SOSYAL GÜVENL K HUKUKU

Transkript

1 I Prof. Dr. Ali GÜZEL Kadir Has Üniversitesi Hukuk Fakültesi Prof. Dr. Ali R za OKUR Yeditepe Üniversitesi Hukuk Fakültesi Doç. Dr. Nurflen CAN KL O LU Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi SOSYAL GÜVENL K HUKUKU 5510 say l Kanuna ve de iflikliklerine göre haz rlanm fl 13. Bas

2 II Yay n No : 2333 Hukuk Dizisi : Bas - Nisan STANBUL 13. Bas - Ekim STANBUL ISBN Copyright Bu kitab n bu bas s n n Türkiye deki yay n haklar BETA Bas m Yay m Da- t m A.fi. ye aittir. Her hakk sakl d r. Hiçbir bölümü ve paragraf k smen veya tamamen ya da özet halinde, fotokopi, faksimile veya baflka herhangi bir flekilde ço alt lamaz, da t lamaz. Normal ölçüyü aflan iktibaslar yap lamaz. Normal ve kanunî iktibaslarda kaynak gösterilmesi zorunludur. Dizgi : Beta Bas m A.fi. Bask - Cilt : Kahraman Neflriyat Ofset San. Tic. Ltd. fiti. (Sertifika No: 12084) Yüzy l Mah. Matbaac lar Cad. Atahan No: 34 K: 4 Ba c lar/ stanbul (0-212) Kapak Tasar m : Gülgonca Çarp k Beta BASIM YAYIM DA ITIM A.fi. Narl bahçe Sokak No. 11 Ca alo lu - STANBUL Tel : (0-212) Fax: (0-212)

3 III ÖNSÖZ Sosyal Güvenlik Hukukunun Nisan 2009 da yay nlad m z 12. bask s, ö rencilerimizin ve di er hukuk çevrelerinin yo un ilgisi nedeniyle yine k - sa sürede tükenmifltir. Yazarlar için mutluluk kayna olan bu durum, 13. bask y haz rlama sorumlulu unu da beraberinde getirmifltir. Özellikle Sosyal Güvenlik alan nda kitap yazmak, kum üzerine yaz yazmaya ya da flato infla etmeye benzer; hukukçu olarak karmafl k konular aç kl a kavuflturman n sevincini yaflarken, mevzuat de ifliklikleri veya yarg kararlar yla gelen her yeni dalga, bir süre önce yaz lm fl olanlar bir ölçüde anlams z k lar ve görkemli oldu u san lan kumdan flatoyu bir anda yok eder. Kitab m z n öteki bask lar gibi 12. bask s da bu yazg y paylaflm flt r. Gerçekten, kamuoyunda genifl yank uyand ran tarihli 4447 say l flsizlik Sigortas Kanunu nun getirdi i önemli de iflikliklerin henüz tam olarak sonuçlar de erlendirilmeden, çok say da KHK (616, 617, 618, 619) yürürlü e konulmufl, bunlar n dayand yetki yasas n n Anayasa Mahkemesi taraf ndan iptali üzerine ortaya ç kan yasal bofllu u gidermek amac yla 2003 y l nda 4904, 4947, 4956, 4958 say l yasalar ç kar lm flt r. Bu de- iflim rüzgar, 2004 de de devam etmifl, 5073 ve 5198 say l Yasalar yürürlü- e konularak, sosyal güvenlik alan nda önemli de ifliklikler öngörülmüfltür. Ancak mevzuattaki bu de iflim rüzgar, k sa bir süre sonra f rt naya dönüflmüfl ve Türk Sosyal Güvenlik Sisteminde çok daha köklü de ifliklikleri öngören ve isabetli bulmad m z (bu konudaki ayr nt l de erlendirmelerimiz için bkz. 8), Sosyal Güvenlik Sisteminde Reform veya Sosyal Güvenlik Sisteminde Yeniden Yap land rma tart flma ve çal flmalar bafllat lm flt r. Sosyal Güvenlik Kurumlar n n aç klar n n her y l ç gibi büyümesi ve zorunlu olarak bu aç klar n genel bütçeden yap lan transferlerle kapat lmaya çal fl lmas, Çal flma ve Sosyal Güvenlik Bakanl n, sistemin sorunlar - na çözüm getirmek amac yla, belirtilen reform kapsam nda yeni bir sosyal güvenlik modeli aray fl na yöneltmifltir. Söz konusu model tek çat ve tek yasa modeli olarak adland r lmakta, bu modelde mevcut sosyal güvenlik kurulufllar tümüyle ortadan kald r larak, tek bir sosyal güvenlik kurumuna dönüfltürülmekte ve sosyal güvenlik haklar da tek bir yasa içinde düzenlenmektedir. Kitapta ayr nt lar n aç klad m z bu reform kapsam nda, kurumsal yap da tek çat esas n öngören 5502 say l Sosyal Güvenlik Kurumu Kanu-

4 IV nu (RG, , 26173) yürürlü e girmifl ve bu Yasa ile mevcut sosyal güvenlik kurumlar n n (Sosyal Sigortalar Kurumu, Ba -Kur ve T.C. Emekli Sand ) tüzel kiflilikleri sona erdirilmifl ve tümünün malvarl Sosyal Güvenlik Kurumu na devredilmifltir. Primli rejim kapsam ndaki sosyal güvenlik haklar aç s ndan ise, Tek Yasa olarak, tarihinde 5510 say l Sosyal Sigortalar ve Genel Sa l k Sigortas Kanunu kabul edilmifltir (RG., , 26200). Ancak, bu Yasan n baz önemli maddeleri, Anayasa Mahkemesinin tarihli karar yla (E.2006/111, K. 2006/112, RG , 26392/5.M) iptal edilmifl ve birçok hükmünün yürürlü ü durdurulmufltur. Bu geliflme üzerine, Yasan n yürürlük tarihi birçok kez ertelenmifl, Anayasa Mahkemesi karar do rultusunda, 5510 say l Yasada toplam 283 de ifliklik öngören yasalar kabul edilmifl (5655, 5754, 5763, 5797, 5838) ve nihayet bu de ifliklikler kapsam nda Yasan n baz hükümlerinin farkl tarihlerde ( ; ; ) ve geri kalan hükümlerinin ise 2008 y l Ekim ay bafl nda yürürlü e girece i hüküm alt na al nm fl (m.108) ve bu tarih itibariyle Yasa yürürlü e girmifltir. Ancak, 5510 say l Kanun ile de hedeflenen amaca ulaflmada baflar l olunamam fl, Ekim 2008 de yürürlü- e giren bu Kanunda, 12 de iflik Kanunla (5655, 5754, 5763, 5774, 5787, 5838, 5917, 5921, 5947, 5951, 5997, 6009 say l kanunlar ) bugüne kadar toplam 299 de ifliklik yap lm flt r say l Yasa tüm hükümleriyle yürürlü e girmifl bulunmakla birlikte, Sosyal Güvenlik Sisteminde reform ile hedeflenen sosyal güvenlik haklar aç s ndan tek yasa esas, ne yaz k ki gerçeklefltirilememifltir. Çünkü, 5510 say l Yasa, öngördü ü çok say daki geçifl hükmü yan nda, 506, 2925, 1479 ve 5434 say l Yasalar n birçok hükmünü yürürlükte b rakm flt r. Özellikle devlet memurlar ve di er kamu görevlilerinin 5510 ve 5434 say l yasalara tabi olmalar aç s ndan çok önemli bir ay r m yap lm flt r. Gerçekten, 5510 say l Yasan n yürürlü ünden önce 5434 say l Yasan n kapsam nda olan devlet memurlar ve di er kamu görevlileri hakk nda, eskiden oldu- u gibi 5434 say l Yasan n uygulanmas esas benimsenmifltir. Böylece, baz hükümleri d fl nda yürürlükten kald r lm fl olan 5434 say l Yasan n bu kategoride yer alan devlet memurlar hakk nda aynen ve uzun süre uygulanmaya devam edilmesi söz konusu olmaktad r. Yasa yapma tekni i aç s ndan ortaya ç kan bu çeliflki d fl nda, devlet memurlar aras nda farkl yasalara tabi olma yönünden de, Anayasa hükümlerine ve Anayasa Mahkemesinin kararlar na aç kça ayk r düflen çok ciddi bir eflitsizlik yarat lm fl bulunulmaktad r. Tüm bu yasal düzenlemeler dikkate al nd nda, sosyal güvenlik haklar aç s ndan 5510 say l Yasa d fl nda, an lan di er yasalar n çok say daki hükmü ile bu Yasan n yürürlü ünden önce devlet memuru olanlar aç s ndan 5434 say l Yasan n yürürlükten kald r lm fl tüm hükümlerinin uygulanmas söz konusu olacakt r. Bu olgu, mevzuat da n kl n ortadan kald rarak, tek yasa ile sigortal lar aras ndaki norm ve standart birli ini sa lama ama-

5 V c yla gerçeklefltirilmek istenen reformun ne denli baflar s z oldu unu ve yeni bir mevzuat karmafl kl n ortaya ç kard n çok aç k olarak gözler önüne sermektedir. Bundan daha da önemli olarak, sosyal güvenlik sisteminde reform yap larak, kara delik olarak nitelendirilen sosyal güvenlik kurumlar n n bütçe aç klar n giderme hedefine de, ne yaz k ki, ulafl lamam flt r. Gerçekten, 2009 Y l Program na göre, 2009 y l nda sosyal güvenlik kurulufllar n n toplam gelirlerinin 81,3 milyar TL, toplam giderlerinin 102,8 milyar TL ve gelir gider fark n n 21,4 milyar TL olmas öngörülmektedir. GSYH ya oran olarak, gelirlerin yüzde 7,32, giderlerin yüzde 9,21 ve aç n yüzde 1,92; 2010 y l nda ise, sosyal güvenlik kurulufllar n n toplam gelirlerinin 83,6 milyar TL, toplam giderlerinin 115,4 milyar TL ve gelir gider fark - n n 31,8 milyar TL olmas öngörülmüfltür. Buna göre, GSYH ya oran olarak, gelirlerin %8,13; giderlerin %11,22 ve aç n %3,09 olmas hedeflenmifltir (DPT 2010 Y l Program, 68). Sosyal güvenlik reformunun, özellikle sa l k harcamalar ndaki sürekli art fl nedeniyle gelecek y llarda da bu tabloyu de ifltiremeyece i söylenebilir. Kitab m z n bu yeni bas s n haz rlarken mevzuattaki geliflmeler, kurumsal yap da tek çat esas n öngören 5502 say l Yasa yan nda, 5510 say - l Sosyal Sigortalar ve Genel Sa l k Sigortas Yasas n n genel sistemati i esas al narak, k sa ve uzun vadeli sigorta kollar ile genel sa l k sigortas ayr nt l bir biçimde aç klanm flt r. Kitab n 1-8, 12-14, 20-21, paragraflar Prof. Dr. A. Güzel; 22-24, paragraflar Prof. Dr. A.R. Okur; 9-11, paragraflar ise Doç. Dr. N. Caniklio lu taraf ndan kaleme al nm flt r. Kitab n sistemati inde ve metnin kaleme al n fl nda, ö rencilerimize, Sosyal Güvenlik Hukukunun temel esaslar n ö retmek amac ön planda tutulmufltur. Bu nedenle, Türk Sosyal Güvenlik Sistemi, karmafl k yap s na karfl n, bir bütün içinde ele al n p incelenmifltir. Onüçüncü bask haz rlan rken Ekim 2010 tarihine kadar olan mevzuat de ifliklikleri, yarg kararlar ve yeni yay nlar dikkate al nm fl, kitap tümüyle gözden geçirilerek, baz bölümler yeniden kaleme al nm flt r. Bu bask daki üstün çaba ve desteklerinden dolay de erli çal flma arkadafllar m z, Yard. Doç. Dr. Arzu Arslan Ertürk, Yard. Doç. Dr. Saim Ocak, Ö r. Gör. Dr. Ercüment Özkaraca ya, Araflt rma Görevlileri Deniz Ugan, pek Kocagil ve Canan Ünal a; kitab n dizgi ve sayfa düzenlemelerini, her zaman oldu u gibi bu kez de büyük bir titizlik ve özveriyle gerçeklefltiren Feridun K l nç ile bas m ve yay m sa layan Beta Bas m Yay m Da t m A.fi.nin de erli yöneticisi Seyhan Satar baflta olmak üzere, kitab n bask hizmetinde eme i geçen tüm çal flanlara, ayr ayr teflekkür borçluyuz. Ekim 2010 Ali GÜZEL Ali R za OKUR Nurflen CAN KL O LU

6 VII Ç NDEK LER B R NC KISIM SOSYAL GÜVENL K HUKUKUNA G R fi Birinci Bölüm SOSYAL GÜVENL K KAVRAMI VE TAR HSEL GEL fi M 1. Sosyal Güvenlik Kavram...1 I. Sosyal Güvenlik ve Sosyal Riskler Genel Olarak Ortaya Ç k fl Nedenlerine Göre Sosyal Riskler Sonuçlar na Göre Sosyal Riskler...3 II. Genifl Anlamda Sosyal Güvenlik Sosyal Güvenlik ve Bireysel Ekonomik Güvence Sosyal Güvenli in Önleyici Fonksiyonu Sosyal Güvenlik ve Kiflili in Gelifltirilmesi...7 III. Dar Anlamda Sosyal Güvenlik...7 IV. Geleneksel Koruma Tekniklerinin Yetersizli i ve Özgün Sosyal Güvenlik Sistemlerinin Kaç n lmazl Geleneksel Koruma Teknikleri Özgün Sosyal Güvenlik Sistemlerinden Ba ms z Sosyal Güvenlik Hukukuna Sosyal Güvenlik Sistemlerinin Tarihsel Geliflimi...14 I. Sosyal Güvenlik Sistemlerinin Bat Ülkelerindeki Tarihsel Geliflimi...15 A. Sosyal Güvenlik Sistemlerinin Oluflumunu Haz rlayan Ekonomik ve Sosyal Koflullar...15 B. lk Sosyal Güvenlik Sistemleri ve Özellikleri fl Kazalar ve Meslek Hastal klar n n Do urduklar Zarar n Tazminine liflkin lk Sistemler lk Sosyal Sigorta Sistemleri Aile Yard mlar n Öngören lk Sistemler...20 C. Ça dafl Sosyal Güvenlik Düflüncesine Öncülük Eden Sistemler A ustos 1935 Tarihli A.B.D. Sosyal Güvenlik Yasas n n Öngördü ü Sistem Yeni Zelanda n n Sosyal Güvenlik Sistemi Yeni Bir Sosyal Güvenlik Kuram : Beveridge Raporu...24 II. Türk Sosyal Güvenlik Sisteminin Tarihsel Geliflimi...25

7 VIII 1. Osmanl mparatorlu u Dönemi Cumhuriyetin lan ndan Önceki Büyük Millet Meclisi Hükümeti Dönemi Cumhuriyet Dönemi Uluslararas Hukukta ve Avrupa Hukukunda Sosyal Güvenlik...37 I. Uluslararas Hukuk Belgelerinde Yeni Bir Sosyal Güvenlik Anlay fl...37 II. nsan Haklar Evrensel Bildirisi...38 III. Sosyal Güvenli in Asgari Normlar na liflkin Uluslararas Çal flma Örgütünün 102 Say l Sözleflmesi...39 IV. Avrupa Konseyi Çerçevesinde Oluflturulan Sosyal Güvenlik Belgeleri Avrupa Sosyal fiart Avrupa Sosyal Güvenlik Kodu ve Avrupa Sosyal Güvenlik Sözleflmesi...42 V. Avrupa Birli i Sosyal Güvenlik Hukuku Kurucu Antlaflmalarda Sosyal Güvenlik Avrupa Birli i Temel Haklar fiart Sosyal Güvenlik Alan ndaki Tüzükler...46 VI. ki Tarafl Sosyal Güvenlik Sözleflmeleri...48 kinci Bölüm SOSYAL GÜVENL N ÇA DAfi E L MLER ve BOYUTLARI 4. Sosyal Güvenli in Ça dafl lke ve E ilimleri...51 I. lke ve E ilimleri Yönlendiren Etkenler...51 II. Sosyal Güvenli in Yayg nlaflt r lmas Kifliler Aç s ndan Kapsam n Geniflletilmesi Sosyal Riskler Aç s ndan Kapsam n Geniflletilmesi...54 III. Yönetim ve Tekniklerde Bütünlük Yönetimde Teklik Tekniklerde Bütünlük...55 IV. Devletin Sosyal Güvenli in Finansman na Kat lmas Sosyal Güvenli in Boyutlar...57 I. Toplu Bak fl...57 II. Sosyal Güvenlik ve Ekonomi Ülkelerin Ekonomik Geliflmifllik Düzeylerinin Sosyal Güvenlik Sistemlerine Etkisi Ekonomik Konjonktürün Sosyal Güvenlik Sistemlerine Etkisi Sosyal Güvenlik Sistemlerinin Ekonomik Yap Üzerindeki Etkileri...61 III. Sosyal Güvenlik ve Demografi Demografik Verilerin Sosyal Güvenlik Sistemlerine Etkisi Sosyal Güvenlik Sistemlerinin Demografik Yap ya Etkisi...64 IV. Sosyal Güvenlik ve Sosyoloji Sosyolojik Verilerin Sosyal Güvenlik Sistemlerine Etkisi Sosyal Güvenlik Sistemlerinin Sosyolojik Verilere Etkisi Sosyal Güvenli in Finansman...68 I. Finansman Kaynaklar...68

8 IX 1. flçi ve flverenlerin Sosyal Güvenli in Finansman na Kat lmalar Devletin Ulusal Bütçeden Sosyal Güvenli in Finansman na Katk s Finansman Kayna Olarak Vergiler...72 II. Finansman Yöntemleri Kapitalizasyon (Fon Biriktirme) Yöntemi Da t m Yöntemi Sosyal Güvenlik Hukukunun Kaynaklar ve Hukuk Sistemi çindeki Yeri...75 I. Sosyal Güvenlik Hukukunun Kaynaklar Yasama Kaynaklar Yürütme Kaynaklar Yarg Kararlar...77 II. Sosyal Güvenlik Hukukunun Hukuk Sistemi çindeki Yeri Sosyal Güvenli in Kamu Hukuku çinde Yer Almas Sosyal Güvenlik Hukuku ile fl Hukuku Aras ndaki liflki Türk Sosyal Güvenlik Sisteminde Reform...79 I. Genel Bilgi...79 II. Reformun Gerekçeleri ve Öngörülen Model Aç s ndan De erlendirilmesi Reformun Gerekçeleri ve Öngörüleri Reformun Gerekçeleri ve Etkinli i Aç s ndan De erlendirilmesi...82 III. Reform Kapsam nda Gerçeklefltirilen Yasal Düzenlemelerin Temel Esaslar Kurumsal Yap da Tek Çat Esas : 5502 Say l Sosyal Güvenlik Kurumu Yasas Sosyal Sigorta Haklar Aç s ndan Tek Yasa Esas : 5510 Say l Sosyal Sigortalar ve Genel Sa l k Sigortas Yasas Primsiz Ödemeler Aç s ndan Tek Yasaya Do ru...90 K NC KISIM TÜRK SOSYAL GÜVENL K HUKUKUNDA SOSYAL S GORTALAR Birinci Bölüm SOSYAL S GORTALARIN UYGULANMA ALANI - YÖNET M F NANSMANI (PR MLER) 9. Sosyal Sigortalar n Uygulanma Alan...91 I. Kifliler Aç s ndan Uygulanma Alan...92 A. Toplu Bak fl...92 B. Sigortal Say lanlar fl Sözleflmesine Göre Çal flan Sigortal lar (m.4/i, a) Ba ms z Çal flanlar (m.4/i, b) Devlet Memurlar ve Di er Kamu Görevlileri (m.4/i, c) C. Sigortal Say lmayanlar flverenin Ücretsiz Çal flan Efli Konut çinde Yap lan fllerde Çal flanlar Ev Hizmetlerinde Çal flanlar Askerlik Hizmetlerini Er ve Erbafl Olarak Yapmakta Olanlar le Yedek Subay Okulu Ö rencileri...120

9 X 5. Kendi Ülkelerinde Sigortal Olan Yabanc lar Yap m ve Üretim fllerinde Çal flan Ö renciler Sa l k Kurumlar nda fle Al flt r lmakta Olan Hasta veya Sakatlar Ba ms z Çal flanlar ve Devlet Memurlar ndan 18 Yafl ndan Küçük Olanlar Tar m fllerinde Süreksiz fllerde Çal flanlarla Tar msal Faaliyette Bulunup Ayl k Geliri Düflük Olanlar Ba ms z Çal flanlardan Ayl k Geliri Düflük Olanlar Kamu darelerinin D fl Temsilciliklerinde stihdam Edilenler D. K smen Sigortal Say lanlar Hükümlü ve Tutuklular Ç raklar ve flletmelerde Mesleki E itim Gören Ö renciler Stajyerler Üniversitede K smi Zamanl Olarak Çal flt r lan Ö renciler Harp Malulleri ile Vazife Malulü Olanlar Kursiyerler Yurt D fl na Çal flmak Üzere Gönderilenler say l Kanun Gere ince fl Kayb Tazminat Alanlar Sosyal Güvenlik Kurumlar ndan Malullük veya Emekli Ayl Almakta Olanlar E. Sigortal l k Hallerinin Çak flmas Zorunlu Sigortal l k Hallerinin Çak flmas Zorunlu Sigortal l k ile ste e Ba l Sigortal l n Çak flmas Yasal Düzenlemeye Uygun Olmayan Sigortal l k Hali ve Türü çin Prim Ödenmesi F. Sigortal l n Bafllang c : Zorunluluk lkesi Zorunluluk lkesi Sigortal l n Bafllang c Sigortal lar n Kuruma Bildirilmesi G. Sigortal l k Süresi ve Sigortal l k Niteli inin Sona Ermesi Sigortal l k Süresi Sigortal l k Niteli inin Sona Ermesi Özel düzenleme: Hastal k ve Anal k Hükümlerinde Sigortal l k Niteli inin Yitirilmesi Sigortal l k Niteli inin Sona Erdi inin Kuruma Bildirilmesi Bildirim Yükümlülü ünün Yerine Getirilmemesinin Yapt r m H. Sigortal l k Sürelerinin Birlefltirilmesi Say l Kanundan Önceki Dönem Say l Kanun Dönemi I. ste e Ba l Sigortal l k Genel Olarak ste e Ba l Sigortadan Yararlanma Koflullar ste e Ba l Sigortal l n Bafllamas ve Sona Ermesi Primlerin Ödenmesi ste e Ba l Sigortal l n Sonuçlar Sigortal n n Aile Bireyleri Bakmakla Yükümlü Olunan Kimseler Hak Sahipleri

10 XI J. flveren, flveren Vekili ve Alt flveren Kavramlar flveren flveren Vekili Alt flveren II. Yer Aç s ndan Uygulanma Alan flyeri Kavram flyerinin Sosyal Sigortalar Kurumuna Bildirilmesi Sosyal Sigortalar n dari Yönetimi I. Genel Olarak II. Sosyal Güvenlik Sisteminde Yeniden Yap lanma III. Sosyal Güvenlik Kurumu Genel Olarak Kurumun Organlar IV. Sosyal Sigortalarda Denetim Mekanizmas D fl Denetim ç Denetim Yarg sal Denetim Sosyal Sigorta Yüksek Sa l k Kurulu V. Sosyal Sigortalar Kurumunun Hukuksal Yap s Kurum Tüzel Kiflili inin Hukuksal Niteli i Kurumun fllemleri ve Malvarl Sosyal Sigortalar n Finansman Kayna Olarak Primler I. Prim Kavram ve Prim Oranlar Prim Kavram Prim Oranlar II. Prim Matrah n n Hesaplanmas Primlerin Hesab nda Esas Al nacak Kazançlar Prim Matrah na Dahil Edilmeyecek Kazançlar III. Sigortal n n Günlük Kazanc n n Belirlenmesi ve S n rlar Günlük Kazanc n Belirlenmesine liflkin Temel Esaslar Ayn Zamanda Birden Fazla flverenin flinde Çal flan Sigortal n n Primlerinin Hesaplanma Yöntemi Günlük Kazanc n Alt ve Üst S n r IV. Ayl k Prim ve Hizmet Belgesi, Kuruma Gönderilmesi ve Gönderilmemesinin Yapt r m Ayl k Prim ve Hizmet Belgesi Ayl k Prim ve Hizmet Belgesinin Kurumca Re sen Düzenlenmesi ve Primlerin Re sen Hesaplanmas Ayl k Prim ve Hizmet Belgesinin Kuruma Verilmemesinin Yapt r m : dari Para Cezas Sigortal Hizmetlerin (Sigortal l n) Tespiti V. Primlerin Ödenmesi ve Ödenmemesinin Yapt r m Prim Ödeme Yükümlüleri Primlerin Ödenme Süresi...282

11 XII 3. Primlerin Ödenmesine liflkin Esaslar ve Tahsilat Kolaylaflt r c Düzenlemeler Sosyal Sigorta Primlerinde Teflvikler Primleri ve dari Para Cezalar n Süresinde Ödememenin Yapt r m : Gecikme Cezas ve Zamm ile Müteselsil Sorumluluk flverenlerin Prim Borçlar n n Ertelenmesi ve Yeniden Yap land r lmas (Taksitlendirilmesi) Kamu Kurulufllar nca hale Yoluyla Yapt r lan fllerde flverenlerin Kuruma Borcu Olmad n n Araflt r lmas ve Prim Borcunun Hakedifllerden Kesilmesi haleli fller ile Özel Bina nflaat flyerleri çin Asgari flçilik Tespiti ve lifliksizlik Belgesi Verilmesi Prim Borçlar nda Zamanafl m Yersiz Al nan Primlerin Geri Verilmesi kinci Bölüm SOSYAL S GORTA TÜRLER Birinci Alt Ay r m K sa Vadeli Sigorta Türleri 12. fl Kazas ve Meslek Hastal Sigortas I. fl Kazalar ve Meslek Hastal klar n n Ürkütücü Boyutlar ve Önleyici Tedbirlerin Kaç n lmazl fl Kazalar ve Meslek Hastal klar n n Ürkütücü Boyutlar fl Kazalar ve Meslek Hastal klar n n Bafll ca Nedenleri Kazalar Önleyici Tedbirlerin Kaç n lmazl II. fl Kazas ve Meslek Hastal Kavramlar A. fl Kazas Kavram Genel Olarak fl Kazas n n Tan m fl Kazas n n Unsurlar fl Kazas n n Kuruma Bildirilmesi ve Kurum Taraf ndan Soruflturulmas B. Meslek Hastal Meslek Hastal Kavram Meslek Hastal n Saptama Yöntemi III. Sigortal ya ve Hak Sahiplerine Sa lanan Yard mlar A. Sigortal ya Yap lacak Yard mlar Sa l k Yard mlar Parasal Yard mlar B. Sigortal n n Ölümü Halinde Hak Sahiplerine Yap lan Parasal Yard mlar Cenaze Giderlerinin Ödenmesi Efl ve Çocuklara Gelir Ba lanmas Evlenme Ödene i Sigortal n n Ana ve Babas na Gelir (Ölüm Geliri) Ba lanmas Hak Sahiplerinin Gelirlerinin Bafllang c, Kesilmesi ve Yeniden Ba lanmas...374

12 XIII IV. fl Kazas veya Meslek Hastal Nedeniyle flveren ve Üçüncü Kiflilerin Sosyal Sigortalar Kurumu Karfl s ndaki Sorumlulu u A. flverenin Sosyal Güvenlik Kurumu Karfl s ndaki Sorumlulu u SSGSSK. m. 21 Çerçevesinde flverenin Sorumlulu u Yasal Yükümlülüklerini Yerine Getirmeyen flverenin Kurum Karfl s ndaki Sorumlulu u B. Üçüncü Kiflilerin Kurum Karfl s ndaki Sorumlulu u Hastal k Sigortas I. Genel Olarak II. Sigortal ya Sa lanan Yard mlar A. Sa l k Yard mlar B. Geçici fl Göremezlik Ödene i Hak Kazanma Koflullar Miktar ve Ödenmesi Geçici flgöremezlik Ödene inin Verilmemesi, Geri Al nmas veya Azalt lmas III. Sigortal n n Hastal Nedeniyle flverenin ve Üçüncü Kiflinin Sorumlulu u flverenin Kurum Karfl s ndaki Sorumlulu u Üçüncü Kiflinin Kurum Karfl s ndaki Sorumlulu u Anal k Sigortas I. Genel Olarak II. Sigortal Kad na veya Sigortal Erke in Sigortal Olmayan Kar s na Sa lanan Yard mlar ve Koflullar Sa l k Hizmetleri Emzirme Ödene i Geçici fl Göremezlik Ödene i kinci Alt Ay r m Uzun Vadeli Sigorta Türleri 15. Malullük Sigortas I. Genel Olarak II. Malullük Ayl Ayl k Ba lama Koflullar Ayl n Hesaplanma Yöntemi Ayl klar n Bafllang c, Ödenmesi ve Alt S n r Ayl n De iflmesi Ayl n Kesilmesi ve Yeniden Bafllamas Gelir ve Ayl klar n Birleflmesi III. Devlet Memurlar ve Di er Kamu Görevlileri Aç s ndan Özel Malullük Durumlar : Vazife Malullü ü ve Harp Malullü ü Vazife Malullü ü Harp Malullü ü IV. Malullük Ayl Alanlara Sa lanan Di er Yard mlar Sa l k Yard m fle Al flt rma (Rehabilitasyon) Sosyal Yard m Zamm...452

13 XIV 4. Yol Paras ve Zorunlu Giderler Devlet Memurlar na (m.4/i, c) Özgü Bir Yard m: Emekli kramiyesi Ödenmesi V. Kurumun Ba lad Malullük Ayl n Üçüncü Kiflilere Rücuu Yafll l k Sigortas I. Yafll l k Sigortas n n Amac II. Yafll l k Sigortas Yard m : Yafll l k Ayl A. Yafll l k Ayl Koflullar Belirli Bir Yafl n Doldurulmas ve Prim Ödeme Gün Say s n n Tamamlanmas Sigortal n n fline veya Sa l k Durumuna Ba l Olarak Yafl ve Prim Ödemeye liflkin Özel Koflullar flten Ayr lma Sigortal n n Kuruma Baflvurmas B. Koflullar Etkileyen Nedenler Yaflla lgili Olanlar Primle lgili Olanlar Sigortal l k Süresi ve Prim Ödeme Gün Say s n Etkileyen Nedenler C. Yafll l k Ayl n n Hesaplanmas Genel Olarak Ortalama Ayl k Kazanç Yafll l k Ayl Oran Yafll l k Ayl n n Hesab nda Geçifl Hükümleri Ayl n Bafllang ç Tarihine Göre Güncelleme D. Yafll l k Ayl na liflkin Özel Düzenlemeler: Baz Kamu Görevlilerinin Yafll l k Ayl klar Cumhurbaflkan, TBMM Baflkan ve Baflbakana Ayl k Ba lanmas Yafl Haddinden, Kadrosuzluk ya da Disiplin Nedeniyle Resen Yafll l k Ayl Ba lanacak Haller E. Yafll l k Ayl n n Ödenmesi Kurumca Yap lacak Yafll l k Ayl Tahsis fllemleri Yafll l k Ayl n n Bafllang c ve Ödenme Dönemleri Avans Ödenmesi Yafll l k Ayl n n Bildirimi Yafll l k Ayl n n Alt S n r ve Art r lmas De iflen Gelir ve Ayl klar n Bafllang c Yersiz Ödemelerin Geri Al nmas Yafll l k Ayl n n Devir ve Haciz Yasa F. Yafll l k Ayl n n Kesilmesi ve Yeniden Ba lanmas Genel Kural Sosyal Güvenlik Destek Primi Ödeyerek Çal flma G. Gelir ve Ayl klar n Birleflmesi III. Toptan Ödeme IV. Yafll l k Ayl Alanlara Sa lanan Öteki Yard mlar Sa l k Yard m Sosyal Yard m Zamm Kamu Görevlilerine liflkin Özel Bir Yard m: Emekli kramiyesi Ödenmesi...552

14 XV V. Tar m fllerinde Çal flanlara Ba lanacak Yafll l k Ayl Yafll l k Ayl na Hak Kazanma Koflullar Yafll l k Ayl Geçifl Dönemi Özel Koflullar Ölüm Sigortas I. Genel Olarak II. Ölüm Sigortas Temel Yard m : Ölüm Ayl Ölüm Sigortas Yard mlar ndan Yararlanacaklar Ölüm Ayl n n Koflullar Ölüm Ayl na Esas Olacak Sigortal Ayl Ayl n Hak Sahipleri Aras nda Paylaflt r lmas Hak Sahiplerinin Kuruma Baflvurmas Ölüm Ayl n n Bafllang c Ölüm Ayl n n Ödenmesi Ayl klar n Alt ve Üst S n r Ölüm Ayl klar n n Art r lmas, Kesilmesi ve Yeniden Ba lanmas ile Yoklama fllemleri Ayl klar n Birleflmesi Ölüm Ayl n n Avans Olarak Ödenmesi ve Haciz Yasa Yersiz Ödemelerin Geri Al nmas III. Ölüm Sigortas ndan Sa lanan Di er Yard mlar Toptan Ödeme Evlenme Ödene i Cenaze Ödene i Sa l k Yard m Sosyal Yard m Zamm Kamu Görevlisinin Ölümü Halinde Özel Bir Yard m: Emekli kramiyesi IV. Kurumun Ba lad Ölüm Ayl n Üçüncü Kiflilere Rücuu Üçüncü Bölüm 5510 SAYILI YASADAN ÖNCE S GORTALI OLAN KAMU GÖREVL LER NE UYGULANACAK HÜKÜMLER Say l Emekli Sand Kanunundan Kaynaklanan Haklar I. Genel Olarak II. Emekli Sand fltirakçilerine Ayl k Ba lanmas Emekli Ayl Malullük Ayl Dul ve Yetim Ayl Ayl k Alanlarla lgili Ortak Kurallar Ayl klar n Alt S n r III. Toptan Ödeme IV. Keseneklerin Geri Verilmesi Devlet Memuru ve Di er Kamu Görevlilerinin 657 Say l Kanundan Kaynaklanan Haklar I. Hastal k zni II. Aile Yard m ve Do um Yard m Ödene i III. Ölüm Yard m

15 XVI Dördüncü Bölüm fis ZL K S GORTASI 20. flsizlik Sigortas n n Kapsam -Yönetimi-Finansman I. Genel Olarak flsizli in Bireysel ve Toplumsal Etkileri flsizlik ve Sosyal Güvenlik flsizlik Sigortas n n Amac ve Özellikleri II. flsizlik Sigortas n n Kapsam Sigortal Say lanlar Sigortal Say lmayanlar Sigortal lar n Tescili flsizlik Sigortas Aç s ndan flveren, flveren Vekili ve flyeri Kavramlar III. flsizlik Sigortas n n Yönetimi ve Finansman dari Yönetimi Finansman (Gelir) Kaynaklar ve Finansman Yöntemi flsizlik Sigortas Yard mlar I. flsizlik Ödene i flsizlik Ödene ine Hak Kazanma Koflullar flsizlik Ödene inin Miktar ve Ödenme Süresi II. Geçici flsizlik Halinde flçilere K sa Çal flma Ödene i Verilmesi III. Ücret Garanti Fonundan Ücret Ödemesi Yap lmas IV. Sigorta Primlerinin Ödenmesi V. fl Bulma ve Mesleki E itim Yard m ÜÇÜNCÜ KISIM GENEL SA LIK S GORTASI 22. Temel Bilgiler I. Sa l k ve Hastal k II. Sa l k Hakk ve Yaflam Hakk Anayasas nda Sa l k Hakk Anayasas nda Sa l k Hakk Anayasa Mahkemesi Kararlar nda Sa l k Hakk III. Sa l k Hizmetleri Tan m Sa l k Hizmetlerinin Özellikleri Sa l k Hizmetlerinin Çeflitleri Sa l k Hizmetlerinin Geliflimi Sa l k Hizmetlerinin Örgütlenmesi Sa l k Hizmetine Kat lanlar n Hak ve Sorumluluklar IV. Sa l k Sistemleri Ulusal Sa l k Sistemi Hastal k Sigortas Sistemi Liberal Sa l k Sistemi Sa l k Sistemlerinde Reform Uygulamalar Türkiye nin Sa l k Sistemi I. Genel Bilgiler...721

16 XVII II. Genel Sa l k Sigortas na Geçifl Tarihçe Genel Sa l k Sigortas Kanun Taslak ve Tasar lar Kanunun Haz rlan fl Genel Sa l k Sigortas I. Genel Sa l k Sigortas n n Kapsam II. Kapsam D fl nda Kalanlar III. Genel Sa l k Sigortal s n n Tescili Bildirimsiz (Kendili inden) Tescil Bildirimli Tescil IV. Genel Sa l k Sigortas ndan Yararlanma V. Kapsamdaki Sa l k Hizmetleri Koruyucu Sa l k Hizmetleri Hastal k Halinde Sa l k Yard m Anal k Halinde Sa l k Yard mlar A z ve Difl Tedavisi Di er Sa l k Yard mlar VI. Sa l k Yard mlar n n Belirlenmesi VII. Yurtd fl nda Tedavi Yurtd fl nda Tedavi Olana ndan Yyararlanabilecekler Gruplar Aras ndaki Farkl l klar VIII. Sa l kla lgili Di er Yard mlar Yol Gideri ve Gündelik Refakatçi Gideri Yol, Yatak, Yemek Giderlerinin Saptanmas IX. Kapsam D fl ndaki Sa l k Hizmetleri Estetik Amaçl Sa l k Hizmetleri Sa l k Bakanl nca zin veya Ruhsat Verilmeyen Sa l k Hizmetleri Yabanc lar n Kronik Hastal klar X. Sa l k Yard mlar n n Koflullar Prim Koflulu Kimlik Bildirimi XI. Sa l k Hizmet Bedelleri Sa l k Hizmetleri Fiyatland rma Komisyonu Gündelik, Yol, Yatak ve Yemek Giderleri Di er Sa l k Hizmetleri XII. Sa l k Hizmetlerinin Sunumu Sa l k Hizmet Sunucular Sa l k Hizmet Bedellerinin Sunuculara Uyumu XIII. Kat l m Pay Kat l m Pay Al nacak Sa l k Hizmetleri Kat l m Pay Al nmayacak Durumlar Kat l m Paylar n n Tahsili Kat l m Pay adesi XIV. Hizmet Basamaklar ve Sevk Zinciri Resmi Sa l k Kurulufllar...770

17 XVIII 2. Özel Sa l k Kurulufllar Basamakland r lamayan Sa l k Kurulufllar XV. Sa l k Hizmetlerinin Sunumu ve lave Ücret Kamu D fl ndaki Sa l k Kurulufllar nda lave Ücret Kamu Sa l k Hizmeti Sunucular nda lave Ücret lave Ücretlerin Saptanmas lave Ücret Al nmayacak Haller XVI. Sa l k Hizmet Sunucular n n S n fland r lmas XVII. Sa l k Hizmet Sunucular n n Duyurulmas XVIII. Genel Sa l k Sigortas nda Sorumluluk flverenin Sorumlulu u Sigortal n n Sorumlulu u Üçüncü Kiflinin Sorumlulu u XIX. Kay t, Bildirim Zorunlulu u ve Gizlilik XX. Kurumun Denetim Yetkisi XXI. Yapt r mlar dari Para Cezas dari Yapt r mlar ve Fesih Di er Yapt r mlar XXII. De erlendirme Türkçe Aç s ndan Sistematik Aç dan Norm ve Standart Birli i Aç s ndan ç At flar Aç s ndan Normlar Hiyerarflisi Aç s ndan DÖRDÜNCÜ KISIM B REYSEL EMEKL L K - TASARRUF VE YATIRIM S STEM 25. Genel Bilgi I. Sosyal Güvenlikte Bireysel Tasarruf ve Özel Sigorta Tekni i II. Bireysel Emeklilik Modelleri III. Emeklilik Fonlar Konusunda Yabanc Ülke Deneyimleri ve Sisteme Yönelik Elefltiriler Yabanc Ülke Deneyimleri Sisteme Yönelik Elefltiriler Türkiye de Bireysel Emeklilik Sisteminin Kurumsal Yap s ve Bireysel Emeklilik Koflullar I. Kurumsal Yap Emeklilik fiirketi Bireysel Emeklilik Arac lar II. Emeklilik Yat r m Fonlar ve Portföy Yöneticileri III. Denetim ç Denetim Ba ms z D fl Denetim IV. Bireysel Emeklilik Sisteminde Tan nan Vergi Avantajlar...796

18 XIX V. Bireysel Emeklilik Sistemine Kat lma ve Emeklilik Ayl na Hak Kazanma Koflullar Bireysel Emeklilik Sisteminin Kifliler Aç s ndan Kapsam Emeklilik Sözleflmesi VI. Emeklili e Hak Kazanma Koflullar ve Emeklilik Seçenekleri Emeklili e Hak Kazanma Koflullar Emeklilik Seçenekleri BEfi NC KISIM TÜRK SOSYAL GÜVENL K HUKUKUNDA PR MS Z REJ M (SOSYAL YARDIM VE SOSYAL H ZMETLER) 27. Genel Bilgiler ve Sosyal Yard mlar I. Genel Bilgiler II. Primsiz Rejimle ilgili Tasar lar ve Kanunlar Primsiz Ödemeler Kanunu Tasar Tasla Sosyal Yard mlar ve Primsiz Ödemeler Kanunu Tasar s Tasla Sosyal Hizmetler ve Yard mlar Hakk nda Kanun Tasar s Sosyal Güvenlik Kurumu Kanunu III. Sosyal Yard mlar Ülkeye Hizmeti Geçmifl Vatandafllar Korumaya Yönelik Yard mlar Muhtaç Vatandafllar Korumaya Yönelik Yard mlar Ö retmenli i Desteklemeye Yönelik Yard mlar Konut Edindirmeye Yönelik Yard mlar Baflar l Sporcular Desteklemeye Yönelik Yard mlar Sosyal Hizmetler I. Genel Olarak II. Muhtaç, Çocuk, Sakat ve Yafll lara Sa lanan Sosyal Hizmetler say l Sosyal Hizmetler ve Çocuk Esirgeme Kurumu Kanunu Özel E itim Hakk nda 573 Say l KHK III. Sa l k Hizmetleri say l Kanun say l Kanun say l Kanun IV. Konut Edindirme Hizmeti Bibliyografya...843

19 XXI KISALTMALAR AB : Avrupa Birli i ABD : Ankara Barosu Dergisi ad-rg : Ad geçen Resmi Gazete agm : ad geçen makale agr : ad geçen rapor AISS : Association Internationale de la Sécurité Sociale Amme Alacaklar Tahsil Yön. : Sosyal Güvenlik Kurumunca 6183 Say l Amme Alacaklar n n Tahsil Usulü Hakk nda Kanuna Göre Kullan lacak Yetkilere liflkin Yönetmelik art : Article AY M : Aysekir Yüksek dare Mahkemesi AYM : Anayasa Mahkemesi AYMKD : Anayasa Mahkemesi Kararlar Dergisi Ba -Kur : Esnaf ve Sanatkarlar ve Di er Ba ms z Çal flanlar Sosyal Sigortalar Kanunu BD : Baro Dergisi BKK : Bakanlar Kurulu Karar bkz. : bak n z C : Cilt CSS : Code de la Sécurité Sociale Dan. : Dan fltay Dan D. : Dan fltay Dergisi de. : de iflik D E : Devlet statistik Enstitüsü dn : Dipnot DPT : Devlet Planlama Teflkilat E : Esas Fiili Hizmet Yön. : Fiili Hizmet Süresi Zamm Uygulamas n n Usul ve Esaslar Hakk nda Yönetmelik geç. : geçici Gelir/Ayl k Ödeme Teb. : Gelir/Ayl k Ödeme ve Yoklama fllemleri Hakk nda Tebli GSMH : Gayri Safi Milli Has la GSS Y : Genel Sa l k Sigortas fllemleri Yönetmeli i Güç Kayb Yön. : Çal flma Gücü ve Meslekte Kazanma Gücü Kayb Oran Tespit fllemleri Yönetmeli i Hak Edifl Yön. : Sosyal Güvenlik Kurumu Prim Ve dari Para Cezas Borçlar n n Hakedifllerden Mahsubu, Ödenmesi ve lifliksizlik Belgesinin Aranmas Hakk nda Yönetmelik HD : Hukuk Dergisi BD : stanbul Barosu Dergisi HD : fl Hukuku Dergisi HSGHD : fl Hukuku ve Sosyal Güvenlik Hukuk Dergisi HU : fl Hukuku Uygulamas K D : lmi ve Kazai çtihatlar Dergisi

20 XXII LO : International Labour Office ste e Ba l Teb. : ste e Ba l Sigorta fllemleri Hakk nda Tebli fikur : Türkiye fl Kurumu Genel Müdürlü ü flyeri Tescili Teb. : 5510 Say l Sosyal Sigortalar ve Genel Sa l k Sigortas Kanunu Uyar nca flyerlerinin Tesciline liflkin Usul Ve Esaslar Hakk nda Tebli ZBD : zmir Barosu Dergisi K : Karar Kamu Elemanlar Denetim Yön. : Kamu darelerinin Denetim Elemanlar nca Yap lacak Tespitler Hakk nda Yönetmelik Kamu Maluliyet Teb. : Kamu Görevlilerinin Maluliyet fllemleri Hakk nda Tebli Karfl. : Karfl laflt r n z KHK : Kanun Hükmünde Kararname K sa Vadeli Sigorta Kollar Teb. : K sa Vadeli Sigorta Kollar Uygulama Tebli i Kültür Prim Teflvik Yön. : Kültür Yat r m ve Giriflimlerine Gelir Vergisi Stopaj, Sigorta Primi flveren Pay ve Su Bedeli ndirimi le Enerji Deste i Uygulamas na Dair Yönetmelik m. : madde MYÖ : Malullük, yafll l k, ölüm No. : Numara Peflin Sermaye De erleri Teb. : fl Kazas ve Meslek Hastal Sigortas Bak m ndan flverenin, Üçüncü Kiflilerin ve Sigortal lar n Sorumlulu u ile Peflin Sermaye De erlerinin Hesaplanmas yla lgili fllemler Hakk nda Tebli Rev. fran. Aff. Soc. : Revue française des Affaires Sociales Rev. nt. Trav. : Revue Internationale du Travail Rev. nt. Séc. Soc : Revue nternationale de Sécurité Sociale RG : Resmi Gazete s. : sayfa S. : Say SGKurumu : Sosyal Güvenlik Kurumu SGDD : Sosyal Güvenlik Dünyas Dergisi SGDP : Sosyal Güvenlik Destek Primi SS Y : Sosyal Sigorta fllemleri Yönetmeli i SSGSSK : Sosyal Sigortalar ve Genel Sa l k Sigortas Kanunu SSK. : Sosyal Sigortalar Kanunu SSKK : Sosyal Sigortalar Kurumu Kanunu SSKurumu : Sosyal Sigortalar Kurumu SSS T : Sosyal Sigorta Sa l k fllemleri Tüzü ü SSYSK. Yön. : Sosyal Sigorta Yüksek Sa l k Kurulunun Görev, Yetki, Çal flma Usul ve Esaslar Hakk nda Yönetmelik. UÇÖ : Uluslararas Çal flma Örgütü t : tarih TEFE : Toptan Eflya Fiyat Endeksi TBMM : Türkiye Büyük Millet Meclisi Tekstil flv. D. : Tekstil flveren Dergisi TÜFE : Tüketici Fiyat Endeksi T.C. : Türkiye Cumhuriyeti Uyuflm. Mah : Uyuflmazl k Mahkemesi vd : ve devam

21 XXIII Y : Y l Yarg. : Yarg tay Yarg. 10 HD. : Yarg tay Onuncu Hukuk Dairesi YHGK : Yarg tay Hukuk Genel Kurulu YHD : Yasa Hukuk Dergisi YKD : Yarg tay Kararlar Dergisi : Yurtd fl nda Geçen Sürelerin Borçland r lmas Ve De erlendirilmesine liflkin Yönetmelik