ÖmerŞayli*, Ahu Akdemir**, Yağız Ataklı**, Uzay E. Emir*, Pınar Ö. Çıtlak**, L. Sevil Cengiz**, Ata Akın* I. GIRIŞ

Transkript

1 KASLARDAKĐ OKSĐDATĐF METABOLĐZMA FARKININĐŞLEVSEL YAKIN- KIZILÖTESĐ SPEKTROSKOPĐ ĐLE ĐNCELENMESĐ Investigation of Oxidative Metabolism Difference in Muscles Using Functional Near-Infrared Imaging ÖmerŞayli*, Ahu Akdemir**, Yağız Ataklı**, Uzay E. Emir*, Pınar Ö. Çıtlak**, L. Sevil Cengiz**, Ata Akın* *Boğaziçi Üniversitesi, Biyo-Medikal Müh. Enstitüsü, Bebek-Đstanbul. ** Nişantaşı Anadolu Lisesi, Nişantaşı-Đstanbul. Đletişim için: Dr. Ata Akın, tel.: , e-posta: Özetçe - Vücudumuzun %40 lık gibi önemli bir kütlesini oluşturan kaslar ayrıca en önemli oksijen tüketicisi dokularımızdandır. Kasların enerji metabolizmalarının incelenmesi hem kas fizyolojisi hem de solunum ve kalpdamar sistemi gibi diğer vücut sistemlerimiz hakkında önemli bilgiler vermektedir. Son 15 yılda popülerliği artan işlevsel yakın kızıl-ötesi spektroskopi (iykös) kas enerji metabolizmasının ölçülmesine yönelik ekonomik ve pratik çözümler sunmaktadır. Bu çalışmada 2 si sporcu 4 erkek ve 3 bayan denek üzerinde ön koldaki kasları çalıştıran egzersizler yaptırıldı ve B.Ü. Biophotonics Lab. da geliştirilen iykös aleti (NIROXCOPE 201) ile ön koldan sürekli ölçümler alındı. Elde edilen deoksi-hemoglobin ve oksi-hemoglobin derişim değişimlerinden deneklerdeki egzersiz öncesi ve sonrası oksijen tüketimleri bulundu. Bulunan oksijen tüketimleri denekler arasında ve egzersiz öncesi/sonrasında incelendi. Düşük ve orta güçlerde erkeklerin bayanlara, sporcu erkeklerin ise sporcu olmayan bayanlara oranla daha az oksijen tükettikleri ancak yüksek güçte durumun tersine döndüğü gözlendi. Bu durumun sebebi olarak düşük oksijenli solunuma ve/veya kas kütlesine sahip olmalarından dolayı bayanların ve sporcu olmayan erkeklerin düşük güçlerde kas kapasitelerine ulaşmaları öne sürülebilir. Anahtar Sözcükler: Yakın kızıl-ötesi spektroskopi, kas metabolizması, oksidatif metabolizma, metabolizma farkı Abstract - Compromising meaningful proportion as 40% of the total our body mass, muscles are also one of the main oxygen consumer tissues. Investigation of the energy metabolism of the muscles can give us important information for muscle physiology and also for other body systems such as respiratory and cardiovascular system. Near-infrared spectroscopy which has became popular last 15 years provides economical and practical solutions for the measurement of muscle energy metabolism. Using 4 males 2 of which are sportsmen and 3 females, measurement were taken from the fore arm using the NIROXCOPE 201 which is developed in the Boğaziçi University, Biophotonics Lab. while exercise is done which contracts fore arm. From the deoxy-haemoglobin Hb and oxy-haemoglobin concentration changes, oxygen consumption before and after the exercise is found. This is compared between males and females and between sportsmen and non-sportsmen. At low and medium powers, males and sportsmen have lower oxygen consumption than females and non-sportsman, respectively. At high loads, the situation becomes reverse. As an explanation, it can be proposed that having lower aerobic consumption and/or muscle mass females and non-sportsmen reach their muscle capacity at lower levels than males and sportsmen. Keywords: Near-infrared spectroscopy (NIR), muscle metabolism, oxidative metabolism, metabolism difference I. GIRIŞ Đnsan vücudunun kütlesinin %40 ını iskelet kasları oluşturmaktadır. Ayrıca insan vücudundaki oksijenli enerji üretimi işleminde, kas hücreleri başlıca oksijen tüketicileridir. Kaslardaki oksijen kullanım oranını kas hücreleri tarafından kandan oksijen çekilmesi ve kan akış hızı belirler. Dinlenme sırasında bile oksijen tüketiminin büyük bir kısmı iskelet kaslarında olmaktadır ve toplam kardiyak (kalp-damar sistemi) çıktısının büyük bir yüzdesi iskelet kaslarına gitmektedir. Çalışma (egzersiz) esnasında ise kaslardaki kan akış hızı, kardiyak çıkışın %80-85 ine, oksijen tüketimi ise dinlenme anına göre 50 katına çıkabilmektedir [4, 10]. Bu sebepler kasları vücudumuzdaki en önemli oksijen tüketicisi haline getirmektedir. Kasların egzersiz anında gereksinim duydukları yüksek miktardaki glikoz ve oksijen, kasların civarındaki damarların genişlemesi ile yerel noktalara gelen kan hacmini arttırmalarıyla karşılanır. Dinlenme ve egzersiz sırasındaki kaslardaki enerji metabolizmasının incelenmesi, insan iskelet kaslarının fonksiyonel durumu hakkında çek değerli bilgiler verebilmektedir [2, 4]. Bu inceleme bir çok sahada önemli olmaktadır. Örneğin kollardaki ve bacaklardaki kan akış hızının ve oksijen tüketiminin incelenmesi, kalp-damar sistemindeki sorunların incelenmesinde büyük bir öneme sahiptir. Farklı türden sporlar yapanların oksijen tüketim hızlarında farklılıkların yanında, gerek kas gerekse metabolik hastalıklara yakalanmış kişilerin de oksidatif metabolizmalarında önemli farklar olmaktadır. Kaslardaki oksidatif metabolizmanın incelemesinde klasik olarak kan ölçümleri, solunum dinamiği incelemesi ve Manyetik Rezonans Spektroskopi (MRS) ölçümleri kullanılmıştır. Ancak bu yöntemlerin, sürekli ve egzersiz sırasında ölçüm almayı engelleyici özellikleri bulunmaktadır. Bunlar; Kan ölçümlerinde insandan ölçüm almak için katederle damara girme, hem rahatsız edici hem de yapılabilecek çalışmaları klinik çalışmalarla kısıtlayıcıdır. Solunum dinamiğiyle oksijen tüketiminin incelenmeye çalışılması, dolaylı bir metoddur. Ayrıca akciğerden

2 kaynaklanan önyargı-sapma, kaslardaki oksijen metabolizmasının doğrulukla incelenmesini zorlaştırmaktadır. MRS yöntemi, oksijensiz solunumla ilgili özellikleri bulmada oldukça güçlü bir metot olmasına rağmen, doğrudan oksijen metabolizmasını ölçememektedir [5]. Ayrıca MRS aleti içerisinde deneklere ancak sınırlı egzersizler yaptırmak mümkündür. Ekonomik olarak da MRS aletinde ölçüm almak oldukça pahalıdır. Bahsedilen yöntemlerde kan akış hızının, oksijen tüketiminin, oksihemoglobin (HbO2) ve deoksi-hemoglobinin (Hb) aynı anda ölçülmesi mümkün değildir. Son 15 yılda popülerliği artan işlevsel yakın kızıl-ötesi spektroskopi (iykös) kas enerji metabolizmasının ölçülmesine yönelik ekonomik ve pratik çözümler sunmaktadır. iykös ile dokulardaki oksi-hemoglobin (HbO2) ve deoksi-hemoglobin (Hb) moleküllerinin derişimlerindeki anlık değişimler ölçülebilmektedir. Đşlevsel yakın kızılötesi spektroskopi (iykös) adı verilen bu sistem, cilt üzerine konan ve içinde ışık kaynakları ile algılayıcıları içeren bir probdan oluşmaktadır. Bu probdaki kaynaklar, HbO 2 ve Hb ye duyarlı yakın kızılötesi ( nm arası) dalga boylarında ışınım yapmaktadırlar. Dokudan çıkan ışığın şiddetindeki değişim incelenerek dokudaki deoksi-hemoglobin ve oksi-hemoglobin maddelerinin konsantrasyon değişimleri bulunabilmektedir. Bu çalışmada, iykös aleti kullanılarak insan ön kolundaki oksidatif metabolizması hakkında bilgi edinilmeye ve farklı gruplar arasındaki farklar bulunmaya çalışılmıştır. III. DENEY DÜZENEĞI VE PROTOKOLÜ Deneyde 3 ü bayan, 4 ü erkek 7 denek (yaşları 17±1) kullanıldı. Deneyler için deneklerden ve yaşlarından dolayı ailelerinden izin alındı. Sol üst kola, atardamarı kapayabilecek şiddette basınç uygulayabilmek için turnike mekanizması yerleştirildi. Ön kolun iç kısmına ise iykös aletinin (NIROXCOPE 201, Boğaziçi Üniversitesi, [6]) probu (üstünde ışık alıcıları ve vericileri olan kısım) kondu ve deney sırasında sabit kalması için sarıldı. Elin serçe parmaktan itibaren son üç parmağına dinamometre aletine bağlı halat geçirildi. Düzenek şekil 1 de gösterilmektedir. Deney düzeneği oluşturulduktan sonra deneklere uygulanan protokol 6 kısımdan oluşmaktadır; 1. Đlk iki dakika, kola hiçbir basınç uygulanmadı, hareket ettirilmedi ve egzersiz yaptırılmadı 2. Đkinci dakikanın sonunda, 5-10 saniye içerisinde üst koldaki turnikede basınç 250 mmhg ye yükseltilerek atardamarlar kapatıldı. Basıncın bu değerde kalması sağlanarak yaklaşık 1 dakika beklenildi 3. Üçüncü dakikanın sonunda turnike basıncı düşürülmeye başlanılarak 0 mmhg ye indirildi. 4 dakika boyunca (7. dakikaya kadar) kola herhangi bir basınç uygulamadı ve egzersiz yaptırılmadı dakikanın sonundan itibaren 5 dakika, ön koldaki üç parmağa bağlı halatla dinamometre çekildi. Halatın çekilme sıklığı 4 saniyede bir olarak ayarlandı ve her çekişte denekten belli bir kuvvete kadar dinamometreyi çekip bırakması istendi (her deneyde aynı kuvvete kadar) 5. 5 dakikalık egzersizin sonunda, egzersiz bitirildi ve bu bitimi takiben üst koldaki basınç 4-6 saniye içerisinde 250 mmhg ye çıkarıldı. 4 dakika boyunca üst koldaki basınç 250 mmhg de tutuldu dakikanın sonunda üst koldaki turnike basıncı 0 mmhg ye düşürüldü ve 2 dakika beklenildi. Belirtilen bu protokolle 5 denekten 5 ayrı ölçüm alındı. Her ölçümde, deneğin egzersiz boyunca dinamometreden çektiği miktarı değiştirmesi istendi (1. ölçümde 2 kg), ikinci ölçümde 4 kg, üçüncü ölçümde 6 kg, dördüncü ölçümde 8 kg, beşinci ölçümde 10 kg). Şekil 1. Deney düzeneği: 1. NIROXCOPE 201 iykös probu ve sargı bezi, 2. NIROXCOPE 201 aleti ve güç kaynağı, 3. NIROXCOPE 201 aletinin kontrolü için geliştirilen BRAININFO programı, 4. Dinamometre ve ip, 5, Tansiyon turnike aleti

3 Şekil 2. Ön kola yerleştirilen yakın kızıl ötesi ışık alıcı ve vericilerinin gösterimi Şekil 3. Verilen ışığın kol dokusunda aldığı muz şeklindeki hacmin gösterimi. Işık kol içinde derinlemesine ve yanlamasında yaklaşık olarak ışık alıcısı ve vericisi arasındaki uzaklığın yarısı kadar yayılır (A) (B) (C) Şekil 4. Bir denekten elde edilen oksjenlenme ( HbO 2 Hb) (A), Hb (B), HbO 2 (C) derişim değişimlerinin gösterimi (4kg luk güç deneyi için). Ölçümdeki anlar: 1. Turnike basıncının artırılması, 2. turnike basıncı 250 mmhg, 3. turnike basıncını düşürmeye başlatma, 4. turnike basıncı 0 mmhg, 5. egzersize başlama anı, 6. egzersiz sonu ve takiben hemen turnike basıncının artırılması, 7. turnike basıncının 250 mmhg, 8. turnike basıncının düşürülmeye başlanması, 9. turnike basıncı 0 mmhg.

4 Ölçüm boyunca denekten iykös aleti ile ölçüm alındı. Egzersiz öncesi yapılan turnike deneyinde, kişinin temel metabolik oksijen tüketiminin hesaplanması amaçlanmaktadır. Kas dokularına giden damarlar kapandığı için, dokudan ölçülen Hb ve HbO2 derişim değişimleri direk olarak bize iykös aleti ile taranan hacimdeki kas dokusu ve yağ dokusundaki temel metabolik aktivite bilgisini verecektir. Egzersiz sonrasında hemen turnike yapılmasının sebebi, egzersizi takiben ilk 5-10 saniye içerisindeki kas metabolizma hızının egzersiz sırasındaki metabolizma hızına eşit sayılmasıdır. Bu yüzden egzersiz biter bitmez yapılan turnikeden sonraki ilk 3-8 saniye arasındaki Hb ve HbO2 değişimlerinin bize egzersiz sırasındaki metabolizma hızı hakkında bilgi vermesini ummaktayız. Deneyde turnike yapılmasının sebebi, kaslara giden oksijen kaynağının kesilerek net oksijen tüketiminin hesaplanabilmesini sağlamaktadır. Aksi durumda egzersizden dolayı kaslarda artan oksijen tüketiminin ve dokudaki oksijen azalmasının, artan kalp atış hızı ve/veya artan solunum hızıyla karşılanması ve Hb/HbO 2 değişiminin çok az olarak gözükmesi mümkündür. Bir çalışmada [3], yeterince kas çalıştırıldığı takdirde turnike yapılmasına gerek kalmadığı belirtilmektedir ancak bizim uyguladığımız protokolde düşük güç seviyelerinde de ölçüm alındığı için turnike yapılmasına ihtiyaç duyulmaktadır. Deneyde kullanılan iykös aleti Boğaziçi Üniv. Biophotonics Lab. nda geliştirilmiştir. Kullanılan ışık alıcısı ve vericisi arasındaki uzaklık 2.5 cm dir (şekil 2). Bu uzaklık için gönderilen ışık yanlamasına ve derinlemesine dokuda yaklaşık 1.25 cm muz şeklinde bir hacmi tarar (şekil 3). Yağ dokusu çok kalın olmayan kişiler için bu derinlik kas incelemesi için yeterlidir. Kalın yağ dokusu olanlar için daha uzun ışık alıcısı-vericisi uzaklığı kullanılabilir. Oxy (Oksijenlenme) = HbO 2 Hb (1) olarak tanımlanmaktadır. Oksijenlenme sinyali, oksijen tüketimi arttığında, Hb derişiminin artmasından ve turnike yapıldığı için ortamda belli miktarda var olan HbO 2 derişiminin azalmasından dolayı azalmaktadır. Oksijen tüketiminin hesaplanması için Oxy sinyalinin türevine bakılmıştır. Oxy sinyalinin türevi, oksijenin tüketim hızı ile orantılıdır. Egzersiz önceki turnikede türev hesaplamasında kullanılan kısmın süresi turnike süresi (1 dakika) iken, egzersiz sonrasında kullanılan kısım turnikeden sonraki ilk 3-6 saniyedir. Egzersiz sonrasındaki bölgede eğim hesaplamasında daha kısa zaman aralığının kullanılmasının sebebi metabolizmanın çok çabuk toparlanması ve metabolizma hızının yavaşlamasıdır. Egzersizden belli bir süre sonra metabolizma hızı enerji harcanmasıyla değil, dokuda azalan oksijen ve glikoz türü maddelerin yerine konmasıyla ilgili olacaktır. Bu çalışmada egzersiz sonrasındaki ilk 8 saniye içinde hesaplanan metabolizma hızının egzersiz esnasındaki enerji tüketimiyle aynı olduğunu varsaymaktayız. Şekil 4 (A) da, alınan bir ölçümden hesaplanan oksijenlenme eğrisi verilmektedir. Bu grafik üzerinde turnike basınç değerleri ile türev hesaplanan bölgeler gösterilmektedir. IV. DENEY SONUÇLARı Erkekler ve bayanlardan elde edilen egzersiz öncesi ve sonrası oksijen tüketimleri (OT) tüm denekler için on ikinci ışık alıcısından (şekil 2, alt sıra sağdan 4. alıcı) alınan verilerden bulunmuştur. Erkeklerin ve bayanların genel OT ortalamaları tablo 1 de, erkeklerin OT leri ile bayanların OT leri arasındaki farkın erkeklerin OT sine göre yüzdesi şekil 5 da verilmiştir. Sporcu olan ve olmayan erkelerin OT leri tablo 2 de, sporcu olmayan erkekler ile sporcu olan erkekler arasındaki OT farkının sporcu olmayan erkeklerin OT sine göre yüzdesişekil 6 de verilmiştir. IV. VERI ANALIZI Deneylerde uygulanan protokol boyunca iykös aleti ile ölçüm alınmaktadır. Elde edilen ham verilerden (ışık alıcısına ulaşan farklı dalga boylarındaki ışıkların şiddetlerindeki değişimlerinden) Hb ve HbO2 değişimleri ( Hb, HbO2) hesaplanmaktadır. Örnek bir deney ölçüm sonucu şekil 4 te verilmektedir. Đlk turnike esnasında (egzersizden önceki turnike), Hb beklenildiği gibi artmakta ve HbO2 ise azalmaktadır. Egzersiz sonrasında uygulanan turnike esnasında da bu örüntü vardır ancak Hb nin azalma eğilimi turnike öncesine göre daha diktir. Turnike esnasında görülen bu değişimlerin eğimlerinin metabolizma hızını yansıttığı düşünülmektedir. Bu yüzden turnikeler sırasındaki Hb ve HbO2 derişim değişimlerinin ( HbO 2 ve Hb) eğimleri hesaplanmıştır. Metabolizma hızının hesaplanması için oksijenleme sinyaline bakılmıştır. Oksijenlenme sinyali KUVVET [KG] KıZ OT (OTK) ERKEK (OTE) 100*(OTK- OTE)/OTE Tablo 1. Egzersizdeki güç oranına göre egzersiz sonunda kızların oksijen tüketimleri (OTK), erkeklerin oksijen tüketimleri (OTE) ve OTK ile OTE arasındaki farkın OTE ye göre yüzdesi

5 %OT değişimi Kuvvet [kg] Şekil 5. OTK ile OTE arasındaki farkın OTE ye göre yüzdesi KUVVET [KG] SOE (OTSOE) SE (OTSE) 100*( OTSOE- OTSE)/OTSE Tablo 2. Egzersizdeki güç oranına göre egzersiz sonunda sporcu olmayan erkeklerin oksijen tüketimleri (OTSOE), sporcu erkeklerin oksijen tüketimleri (OTSE) ve OTSOE ile OTSE arasındaki farkın OTSE ye göre yüzdesi %OT değişimi Kuvvet [kg] Şekil 6. OTSOE ve OTSE arasındaki farkın OTSE ye göre yüzdesi VIII. TARTıŞMA VE SONUÇ Deney sonuçlarından görüldüğü üzere düşük ve orta güçte (2-8 kg) erkekler bayanlara oranla ortalama %20 olarak daha az OT ye sahiptirler. Yüksek güçte (10 kg) erkekler bayanlardan %7.7 daha fazla OT ye sahiptirler. Benzer şekilde düşük ve orta güçte (2-6 kg) spor yapan erkekler, spor yapmayan erkeklere göre daha az OT ye sahip iken (%62), yüksek güçte (8-10 kg) durum tersine dönmekte ve ortalama %35.8 daha yüksek OT ye sahip olmaktadırlar. Egzersiz sonrasındaki OT, egzersiz öncesindeki OT ye göre daha yüksektir. Ayrıca, artan yükle beraber deneklerdeki OT nin arttığı gözlenmekte ancak egzersiz öncesi bulunan OT lerdeki değişimin çok daha az olduğu görülmektedir. Egzersiz öncesi OT nin değişmesi daha çok iykös aletinin yerleştirilmesine ve taranan dokunun değişmesine bağlanabilir. Ancak bu değişme, egzersiz şiddetine bağlı olarak artan egzersiz sonrası OT artışına göre düşüktür. Görüldüğü üzere erkekler bayanlara kıyasla ve spor yapan erkekler spor yapmayan erkeklere kıyasla düşük ve orta güçte daha az oksijen tüketimine sahipken yüksek güçte durum tersine dönmektedir. Bu sonuçlara göre varılabilecek sonuçlardan biri şudur; erkekler bayanlara göre, sporcu erkekler ise sporcu olmayan erkeklere göre daha fazla kas kütlesine ve/veya daha çok oksijenli solunum verimine sahiptirler. Bu yüzden düşük güç gerektiren işlerde erkekler (bayanlara kıyasla) ve sporcu erkekler (sporcu olmayan erkeklere kıyasla) daha az oksijen tüketimine sahiptirler. Yüksek güç gerektiren işlerde ise erkekler ve sporcu erkekler kas kapasitelerinin tamamını kullanmaya başlamakta ve daha çok oksijen tüketimine sahip olmaktadırlar. Bayanlar ve sporcu olmayan erkekler ise nispeten düşük olan oksijenli solunumdan dolayı yüksek güçte bile yüksek bir oksijen tüketimine ihtiyaç duymakta ve kas kapasitelerine erkekler ve sporcu erkeklere göre daha düşük güçlerde ulaşmaktadırlar. Bu yorumlardan hareketle, iykös aleti ile elde edilen Hb, HbO2 ve oksijen tüketimi bilgileriyle kişiler hakkında dayanıklılık bilgisi gibi spor sağlığı açısından çok değerli bilgilerin elde edinilebileceği söylenebilir. Bu bilgiler kullanılarak sporcuların dayanıklılığının testi ve antrenmanların dayanıklılığa etkileri gözlenebilir. Ayrıca kişinin enerji metabolizmasını etkileyen hastalıkların iykös aleti ile incelenmesi literatürde yenice yapılmaya başlanan çalışmalardır. TEŞEKKÜR Bu çalışma TÜBĐTAK BDP programı kapsamında 102E027 sayılı proje ile ve Boğaziçi Üniversitesi BURF 02S102 sayılı araştırma fonu ile desteklenmiştir. Türkçe işlevsel Yakın Kızılötesi Spektroskopi (iykös) oksijenli solunum oksijensiz solunum metabolizma kas oksidatif KAYNAKLAR SÖZLÜK Đngilizce functional Near-Infrared Spectroscopy (fnirs) aerobic respiration anaerobic respiration metabolism muscle oxidative [1] Akdemir, A., Ataklı, Y., Ne Kadar Güçlüsün?, TÜBĐTAK Liseler Arası Proje Yarışması Raporu, Mart 2004.

6 [2] Binzoni T., Colier, W., Hiltbrand, E., Hoofd, L., Cerretelli, P., Muscle O2 consumption by NIRS: a theoretical model, J Appl Physiol., Ağustos; 87(2):683-8, [3] Chance, B., Dait, M.T., Zhang, C., Hamaoka, T., Hagerman, F., Recovery from exercise induced desaturation in the quadriceps muscles of elite competitive rowers, Am. J Physiol., 262: , [4] De Blasi, R.A., Ferrari, M., Natali, A., Conti, G., Mega, A., Gasparetto, A., Noninvasive measurement of forearm blood flow and oxygen consumption by near-infrared spectroscopy, J. Appl. Physiol., 76: , [5] Duncan, A., Meek, J.H., Clemence, M., Elwell, C.E., Tyszczuk, L., Cope M., Delpy D.T., Optical pathlength measurements on adult head, calf and forearm and the head of the newborn infant using phase resolved optical spectroscopy, Phys Med Biol 40, , 1995 [11] [6] Emir, U., System characterization for a fast optical imager, Yüksek Lisans Tezi, Boğaziçi Üniversitesi, Türkiye, [7] Ferrari, M., Binzoni, T., Quaresima, V., Oxidative Metabolism in Muscle, Phil. Trans. R. Soc. Lond. Biological Sciences, cilt. 352, sayı 1354, sayfa , [8] Hamaoka, T., Iwane, H., Shimomitsu, T., Katsumura, T., Murase, N., Nishio, S., Osada, T., Kurosawa, Y., Chance, B.,"Noninvasive measures of oxidative metabolism on working human muscles by near-infrared spectroscopy", J Appl Physiol., Eylül Sep; 81(3): , [9] Homma, S., Eda, H., Ogasawara, S., Kagaya, A., Near-infrared estimation of O2 supply and consumption in forearm muscles working at varying intensity, J Appl Physiol., (1996), 80(4): [10] Özyener, F., Evaluation Of Intra-Musclar Oxygenation During Exercise In Humans, Journal of Sports Science and Medicine, 1, 15-19, 2002.