardial apoptosis of streptozocin-induced diabetic rats. J Clin Biochem Nutr. 2007;41(1):

Editör Yardımcıları/Assoc. Editors: Yrd. Doç. Dr. Z. Deniz YAKINCI Öğr.Grv. Remziye AYDIN

Editör Yardımcıları/Assoc. Editors: Yrd. Doç. Dr. Z. Deniz YAKINCI Öğr.Grv. Remziye AYDIN Sağlık Hizmetleri Meslek Yüksekokulu Dergisi İnönü Üniversitesi Adına Sahibi: Owner on behalf of İnönü University: Editör/Editor: Doç.Dr.Emine ŞAMDANCI Editör Yardımcıları/Assoc. Editors: Yrd. Doç. Dr.

Detaylı

Alloksan İle Oluşturulan Deneysel Diyabetin Kardiyo-Vasküler Sistem Üzerindeki Akut Etkilerinin Işık Mikroskobik Düzeyde İncelenmesi

Alloksan İle Oluşturulan Deneysel Diyabetin Kardiyo-Vasküler Sistem Üzerindeki Akut Etkilerinin Işık Mikroskobik Düzeyde İncelenmesi Dicle Tıp Dergisi, 2007 Cilt: 34, Sayı: 2, (111-115) Alloksan İle Oluşturulan Deneysel Diyabetin Kardiyo-Vasküler Sistem Üzerindeki Akut Etkilerinin Işık Mikroskobik Düzeyde İncelenmesi Selen Bahçeci*,

Detaylı

Doç. Dr. Kültigin TÜRKMEN Necmettin Erbakan Üniversitesi Meram Tıp Fakültesi

Doç. Dr. Kültigin TÜRKMEN Necmettin Erbakan Üniversitesi Meram Tıp Fakültesi Melatonin Tedavisinin Diyabetik Ratlarda Kontrast Nefropati Gelişimine Etkileri: IL-33 ve Oksidatif Stresin Rolü Doç. Dr. Kültigin TÜRKMEN Necmettin Erbakan Üniversitesi Meram Tıp Fakültesi 22.10.2015

Detaylı

Amikasin toksisitesine bağlı deneysel akut böbrek hasarı modelinde parikalsitol oksidatif DNA hasarını engelleyebilir

Amikasin toksisitesine bağlı deneysel akut böbrek hasarı modelinde parikalsitol oksidatif DNA hasarını engelleyebilir Amikasin toksisitesine bağlı deneysel akut böbrek hasarı modelinde parikalsitol oksidatif DNA hasarını engelleyebilir Gülay Bulut 1, Yıldıray Başbuğan 2, Elif Arı 3 Hamit Hakan Alp 4, İrfan Bayram 1 Yüzüncü

Detaylı

Dişi Sıçanlarda Streptozotosin İle Oluşturulmuş Diyabetin Kalp Kası Üzerine Etkisinin Ultrastrüktürel Düzeyde Gösterilmesi *

Dişi Sıçanlarda Streptozotosin İle Oluşturulmuş Diyabetin Kalp Kası Üzerine Etkisinin Ultrastrüktürel Düzeyde Gösterilmesi * Uludağ Üniversitesi Tıp Fakültesi Dergisi 30 (3) 199-204, 2004 ORİJİNAL YAZI Dişi Sıçanlarda Streptozotosin İle Oluşturulmuş Diyabetin Kalp Kası Üzerine Etkisinin Ultrastrüktürel Düzeyde Gösterilmesi *

Detaylı

ALKOLE BAĞLI OLMAYAN HEPATİK FİBROZ MODELİNDE BETAİN TEDAVİSİNİN İYİLEŞTİRİCİ ETKİSİ

ALKOLE BAĞLI OLMAYAN HEPATİK FİBROZ MODELİNDE BETAİN TEDAVİSİNİN İYİLEŞTİRİCİ ETKİSİ ALKOLE BAĞLI OLMAYAN HEPATİK FİBROZ MODELİNDE BETAİN TEDAVİSİNİN İYİLEŞTİRİCİ ETKİSİ İlknur Bingül*, A. Fatih Aydın*, Canan Başaran-Küçükgergin*, Işın Doğan-Ekici**, Jale Çoban***, Semra Doğru-Abbasoğlu*,

Detaylı

TAURİNİN İSKEMİ REPERFÜZYON HASARINDA MMP-2, MMP-9 VE İLİŞKİLİ SİNYAL İLETİ YOLAĞI ÜZERİNE ETKİLERİ

TAURİNİN İSKEMİ REPERFÜZYON HASARINDA MMP-2, MMP-9 VE İLİŞKİLİ SİNYAL İLETİ YOLAĞI ÜZERİNE ETKİLERİ TAURİNİN İSKEMİ REPERFÜZYON HASARINDA MMP-2, MMP-9 VE İLİŞKİLİ SİNYAL İLETİ YOLAĞI ÜZERİNE ETKİLERİ CEMRE URAL 1, ZAHİDE ÇAVDAR 1, ASLI ÇELİK 2, ŞEVKİ ARSLAN 3, GÜLSÜM TERZİOĞLU 3, SEDA ÖZBAL 5, BEKİR

Detaylı

Kardiyopulmoner bypass uygulanacak olgularda insülin infüzyonunun inflamatuvar mediatörler üzerine etkisi

Kardiyopulmoner bypass uygulanacak olgularda insülin infüzyonunun inflamatuvar mediatörler üzerine etkisi Kardiyopulmoner bypass uygulanacak olgularda insülin infüzyonunun inflamatuvar mediatörler üzerine etkisi Zeliha Özer*, Davud Yapıcı*, Gülçin Eskandari**, Arzu Kanık***, Kerem Karaca****, Aslı Sagün* Mersin

Detaylı

Hakkari Üniversitesi, Sağlık Hizmetleri Meslek Yüksek Okulu, HAKKARİ * Bu çalışma Yüzüncü Yıl Üniversitesi Bilimsel Araştırma Proje Başkanlığı

Hakkari Üniversitesi, Sağlık Hizmetleri Meslek Yüksek Okulu, HAKKARİ * Bu çalışma Yüzüncü Yıl Üniversitesi Bilimsel Araştırma Proje Başkanlığı Kıvanç IRAK 1, Nihat MERT 2, Handan MERT 2, Nesrullah AYŞİN 3 1 Siirt Üniversitesi, Veteriner Fakültesi, Biyokimya Anabilim Dalı, SİİRT 2 Yüzüncü Yıl Üniversitesi, Veteriner Fakültesi, Biyokimya Anabilim

Detaylı

ÖZET Amaç: Yöntem: Bulgular: Sonuçlar: Anahtar Kelimeler: ABSTRACT Rational Drug Usage Behavior of University Students Objective: Method: Results:

ÖZET Amaç: Yöntem: Bulgular: Sonuçlar: Anahtar Kelimeler: ABSTRACT Rational Drug Usage Behavior of University Students Objective: Method: Results: ÖZET Amaç: Bu araştırma, üniversite öğrencilerinin akılcı ilaç kullanma davranışlarını belirlemek amacı ile yapılmıştır. Yöntem: Tanımlayıcı-kesitsel türde planlanan araştırmanın evrenini;; bir kız ve

Detaylı

Oytun Erbaş, Hüseyin Sedar Akseki, Dilek Taşkıran

Oytun Erbaş, Hüseyin Sedar Akseki, Dilek Taşkıran Yağlı Karaciğer (Metabolik Sendrom) Modeli Geliştirilen Sıçanlarda Psikoz Yatkınlığındaki Artışın Gösterilmesi ve Bu Bulgunun İnflamatuar Sitokinlerle Bağlantısının Açıklanması Oytun Erbaş, Hüseyin Sedar

Detaylı

Özel Bir Hastanede Diyabet Polikliniğine Başvuran Hastalarda İnsülin Direncini Etkileyen Faktörlerin Araştırılması

Özel Bir Hastanede Diyabet Polikliniğine Başvuran Hastalarda İnsülin Direncini Etkileyen Faktörlerin Araştırılması Özel Bir Hastanede Diyabet Polikliniğine Başvuran Hastalarda İnsülin Direncini Etkileyen Faktörlerin Araştırılması 20 24 Mayıs 2009 tarihleri arasında Antalya da düzenlenen 45. Ulusal Diyabet Kongresinde

Detaylı

Hemodiyaliz hastalarında resistin ile oksidatif stres arasındaki ilişkinin araştırılması

Hemodiyaliz hastalarında resistin ile oksidatif stres arasındaki ilişkinin araştırılması Hemodiyaliz hastalarında resistin ile oksidatif stres arasındaki ilişkinin araştırılması Osman Yüksekyayla, Hasan Bilinç, Nurten Aksoy, Mehmet Nuri Turan Harran Üniversitesi Tıp Fakültesi, Nefroloji Bilim

Detaylı

Nesrullah AYŞİN 1, Handan MERT 2, Nihat MERT 2, Kıvanç İRAK 3. Hakkari Üniversitesi, Sağlık Hizmetleri Meslek Yüksek Okulu, HAKKARİ

Nesrullah AYŞİN 1, Handan MERT 2, Nihat MERT 2, Kıvanç İRAK 3. Hakkari Üniversitesi, Sağlık Hizmetleri Meslek Yüksek Okulu, HAKKARİ Nesrullah AYŞİN 1, Handan MERT 2, Nihat MERT 2, Kıvanç İRAK 3 1 Hakkari Üniversitesi, Sağlık Hizmetleri Meslek Yüksek Okulu, HAKKARİ 2 Yüzüncü Yıl Üniversitesi, Veteriner Fakültesi, Biyokimya Anabilim

Detaylı

Deneysel Kontrast Nefropatisi Modelinde İndometazin yerine Tenoksikam

Deneysel Kontrast Nefropatisi Modelinde İndometazin yerine Tenoksikam Deneysel Kontrast Nefropatisi Modelinde İndometazin yerine Tenoksikam Elif Arı Bakır 1, Alla Eldeen Kedrah 2, Yeşim Ahdab 2, Fulya Çakalağaoğlu 3, Hakkı Arıkan 1, Beyza Macunluoğlu 1, Aydın Atakan 1, Hüseyin

Detaylı

ÜNİVERSİTE ÖĞRENCİLERİNİN BAŞARILARI ÜZERİNE ETKİ EDEN BAZI FAKTÖRLERİN ARAŞTIRILMASI (MUĞLA ÜNİVERSİTESİ İ.İ.B.F ÖRNEĞİ) ÖZET ABSTRACT

ÜNİVERSİTE ÖĞRENCİLERİNİN BAŞARILARI ÜZERİNE ETKİ EDEN BAZI FAKTÖRLERİN ARAŞTIRILMASI (MUĞLA ÜNİVERSİTESİ İ.İ.B.F ÖRNEĞİ) ÖZET ABSTRACT Muğla Üniversitesi SBE Dergisi Güz 2001 Sayı 5 ÜNİVERSİTE ÖĞRENCİLERİNİN BAŞARILARI ÜZERİNE ETKİ EDEN BAZI FAKTÖRLERİN ARAŞTIRILMASI (MUĞLA ÜNİVERSİTESİ İ.İ.B.F ÖRNEĞİ) ÖZET Erdoğan GAVCAR * Meltem ÜLKÜ

Detaylı

ÖĞRETMEN ADAYLARININ PROBLEM ÇÖZME BECERİLERİ

ÖĞRETMEN ADAYLARININ PROBLEM ÇÖZME BECERİLERİ ÖĞRETMEN ADAYLARININ PROBLEM ÇÖZME BECERİLERİ Doç. Dr. Deniz Beste Çevik Balıkesir Üniversitesi Necatibey Eğitim Fakültesi Güzel Sanatlar Eğitimi Bölümü Müzik Eğitimi Anabilim Dalı beste@balikesir.edu.tr

Detaylı

HALKLA İLİŞKİLERE GİRİŞ

HALKLA İLİŞKİLERE GİRİŞ HALKLA İLİŞKİLERE GİRİŞ sıradan olmakla özel olmak arasındaki farktır. HALKLA İLİŞKİLERE GİRİŞ MİLLETİN SEVGİSİ EN BÜYÜK SEVGİDİR ATATÜRK ELDE ETMEYİ DÜŞÜNDÜKLERİMİZİN İÇİNDE HİÇ BİR ŞEY, BİZE HALKIN SEVGİSİ

Detaylı

ÖRNEK BULGULAR. Tablo 1: Tanımlayıcı özelliklerin dağılımı

ÖRNEK BULGULAR. Tablo 1: Tanımlayıcı özelliklerin dağılımı BULGULAR Çalışma tarihleri arasında Hastanesi Kliniği nde toplam 512 olgu ile gerçekleştirilmiştir. Olguların yaşları 18 ile 28 arasında değişmekte olup ortalama 21,10±1,61 yıldır. Olguların %66,4 ü (n=340)

Detaylı

HALKLA İLİŞKİLER FAALİYETLERİNİN SAĞLIK HİZMETİ ALANLAR VE ÇALIŞANLAR TARAFINDAN DEĞERLENDİRİLMESİ ERCİYES ÜNİVERSİTESİ HASTANELERİ ÖRNEĞİ

HALKLA İLİŞKİLER FAALİYETLERİNİN SAĞLIK HİZMETİ ALANLAR VE ÇALIŞANLAR TARAFINDAN DEĞERLENDİRİLMESİ ERCİYES ÜNİVERSİTESİ HASTANELERİ ÖRNEĞİ HALKLA İLİŞKİLER FAALİYETLERİNİN SAĞLIK HİZMETİ ALANLAR VE ÇALIŞANLAR TARAFINDAN DEĞERLENDİRİLMESİ ERCİYES ÜNİVERSİTESİ HASTANELERİ ÖRNEĞİ Uzm. İbrahim BARIN Prof. Dr. Murat BORLU Başmüdür Özcan ÖZYURT

Detaylı

Eğitim ve Öğretim Araştırmaları Dergisi Journal of Research in Education and Teaching Kasım 2017 Cilt: 6 Sayı: 4 ISSN:

Eğitim ve Öğretim Araştırmaları Dergisi Journal of Research in Education and Teaching Kasım 2017 Cilt: 6 Sayı: 4 ISSN: YAZ OKULUNDA BİLGİSAYAR DERSLERİNİ ÖRGÜN EĞİTİM İLE ALAN ÖĞRENCİLERİN GÖRÜŞLERİ Yrd. Doç. Dr. Umut Altınışık Kocaeli Üniversitesi umuta@kocaeli.edu.tr Öğr. Gör. Dr. Serdar Solak Kocaeli Üniversitesi serdars@kocaeli.edu.tr

Detaylı

BEDEN EĞİTİMİ VE SPOR YÜKSEKOKULU ÖĞRENCİLERİNİN SAĞLIKLI YAŞAM BİÇİMİ DAVRANIŞLARININ İNCELENMESİ

BEDEN EĞİTİMİ VE SPOR YÜKSEKOKULU ÖĞRENCİLERİNİN SAĞLIKLI YAŞAM BİÇİMİ DAVRANIŞLARININ İNCELENMESİ Uluslararası 9. Beden Eğitimi ve Spor Öğretmenliği Kongresi 19-22 Ekim 2017 Antalya/Türkiye BEDEN EĞİTİMİ VE SPOR YÜKSEKOKULU ÖĞRENCİLERİNİN SAĞLIKLI YAŞAM BİÇİMİ DAVRANIŞLARININ İNCELENMESİ Öznur KARA

Detaylı

Birgül BURUNKAYA - Uzman Adana İl Sağlık Müdürlüğü Halk Sağlığı Hizmetleri Başkanlığı Çalışan Sağlığı Birimi ANTALYA

Birgül BURUNKAYA - Uzman Adana İl Sağlık Müdürlüğü Halk Sağlığı Hizmetleri Başkanlığı Çalışan Sağlığı Birimi ANTALYA Sağlık Çalışanlarının Çalışan Güvenliği Uygulamalarından Memnuniyetleri ve İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu Hakkındaki Bilgi Düzeyleri (Eğitim ve Araştırma Hastanesi Örneği) Birgül BURUNKAYA - Uzman Adana

Detaylı

D Vitaminin Relaps Brucelloz üzerine Etkisi. Yrd.Doç.Dr. Turhan Togan Başkent Üniversitesi Enfeksiyon Hastalıkları ve Klinik Mikrobiyoloji

D Vitaminin Relaps Brucelloz üzerine Etkisi. Yrd.Doç.Dr. Turhan Togan Başkent Üniversitesi Enfeksiyon Hastalıkları ve Klinik Mikrobiyoloji D Vitaminin Relaps Brucelloz üzerine Etkisi Yrd.Doç.Dr. Turhan Togan Başkent Üniversitesi Enfeksiyon Hastalıkları ve Klinik Mikrobiyoloji Bruselloz Brucella cinsi bakteriler tarafından primer olarak otçul

Detaylı

FİBRİNOJEN DEPO HASTALIĞI. Yrd.Doç.Dr. Güldal YILMAZ Gazi Üniversitesi Tıp Fakültesi Tıbbi Patoloji Anabilim Dalı Ankara

FİBRİNOJEN DEPO HASTALIĞI. Yrd.Doç.Dr. Güldal YILMAZ Gazi Üniversitesi Tıp Fakültesi Tıbbi Patoloji Anabilim Dalı Ankara FİBRİNOJEN DEPO HASTALIĞI Yrd.Doç.Dr. Güldal YILMAZ Gazi Üniversitesi Tıp Fakültesi Tıbbi Patoloji Anabilim Dalı Ankara H. K., 5 yaşında, Kız çocuğu Şikayet: Karında şişlik Özgeçmiş: 8 aylıkken karında

Detaylı

HEMODİYALİZ HASTALARININ HİPERTANSİYON YÖNETİMİNE İLİŞKİN EVDE YAPTIKLARI UYGULAMALAR

HEMODİYALİZ HASTALARININ HİPERTANSİYON YÖNETİMİNE İLİŞKİN EVDE YAPTIKLARI UYGULAMALAR HEMODİYALİZ HASTALARININ HİPERTANSİYON YÖNETİMİNE İLİŞKİN EVDE YAPTIKLARI UYGULAMALAR Feray Gökdoğan 1, Duygu Kes 2, Döndü Tuna 3, Gülay Turgay 4 1 British University of Nicosia, Hemşirelik Bölümü 2 Karabük

Detaylı

Maskeli Hipertansiyonda Anormal Tiyol Disülfid Dengesi

Maskeli Hipertansiyonda Anormal Tiyol Disülfid Dengesi Maskeli Hipertansiyonda Anormal Tiyol Disülfid Dengesi İhsan Ateş 1, Mustafa Altay 1, Nihal Özkayar 2, F. Meriç Yılmaz 3, Canan Topçuoğlu 3, Murat Alışık 4, Özcan Erel 4, Fatih Dede 2 1 Ankara Numune Eğitim

Detaylı

Beslenme ve İnflamasyon Göstergeleri Açısından Nokturnal ve Konvansiyonel Hemodiyalizin Karşılaştırılması

Beslenme ve İnflamasyon Göstergeleri Açısından Nokturnal ve Konvansiyonel Hemodiyalizin Karşılaştırılması Beslenme ve İnflamasyon Göstergeleri Açısından Nokturnal ve Konvansiyonel Hemodiyalizin Karşılaştırılması Halil Yazıcı 1, Abdullah Özkök 1, Yaşar Çalışkan 1, Ayşegül Telci 2, Alaattin Yıldız 1 ¹İstanbul

Detaylı

DİYABETTEN KORUNMADA CİNSİYET İLİŞKİLİ FARKLILIKLAR. Dr. İlhan TARKUN Kocaeli Üniversitesi Endokrinoloji ve Metabolizma Bilim Dalı

DİYABETTEN KORUNMADA CİNSİYET İLİŞKİLİ FARKLILIKLAR. Dr. İlhan TARKUN Kocaeli Üniversitesi Endokrinoloji ve Metabolizma Bilim Dalı DİYABETTEN KORUNMADA CİNSİYET İLİŞKİLİ FARKLILIKLAR Dr. İlhan TARKUN Kocaeli Üniversitesi Endokrinoloji ve Metabolizma Bilim Dalı Cinsiyet İlişkili Farklılıklar ERKEK BEYNİ KADIN BEYNİ Cinsiyet İlişkili

Detaylı

Dr. Semih Demir. Tez Danışmanı. Doç.Dr.Barış Önder Pamuk

Dr. Semih Demir. Tez Danışmanı. Doç.Dr.Barış Önder Pamuk T.C. İZMİR KATİP ÇELEBİ ÜNİVERSİTESİ ATATÜRK EĞİTİM VE ARAŞTIRMA HASTANESİ İÇ HASTALIKLARI KLİNİĞİ GEÇİRİLMİŞ GESTASYONEL DİYABETES MELLİTUS ÖYKÜSÜ OLAN BİREYLERDE ANJİOPOETİN BENZERİ PROTEİN-2 ( ANGPTL-2

Detaylı

THE IMPACT OF AUTONOMOUS LEARNING ON GRADUATE STUDENTS PROFICIENCY LEVEL IN FOREIGN LANGUAGE LEARNING ABSTRACT

THE IMPACT OF AUTONOMOUS LEARNING ON GRADUATE STUDENTS PROFICIENCY LEVEL IN FOREIGN LANGUAGE LEARNING ABSTRACT THE IMPACT OF AUTONOMOUS LEARNING ON GRADUATE STUDENTS PROFICIENCY LEVEL IN FOREIGN LANGUAGE LEARNING ABSTRACT The purpose of the study is to investigate the impact of autonomous learning on graduate students

Detaylı

PLASENTAL KAYNAKLI MEZENKİMAL KÖK HÜCRELERİNİN KRONİK BÖBREK YETMEZLİĞİNDE PROLİFERASYON VE APOPTOZ MEKANİZMALARINA ETKİSİ

PLASENTAL KAYNAKLI MEZENKİMAL KÖK HÜCRELERİNİN KRONİK BÖBREK YETMEZLİĞİNDE PROLİFERASYON VE APOPTOZ MEKANİZMALARINA ETKİSİ PLASENTAL KAYNAKLI MEZENKİMAL KÖK HÜCRELERİNİN KRONİK BÖBREK YETMEZLİĞİNDE PROLİFERASYON VE APOPTOZ MEKANİZMALARINA ETKİSİ 33. Ulusal Nefroloji Kongresi Büşra Çetinkaya 1,Gözde Ünek 2,Aslı Özmen 2,Müge

Detaylı

YOĞUN BAKIM HEMŞİRELERİNİN İŞ YÜKÜNÜN BELİRLENMESİ. Gülay Göçmen*, Murat Çiftçi**, Şenel Sürücü***, Serpil Türker****

YOĞUN BAKIM HEMŞİRELERİNİN İŞ YÜKÜNÜN BELİRLENMESİ. Gülay Göçmen*, Murat Çiftçi**, Şenel Sürücü***, Serpil Türker**** YOĞUN BAKIM HEMŞİRELERİNİN İŞ YÜKÜNÜN BELİRLENMESİ Gülay Göçmen*, Murat Çiftçi**, Şenel Sürücü***, Serpil Türker**** *Fulya Acıbadem Hastanesi Sorumlu Hemşire, **Fulya Acıbadem Hastanesi Yoğun Bakım Sorumlu

Detaylı

daha çok göz önünde bulundurulabilir. Öğrencilerin dile karşı daha olumlu bir tutum geliştirmeleri ve daha homojen gruplar ile dersler yürütülebilir.

daha çok göz önünde bulundurulabilir. Öğrencilerin dile karşı daha olumlu bir tutum geliştirmeleri ve daha homojen gruplar ile dersler yürütülebilir. ÖZET Üniversite Öğrencilerinin Yabancı Dil Seviyelerinin ve Yabancı Dil Eğitim Programına Karşı Tutumlarının İncelenmesi (Aksaray Üniversitesi Örneği) Çağan YILDIRAN Niğde Üniversitesi, Sosyal Bilimler

Detaylı

BÖLÜM 5 SONUÇ VE ÖNERİLER. Bu bölümde araştırmanın bulgularına dayalı olarak ulaşılan sonuçlara ve geliştirilen önerilere yer verilmiştir.

BÖLÜM 5 SONUÇ VE ÖNERİLER. Bu bölümde araştırmanın bulgularına dayalı olarak ulaşılan sonuçlara ve geliştirilen önerilere yer verilmiştir. BÖLÜM 5 SONUÇ VE ÖNERİLER Bu bölümde araştırmanın bulgularına dayalı olarak ulaşılan sonuçlara ve geliştirilen önerilere yer verilmiştir. 1.1. Sonuçlar Araştırmada toplanan verilerin analizi ile elde edilen

Detaylı

hs-troponin T ve hs-troponin I Değerlerinin Farklı egfr Düzeylerinde Karşılaştırılması

hs-troponin T ve hs-troponin I Değerlerinin Farklı egfr Düzeylerinde Karşılaştırılması hs-troponin T ve hs-troponin I Değerlerinin Farklı egfr Düzeylerinde Karşılaştırılması Tuncay Güçlü S.B. Ankara Eğitim ve Araştırma Hastanesi Tıbbi Biyokimya Bölümü 16-18 Ekim 2014, Malatya GİRİŞ Kronik

Detaylı

Farklı deneysel septik şok modellerinde bulgularımız. Prof. Dr. Alper B. İskit Hacettepe Üniversitesi Tıp Fakültesi Farmakoloji Anabilim Dalı

Farklı deneysel septik şok modellerinde bulgularımız. Prof. Dr. Alper B. İskit Hacettepe Üniversitesi Tıp Fakültesi Farmakoloji Anabilim Dalı Farklı deneysel septik şok modellerinde bulgularımız Prof. Dr. Alper B. İskit Hacettepe Üniversitesi Tıp Fakültesi Farmakoloji Anabilim Dalı e-posta: alperi@hacettepe.edu.tr Neden bu konu? Septik şok çalışma

Detaylı

Ibni Sina Journal of Medical Sciences

Ibni Sina Journal of Medical Sciences Gökhan Cüce 1, Hatice Nur Şeflek 1, Seda Çetinkaya 1, Tahsin Murad Aktan 1, Selçuk Duman 1, Mehmet Tuğrul Yılmaz 2, Mustafa Büyükmumcu 2 1 Necmettin Erbakan Üniversitesi, Meram Tıp Fakültesi, Histoloji

Detaylı

İŞTAH HORMONU GHRELİNİN BÖBREK TRANSPLANTASYONU SONRASI VÜCUT KİTLE İNDEKSİ VE OKSİDATİF STRES ÜZERİNE ETKİLERİ

İŞTAH HORMONU GHRELİNİN BÖBREK TRANSPLANTASYONU SONRASI VÜCUT KİTLE İNDEKSİ VE OKSİDATİF STRES ÜZERİNE ETKİLERİ İŞTAH HORMONU GHRELİNİN BÖBREK TRANSPLANTASYONU SONRASI VÜCUT KİTLE İNDEKSİ VE OKSİDATİF STRES ÜZERİNE ETKİLERİ Yaşar Çalışkan 1, Abdullah Özkök 1, Gonca Karahan 2, Çiğdem Kekik 2, Halil Yazıcı 1, Aydın

Detaylı

MODELi OLARAK KISA SÜRELi YÜZME EGZERSizi*

MODELi OLARAK KISA SÜRELi YÜZME EGZERSizi* Spor Bilimleri Dergisi Hacettepe 1. ofsport Sciences 2001, 12 (4), 26-32 slçanda OKsioATiF STRES MODELi OLARAK KISA SÜRELi YÜZME EGZERSizi* Mustafa GÜL', Nuray ÖnAşAN', Seyithan TAYSI", Kenan GÜMÜŞTEKIN',

Detaylı

PERİTON DİYALİZİ HASTALARINDA AKIM ARACILI DİLATASYON VE ASİMETRİK DİMETİLARGİNİN MORTALİTEYİ BELİRLEMEZ

PERİTON DİYALİZİ HASTALARINDA AKIM ARACILI DİLATASYON VE ASİMETRİK DİMETİLARGİNİN MORTALİTEYİ BELİRLEMEZ PERİTON DİYALİZİ HASTALARINDA AKIM ARACILI DİLATASYON VE ASİMETRİK DİMETİLARGİNİN MORTALİTEYİ BELİRLEMEZ Sami Uzun 1, Serhat Karadag 1, Meltem Gursu 1, Metin Yegen 2, İdris Kurtulus 3, Zeki Aydin 4, Ahmet

Detaylı

RENOVASKÜLER HİPERTANSİYON ŞÜPHESİ OLAN HASTALARDA KLİNİK İPUÇLARININ DEĞERLENDİRİLMESİ DR. NİHAN TÖRER TEKKARIŞMAZ

RENOVASKÜLER HİPERTANSİYON ŞÜPHESİ OLAN HASTALARDA KLİNİK İPUÇLARININ DEĞERLENDİRİLMESİ DR. NİHAN TÖRER TEKKARIŞMAZ RENOVASKÜLER HİPERTANSİYON ŞÜPHESİ OLAN HASTALARDA KLİNİK İPUÇLARININ DEĞERLENDİRİLMESİ DR. NİHAN TÖRER TEKKARIŞMAZ 20.05.2010 Giriş I Renovasküler hipertansiyon (RVH), renal arter(ler) darlığının neden

Detaylı

VAY BAŞIMA GELEN!!!!!

VAY BAŞIMA GELEN!!!!! VAY BAŞIMA GELEN!!!!! DİYABET YÖNETİMİNDE İNSÜLİN POMPA TEDAVİSİNİN KAN ŞEKERİ REGÜLASYONUNA OLUMLU ETKİSİ HAZIRLAYAN: HEM. ESRA GÜNGÖR KARABULUT Diyabet ve Gebelik Diyabetli kadında gebeliğin diyabete

Detaylı

HEMŞİRELERİNİN UYGULADIKLARI HASTA EĞİTİMİNİN DEĞERLENDİRİLMESİ Uzm. Hem. Aysun ÇAKIR

HEMŞİRELERİNİN UYGULADIKLARI HASTA EĞİTİMİNİN DEĞERLENDİRİLMESİ Uzm. Hem. Aysun ÇAKIR HEMŞİRELERİNİN UYGULADIKLARI HASTA EĞİTİMİNİN DEĞERLENDİRİLMESİ Uzm. Hem. Aysun ÇAKIR GİRİŞ Hasta eğitimi, sağlığı koruyan ve bireylerde davranış değişikliği geliştirmeye yardım eden öğrenim deneyimlerinin

Detaylı

SPOR BİLİMLERİ FAKÜLTESİ ÖĞRENCİLERİNİN BİLGİ OKUR- YAZARLIĞI DÜZEYLERİNİN BELİRLENMESİ

SPOR BİLİMLERİ FAKÜLTESİ ÖĞRENCİLERİNİN BİLGİ OKUR- YAZARLIĞI DÜZEYLERİNİN BELİRLENMESİ Uluslararası 9. Beden Eğitimi ve Spor Öğretmenliği Kongresi SPOR BİLİMLERİ FAKÜLTESİ ÖĞRENCİLERİNİN BİLGİ OKUR- YAZARLIĞI DÜZEYLERİNİN BELİRLENMESİ Yalçın UYAR - Hakan SUNAY yuyar@ankara.edu.tr- hsunay@ankara.edu.tr

Detaylı

Pediatrik Nörolojik modeller

Pediatrik Nörolojik modeller Pediatrik Nörolojik modeller Prof. Dr. Semra Hız Kurul Dokuz Eylül Üniversitesi Tıp Fakültesi Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları AD Çocuk Nörolojisi BD Pediatrik Nörolojik modeller Migren Modeli Epilepsi Modeli

Detaylı

Resüsitasyonda HİPEROKSEMİ

Resüsitasyonda HİPEROKSEMİ Resüsitasyonda HİPEROKSEMİ Prof.Dr.Oktay Demirkıran İ.Ü.Cerrahpaşa Tıp Fakültesi Anesteziyoloji ve Reanimasyon Anabilim Dalı Yoğun Bakım Bilim Dalı Acil Yoğun Bakım Ünitesi Avrupa da yaklaşık 700,000/yıl

Detaylı

Hipertansiyon Tedavisinde Güncel Yaklaşımlar-2014. Dr. Mehmet KANBAY Nefroloji B.D. İstanbul Medeniyet Üniversitesi Tıp Fakültesi

Hipertansiyon Tedavisinde Güncel Yaklaşımlar-2014. Dr. Mehmet KANBAY Nefroloji B.D. İstanbul Medeniyet Üniversitesi Tıp Fakültesi Hipertansiyon Tedavisinde Güncel Yaklaşımlar-2014 Dr. Mehmet KANBAY Nefroloji B.D. İstanbul Medeniyet Üniversitesi Tıp Fakültesi Kontrolsüz Hipertansiyonun Bedeli SVO geçiren hastaların.. J Rendon et al.,

Detaylı

İŞLETMELERDE KURUMSAL İMAJ VE OLUŞUMUNDAKİ ANA ETKENLER

İŞLETMELERDE KURUMSAL İMAJ VE OLUŞUMUNDAKİ ANA ETKENLER ANKARA ÜNİVERSİTESİ SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ HALKLA İLİŞKİLER VE TANITIM ANA BİLİM DALI İŞLETMELERDE KURUMSAL İMAJ VE OLUŞUMUNDAKİ ANA ETKENLER BİR ÖRNEK OLAY İNCELEMESİ: SHERATON ANKARA HOTEL & TOWERS

Detaylı

DÖNEM 2- I. DERS KURULU AMAÇ VE HEDEFLERİ

DÖNEM 2- I. DERS KURULU AMAÇ VE HEDEFLERİ DÖNEM 2- I. DERS KURULU AMAÇ VE HEDEFLERİ Kan, kalp, dolaşım ve solunum sistemine ait normal yapı ve fonksiyonların öğrenilmesi 1. Kanın bileşenlerini, fiziksel ve fonksiyonel özelliklerini sayar, plazmanın

Detaylı

Sınavlı ve Sınavsız Geçiş İçin Akademik Bir Karşılaştırma

Sınavlı ve Sınavsız Geçiş İçin Akademik Bir Karşılaştırma Sınavlı ve Sınavsız Geçiş İçin Akademik Bir Karşılaştırma Öğr. Gör. Kenan KARAGÜL, Öğr. Gör. Nigar KARAGÜL, Murat DOĞAN 3 Pamukkale Üniversitesi, Honaz Meslek Yüksek Okulu, Lojistik Programı, kkaragul@pau.edu.tr

Detaylı

MELLİTUS HASTALIGI VE HEMŞİRELİK BAKıMı

MELLİTUS HASTALIGI VE HEMŞİRELİK BAKıMı ATATÜRK SAGLIK MESLEK LİsESİ HEMŞİRELİK BÖLÜMÜ SON SINIF ÖGRENCİLERİNİN DİABETES MELLİTUS HASTALIGI VE HEMŞİRELİK BAKıMı HAKKINDAKİ BİLGİ DÜZEYLERİNİN İNCELENMESİ Sibel KARA CA * ÖZET Bu araştırma İzmir

Detaylı

Kimyasal Sistit Modelinde Human Chorionic Gonadotropinin Etkisi

Kimyasal Sistit Modelinde Human Chorionic Gonadotropinin Etkisi Kimyasal Sistit Modelinde Human Chorionic Gonadotropinin Etkisi Tanik S, Zengin K, Albayrak S, Atar M, Tuzcu N, Tuzcu M, Imamoglu A, Bakirtas H, Gurdal M 1. Bozok Üniversitesi Tıp Fakültesi Üroloji AD

Detaylı

Yaşlanma her canlıda görülen, tüm işlevlerde azalmaya neden olan, süregen ve evrensel bir süreç olarak tanımlanabilir. Organizmanın molekül, hücre,

Yaşlanma her canlıda görülen, tüm işlevlerde azalmaya neden olan, süregen ve evrensel bir süreç olarak tanımlanabilir. Organizmanın molekül, hücre, GERİATRİ 1 Yaşlanma her canlıda görülen, tüm işlevlerde azalmaya neden olan, süregen ve evrensel bir süreç olarak tanımlanabilir. Organizmanın molekül, hücre, doku, organ ve sistemler düzeyinde, zamanın

Detaylı

HOŞGELDİNİZ. Diaverum

HOŞGELDİNİZ. Diaverum HOŞGELDİNİZ 1 HEMODİYALİZ HASTALARININ DİYALİZ KLİNİKLERİNDEN BEKLENTİLERİ Gizem AKYOL¹, Nergiz TEKYİĞİT¹,Ayşegül TEMİZKAN KIRKAYAK¹,Fatma KABAN²,Filiz AKDENİZ²,Tevfik ECDER²,Asiye AKYOL³ 1-Diaverum Özel

Detaylı

Yoğun Bakım Ünitesinde Yatan Ventilatörle İlişkili Pnömonili Hastalarda Serum C-Reaktif Protein, Prokalsitonin, Solubl Ürokinaz Plazminojen Aktivatör Reseptörü (Supar) Ve Neopterin Düzeylerinin Tanısal

Detaylı

SANKO ÜNİVERSİTESİ TIP FAKÜLTESİ 2015-2016 EĞİTİM-ÖĞRETİM YILI DERS KURULU 102: HÜCRE VE DOKU SİSTEMLERİ

SANKO ÜNİVERSİTESİ TIP FAKÜLTESİ 2015-2016 EĞİTİM-ÖĞRETİM YILI DERS KURULU 102: HÜCRE VE DOKU SİSTEMLERİ 05-06 EĞİTİM-ÖĞRETİM YILI DERS KURULU 0: HÜCRE VE DOKU SİSTEMLERİ Ders Kurulu Başkanı: / Başkan Yardımcıları: / Histoloji Embriyoloji Yrd. Doç. Dr. Bahadır Murat Demirel / Üyeler: / Tıbbi / Dersin AKTS

Detaylı

Çalışmaya katılan hasta sayısı: 7601 (7599 hastanın datası toplandı)

Çalışmaya katılan hasta sayısı: 7601 (7599 hastanın datası toplandı) Sevgili Arkadaşlarım, CANTAB için en önemli çalışmamız CHARM Çalışmasıdır.. Eğitimlerde söylediğim gibi adınız-soyadınız gibi çalışmayı bilmeniz ve doğru yorumlayarak kullanmanız son derece önemlidir.

Detaylı

Diabetes Mellitus ve Mikrobiyota

Diabetes Mellitus ve Mikrobiyota Diabetes Mellitus ve Mikrobiyota Dr. Okan Bülent Yıldız Hacettepe Üniversitesi Tıp Fakültesi Endokrinoloji ve Metabolizma Bilim Dalı 4. Ulusal Bağırsak Mikrobiyotası ve Probiyotik Kongresi 19-22 Ekim 2017,

Detaylı

Diyaliz hastalarında morbidite ve mortalite oranı genel populasyondan kat daha yüksektir.*

Diyaliz hastalarında morbidite ve mortalite oranı genel populasyondan kat daha yüksektir.* GİRİŞ Diyaliz hastalarında morbidite ve mortalite oranı genel populasyondan 10-20 kat daha yüksektir.* Çok sayıda çalışmada hemodiyaliz dozu ile morbidite ve mortalite arasında anlamlı ilişki saptanmıştır.

Detaylı

Toplam Kalite Yönetimi Uygulamasının Yatan Hasta Memnuniyetine Etkisi: Altı Yıllık Kamu Hastanesi Deneyimi

Toplam Kalite Yönetimi Uygulamasının Yatan Hasta Memnuniyetine Etkisi: Altı Yıllık Kamu Hastanesi Deneyimi İstanbul Tıp Derg - Istanbul Med J 212;13(4):186-19 doi: 1.555/134.853.212.35119 KLİNİK ÇALIŞMA - ORIGINAL ARTICLE Toplam Kalite Yönetimi Uygulamasının Yatan Hasta Memnuniyetine Etkisi: Altı Yıllık Kamu

Detaylı

HCV POZİTİF RENAL TRANSPLANT HASTALARINDA POSTTRANSPLANT DİYABET GELİŞİMİ RİSKİ ARTMIŞ MIDIR?

HCV POZİTİF RENAL TRANSPLANT HASTALARINDA POSTTRANSPLANT DİYABET GELİŞİMİ RİSKİ ARTMIŞ MIDIR? HCV POZİTİF RENAL TRANSPLANT HASTALARINDA POSTTRANSPLANT DİYABET GELİŞİMİ RİSKİ ARTMIŞ MIDIR? Abdullah ŞUMNU 1, Erol DEMİR 2, Ozan YEĞİT, Ümmü KORKMAZ, Yaşar ÇALIŞKAN 2, Nadir ALPAY 3, Halil YAZICI 2,

Detaylı

KUYUMCULUK VE TAKI TASARIMI PROGRAMI ÖĞRENCĐLERĐNĐN OKULDAN BEKLENTĐLERĐ VE MESLEKĐ GELECEKLERĐNĐN DEĞERLENDĐRĐLMESĐ

KUYUMCULUK VE TAKI TASARIMI PROGRAMI ÖĞRENCĐLERĐNĐN OKULDAN BEKLENTĐLERĐ VE MESLEKĐ GELECEKLERĐNĐN DEĞERLENDĐRĐLMESĐ MYO-ÖS 2010- Ulusal Meslek Yüksekokulları Öğrenci Sempozyumu 21-22 EKĐM 2010-DÜZCE KUYUMCULUK VE TAKI TASARIMI PROGRAMI ÖĞRENCĐLERĐNĐN OKULDAN BEKLENTĐLERĐ VE MESLEKĐ GELECEKLERĐNĐN DEĞERLENDĐRĐLMESĐ Pınar

Detaylı

Doksorubisin uygulanan PARP-1 geni silinmiş farelerde FOXO transkripsiyon faktörlerinin ekspresyonları spermatogenez sürecinde değişiklik gösterir

Doksorubisin uygulanan PARP-1 geni silinmiş farelerde FOXO transkripsiyon faktörlerinin ekspresyonları spermatogenez sürecinde değişiklik gösterir Doksorubisin uygulanan PARP-1 geni silinmiş farelerde FOXO transkripsiyon faktörlerinin ekspresyonları spermatogenez sürecinde değişiklik gösterir Çiler Çelik-Özenci*, Nilay Kuşcu*, Nayçe Bektaş*, Ece

Detaylı

ULUDAĞ ÜNİVERSİTESİ TIP FAKÜLTESİ Tıp Eğitimi Anabilim Dalı Mezun Görüşleri Anketi

ULUDAĞ ÜNİVERSİTESİ TIP FAKÜLTESİ Tıp Eğitimi Anabilim Dalı Mezun Görüşleri Anketi ULUDAĞ ÜNİVERSİTESİ TIP FAKÜLTESİ Tıp Eğitimi Anabilim Dalı Mezun Görüşleri Anketi Değerli Hekim Arkadaşımız, Bu anket ülkemizdeki farklı eğitim kurumlarınca uygulanan örnekler temel alınarak UÜTF Tıp

Detaylı

Deneysel Diyabetin Sıçan Karaciğerinde Meydana Getirdiği Histolojik Değişiklikler Üzerine Melatoninin Đyileştirici Etkileri

Deneysel Diyabetin Sıçan Karaciğerinde Meydana Getirdiği Histolojik Değişiklikler Üzerine Melatoninin Đyileştirici Etkileri Histology and Embryology Vardı et al ORĐJĐNAL ARAŞTIRMA / ORIGINAL RESEARCH. Deneysel Diyabetin Sıçan Karaciğerinde Meydana Getirdiği Histolojik Değişiklikler Üzerine Melatoninin Đyileştirici Etkileri

Detaylı

AKUT EGZERSiZ VE CViTAMiNi UYGULA MASININ sıçan BEYiN MALONDiALDEHiT VE GLUTATYON DÜZEYLERiNE ETKisi

AKUT EGZERSiZ VE CViTAMiNi UYGULA MASININ sıçan BEYiN MALONDiALDEHiT VE GLUTATYON DÜZEYLERiNE ETKisi Spor Bilimleri Dergisi Hacettepe 1. ofspor! Sciences 2001,12 (3), 19-24 AKUT EGZERSiZ VE CViTAMiNi UYGULA MASININ sıçan BEYiN MALONDiALDEHiT VE GLUTATYON DÜZEYLERiNE ETKisi Şule COŞKUN, Bilge GÖNÜL", Nevin

Detaylı

ABSTRACT ANAHTAR SÖZCÜKLER / KEY WORDS

ABSTRACT ANAHTAR SÖZCÜKLER / KEY WORDS I ÖZ Bu çalışmada Kepez/AYDIN dan Haziran 2005 tarihinde toplanan 10 yetişkin L. stellio nun (5, 5 ) sindirim kanalının bir bölümünü oluşturan ince barsak ve kalın barsağının genel histolojik yapısı ortaya

Detaylı

Kronik Hipotansif Diyabetik Hemodiyaliz Hastalarında Midodrin Tedavisinin Etkinliği

Kronik Hipotansif Diyabetik Hemodiyaliz Hastalarında Midodrin Tedavisinin Etkinliği Kronik Hipotansif Diyabetik Hemodiyaliz Hastalarında Midodrin Tedavisinin Etkinliği M E T I N S A R I K A Y A, F U N D A S A R I, J I N I G Ü N E Ş, M U S T A F A E R E N, A H M E T E D I P K O R K M A

Detaylı

DİYABETES MELLİTUS. Dr. Aslıhan Güven Mert

DİYABETES MELLİTUS. Dr. Aslıhan Güven Mert DİYABETES MELLİTUS Dr. Aslıhan Güven Mert DİYABET YÖNETİMİ Kan şekeri ayarını sağlamaktır. Diyabet tedavisinde hedef glukoz değerleri NORMAL HEDEF AKŞ (mg/dl)

Detaylı

Deneysel Hayvan Modelinde Candida Tropicalis Peritonitinin Tedavisinde Kaspofungin ve Amfoterisin B Etkinliğinin Karşılaştırılması

Deneysel Hayvan Modelinde Candida Tropicalis Peritonitinin Tedavisinde Kaspofungin ve Amfoterisin B Etkinliğinin Karşılaştırılması Deneysel Hayvan Modelinde Candida Tropicalis Peritonitinin Tedavisinde Kaspofungin ve Amfoterisin B Etkinliğinin Karşılaştırılması Melis Demirci, Özlem Tünger, Kenan Değerli, Şebnem Şenol, Çiğdem Banu

Detaylı

HEMODİYALİZ HASTALARININ GÜNLÜK YAŞAM AKTİVİTELERİ, YETİ YİTİMİ, DEPRESYON VE KOMORBİDİTE YÖNÜNDEN DEĞERLENDİRİLMESİ

HEMODİYALİZ HASTALARININ GÜNLÜK YAŞAM AKTİVİTELERİ, YETİ YİTİMİ, DEPRESYON VE KOMORBİDİTE YÖNÜNDEN DEĞERLENDİRİLMESİ HEMODİYALİZ HASTALARININ GÜNLÜK YAŞAM AKTİVİTELERİ, YETİ YİTİMİ, DEPRESYON VE KOMORBİDİTE YÖNÜNDEN DEĞERLENDİRİLMESİ 22.10.2016 Gülay Turgay 1, Emre Tutal 2, Siren Sezer 3 1 Başkent Üniversitesi Sağlık

Detaylı

NAZOFARENKS KARSİNOMUNDA CLAUDIN 1, 4 VE 7 EKSPRESYON PATERNİ VE PROGNOSTİK ÖNEMİ

NAZOFARENKS KARSİNOMUNDA CLAUDIN 1, 4 VE 7 EKSPRESYON PATERNİ VE PROGNOSTİK ÖNEMİ NAZOFARENKS KARSİNOMUNDA CLAUDIN 1, 4 VE 7 EKSPRESYON PATERNİ VE PROGNOSTİK ÖNEMİ Dinç Süren 1, Mustafa Yıldırım 2, Vildan Kaya 3, Ruksan Elal 1, Ömer Tarık Selçuk 4, Üstün Osma 4, Mustafa Yıldız 5, Cem

Detaylı

BİR İLDEKİ BİRİNCİ BASAMAK SAĞLIK ÇALIŞANLARININ İŞ KAZASI GEÇİRME DURUMLARI VE İLİŞKİLİ FAKTÖRLERİN DEĞERLENDİRİLMESİ

BİR İLDEKİ BİRİNCİ BASAMAK SAĞLIK ÇALIŞANLARININ İŞ KAZASI GEÇİRME DURUMLARI VE İLİŞKİLİ FAKTÖRLERİN DEĞERLENDİRİLMESİ BİR İLDEKİ BİRİNCİ BASAMAK SAĞLIK ÇALIŞANLARININ İŞ KAZASI GEÇİRME DURUMLARI VE İLİŞKİLİ FAKTÖRLERİN DEĞERLENDİRİLMESİ Ferhat Coşkun 1, Tuba Duygu Yılmaz 1, Ahmet Öner Kurt 2, Serdar Deniz 3, Muhsin Akbaba

Detaylı

Prof. Dr. Rabin SABA Akdeniz Üniversitesi Tıp Fakültesi Memorial Sağlık Grubu

Prof. Dr. Rabin SABA Akdeniz Üniversitesi Tıp Fakültesi Memorial Sağlık Grubu Prof. Dr. Rabin SABA Akdeniz Üniversitesi Tıp Fakültesi Memorial Sağlık Grubu Tedavi hedefleri HIV e bağlı morbidite ve mortaliteyi azaltmak Viral yükü maksimal ve en uzun süreli şekilde bastırmak. İmmun

Detaylı

Akış: Organ İskemilerinin Erken Tanısında Yeni Bir Uygulama: Laser Speckle Görüntüleme

Akış: Organ İskemilerinin Erken Tanısında Yeni Bir Uygulama: Laser Speckle Görüntüleme Akış: Organ İskemilerinin Erken Tanısında Yeni Bir Uygulama: Laser Speckle Görüntüleme Mikrodolaşımın önemi Laser speckle görüntüleme tekniği Ektremite perfüzyon görüntüleme İç organ perfüzyon görüntüleme

Detaylı

Hastalarda insulin direncini ölçmek klinik pratiğimizde tanı koymak ve tedaviyi yönlendirmek açısından yararlı ve önemlidir.

Hastalarda insulin direncini ölçmek klinik pratiğimizde tanı koymak ve tedaviyi yönlendirmek açısından yararlı ve önemlidir. Hastalarda insulin direncini ölçmek klinik pratiğimizde tanı koymak ve tedaviyi yönlendirmek açısından yararlı ve önemlidir. Dr. Sibel Güldiken Trakya Üniversitesi Tıp Fakültesi Endokrinoloji ve Metabolizma

Detaylı

Yatan ve Poliklinik Takipli Kanserli Hastalarda İlaç Etkileşimlerinin Sıklığı ve Ciddiyetinin Değerlendirilmesi

Yatan ve Poliklinik Takipli Kanserli Hastalarda İlaç Etkileşimlerinin Sıklığı ve Ciddiyetinin Değerlendirilmesi Yatan ve Poliklinik Takipli Kanserli Hastalarda İlaç Etkileşimlerinin Sıklığı ve Ciddiyetinin Değerlendirilmesi Dr. Ali Ayberk Beşen Başkent Üniversitesi Tıbbi Onkoloji BD Giriş Sitotoksik tedaviler herhangi

Detaylı

Hemodiyaliz Hastalarında Salusin Alfa ve Beta Düzeylerinin Ateroskleroz ile İlişkisi

Hemodiyaliz Hastalarında Salusin Alfa ve Beta Düzeylerinin Ateroskleroz ile İlişkisi Hemodiyaliz Hastalarında Salusin Alfa ve Beta Düzeylerinin Ateroskleroz ile İlişkisi Savaş SİPAHİ 1, Ahmed Bilal GENÇ 2, Seyyid Bilal AÇIKGÖZ 3, Mehmet YILDIRIM 4, Selçuk YAYLACI 4, Yakup Ersel AKSOY 5,

Detaylı

HALKLA İLİŞKİLERİN AMAÇLARI

HALKLA İLİŞKİLERİN AMAÇLARI HALKLA İLİŞKİLERİN AMAÇLARI Genel olarak belirli bir amaç için çalışan kişiler topluluğu olarak tanımlayabileceğimiz organizasyonun, halkla ilişkiler açısından hedefi, ürün veya hizmetini kullanacak kişilerin

Detaylı

DİYABET HEMŞİRELİĞİ DERNEĞİ DİYABET EĞİTİMCİSİNİN EĞİTİMİ KURSU PROGRAMI

DİYABET HEMŞİRELİĞİ DERNEĞİ DİYABET EĞİTİMCİSİNİN EĞİTİMİ KURSU PROGRAMI DİYABET HEMŞİRELİĞİ DERNEĞİ DİYABET EĞİTİMCİSİNİN EĞİTİMİ KURSU PROGRAMI Hazırlayan : Julie A. KUENZİ, RN,MSN,CDE,CPT Medical College of Wisconsin Çeviren: Doç.Dr. Nermin OLGUN Marmara Üniversitesi Hemşirelik

Detaylı

Diyabetik Kardiyomyopati ve Endotel disfonksiyonu

Diyabetik Kardiyomyopati ve Endotel disfonksiyonu Diyabetik Kardiyomyopati ve Endotel disfonksiyonu Prof.Dr.A.Tanju ÖZÇELİKAY Ankara Üniversitesi Eczacılık k Fakültesi Farmakoloji Anabilim Dalı Türk Farmakoloji Derneği i 21. Ulusal Farmakoloji Kongresi

Detaylı

Diyabetin Böbreklerde Neden Olduğu Histolojik Değişiklikler Üzerine Aminoguanidinin İyileştirici Etkileri

Diyabetin Böbreklerde Neden Olduğu Histolojik Değişiklikler Üzerine Aminoguanidinin İyileştirici Etkileri Histology and Embryology Vardı et al Diyabetin Böbreklerde Neden Olduğu Histolojik Değişiklikler Üzerine Aminoguanidinin İyileştirici Etkileri ORİJİNAL ARAŞTIRMA / ORIGINAL RESEARCH. IMPROVING EFFECTS

Detaylı

Bugün Neredeyiz? Dr. Yunus Erdem Hacettepe Üniversitesi Tıp Fakültesi Nefroloji Ünitesi

Bugün Neredeyiz? Dr. Yunus Erdem Hacettepe Üniversitesi Tıp Fakültesi Nefroloji Ünitesi Hipertansiyon Tedavisi: Bugün Neredeyiz? Dr. Yunus Erdem Hacettepe Üniversitesi Tıp Fakültesi Nefroloji Ünitesi Hipertansiyon Sıklık Yolaçtığı sorunlar Nedenler Kan basıncı hedefleri Tedavi Dünyada Mortalite

Detaylı

Romatizmal Mitral Darlığında Fetuin-A Düzeyleri Ve Ekokardiyografi Bulguları İle İlişkisi

Romatizmal Mitral Darlığında Fetuin-A Düzeyleri Ve Ekokardiyografi Bulguları İle İlişkisi Kahramanmaraş 1. Biyokimya Günleri Bildiri Konusu: Romatizmal Mitral Darlığında Fetuin-A Düzeyleri Ve Ekokardiyografi Bulguları İle İlişkisi Mehmet Aydın DAĞDEVİREN GİRİŞ Fetuin-A, esas olarak karaciğerde

Detaylı

Aydın Astim Organize Sanayi Bölgesinde İş Kazalarının İncelenmesi ve Önlenmesinde Eğitimin Rolü. Uzm. Dr. Cenk BENLİ

Aydın Astim Organize Sanayi Bölgesinde İş Kazalarının İncelenmesi ve Önlenmesinde Eğitimin Rolü. Uzm. Dr. Cenk BENLİ Aydın Astim Organize Sanayi Bölgesinde İş Kazalarının İncelenmesi ve Önlenmesinde Eğitimin Rolü Uzm. Dr. Cenk BENLİ 2 Giriş Avrupa İş Sağlığı ve Güvenliği Ajansı (EU-OSHA) tarafından İş Sağlığı ve Güvenliği

Detaylı

14 Kasım Dünya Diyabet Günü. Kadınlar ve Diyabet: Sağlıklı bir gelecek hakkımız

14 Kasım Dünya Diyabet Günü. Kadınlar ve Diyabet: Sağlıklı bir gelecek hakkımız 14 Kasım Dünya Diyabet Günü Kadınlar ve Diyabet: Sağlıklı bir gelecek hakkımız 14 Kasım Dünya Diyabet Gününe ilişkin Hacettepe Üniversitesi Tıp Fakültesi Endokrinoloji Bilim Dalımızın bilgilendirme metni:

Detaylı

JNC 8 göre Hipertansif Hastanın Tedavide Kan Basıncı Hedefi Ne Olmalı

JNC 8 göre Hipertansif Hastanın Tedavide Kan Basıncı Hedefi Ne Olmalı JNC 8 göre Hipertansif Hastanın Tedavide Kan Basıncı Hedefi Ne Olmalı Prof. Dr. Bülent ALTUN Hacettepe Üniversitesi Tıp Fakültesi İç Hastalıkları Anabilim Dalı Nefroloji Bilim Dalı Dünyada Hipertansiyon

Detaylı

HEMŞİRELERİN HASTALARA VERDİKLERİ EĞİTİMLERİN ETKİNLİĞİNİN BELİRLENMESİ

HEMŞİRELERİN HASTALARA VERDİKLERİ EĞİTİMLERİN ETKİNLİĞİNİN BELİRLENMESİ HEMŞİRELERİN HASTALARA VERDİKLERİ EĞİTİMLERİN ETKİNLİĞİNİN BELİRLENMESİ Zelha Türk*, Serpil Türker **, Pelin Gökoğlu***,Eda Ulutaş**** *Fulya Acıbadem Hastanesi Sorumlu Hemşire, **Fulya Acıbadem Hastanesi

Detaylı

Vaccinium myrtillus L. ekstresinin diyabetli sıçanlarda paraoksonaz ve lipoprotein düzeyleri

Vaccinium myrtillus L. ekstresinin diyabetli sıçanlarda paraoksonaz ve lipoprotein düzeyleri Vaccinium myrtillus L. ekstresinin diyabetli sıçanlarda paraoksonaz ve lipoprotein düzeyleri Doç. Dr. Tahir KAHRAMAN Adıyaman Üniversitesi Eczacılık Fakültesi Biyokimya Anabilim Dalı Adıyaman TBD Biyokimya

Detaylı

Mustafa Kemal YILDIRIM*, Tülay TUNÇER PEKER*, Dilek KARAASLAN*, Betül MERMİ CEYHAN**, Oktay PEKER***

Mustafa Kemal YILDIRIM*, Tülay TUNÇER PEKER*, Dilek KARAASLAN*, Betül MERMİ CEYHAN**, Oktay PEKER*** Mustafa Kemal YILDIRIM*, Tülay TUNÇER PEKER*, Dilek KARAASLAN*, Betül MERMİ CEYHAN**, Oktay PEKER*** Süleyman Demirel Üniversitesi, Tıp Fakültesi, Anesteziyoloji AD*, Biyokimya AD**, Kalp Damar Cerrahi

Detaylı

BİYOİSTATİSTİK. Ödev Çözümleri. Yrd. Doç. Dr. Aslı SUNER KARAKÜLAH

BİYOİSTATİSTİK. Ödev Çözümleri. Yrd. Doç. Dr. Aslı SUNER KARAKÜLAH BİYOİSTATİSTİK Ödev Çözümleri Yrd. Doç. Dr. Aslı SUNER KARAKÜLAH Ege Üniversitesi, Tıp Fakültesi, Biyoistatistik ve Tıbbi Bilişim AD. Web: www.biyoistatistik.med.ege.edu.tr Ödev 1 Çözümleri 2 1. Bir sonucun

Detaylı

Beden eğitimi öğretmen adaylarının okul deneyimi dersine yönelik tutumlarının incelenmesi

Beden eğitimi öğretmen adaylarının okul deneyimi dersine yönelik tutumlarının incelenmesi Cilt:7 Sayı:2 Yıl:2010 Beden eğitimi öğretmen adaylarının okul deneyimi dersine yönelik tutumlarının incelenmesi Hüseyin Ünlü 1 Bendü Güven Karahan 2 Özet Bu araştırmanın amacı, beden eğitimi öğretmen

Detaylı

Örneklemden elde edilen parametreler üzerinden kitle parametreleri tahmin edilmek istenmektedir.

Örneklemden elde edilen parametreler üzerinden kitle parametreleri tahmin edilmek istenmektedir. ÇIKARSAMALI İSTATİSTİKLER Çıkarsamalı istatistikler, örneklemden elde edilen değerler üzerinde kitleyi tanımlamak için uygulanan istatistiksel yöntemlerdir. Çıkarsamalı istatistikler; Tahmin Hipotez Testleri

Detaylı

Toplum ve Örnek. Temel Araştırma Düzenleri. Doç. Dr. Ertuğrul ÇOLAK. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Tıp Fakültesi Biyoistatistik Anabilim Dalı

Toplum ve Örnek. Temel Araştırma Düzenleri. Doç. Dr. Ertuğrul ÇOLAK. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Tıp Fakültesi Biyoistatistik Anabilim Dalı Toplum ve Örnek Temel Araştırma Düzenleri Doç. Dr. Ertuğrul ÇOLAK Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Tıp Fakültesi Biyoistatistik Anabilim Dalı Toplum ve Örnek İstatistik, toplumdan kurallara uygun olarak,

Detaylı

Hemşirelerin Hasta Hakları Konusunda Bilgi Düzeylerinin Değerlendirilmesi

Hemşirelerin Hasta Hakları Konusunda Bilgi Düzeylerinin Değerlendirilmesi Sağlık Akademisyenleri Dergisi 2014; 1(2):141-145 ISSN: 2148-7472 ARAŞTIRMA / RESEARCH ARTICLE Hemşirelerin Hasta Hakları Konusunda Bilgi Düzeylerinin Değerlendirilmesi Assessıng Nurses Level of Knowledge

Detaylı

SAĞLIK HİZMETLERİ YÖNETİMİ. Sağlık Hizmetleri. Hizmetleri. Hizmetleri. n Destek Sağlık Hizmetleri. n Veteriner Halk Sağlığı

SAĞLIK HİZMETLERİ YÖNETİMİ. Sağlık Hizmetleri. Hizmetleri. Hizmetleri. n Destek Sağlık Hizmetleri. n Veteriner Halk Sağlığı YÖNETİMİ Sağlık n Destek Sağlık n Veteriner Halk Sağlığı n Acil Sağlık ve Cankurtarma n Sağlıklı Gıda n İSTANBUL BÜYÜKŞEHİR BELEDİYESİ I 011 FAALİYET RAPORU Sağlık Yönetimi 14 YÖNETİMİ Stratejik Amaç 4

Detaylı

TİP 1 DİYABETİ OLAN İNSÜLİN POMPASI KULLANAN BİREYLERE BAZAL İNSÜLİN DOZ DEĞİŞİKLİĞİ EĞİTİMİ VERMELİ MİYİZ?

TİP 1 DİYABETİ OLAN İNSÜLİN POMPASI KULLANAN BİREYLERE BAZAL İNSÜLİN DOZ DEĞİŞİKLİĞİ EĞİTİMİ VERMELİ MİYİZ? TİP 1 DİYABETİ OLAN İNSÜLİN POMPASI KULLANAN BİREYLERE BAZAL İNSÜLİN DOZ DEĞİŞİKLİĞİ EĞİTİMİ VERMELİ MİYİZ? Sacide Kılıç* Alime Selçuk Tosun** Elif Eliş* *Erciyes Üniversitesi Tıp Fakültesi, Endokrinoloji

Detaylı

Öğretmen Adaylarının Eğitim Teknolojisi Standartları Açısından Öz-Yeterlik Durumlarının Çeşitli Değişkenlere Göre İncelenmesi

Öğretmen Adaylarının Eğitim Teknolojisi Standartları Açısından Öz-Yeterlik Durumlarının Çeşitli Değişkenlere Göre İncelenmesi Öğretmen Adaylarının Eğitim Teknolojisi Standartları Açısından Öz-Yeterlik Durumlarının Çeşitli Değişkenlere Göre İncelenmesi Yahya İLTÜZER Prof. Dr. Süleyman Sadi SEFEROĞLU Hacettepe Üniversitesi, Eğitim

Detaylı