TÜRKİYE CUMHURİYETİ NİN İLK HÂKİM VE SAVCILARI. Hazırlayanlar: Av. Soner ALPER Av. E. Hande MUTLU Av. Özlem Nur YAPRAK

Transkript

1 TÜRKİYE CUMHURİYETİ NİN İLK HÂKİM VE SAVCILARI Hazırlayanlar: Av. Soner ALPER Av. E. Hande MUTLU Av. Özlem Nur YAPRAK

2 Cumhuriyet Savcısı Hakan Kılıç ın Anısına İ lkler yazı dizisi Türkiye Cumhuriyeti nin İlk Hâkim ve Savcıları ile devam ediyor. Adalet Bakanlığı Arşiv Müdürlüğü bünyesinde tarafımızca yapılan araştırmalar sonucu, sicil numarası 5200 den önce olan tüm Adalet Bakanlığı personelinin özlük dosyalarının Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü ne devredildiği tespit edilmiştir. Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü ve Adalet Bakanlığı Arşiv Müdürlüğü ile yapılan görüşmeler sonucunda mevzuat gereği daha eski özlük dosyalarına erişebilmek için belirli izinlerin alınması gerektiği tarafımıza bildirilmiştir. Ancak bu izinlerin alınabilmesi ve ilgili yazışmaların tamamlanabilmesi, belirli bir süreci gerektirmektedir. Açıklanan nedenle, bu sayımızda Adalet Bakanlığı arşivindeki özlük dosyalarına ulaşılabilen hâkim ve savcıların meslek yaşamları sizlerle paylaşılabilecektir. Adalet Bakanlığı arşivi, Bakanlık bünyesinde çalışan tüm personel için tek bir sicil sistemi uyguladığından, 5200 sicil numarasından başlayarak yapılan incelemelerde sadece hâkim ve savcıların özlük dosyalarının değil aynı zamanda bakanlık bünyesinde çalışan cezaevi müdürü, icra memuru, zabıt kâtibi, sekreter vb. personelin de bu sicilde yer aldığı tespit edilmiştir. Bu durum da bakanlık arşivinde yapılan araştırmayı bizim için bir hayli zorlaştırmıştır. Bu çalışmalarımızda bize yardımcı olan Adalet Bakanlığı Personel Genel Müdürlüğü Dosya ve Arşiv Bürosu na ve Bilgi İşlem Daire Başkanlığı na teşekkür ederiz. Bakanlık arşivinde tespit edilen ilk hâkimlerin ve savcıların mesleki yolculuklarına, özlük dosyalarındaki bilgi ve belgelere dayanarak, birlikte göz gezdirelim. 2012/1 Hukuk Gündemi 11

3 Mehmet Remzi UĞUR (Sicil No: 5205) Mehmet Remzi UĞUR 1899 (1316) yılında Alaiye (Alanya) de doğan UĞUR, İstanbul Adliye Mektebi ni 1911 (1328) yılında bitirmiştir sayılı Hâkimler Kanunu nun ilgili maddesi mucibince Ankara Hukuk Fakültesince seçilen imtihan heyeti huzurunda yapılan imtihanda iyi derece ile muvaffak olmuştur. Daha sonra sırasıyla, ( ): Alaiye (Antalya) Bidayet (İlk Derece) Mahkemesi Kalem Mülazımlığı (Stajyerliği), ( ): Alaiye Bidayet Mahkemesi Müstantik (Sorgu Hâkimliği) Kitabeti (Kâtipliği) Vekâleti, ( ): Alaiye Bidayet Mahkemesi Müstantik Kitabeti, ( ): Alaiye Mahkemesi Asliye Zabıt Kitabeti, 1923 (1341) yılında Alaiye İcra Memurluğu, : Kemah (Erzincan) Sorgu Hâkimliği, 1939 yılında Ayvalık Sorgu Hâkimliği yapmıştır. Özlük dosyasındaki kayıtlara göre tarihinde emekli olmuştur. Mümtaz YILMAZOĞULLARI (Sicil No: 5206) 1904 (1321) Edremit doğumlu olan Yılmazoğulları, 1341 yılında İstanbul 3. Hukuk Mahkemesi Kâtipliği, İstanbul 5. Ceza Mahkemesi Kâtipliği ve Finike Müstantikliği yapmıştır yılında Ankara hukuk Fakültesi nden mezun olmuş ve sonra sırasıyla; : Mardin Müddeiumumî Muavinliği (Savcı yardımcılığı), : Muş Müddeiumumîliği, : İzmir Sorgu Hâkimliği, : Giresun Azalığı, : Gürün (Sivas)Hukuk Hâkimliği, : Çiçekdağı (Kırşehir) Hâkimliği görevlerinde bulunmuştur yılında Ankara Hâkimliği görevi sonrasında Temyiz Yüksek Mahkemesi 4. Ceza Dairesi Raportörü olarak görev yapmış ve 25 Temmuz 1944 tarihinde sağlık nedeniyle istifa etmiştir. Bir dönem Toprak Mahsulleri Ofisi nde müfettişlik yapan YILMAZOĞULLARI 1947 yılında tekrar mesleğe dönmek istemiş ancak bu talebi reddedilmiştir. Mehmet Vehbi TETİK (Sicil no: 5207) 1895 (1312) yılında Çankırı da dünyaya gelen TETİK İngilizce ve Fransızca bilmektedir yılında Hukuk Fakültesi nden mezun olmadan önce yılları arasında öğretmenlik yapmıştır. Ayrıca Ankara Müddei Umumi, İstintak Dairesi, Ağır Ceza Mahkemesi Zabıt Kâtipliği görevlerinde bulunmuştur. Mezuniyeti sonrasında : Yabanabad (Kızılcahamam) Müddeiumumîliği : Haymana Hâkimliği : Balıkesir Azalığı 1939 yılında Ankara İcra Muavin hâkimliği görevlerinde bulunmuş ve tarihinde Maliye Vekâleti Tahsilât Müdürlüğü Kontrolörlüğü ne tayin edilmiştir. 12 Hukuk Gündemi 2012/1

4 Ömer ASIM (Sicil no: 5208) Gaziantep Orta Mektep Türkçe muallimi olan Ömer Asım ın doğum tarihi ve hangi hukuk fakültesinden mezun olduğu özlük dosyasında bulunan bilgi ve belgeler dâhilinde tespit edilememiştir arası Nizip (Gaziantep) Müddeiumumîliği görevinde bulunan ASIM 1930 da yeniden muallimliğe atanmasını talep etmiş ve talebi kabul edilerek Gaziantep Lisesi Türkçe Muallimliği ne atanmıştır. Öğretmenlikten sonra bir dönem Gaziantep te serbest avukatlık yapmıştır. Mustafa Nazif ÖZADA (Sicil No: 5209) 1901 (1318) yılında Rodos ta dünyaya gelen ÖZADA, 1928 yılında Ankara Hukuk Fakültesi nden mezun olmuştur. Mezuniyetin sonrasında sırasıyla : Koçhisar (Ankara/Şereflikoçhisar) Müddeiumumîliği : Mardin Ağır Ceza Mahkemesi Aza Mülazımlığı, : Derik (Diyarbakır) Hâkimliği, : Sürmene (Trabzon)Hâkimliği, : İspir (Erzurum)Hâkimliği, : Gediz (Kütahya) Ceza Hâkimliği, : Uşak Sulh Yargıçlığı, : Uşak Hukuk Yargıçlığı, : Nevşehir Asliye Yargıçlığı görevlerinde bulunmuştur. Büyük ve Değerli Sözler (1946 Eskişehir) ve Muhtarlara Kolaylık (1946 Eskişehir) isimli iki de eseri bulunan ÖZADA tarihinde kendi isteği ile emekli olmuştur. Mehmet Emin Halim ERGUN Mehmet Emin Halim ERGUN (Sicil No: 5210) 1898 (1315) yılında Ankara da doğan ERGUN 1928 yılında Ankara Hukuk Fakültesi nden mezun olmuştur. Mezuniyeti öncesinde TBMM Zabıt Şefi olan ERGUN, yılları arasında Menemen Müddei Umumisi olarak görev yapmıştır tarihinde meslekten istifa ettikten sonra Ankara Barosu na kaydolarak serbest avukatlık yapmıştır de Ankara Barosu Genel Sekreterliği, 1940 ta Baro Yönetim Kurulu üyeliği, 1941 yılında Barosu Başkan Yardımcılığı, 1944 ve 1945 te Baro Yönetim Kurulu Üyeliği ve yılları arasında Ankara Barosu Başkalığı yapmıştır. Ankara Barosu Dergisi (o zamanki adı Hukuk Dergisi) ilk defa ERGUN döneminde çıkartılmış olup, derginin tüm hakları ERGUN tarafından Ankara Barosu na devredilmiştir yılındaki genel seçimlerde Ankara dan 8. Dönem CHP milletvekili olarak seçilmiş ve 1950 yılında kadar milletvekilliği yapmıştır yılları arasında Çocuk Esirgeme Kurumu 2. Başkanlığı, yılları arasında da Çocuk Esirgeme Kurumu Başkanlığı görevlerinde bulunmuştur. 2 Ocak 1969 tarihinde kalp krizi geçirerek yaşamını yitirmiştir. İbrahim Kemal ORAN (Sicil No: 5211) 1901 (1317) yılında Ankara da doğan ORAN, 1920 (1338) yılında TBMM de zabıt kâtibi olarak görev yapmıştır. Ankara Hukuk Fakültesi nden 1928 yılında mezun olduktan sonra, Söke (Aydın) Müddeiumumîliği, Foça (İzmir) Müddeiumumîliği görevlerinde bulunmuştur tarihinde Avrupa da hususi tahsil ve tetebbuatta (incelemelerde) İbrahim Kemal ORAN 2012/1 Hukuk Gündemi 13

5 bulunmak üzere memuriyetten istifa etmiştir ile 1941 yılları arasında Orman Genel Müdürlüğü Merkez avukatlığı görevi yapmış, yılları arasında Merkez Bankası İdare Meclisi üyeliği yapmıştır tarihinde yaş haddinden emekli olmuştur. Abdülkadir Rauf DİZDAR (Sicil No: 5218) Abdülkadir Rauf DİZDAR 1909 (1326) yılında Diyarbakır da dünyaya gelen DİZDAR, 1928 yılında Ankara Hukuk Fakültesi nden mezun olmuştur. Mezuniyeti sonrasında sırasıyla, : Sındırgı (Balıkesir) Müddeiumumîliği, : Eskişehir Hâkimliği Müddeiumumîliği, 1932 yılında Osmangazi (Bursa)Müddeiumumîliği, : Seferihisar (İzmir) Hâkimliği, : İzmir Azalığı, 1936 yılında Eskişehir Hukuk Hâkimliği, : İstanbul Sulh Hâkimliği, 1939 yılında İstanbul İcra Muavin Hâkimliği, : Üçüncü Sınıf Adliye Müfettişliği, : Üsküdar Hâkimliği, : Kadıköy Hukuk Hâkimliği, : İstanbul İcra Yargıçlığı, : Yargıtay Üyeliği (6. ve 4. Hukuk Dairesinde) yılları arasında Yargıtay 2. Başkanlığı yapan DİZDAR, tarihinde emekliye ayrılmıştır. Esat Tevfik ERPAK (Sicil No: 5219) 1 Şubat 1901 (11 Şevval 1318) tarihinde İstanbul da dünyaya gelen ERPAK, 1928 yılında Ankara Hukuk Fakültesi nden mezun olmuştur. Fakültede yatılı okuduğu için 8 sene zorunlu hizmete tabi olmuştur. Sırasıyla, : Tirebolu (Giresun)Müddeiumumîliği, : Sarıkamış (Kars) Müddeiumumîliği, : Ağrı Müddeiumumîliği, : Kars Hukuk Yargıçlığı, : Sinop Yargıçlığı, : Sinop Ağır Ceza Mahkemesi Reisliği görevlerinde bulunmuştur. ERPAK, Yaş haddinden 1959 yılında emekliye sevk edilmiştir. Nurettin HAMİT (Sicil No: 5220) 1904 (1321) yılında İstanbul da dünyaya gelen HAMİT, elyevm (halen) Hukuk Mektebinde iken Elazığ Müddeiumumî Muavinliğine atanmış ancak savcılık görevine başlayamadan genç yaşta 2 Ocak 1929 tarihinde apandisit ameliyatında vefat etmiştir. Ahmet Necati DESEL (Sicil No: 5221) Nurettin HAMİT 14 Hukuk Gündemi 2012/ (1313) yılında İzmir de doğan DESEL, Konya ve İzmir deki çeşitli okullarda ( ) yılları arasında Fransızca öğretmenliği yapmıştır. Özlük dosyasında mezuniyetine ilişkin bir bilgi yer almamaktadır. İlk olarak Bayındır (İzmir) Müddeiumumîliğine atanan DESEL sırasıyla, 1943 yılında dek Ereğli (Karaman) Müddeiumumîliği, Aynı dönemde Bor Hukuk ve Ceza Hâkimliği (Vekâleten),

6 : Salihli (Manisa) Hukuk Hâkimliği, : Konya Sulh Hâkimliği, : Konya Asliye Hukuk Hâkimliği, : Ankara Yargıçlığı, : Temyiz Mahkemesi İcra İflas Dairesi rapotörlüğü, : Yargıtay Üye Yardımcılığı görevlerinde bulunmuştur. Temyiz Mahkemesi İcra İflas Dairesi rapotörlüğü yaptığı dönemde Ankara İcra Muavin Hâkimliği yapmış, sonrasında raportörlük görevine geri dönmüştür. 42 yıldan fazla devlete hizmet etmiş olan DESEL tarihinde sağlık sorunları sebebiyle kendi isteği ile emekli olmuştur. DESEL emekli olduktan sonra Ankara Barosu na kayıt olarak serbest avukatlık yapmıştır. Adalet Bakanlığı Arşivinde inceleyebildiğimiz özlük dosyalarına göre hâkimlik ve savcılık yapan ilk kadınlar arasında yer alan, Nezahat GÖRELİ Nezahat GÖRELİ (Sicil No: 5590) 1906 (1321) yılında İstanbul da doğan GÖRELİ, İstanbul Hukuk Fakültesi nden mezun olmuştur. Sırasıyla, : İstanbul 1. Hukuk Dairesi 2. Sınıf kâtipliği, : İstanbul 1. Hukuk Dairesi 3. Sınıf kâtipliği, : Ankara Hukuk Mahkemesi Zabıt Kâtipliği, : Ankara Aza Mülazımlığı, : Ankara Sulh Hâkimliği, : Ankara Yargıçlığı, : Ankara 1. Asliye Hukuk Hâkimliği, : Yargıtay 7. Hukuk Dairesi Üyeliği, : Yargıtay 2. Hukuk Dairesi Üyeliği, : Yargıtay 3. Hukuk Dairesi Üyeliği görevlerinde bulunmuştur. 9 Temmuz 1954 yılında Helsinki Milletlerarası Kadın Hukukçular Kongresi nde Türkiye yi temsil eden GÖRELİ, tarihinde yaş haddinden emekliye ayrılmıştır. Fatma Beyhan NİL TİPİ (Sicil No: 5591) 1903 (1320) yılında Midilli de dünyaya gelen TİPİ, İstanbul Hukuk Fakültesi mezunudur. Hâkimlik görevinden önce sırasıyla, : Tadili Kavanin Komisyonları (Kanunları Değiştirme Komisyonu: Atatürk ün o dönemde yeni hazırlanacak kanunların, çağdaş esaslara uymayan maddelerden arındırılmasını, medeni esaslara uygun kanunlar hazırlanmasını istemesi üzerine 1924 Mayısında Tadili Kavanin Komisyonları teşekkül ettirildi.) Kitabeti, : İstanbul Asliye Mahkemesi 1. Hukuk Kâtipliği görevlerinde bulunduktan sonra istifa edip, 1928 yılında İstanbul Barosu na kaydolarak İstanbul Barosu nun ilk kadın avukatı olma unvanını kazanmıştır. Daha sonra Baro levhasından kaydını sildirip; : İstanbul Aza Mülazımlığı, 1935 yılında aynı zamanda İstanbul 2. Ticaret Mahkemesi Aza Muavinliği, : İstanbul Ticaret Mahkemesi Azalığı yapmıştır. 29 Temmuz 1941 te istifa eden TİPİ, tarihinde Ankara Barosu na kayıt olup serbest avukatlık yapmaya başlamıştır tarihinde ise kaydını yeniden İstanbul Barosu na naklettirmiştir. Fatma Beyhan NİL TİPİ 2012/1 Hukuk Gündemi 15

7 Mesleğe olan hizmetleriniz ve adınız adalet toplumunda daima anılacaktır. Bu yazımızda, ülkemizin zorlu coğrafyası ve Cumhuriyet in ilk yıllarının getirdiği maddi manevi güçlüklere rağmen, adaleti tesis etmek için sağlıklarını dahi bir kenara atmayı göze alabilmiş, hâkimlerin ve savcıların, bütün meslek hayatları doğruluk ve feragat ile geçen, ilk temsilcilerinin mesleki yaşamları sizlerle paylaşılmıştır. Gerekli izinler alındıktan sonra, adaletin savunuculuğunu yapmış, Adalet Bakanlığı Sicil kayıtlarındaki 5200 sicil numarasından önce yer alan hâkimlerimizin ve savcılarımızın hukuk serüvenlerini de sizlerle paylaşmaya çalışacağız. Adaletin savunucusu olmuş mümtaz ve güzide bu şahsiyetlerin adları, adalet toplumunda daima anılacak ve asla unutulmayacaktır. 16 Hukuk Gündemi 2012/1