ÇOCUKLARDA VURMA DAVRANIŞI

Ebat: px

Şu sayfadan göstermeyi başlat:

Download "ÇOCUKLARDA VURMA DAVRANIŞI"

Meryem Kaptan
8 yıl önce
İzleme sayısı:

1 ÇOCUKLARDA VURMA DAVRANIŞI VELİ BÜLTENİ ARALIK 2012 ATA KOLEJİ REHBERLİK SERVİSİ

2 Sevgili Anneler ve Babalar, Bu ayki bültenimizde sizleri çocuklarda görülebilen olumsuz, istenmeyen davranışlar ve onları azaltmak adına uygulanabilecek yöntemler hakkında bilgilendirmek istiyoruz. Olumsuz davranışlar karsısında yapılabilecekleri şu başlıklar altında inceleyeceğiz: Davranışın nedenini anlamak, davranış öncesinde yapılabilecekler, davranış anında yapılabilecekler ve davranış sonrasında yapılabilecekler. Dilerseniz bu başlıkları bir örnek üzerinden, vurma davranışı, üzerinden detaylı inceleyelim. Olumsuz/İstenmeyen Davranışın Nedenini Anlamak: Çocuklar, özellikle 1-3 yaş arası dönemde, karşı gelme ve itiraz davranışları gösterirler, bağımsız olmak isterler, kıskançlık gibi çeşitli duyguları hissetmeye başlarlar. Bütün bu gelişimsel özelliklere bakacak olursak, çocuğunuz bunlardan dolayı olumsuz birtakım davranışlar sergiliyor olabilir. Çocuğunuzda herhangi bir olumsuz, istenmeyen davranışı engellemek için önce neden bu davranışı yaptığını anlamanız gerekiyor. Örneğin, çocuğunuz kıskandığı için, kendisini güvende hissetmediği için ya da başkasından gördüğü için vurma davranışı sergiliyor olabilir. Olumsuz bir davranışın nedenlerini araştırırken, çocuğunuzun içinde bulunduğu gelişim dönemi özelliklerinin yanı sıra onun kişisel özelliklerini, gelişim seviyesini, yaşını, davranışın ortaya çıktığı zaman ve durumları da dikkate almak gerekir. Olumsuz/İstenmeyen Davranış Öncesi Yapılabilecekler: Öncelikle sorun olan davranışı tanımlamak gerekir: "Çocuğun sorun olan davranışı nedir?". Bu davranışın ifade edilmesi ve bu tanımın çocuğun etrafındaki tüm yetişkinler için aynı olması önemlidir. Örneğin; çocuk arkadaşlarına vuruyor. Vurmak o çocuktaki öfkenin/kızgınlığın başka birisi üzerindeki ifadesi şeklinde gelişiyor. Davranışı tanımladıktan sonra o davranışı gözlemlemek gerekir. İstenmeyen davranışa yönelik bir yöntem izlemeye karar vermeden önce, o davranışa ilişkin tüm verileri toplamak önemlidir. Davranış ne zaman, nasıl, nerede, kimlerle ve neden oluşmakta. Örneğin; "Genelde ne zaman vuruyor?" sabahları, anne-babadan ayrıldığında, kendisine bir şey yapıldığında vb. "Davranışı tetikleyen nedir?"- istediği bir şeyin yapılmaması, annenin hayır demesi vb. "Zarar gören kim?" büyükler, küçükler. "Vurduktan sonra ne oluyor?"- Vurduğunu inkar ediyor, kendisine geri vuruluyor, gülüyor, özür diliyor vb. Olumsuz/İstenmeyen Davranış Anında Yapılabilecekler: Öncelikle çocuğun hiçbir vurma davranışı göz ardı edilmemeli ve buna izin verilmediği, bunun

sonrasında yapılabilecekler. Dilerseniz bu başlıkları bir örnek üzerinden, vurma davranışı, üzerinden detaylı inceleyelim.

3 istenmeyen bir davranış olduğu ona hissettirilmelidir. Eğer çocuk kendinden küçük birine vurduğunda buna kızılıyor, kendinden büyüğe vurduğunda buna gülünüyorsa bu tutarlı bir tutum değildir. Bu nedenle durum ne olursa olsun çocuğun hiçbir zaman başkasına zarar vermesi hoş görülmemelidir. Ayrıca çocuğun ne zaman, hangi durumlarda vurduğu gözlemlenip; bunun yerine kullanabileceği daha uygun yöntemleri/ davranışları ona göstermek gerekmektedir. Bir diğer önemli nokta da, çocuklar çevrelerindeki yetişkinleri taklit etme eğiliminde oldukları için, saldırgan davranışlar gösteren kişileri ve de saldırgan davranışların sergilendiği film, video, dizi, klip, poster, kitap, resim, gibi materyalleri çocuğunuzdan uzak tutmalısınız. Olumsuz/İstenmeyen Davranıştan Sonra Yapılabilecekler: Anne-babalar sabırla ve aynı kararlılıkla çocuğun her vurma davranışından sonra onunla birkaç dakika geçirmeli, yaptığının yanlış olduğunu ve neden başkalarına vurulmaması gerektiğini açıklamalıdırlar. Hatta vurma davranışının hangi durum ve zamanlarda gerçekleştiğini tespit ettikten sonra, istenmeyen davranış gerçekleşmeden önce gerekli önlemleri alıp, çocuğun dikkatini başka bir şeye yöneltmek ya da onu engellemek de faydalı olacaktır. Ayrıca anne ve babaların olumsuz davranış yerine istedikleri olumlu davranışın hedefini belirlemesi gerekir: "Olumsuz davranış yerine çocuğun hangi davranışı yapması isteniyor? Bu beklenti çocuğun gelişim ve kişilik özellikleri açısından gerçekçi mi?" İstenmeyen davranışları azaltmak/yok etmek için hangi yöntemler kullanılmalı (vurmayı tetikleyen durumları önlemek, istenen bir davranışı gösterdiğinde onu takdir etmek, vb) konusunda anne ve babaların ortak bir tutum geliştirmesi gerekmektedir. Çocuğun vurma davranışı azaldığında, çocuğun olumlu sosyal davranışlarına dikkat etmek, vurma davranışı yerine geliştirdiği olumlu davranışlarından ötürü onu takdir etmek, olumlu davranışın yerleşmesi acısından oldukça önemlidir. Vurma davranışı üzerinden çocuklardaki olumsuz, istenmeyen davranışları azaltma adına verdiğimiz önerileri, çocuğunuzda gözlemlediğiniz diğer olumsuz davranışlar üzerinde uygulamayı deneyebilirsiniz.

Ayrıca çocuğun ne zaman, hangi durumlarda vurduğu gözlemlenip; bunun yerine kullanabileceği daha uygun yöntemleri/ davranışları ona göstermek gerekmektedir.

4 HATIRLATICI NOTLAR Çocuklarda Vurma Davranışının Nedenleri Dış etkenler: Uykusuzluk, açlık gibi temel gereksinimleri karşılanmayan veya bu gereksinimleri geciktirilen çocuklarda saldırganlık eğilimi artar. Eve yeni bir bebeğin gelmesi, bakıcı değişikliği, anne babadan uzun süreli ayrı kalma gibi huzursuzluk yaratan bir hayat tarzı değişiklikleri de çocuğu saldırgan yapar. İyi davrandığında yeterince dikkat çekemeyen bir çocuk vurarak dikkat çekmeye çalışabilir. Çocuğun yakın çevresinde bulunan anne, baba, bakıcı, kardeş gibi kişilerin sert, saldırgan tutumları çocuktaki saldırganlık eğilimini arttırabilir. Fazla kontrollü bir çevrede bulunan çocuk yaşadığı hayal kırıklıkları nedeniyle vurma davranışı gösterebilir. Hiç sınır koyulmayan çocuklarda da saldırganlık davranışları görülebilir. Ebeveynin depresyonda olması, alkol ya da bağımlılık yapan ilaçlar kullanması, anne babanın sık tartışması, kavga etmesi çocuğun endişelenmesine, endişesini de saldırgan tutumlar sergileyerek göstermesine neden olur. Çocuğa bu durum karşısında anne babalar nasıl yaklaşmalıdır? Anne babanın vurma davranışı karşısında sakin olması ve bunun kabul edilemez bir davranış olduğunu sözel olarak belirtmesi gerekir. Çocuğa davranışının uygun olmadığı söylenmeli ve bu konu üzerinde çok durulmamalıdır. Ancak davranış tekrar ettiğinde bunun uygun olmadığı her seferinde belirtilmelidir. 1-2 yaş çocuklarının dikkat ve dinleme süreleri uzun olmadığı için ayrıntılı açıklamalar, nasihatler bir işe yaramaz. Bu yaş çocuklarına verilecek olan yönergelerin basit, sade ve anlaşılır olması gerekir. Anne babasına ya da başkalarına, arkadaşlarına vuran çocuğa anne babası da vurarak karşılık verirse, bu çocuğa nasıl yansır, sonuçları nasıl olur? İster şiddetli, isterse hafifçe, ister poposuna, isterse eline olsun vurmak davranışın azalması yerine artmasına neden olur. Çocuğa, vurmanın uygun olmayan bir davranış olduğunu anlatmanın en kolay ve sağlıklı yolu ona vurmamaktır. Çünkü çocuklar için anne babalarının yaptığı, söylediği her şey doğrudur. Çocuğuna vurulmaması gerektiğini ona vurarak anlatmaya çalışan anne babalar çocuklarına yanlış mesaj vermektedirler. Özellikle bu yaştaki

İyi davrandığında yeterince dikkat çekemeyen bir çocuk vurarak dikkat çekmeye çalışabilir.

5 çocuklar dediğimi yap, yaptığımı yapma anlayışını kavrayabilecek zihinsel olgunluğa sahip değillerdir. Anne babanın çocuğa vurması çocuğun problem çözme yöntemi olarak vurmayı öğrenmesine de neden olur. Dayakla büyüyen çocuklar kendi çocuklarını yetiştirirken de aynı yönteme başvururlar. Anne babanın çocuğa vurarak karşılık vermesi çocuğun hem anne babasına hem de kendisine olan güvenin sarsılmasına neden olur. Çocuğun vurma alışkanlığına bir çözüm getirilmezse bu durumun onun ileriki sosyal gelişimine ne gibi etkileri olur? Bazen anne babalar çocuğa kendini savunma yöntemi olarak vurmayı öğretebilirler. Vurmayı öğrenen bir çocuğun ileride kendini koruyabilen, başarılı biri olacağını düşünürler. Gerçekte bu böyle değildir. Çünkü başkalarına zarar veren çocuk arkadaşları, öğretmenleri ve diğer yetişkinler tarafından kabul görmez. Vurma davranışının çözülememesi veya pekiştirilmesi çocuğun sosyal ilişkiler kurmada zorlanmasına, çevresinden izole olmasına, kendisi gibi davranışları bulunan kişilerle arkadaşlık edip uygun olmayan ortamlarda bulunmasına neden olur. Çocuğun vurma alışkanlığından vazgeçmesi için önerileriniz nelerdir? Anne babalar ne yapabilirler? Vurma davranışı gösteren çocuğa kesinlikle vurarak tepki göstermeyin. Bu durum davranışın azalmasından çok pekişmesine neden olur. Çocuklar en çok anne babalarının davranışlarını örnek alırlar. Vurduğunda kimseye vurulmaz diyerek uyarın. Bunu her seferinde tekrar edin. Stres altında olduğunuz durumlarda (bir yere yetişmek, yemek yedirmeye çalışmak gibi) çekiştirme, vurma gibi sert davranışlardan kaçının. Koyduğunuz kural ve sınırların çocuğun yaşına ve becerilerine uygun, belirgin olmasına özen gösterin. Aşırı kural koyma ya da hiç kural koymama çocuğu saldırgan yapar. Sürekli engellenen çocukta vurma davranışı artar. Hayır demek yerine ona alternatifler sunun. Olumlu her davranışı aferin, bravo diyerek, alkışlayarak ödüllendirin. Çocuğunuzun yorgun, uykusuz, aç ya da hasta olmadığından emin olun.

Anne babanın çocuğa vurarak karşılık vermesi çocuğun hem anne babasına hem de kendisine olan güvenin sarsılmasına neden olur.

6 Şarkı söylemek, dans etmek, kitap okumak gibi sakinleştirici aktiviteler yapın. Bulunduğu ortamdan uzaklaştırarak sakinleşmesini sağlayın. Vurabileceğini düşündüğünüz zaman davranış gerçekleşmeden durdurmaya çalışın Çocuklarınızla mutlu, keyifli günler dileğiyle.

Bulunduğu ortamdan uzaklaştırarak sakinleşmesini sağlayın.

Benzer belgeler

Can kardeş Rehberlik ve Psikolojik Danışma Birimi Nisan Ayı Rehberlik Bülteni Can Velimiz ;

Can kardeş Rehberlik ve Psikolojik Danışma Birimi Nisan Ayı Rehberlik Bülteni Can Velimiz ; Anne babalar için çocuklarının ilk kelimelerini duymak heyecan verici bir deneyimdir. Duyduğu yeni kelimeleri