Seçilmiş Uluslararası Veri Tabanlarında Türkiye de Yaşanmış Endüstriyel Kazalar

Transkript

1 Seçilmiş Uluslararası Veri Tabanlarında Türkiye de Yaşanmış Endüstriyel Kazalar Serkan Girgin Prof. Dr. Ülkü Yetiş ODTÜ Çevre Mühendisliği Bölümü

2 Giriş Yangın, patlama ve tehlikeli kimyasal yayılımlarına neden olan endüstriyel kazalar, diğer ülkelerde olduğu gibi Türkiye de de yaşanmaktadır. Önemli hasarlara neden olabilen bu kazaların, nerede ve ne zaman gerçekleşeceğini önceden bilmek mümkün değildir. Ancak, yaşanan olayların incelenmesi, kaza önleme ve kontrol stratejileri geliştirilerek olası riskin azaltılabilmesi için önemli bilgiler sağlayabilmektedir.

3 Giriş Bir çok ülkenin ve uluslararası organizasyonun kaza bildirim sistemleri ve kaza bilgilerini içeren veri tabanları bulunmaktadır. Genelde erişime açık bu sistemler yoğun olarak kullanılmakla beraber, veri kalitesi ile ilgili tereddütler de bulunmaktadır. (Guha-Sapir ve Below, 2002) Bu çalışmada, uluslararası veri tabanlarında Türkiye de meydana gelmiş endüstriyel kazaların hangi boyutta ve ne şekilde yer aldığı araştırılmıştır.

4 Uluslararası Veritabanları Avrupa Birliği Büyük Kaza Raporlama Sistemi (MARS) CRED Acil Durumlar Veri Tabanı (EM-DAT) UNEP APELL Teknolojik Afetler Listesi 4

5 MARS ( 82/501/EEC ve 96/82/EC direktiflerinin raporlama ihtiyaçları için geliştirilmiştir. AB, OECD ve UN/ECE ülkeleri tarafından kullanılmaktadır. Özet kaza profilleri ve detaylı kaza analizleri içermektedir. Kaza sayısı: > 450 ( ) Türkiye ye ait bilgi bulunmamaktadır.

6 EM-DAT ( Ulusal ve uluslararası düzeyde insani yardım organizasyonlarına istatistiki bilgi sağlamayı amaçlamaktadır. Dünya çapında doğal ve teknolojik afetleri içermektedir. Teknolojik afet türleri: Endüstriyel kazalar Taşımacılık kazaları (kara, deniz, hava) Diğer kazalar (teknolojik kökenli)

7 EM-DAT Kriterler: 10 veya daha fazla ölü, 100 veya daha fazla etkilenen kişi, Acil durum deklarasyonu, Uluslararası yardım çağrısı. Afet sayısı: > ( ) (doğal + teknolojik)

8 EM-DAT Türkiye deki Teknolojik Kazalar ( ) Endüstriyel Taşımacılık Diğer Afet sayısı Ölü Yaralı Evsiz kalan Etkilenen Toplam etkilenen Hasar (x 1000 $)

9 EM-DAT Tarih Yer Tesis Türü Kaza Türü Sonuçlar İstanbul - Yangın 50 ölü, 3 evsiz kalan Ankara (Danacıobası) - Patlama 97 ölü Armutçuk Maden Patlama 98 ölü, 86 yaralı İstanbul Boya Fabrikası Patlama 11 ölü, 34 yaralı Amasya (Merzifon) Kömür Madeni Patlama 68 ölü Zehirlenme 23 ölü Zonguldak Kömür Madeni Patlama 272 ölü Tekirdağ (Çorlu) Tekstil Fabrikası Patlama 32 ölü, 27 yaralı İstanbul - Patlama 40 ölü, 3 yaralı Gaziantep Temizlik Fabrikası Patlama 10 ölü Zehirlenme 18 ölü, 175 etkilenen Sorgun Kömür Madeni Patlama 37 ölü, 11 yaralı İstanbul Mısır Çarşısı Patlama 7 ölü, 118 yaralı İstanbul Marmara Denizi Kimyasal Yayılımı Ermenek Maden Patlama 10 ölü Küre Bakır Madeni Yangın 19 ölü, 17 yaralı Balıkesir (Odaköy) Kömür Madeni Patlama 17 ölü

10 EM-DAT Tarih Yer Tesis Türü Kaza Türü Sonuçlar Independenta / Evryali çarpışması Düğün evi tüp patlaması İstanbul - Yangın 50 ölü, 3 evsiz kalan Ankara (Danacıobası) - Patlama 97 ölü Armutçuk Maden Patlama 98 ölü, 86 yaralı İstanbul Boya Fabrikası Patlama 11 ölü, 34 yaralı Amasya (Merzifon) Kömür Madeni Patlama 68 ölü Mantar zehirlenmesi Zehirlenme 23 ölü Zonguldak Kömür Madeni Patlama 272 ölü Tekirdağ (Çorlu) Tekstil Fabrikası Patlama 32 ölü, 27 yaralı Hekimbaşı Çöplüğü çöp kayması İstanbul - Patlama 40 ölü, 3 yaralı Gaziantep Temizlik Fabrikası Patlama 10 ölü Mantar zehirlenmesi Zehirlenme 18 ölü, 175 etkilenen Sorgun Kömür Madeni Patlama 37 ölü, 11 yaralı Mısır Çarşısı tüp patlaması Volganeft İstanbul Mısır Çarşısı Patlama 7 ölü, 118 yaralı İstanbul Marmara Denizi Kimyasal Yayılımı Ermenek Maden Patlama 10 ölü Küre Bakır Madeni Yangın 19 ölü, 17 yaralı Balıkesir (Odaköy) Kömür Madeni Patlama 17 ölü

11 EM-DAT Tarih Yer Tesis Türü Kaza Türü Sonuçlar İstanbul - Yangın 50 ölü, 3 evsiz kalan Ankara (Danacıobası) - Patlama 97 ölü Armutçuk Maden Patlama 98 ölü, 86 yaralı (1) İstanbul Boya Fabrikası Patlama 11 ölü, 34 yaralı Amasya (Merzifon) Kömür Madeni Patlama 68 ölü Zehirlenme 23 ölü Zonguldak Kömür Madeni Patlama 272 ölü (2) Tekirdağ (Çorlu) Tekstil Fabrikası Patlama 32 ölü, 27 yaralı İstanbul - Patlama 40 ölü, 3 yaralı (3) (1) Boya fabrikası patlama ve yangın (2) Tekstil fabrikası metan patlaması (3) Temizlik fabrikası tüp patlaması Diğer 5, % Gaziantep Temizlik Fabrikası Patlama 10 ölü Zehirlenme 18 ölü, 175 etkilenen Sorgun Kömür Madeni Patlama 37 ölü, 11 yaralı İstanbul Mısır Çarşısı Patlama 7 ölü, 118 yaralı İstanbul Marmara Denizi Kimyasal Yayılımı Ermenek Maden Patlama 10 ölü Küre Bakır Madeni Yangın 19 ölü, 17 yaralı Balıkesir (Odaköy) Kömür Madeni Patlama 17 ölü Endüstriyel 3, %18 Deniz 2, %12 Madencilik 7, %41

12 UNEP APELL ( Birleşmiş Milletler Çevre Programı (UNEP) tarafından, hükümetler ve sanayi ile birlikte teknolojik kazaların ve çevresel felaketlerin oluşumunu ve zararlı etkilerini en alt düzeye indirmeyi amaçlayan bir programdır. Program kapsamında tehlikeli kimyasalların dahil olduğu teknolojik afetleri içeren bir liste oluşturulmuştur.

13 UNEP APELL Kriterler: * 25 veya daha fazla ölü, 125 veya daha fazla yaralı, veya daha fazla tahliye, veya daha fazla kişinin sudan yoksun kalması. Kaza sayısı: 316 ( ) * Gemilerden denize petrol dökülmesi, madencilik, gemi ve uçakların bilinçli olarak imha edilmesi ve kusurlu ürünler nedeniyle oluşan kazalar hariç.

14 UNEP APELL Türkiye deki Teknolojik Kazalar ( ) Tarih Yer Kaza Türü Madde Endüstri Sonuçlar İstanbul Patlama Ham petrol Taşımacılık 52 ölü, 2 yaralı İstanbul Patlama ölü, 50 yaralı Ankara Patlama Bütan Taşımacılık 107 ölü Çorlu Patlama Metan Kimyasal Üretimi 32 ölü, 64 yaralı Kırıkkale Patlama Mühimmat Cephane Deposu/ Fabrikası 1 ölü, 1 yaralı, tahliye (1) (2) (3) (4) (5) 1) Independenta / Evryali çarpışması 2) Washington Oteli yangını 3) Danacıobası düğün evi yangını 4) Temizlik fabrikası tüp patlaması 5) MKE Mühimmat Deposu patlaması

15 Kiev Raporu (2003) Europe s environment: the third assessment

16 Avrupa da Doğal Afetler ve Teknolojik Kazalar (2003) Mapping the impacts of recent natural disasters and technological accidents in Europe

17 Sonuçlar Uluslararası veri tabanları ve kaza listeleri Türkiye de meydana gelmiş endüstriyel kazaları doğru olarak yansıtmamaktadır. Hatalı bilgiler bulunmaktadır. Yanlış sınıflandırma Yanlış bilgi (örn. ölü-yaralı sayıları) Bilgi eksikliği bulunmaktadır. Eksik önemli kazalar (örn. TÜPRAŞ)

18 Sonuçlar Hata ve eksikliklerin olası nedenleri: Referans kaynaklardaki hatalar Bilgilerde zamanla olan değişim (örn. ölü sayısının artması) Veri girişi ve sınıflandırma hataları (insan kaynaklı) Bilgi boşluğu

19 Sonuçlar Türkiye de yaşanmış endüstriyel kazalar ile ilgili bir envanterin oluşturulması gerekmektedir. Envanter oluşturulması endüstriyel kazalar ile ilgili çalışma ve araştırmalar için temel bir kaynak oluşturmanın yanı sıra, yaşanmış kazalardan edinilen tecrübelerin aktarımı ve paylaşımı için de önemli faydalar sağlayacaktır. Uluslararası bilgi kaynaklarındaki hataların düzeltilmesi mümkün olacaktır.