KEMOTERAPİ UYGULAYAN HEMŞİREYE YÖNELTİLEN SORULAR. Hemşire Kıymet AKGEDİK Medicana Internatıonal Ankara Hastanesi

Transkript

1 KEMOTERAPİ UYGULAYAN HEMŞİREYE YÖNELTİLEN SORULAR Hemşire Kıymet AKGEDİK Medicana Internatıonal Ankara Hastanesi

2 Sunum Akışı Gözlemlediğimiz ve kaydettiğimiz hastaların, Eğitim verilmeden önceki soruları Uygulama sırasında devam eden sorular Sorulara yönelik vaka örnekleri Aynı sorular neden soruluyor Eğitim etkinliği Çözüm önerileri

3 Kliniğimize gelen 50 hastanın gözlemlenmesi ve sorularının kaydedilmesi sonucunda ; Ön Değerlendirmede Yöneltilen Sorular Yöneltilen Sorulara Örnek Cevaplar Kemoterapi nedir? Nasıl etkiler? Nasıl uygulanır? İlaç sadece hastalığın olduğu bölgeyi mi etkiler? İlaç tedavim ne kadar sürecek? Kemoterapi, kanser hücrelerini yok etmek veya bu hücrelerin büyümesini kontrol altına almak için yapılan tedavidir. Yan etkileri nedir ve nasıl baş edeceğim? Tedavi sonucunda kesin iyileşecek miyim? İlacın iyi geldiği nasıl anlaşılır? Bu süreçte beslenmemde nasıl değişiklikler olacak? Saçlarım kesin dökülecek mi? Ne zaman dökülmeye başlayacak? Kemoterapi ilaçları kan yolu ile vücuda dağılarak kontrolsüz çoğalan hücrelere ulaşır, bu hücreleri öldürür veya kontrolsüz büyümesine engel olur Yan etkiler ne zaman karşımıza çıkacak ve ne zaman bitecek?

4 İlaç Uygulaması Sırasında Yöneltilen Sorular (1) Akıllı ilaç nedir? Beni nasıl etkiler? Bana zehir mi veriyorsunuz? Akıllı ilaçlar varken, neden kemoterapi ilaçları uygulanıyor? Akıllı ilaçlar verildiğinde hastalık bir daha geri gelmiyor mu? Kan vermeye ya da tedaviye geldiğimde aç mı geleceğim? Işın tedavisini ne zaman alacağım, ne kadar sürecek? Ameliyatlı kolumu ne kadar süre koruyacağım? Kolum şişerse ne olacak? Uçağa binebilir miyim? Tatile gidebilir miyim? Yüzmemin sakıncası var mı?

5 Yöneltilen Sorulara Örnek Cevaplar Hastalığınıza özgü protein yapıda üretilen, sadece hastalıklı bölgeye etki eden bir ilaç Akıllı ilaçlar kemoterapi ilaçlarıyla birlikte verildiğinde tedavi etkisi daha güçlü olur.

6 İlaç Uygulaması Sırasında Yöneltilen Sorular (2) İlaçlar hastalığıma iyi geldiyse neden tedavim uzatıldı? Doktoruma sorularımı ne zaman sorabilirim? Kemoterapi alırken hastalığım metastaz yapar mı? Kemoterapi ve ışın tedavisi aldığımda evdekilere zararı olur mu? Menopoza girecek miyim? Kalıcı olacak mı? Çocuğuma canlı aşı yaptırsam bana zarariı olur mu? Çocuğumu emzirebilir miyim? Eşimle birlikte olabilir miyim? Tekrar hamile kalabilir miyim?

7 İlaç Uygulaması Sırasında Yöneltilen Sorular (3) Kan değerlerim neden düşüyor? Kan değerleri yiyeceklerle düzelir mi? Acil servise başvurduğumda beni nasıl tedavi edeceklerini biliyorlar mı? Tedavi alırken bitki çayları, keten tohumu, zerdaçal, zencefil, ısırgan otu, reişi mantarı, kırmızı çilek, kantoron otu kullanabilir miyim? Bal, pekmez, tatlı.yiyebilir miyim? ( Primeri belli olmayan ) Benim hastalığımın başlangıç yeri belli değilse tedavim neye göre belirlendi? (Genel değerlendirmesine göre ilaç dozu modifiye ettiğimiz hasta ) ilaç dozlarım azaltıldığında hastalığım üzerine aynı etkiyi yapar mı? İlaç fayda etmezse ne olacak?

8 Telefonda Yöneltilen Sorular Ateşim var ne yapmalıyım? Kabızlık/ishal var ne yapmalıyım? Bulantım çok fazla ne yapacağım? İştahsızlık ve halsizliğim çok fazla hastaneye geleyim mi? Ağrım var (taksan grubu ilaçlar/nöröpatik ağrı) hangi ağrı kesici ilacı içebilirim? Elim de, kolum da kızarıklık, kaşıntı ve döküntü var, normal mi? (meme ca hastaları) Köye, kaplıcaya, hamama, saunaya gidebilir miyim? Bahçe ve toprak işleriyle uğraşabilir miyim? Evde hayvan olmasının bana zararı olur mu? Torunum geldi, benim yanımda olması bana zararlı mı?

9 Vaka 1- Öncesi bilgilendirilmiş, aile desteği çok iyi 51 yaşında, Meme Kanseri, Öğretmen Hastamız Cerrahi Tedavi : MKC+ALND Kemoterapi Protokolü: 3 kür CAF+3 kür Taxotere Herceptin Hastanın ön değerlendirmede yönelttiği sorular ; Hasta tedavisine geldiğinde hastalığının seyri, tedavi planı ve lenf ödeme yönelik bilgi sahibi idi ve kol egzersizlerini yapmaya başlamıştı. Hasta sadece ışın tedavisini ne zaman alacağını ve tedavi öncesi kanlarını vermek için aç mı geleceğini sordu. ( Hastanın 1.derece yakınları doktor olduğu için lenfödem ve kemoterapi konusunda bilgilendirilme yapılmıştı!!!! )

10 Vaka 2- Yedi aylık bebeği olan bir anne 29 yaşında, meme kanseri, öğretmen Cerrahi Tedavi : MKC + ALND Kemoterapi Protokolü: TAC 6 kür Hastanın ön değerlendirmede yönelttiği sorular : Çocuğum ne olacak? Süt emzirmeye devam edebilecek miyim? Çocuğumun büyüdüğünü görebilecek miyim? Çocuğumun doğum gününde saçlarım olmayacak mı? Saçlarımı dökmeyen ilaç veremez miydiniz? Mememde kitle varken emzirdiğim için kanser çocuğuma da geçmiş midir? Psikiyatriye gitmeli miyim? Hastanın tanısı bebeği 7 aylık iken süt verme döneminde konulduğu için soruları genelde çocuğu ile ilgiliydi

11 Vaka 2- Yedi aylık bebeği olan bir anne Eğitim verilme esnasında yönelttiği sorular: Menopoza girecek miyim ve menopoz kalıcı mı olacak? Çocuğumun aşılarını kemoterapilerim bitince yaptırsam çocuğuma zarar vermiş olur muyum? Çocuğuma aşı yaptırırsam 6 hafta boyunca bensiz nasıl olacak? Eşimle birlikte olabilir miyim?

12 Vaka 3 54 yaşında, Esnaf, Osteosarkom Kemoterapi Protokolü: İMA Ön değerlendirme sırasında yönelttiği sorular : İlaç dozları nasıl hesaplanıyor? İlaç sadece hastalığımın olduğu bölgeyi mi etkileyecek? İlacın iyi geldiğini nasıl anlayacağım? Kemoterapiyi ne kadar alacağım? Doktorum bu konu ile ilgili neden bana bilgi vermedi? Tedavi sırasında ağrı hissedecek miyim? İlaç hastalığımı iyileştirecek mi?

13 Vaka 3- Tedavi Sonrası Sorular Hastanın protokolünde G CSF 48 saat sonra 3 gün uygulandı. Kontrol CBC de nötropeniye girdi. G - CSF yapıldığı halde neden lökositlerim düştü? Beslenmemde mi bir hata yaptım? Stres ve uykusuzluk kan değerlerini düşürür mü? Kemoterapi zamanında kan değerlerim yükselmezse, tedavi arasındaki zaman 21 günü geçerse tedavi etkinliği ne olur?

14 YÖNELTİLEN SORULARA ÖRNEK CEVAPLAR Boy - kilo ölçüp m2 nize göre ilaç dozu hesaplaması yapılır. Kemoterapinin sistemik bir tedavi olduğu ve yan etkilerinde sistemik olduğu ile ilgili bilgi verildi. Kemoterapisinin 6 kür planlandığı, her kemoterapi protokolünün yanıt değerlendirme aralığının farklı olabileceği ve hastaya uygulanan protokolde 2 kür sonrası yanıt değerlendirileceği bilgisi verildi. İlaç hastalığımı iyi edecek mi? sorusuna da ; kemoterapinin başlanma amacının hastalığı iyileştirmek olduğu ancak bazen verilen kemoterapiye direnç kazanabileceği ve aynı etkinin her kürde olmayabileceği bilgisi verildi.

15 HASTALAR NEDEN HEP AYNI SORULARI YÖNELTİYOR? Hasta ve ailesine tanı ve tedavi sürecinde yetersiz bilgi verilmesi Hasta ve ailesine ayrılan zamanın yetersizliği Anlaşılır dil kullanılmaması Çalışanların bilgi eksikliği ( tatmin edici cevap verememesi ) Hastadan tanısının gizlenmesi Klinikte multidisipliner yaklaşımın olmaması Branşlaşmanın olmaması

16

17 Bu ilaç böbrekleriniz üzerinde yan etkilere sahiptir,bu nedenle sıvı almanızı tavsiye ediyoruz. Bu sağlığın için çok önemli. Amaç basamakları Hedef Örnek cümle Beklenen cevap Bilişsel Hedef Bilgilendirme..üzerinde yan etkilere sahiptir.. Evet, anladım bu yan etkileri. Duyusal hedef Farkındalık oluşturma sağlığın için çok önemli. Günde 3 litre su içmem benim için önemli. Psikomotor hedef Davranış haline getirme Hasta eğitim sonrasında tekrar görüşüldüğünde Ben artık günde en az 10 bardak su içiyorum

18 Eğitim materyallerinin geliştirilmesi (görsel- işitsel)

19 Kemoterapi ve Hedeflenmiş tedavi neden birlikte veriliyor? Şekille Anlatıma Örnek

20 Akıllı ilaçla beraber kemoterapi neden veriliyor? RADYOİZOTOP TAŞINMAYAN SOĞUK ANTİKOR RADYOİZOTOP İŞARETLİ ANTİKOR Courtesy of Andrew Zelenetz, MD.

21 HEDEFLENMİŞ TEDAVİ : HÜCRE YÜZEY ANTİJENLERİNE KARŞI MONOKLONAL ANTİKORLAR sig CD 19 B-LENFOSİT (Lenfoma Hücresi) CD 20 ANTİ CD20 (RITUXIMAB) (MABTHERA)

22

23 LENFÖDEM

24 ÇÖZÜM ÖNERİLERİ Ekip yaklaşımı ( tanı ve tedavi sürecinde ) Sağlık profesyonelinin ön yargısız yaklaşması Multidisipliner yaklaşım (iyi bir semptom kontrolü için ) Eğitim hemşiresinin ve vaka yönetim hemşiresinin olması(onkolojiye yönelik hasta ve ailesi eğitim teknikleri)

25 ÇÖZÜM ÖNERİLERİ Onkoloji alanında sertifikalı hemşirelerin çalışması Uygun eğitim ortamının oluşturulması Hasta ve ailesine soru sorması için fırsat verilmesi Hasta ve ailesine 24 saat ulaşabilecekleri destek hattının oluşturulması

26 TEŞEKKÜRLER Sağlığa Giden Dikenli Yol Hastaya yol gösterir misiniz?