ULUSLARARASI PARA SİSTEMİ Tarihçe, İşleyiş, Teoriler

Transkript

1 ULUSLARARASI PARA SİSTEMİ Tarihçe, İşleyiş, Teoriler

2 Sunumun Kapsamı - Para nın Tarihçesi - Uluslararası Parasal Sistemin Gelişimi - Altın Para Standartı - Bretton Woods Sistemi - B.W. Sonrası - Günümüz Kur Sistemleri Ebru Güven - Uluslararası Piyasalar - Sınıflaması - Döviz Piyasaları - Kullanım Amaçları - İlgili Teoriler - Para ve Sermaye Piyasaları Nevra Tütüncü

3 Paranın Tarihçesi İnsanoğlu tarih öncesi çağlardan beri alışverişini gerçekleştirmek için para yerine çeşitli araçlar kullanmıştır. İlk olarak kullanılan düzenli para sistemi Altın Standardı dır. Bu sistem 1870 lerden 1.Dünya Savaşının başlamasına kadar altın çağı nı yaşamıştır. Bu sistemde her ülkenin parası belirli bir saflıkta, belirli bir ağırlıkta saf altın cinsinden tanımlanmıştır. Kaynak: Uluslararası Finans/Prof.Dr.Halil Seyidoğlu

4 U.A. Parasal Sistemin Gelişimi Altın Para Standartı Altın standardı evrensel bir sistemdir. Her ülke parasını altınla tanımladığından, ülkeler parasını kapsadıkları altın miktarlarına göre otomatik biçimde birbirine bağlamış oluyordu. 1.Dünya Savaşının başlarında koşulların ağır olması nedeniyle, ülkeler altın rezervlerini korumak için paralarının altına dönüştürülmesine son verdi. 1.Dünya Savaşından 1929 Büyük Ekonomik Bunalım a kadar ekonomik denge ülkeler açısından kurulamamış ve denge fiyat düzeylerine ulaşılamamıştır. Kaynak: Uluslararası Finansman-Teori ve Uygulama/Prof.Dr.M.İlker Parasız

5 U.A. Parasal Sistemin Gelişimi Altın Para Standartı Tüm bu belirsizlik dönemlerinde altın fiyatları yükseldiği için, 1929 ekonomik bunalımı sırasında altın talebi birden yükselmiş ve bunu üzerine özellikle endüstrileşmiş ülkeler birer birer paralarının konvertibiletelerini askıya almışlardır. Bu sebeple gerek ülkenin içinde gerekse dışında altın bir değişim aracı olmaktan çıkmıştır. Kaynak: Uluslararası Finans/Prof.Dr.M.İlker Parasız

6 U.A. Parasal Sistemin Gelişimi Bretton Woods Sistemi 2. Dünya Savaşı sonrası ülkeler uluslararası işbirliği dönemine girmişlerdir. 2 savaş arası dönemin güçlükleri karşısında ülkeler, uluslararası ticareti serbestleştirerek ve mali alımları düzenleyecek bir sisteme şiddetle ihtiyaç duymuşlardır. Bu nedenle uluslararası para sistemi yaratmak üzere, daha savaş sona ermeden Amerika da Bretton Woods kentinde bir dizi konferans düzenlenmiştir. Kaynak: Uluslararası Finans/Prof.Dr.Halil Seyidoğlu-Uluslararası Finans/Prof.Dr.M.İlker Parasız

7 U.A. Parasal Sistemin Gelişimi Bretton Woods Sistemi Bretton Wood sisteminin amacı, kısa dönemli dalgalanmalar karşısında sabit kurun korunabilmesini sağlayacak ve temel ödemeler bilançosu dengesizliklerini tedavi edecek yeni pariteleri tanımlamaktır. Sistem önceleri göreceli olarak iyiydi lerin başlarına gelindiğinde dünyada dolar kıtlığı dönemi yaşandı. Amerika nın dış ödeme sorunları giderek büyümesi sonucunda dolara olan güven azaldı. Kaynak: Uluslararası Finans/Prof.Dr.Halil Seyidoğlu-Uluslararası Finans Teori ve Uygulama/Prof.Dr.M.İlker Parasız

8 U.A. Parasal Sistemin Gelişimi Bretton Woods Sistemi 1960 larda spekülatörler, dolar rezervlerinin ABD nin altın stoklarını aştığını görerek dolardan kaçıp altına hücum ettiler. Spekülasyonların önü kesilmeyip devam etmesi üzerine 1973 Mart başında ülkeler paralarını sabit kurdan birbirinin ulusal paralarına bağlıyor ve dolar karşısında dalgalanmaya bırakıyorlardı. Böylece 1946 yılında uygulanmaya başlanan sabit kurlu Bretton Woods yıkılmış oldu. Sistemin yıkılmasıyla birlikte halen içinde bulunduğumuz yeni döneme geçilmiş oldu. Kaynak: Uluslararası Finans/Prof.Dr.Halil Seyidoğlu-Uluslararası Finans Teori ve Uygulama/Prof.Dr.M.İlker Parasız

9 U.A. Parasal Sistemin Gelişimi B.W. Sonrası Euro Cephesi Avrupa Para Sistemi Avrupa ülkeleri arasında parasal birlik yolunda yapılan önemli bir ilerlemedir. Sistemin özellikleri şöyledir: - Ulusal para ile ECU arasındaki sabit fiyata merkezi kur adı verildi. - Her ülkenin ulusal parası ECU etrafında en fazla %2,25 oranında dalgalanabiliyordu Eylül ayından sonra sistem ciddi baskılar altına girdi ve yaşanan döviz krizinden sonra dalgalanma oranı %15 e çıkarıldı. Kaynak: Uluslararası Finans/Prof.Dr.Halil Seyidoğlu-Uluslararası Finans Teori ve Uygulama/Prof.Dr.M.İlker Parasız

10 U.A. Parasal Sistemin Gelişimi B.W. Sonrası Euro Cephesi Avrupa Merkez Bankası Euro Bölgesini oluşturan ülkelerin para politikasını yöneten kuruluştur yılında Amsterdam anlaşmasıyla kurulmuştur. Merkezi Frankfurt tadır. En temel görevi fiyat istikrarını sağlamaktır. Euro Bölgesi Merkez Bankasının eurobont çıkartma konusunda yetkilendirir. Kaynak: Uluslararası Finans/Prof.Dr.Halil Seyidoğlu-Uluslararası Finans Teori ve Uygulama/Prof.Dr.M.İlker Parasız

11 U.A. Parasal Sistemin Gelişimi Günümüz Kur Sistemleri Sabit Kur Sistemi En eski sabit kur sistemidir. İlk uygulaması altın standardında görülmüştür. Sabit kur sisteminde döviz kurlarının istikrarı Merkez Bankasının döviz piyasasına alıcı ve satıcı olarak müdahalesiyle sağlanır. Bu nedenle Merkez Bankasının elinde yeterli miktarda altın ve döviz stoğunun olması gerekir. Kaynak: Uluslararası Finans/Prof.Dr.Halil Seyidoğlu-Uluslararası Finans Teori ve Uygulama/Prof.Dr.M.İlker Parasız

12 U.A. Parasal Sistemin Gelişimi Günümüz Kur Sistemleri Serbest Değişken Kur Sistemi En açık ifadeyle bu sistemde döviz piyasaları üzerinde hiçbir hükümet müdahalesi yoktur. Döviz kurları tamamen piyasadaki döviz arz ve talebine göre oluşur. Kaynak: Uluslararası Finans/Prof.Dr.Halil Seyidoğlu-Uluslararası Finans Teori ve Uygulama/Prof.Dr.M.İlker Parasız

13 U.A. Parasal Sistemin Gelişimi Günümüz Kur Sistemleri Karma Kur Sistemi Sabit ve değişken kur sisteminin aşırı açlarda olduğunu savunan ülkeler bu iki sistemden birini ya da diğerini benimsemek yerine daha çok karma uygulamalar diye adlandırılabilecek yöntemler uygulamayı seçmişlerdir. Başka bir ifadeyle ülkeler her iki sistemin olumlu yönlerini alıp, olumsuz yönlerini dışarıda bırakarak özel sistemler oluşturmuşlardır. Kaynak: Uluslararası Finans/Prof.Dr.Halil Seyidoğlu-Uluslararası Finans Teori ve Uygulama/Prof.Dr.M.İlker Parasız

14 Sunumun Kapsamı - Para nın Tarihçesi - Uluslararası Parasal Sistemin Gelişimi - Altın Para Standartı - Bretton Woods Sistemi - B.W. Sonrası - Günümüz Kur Sitemleri Ebru Güven - Uluslararası Piyasalar - Sınıflaması - Döviz Piyasaları - Kullanım Amaçları - İlgili Teoriler - Para ve Sermaye Piyasaları Nevra Tütüncü

15 Sınıflama Reel Piyasalar Mal + Hizmet Hareketi ( Dış Ticaret *) Mali Piyasalar Para Piyasaları Para Hareketi Sermaye Piyasaları Emek Piyasası İşgücü Hareketi Serbest Dolaşım Küreselleşme GÜMRÜK BİRLİKLERİ GATT WTO GATS ECB WB, IMF OECD Kaynak: Uluslar arası Ekonomi, Prof Dr. S. Rıdvan KARLUK, Beta Yayınları, Eylül 2003., İçindekiler * Vadeli Piyasalar hariç tutulmuştur. ILO

16 Mali Piyasalar İşlevleri Ödeme Yatırım & Kredi Mal + Hizmet Bedeli ( İhtiyaç Amaçlı) Portföy Yatırımı ( Spekülatif Amaçlı ) Sermaye Yatırımı & Kredi Sağlama DÖVİZ PİYASALARI PARA & SERMAYE PİYASALARI Kaynak: Prof Dr. Rıdvan Karluk, Uluslararası Ekonomi, Beta, 2003 Prof Dr. İlker Parasız,Para Banka ve Finansal Piyasalar, Ezgi, 2009

17 Mali Piyasalar Döviz Piyasası Döviz Piyasalarındaki işlem amaçları: - İhtiyaç - Korunma (hedging) - Spekülasyon Bu işlemlerin ; - spot (anlık) ve - vadeli piyasalarda yapılması mümkündür.

18 Mali Piyasalar Döviz Piyasası İhtiyaç amaçlı kullanım: Dış ticaret ödemeleri, kişisel harcamalar vb. Spot piyasalar Hedging amaçlı kullanım: Gelecekteki kur riski ve fiyat hareketlerinden korunmak Vadeli piyasalar Spekülatif amaçlı kullanım: Piyasa fırsatlarını değerlendirerek paradan para kazanmak Spot ve Vadeli piyasalar Kaynak:

19 Mali Piyasalar Döviz Piyasası İhtiyaç Kişisel Harcamalar Banka Döviz Bürosu Reel Talep Hedging İthalat İhracatçılar Üreticiler Organize Tezgahüstü Spekülatif * Spekülatif Talep Diğer Getirilerinin %70 i hisse senedi yatırımlarından oldu. Quantum Endowment, Henge fonlarının 2013 yılı

20 Döviz Piyasalarında Arbitraj Arbitraj: Bir ekonomik varlığın aynı andaki fiyat farklarından yararlanarak risk üstlenilmeden elde edilen kazançtır. Düşük fiyattan alış, yüksek fiyattan satış yapılır. 2 Uçlu Arbitraj (Yer Arbitrajı) : Kurun, aynı anda, farklı piyasalardaki fiyat farkından kar elde etme Alış-satış Kuru Arbitrajı: Kurun, aynı anda, farklı piyasalardaki alış-satış marjındaki farkla kar elde etme 3 Uçlu Arbitraj (Çapraz Kur Arbitrajı) : Aynı piyasa içinde, bir yabancı paranın çapraz kuru ile dolaysız kuru arasındaki farktan kar etme Kaynak: Prof Dr. Halil Seyidoğlu, Uluslar arası Firnans, sf

21 Döviz Arbitrajı - Örnek - 2 Uçlu Arbitraj: İstanbul: 1$=2.10 TL, New York: 1$=2.25 TL İstanbul dan $ alıp, New York ta satılır. - Alış Satış Kuru Arbitrajı: İstanbul: 1$=2.10 TL-2.20 TL, New York: 1$=2.25 TL-2,35 TL İst da $ alış, New York satış (veya tersi) - 3 Uçlu Arbitraj (Çapraz Kur Arbitrajı): 1 = 2.00 $, 1 =2.50 TL, 1$=1 TL, $ dolaysız TL kuru, çapraz kuruna göre ucuz. (0.25 TL) TL $ a, $ a, TL ye dönülür. Kaynak: Prof Dr. Halil Seyidoğlu, a.g.e., sf

22 Döviz Piyasalarında Spekülasyon Spekülasyon: Döviz, menkul kıymet veya başka bir ekonomik varlığın gelecekteki fiyatı hakkında tahmine dayanarak, ilerde kar sağlamak için, bugünden yapılan alım veya satım işlemidir. Risk taşır, arbitraj ile karıştırılmamalıdır. Hem spot hem de vadeli piyasada yapılabilir. Kaynak: Prof Dr. Halil Seyidoğlu, Uluslar arası Firnans, sf.148

23 Döviz Spekülasyonu - Örnek Senaryo: Spekülatör A, 30 gün içinde $ ın TL ye göre %20 değer kazanacağını tahmin etmektedir. ( ) İki şey yapabilir: a) Spot piyasada $ alır ( ) 30 gün sonra satar. b) Vadeli piyasada 30 gün sonrası ( ) $ alım kontratı alır (uzun-fazla pozisyon) Spekülatörler; arbitrajcılardan farklı olarak, spot piyasalardan çok vadeli piyasalarda kaldıraç oranlı hareket etmeyi yeğler. Kaynak: Prof Dr. Halil Seyidoğlu, Uluslar arası Firnans, sf.148

24 Döviz Piyasaları Temel Parite Koşulları Döviz piyasaların serbest işleyişinin engellendiği durumlarda; değişkenler arasında gerçekleşmesi beklenen ilişkilere parite denir. Buna göre; uluslararası finansı etkileyen değişkenler ve herbiriyle ilgili geliştirilen teoriler, 3 tanedir. Enflasyon Faiz Kur Satınalma Gücü Paritesi Fisher Etkisi Faiz Teorisi Kaynak: Prof Dr. Halil Seyidoğlu, Uluslararası Finans, Güzem Can, 2013, sf 155.

25 Döviz Piyasası Teorileri - SGP Satınalma Gücü Paritesi; ilk kez 1918 yılında İsveçli iktisatçı Gustav Gassel tarafından 1DS sonrası Altın Para Standartı na dönme arayışları sırasında, ulusal paraların hangi pariteden çevrileyeceğini hesaplamak üzere ortaya konuldu. (savaşın eflasyon etkisi) Teori özetle; bir yabancı ülke parası ile yerel para arasındaki döviz kurunun, iki ülkedeki enflasyon oranları ile paralel olduğunu savunmaktadır. (nedensellik ilişkisi kurmayınız) Spot kur = Yurt içi fiyat endeksi / Yurtdışı Fiyat Endeksi (Mutlak) Kur Değişimi = Y.içi fiyat endeksi Y.dışı Fiyat Endeksi (Nisbi) Kaynak: Prof Dr. Halil Seyidoğlu, a.g.e. Sf

26 Döviz Piyasası Teorileri - SGP Parite Doğrusu nun; Altında, yerel para aşırı değerli olduğundan ithalat Göreceli Satınalma Gücü Paritesi ( S1-S0 ) / S0 = Pd - Pf Üstünde ise, eksik değerli olduğundan ihracat caziptir. Kaynak: Prof Dr. Halil Seyidoğlu, a.g.e. Sf S1 = Spot Kur, S0 = Başlangıç Kuru, Pd = Yurtiçi Fiyat Endeksi, Pf = Yurtdışı Fiyat Endeksi

27 Döviz Piyasası Teorileri Faiz Paritesi Faiz Paritesi Teorisi; kısa süreli uluslar arası para piyasaları arasındaki arbitraj faaliyetlerinin bir sonucudur. Mali fonlar, -aynı risk düzeyindeki mali araçlar arasında faiz oranının yüksek olduğu ülkeye gitme eğilimindedir. Teori; yatırım yapılan ülkedeki faiz getirisi ile, bu işlemden doğan kur riskini gidermek üzere, vadeli döviz piyasasındaki hedging işlemine konu iskonto priminin ilişkisini açıklar. Buna göre; yatırım yapılan ülkedeki faiz getirisinin, yatırım yapılan ülke parasının bu yerel para karşısındaki iskonto priminin üstünde olması halinde, fon bu ülkede kalacaktır. (ve tersi) Kaynak: Prof Dr. Halil Seyidoğlu, a.g.e. Sf

28 Döviz Piyasası Teorileri - Faiz Paritesi Parite Doğrusu nun; Altında, yerel faiz oranı vadeli iskontodan yüksek olduğundan fon, ana ülkede Faiz Paritesi Teorisi itr ius = ( F-S ) / S Üstünde ise, iskonto primi faizden yüksek olduğundan yurtdışında değerlendirilir. Kaynak: Prof Dr. Halil Seyidoğlu, a.g.e. Sf.175 İ = faiz oranı, F = vadeli kur, S = spot kur

29 Döviz Piyasası Teorileri - Fisher Etkisi Faiz oranı ve enflasyon arasındaki ilişkiyi tespitte öncü çalışmalar yapan ABDli iktisatçı Irvin Fisher den ismini alan teori; Yurtiçi ve Genelleştirilmiş Fisher Etkisi olmak üzere 2 ye ayrılır. - Her ülkedeki nominal faiz (i) = reel faiz (a) + beklenen enflasyon (p) (Yurtiçi Fisher Etkisi). - İki ülke arasındaki nominal faiz farkı, beklenen enflasyon farkına eşittir. İTR ius = ptr pus (Genelleştirilmiş Fisher Etkisi) * Buna göre; beklenen enflasyon oranı yüksek olan ülkedeki nominal faiz oranı, iki ülke arasındaki beklenen enflasyon oranı farkı kadar yüksek olacaktır. Kaynak: Prof Dr. Halil Seyidoğlu, a.g.e. Sf Yapılan çalışmalar, teorinin daha çok kısa süreli sabit getirili yatırım araçlarında geçerli olduğunu göstermektedir.

30 Döviz Piyasası Teorileri - Faiz Paritesi Parite Doğrusu nun; Fisher Etkisi Altında, ülkedeki faiz oranı farkı, enflasyon farkının üstünde olduğundan fon, ana ülkede İTR ius = ptr - pus Üstünde ise, tersi olduğundan yurtdışında değerlendirilir. Kaynak: Prof Dr. Halil Seyidoğlu, a.g.e. Sf.175 İ = nominal faiz oranı, p =enflasyon oranı

31 Mali Piyasalar İşlevleri Ödeme Yatırım & Kredi Mal + Hizmet Bedeli ( İhtiyaç Amaçlı) Portföy Yatırımı ( Spekülatif Amaçlı ) Sermaye Yatırımı & Kredi Sağlama DÖVİZ PİYASALARI PARA & SERMAYE PİYASALARI Kaynak: Prof Dr. Rıdvan Karluk, Uluslararası Ekonomi, Beta, 2003 Prof Dr. İlker Parasız,Para Banka ve Finansal Piyasalar, Ezgi, 2009

32 Para ve Sermaye Piyasaları Yurtiçi Piyasalar Yurtdışı Piyasalar Yurtiçi Yerleşik Taraflardan biri yurtdışı yerleşik veya fon kaynağı y.dışı -Para (kısa) KISA: UZUN: -Sermaye (uzun) -Altın -Eurodolar/para -Eurotahvil Birincil -Döviz -Swap -Opsiyon -Vadeli Teslim vb İkincil (Eurocurrency) -Euroborç senetleri (Euro commercial paper) (Eurobond) -Eurohisse senedi (Euroquity) -Yatırım ve Kalkınma Kredileri Kaynak: Prof Dr. Halil Seyidoğlu, a.g.e. Sf

33 Para Piyasaları Kısa vadeli uluslararası yatırım ve finansman (kredi) olanağı sağlayan bu piyasa; -Eurodolar (europara) ve -Euroborç senedinden oluşmaktadır. Kaynak: Prof Dr. Halil Seyidoğlu, a.g.e. Sf

34 Eurodolar/Europara (Eurocurrency) Bir büyük ülkenin parasıyla ilgili, o parayı çıkartan ülke dışındaki bankalarda mevduat ve kredi işlemleri yapılmasıyla oluşan piyasadır. Terimin başındaki euro eki, piyasanın ana ülke dışında oluşunu ifade eder. Bu işlemleri yapan bankalara eurobank denilir. Europara piyasası, 2DS sonrası ABD nin yükselişiyle, Avrupa nın kendini Amerikan sermayesi ile onarması sonucu doğmuştur. (1960 başlarında Londra daki $ kredi ve mevduatlar) Günümüzde; Avrupa kıtası dışında başlıca europara piyasaları Bahamalar, Singapur ve Bahreyn dedir. Zamanla başka para birimleri dahil olduysa da, hala en güşlüsü $ dır. Kaynak: Prof Dr. Halil Seyidoğlu, a.g.e. Sf

35 Eurodolar/Europara (Eurocurrency) Aktörleri; ticari bankalar, çok uluslu şirketler ve devletlerdir. Bankalararasında işlem yapılan piyasasına eurodolar interbankı denir. Döviz piyasalarından tamamen ayrı olmakla birlikte, pratikte yakın bir işleyişleri vardır. Faizler; LIBOR+spread şeklinde belirlenir. 6 ayda bir güncellenir. Vadeler 3-10 yıl (ağılıklı 5 yıl) dır. Para nın ana ülkesindeki oranlarla, arbitraj imkanı doğurur. Kaynak: Prof Dr. Halil Seyidoğlu, a.g.e. Sf

36 Euroborç Senetleri (Eurocommercial paper) Euronet de denilen euro borç senetleri; europara piyasalarından doğrudan kısa ve orta vadeli fon sağlamak üzere, işletmeler tarafından çıkarılan borçlanma araçlarıdır. İki ana türe ayrılabilir : - Taahhütlü kolaylıklar - Taahhütsüz kolaylıklar (underwritten facilities) (nonunderwritten facilities) Kaynak: Prof Dr. Halil Seyidoğlu, a.g.e. Sf. 355

37 Sermaye Piyasaları Uzun vadeli uluslararası yatırım ve finansman (kredi) olanağı sağlayan bu piyasa; -Uluslararası tahviller -Yatırım Kredilerinden ve oluşmaktadır. Kaynak: Prof Dr. Halil Seyidoğlu, a.g.e. Sf

38 Uluslararası Tahviller Bir özel şirket veya hükümet kuruluşu tarafından, borçlanan ülkenin para birimi dışındaki ulusal paralarla, ülke dışında satışa sunulan tahvillerle finansman sağlama yöntemidir. Uluslararası tahviller 2 bölüme ayrılır: - Yabancı tahviller - Eurotahviller Kaynak: Prof Dr. Halil Seyidoğlu, a.g.e. Sf. 362

39 Yabancı Tahviller (Foreign bonds) Özel şirket, hükümet veya kamu kuruluşu tarafından, yabancı bir piyasadan fon sağlamak amacıyla, o ülke parasıyla, o ülke yasalarına göre çıkartılan uzun vadeli borçlanma araçlarıdır. Bir tahvilin yurtiçi veya yabancı olma özelliği, pazarlandığı ülke piyasasına göre onu ihraç edenin ülke kimliğinden kaynaklanır. Örneğin; bir Türk firmasının SPK kurallarına göre TL cinsinden çıkartıp Türkiye de satışa sunduğu tahviller yerli; İsviçre frangı cinsinden o ülke mevzuatına uygun olarak çıkartıp o ülkede satışa sunduğu tahviller yabancıdır. En önemli yabancı tahvil piyasaları; ABD ve İsviçre, takiben de Japonya ve Lüksemburg dur. Kaynak: Prof Dr. Halil Seyidoğlu, a.g.e. Sf

40 Eurotahvil (Eurobond) Europara piyasalarının uzun vadeli karşılığıdır. Bir yabancı ulusal paraya bağlı olarak çıkartılan tahvillerin, o paranın ait olduğu ülke dışındaki piyasalarda pazarlanmasıdır. Çeşitli ülkelerde faaliyet gösteren yatırım bankaları ve mali kurumların oluşturduğu bir sendikasyon altında çıkarılır ve aynı anda birden fazla ülkede satışa sunulur. euro eki, tahvilin, ait olduğu ülke dışında satışını ifade eder. Örneğin; TR nin $ a bağlı olarak çıkartıp bir sendikasyon kanalıyla Tokya, Londra, Eurobölgesinde satışa sunduğu tahviller. Kaynak: Prof Dr. Halil Seyidoğlu, a.g.e. Sf. 366

41 Eurotahvil (Eurobond) - Oranlar Kaynak:

42 Eurotahvil (Eurobond) Oranlar Neden Farklı? Eurotahviller genelde bilinirlik ve kredibilitesi yüksek çok uluslu şirketler, hükümetler ve uluslararası kuruluşlar tarafından çıkartıldığından, kredi derecelendirmeye ihtiyaç duyulmuyordu. Ancak piyasalar genişledikçe, daha az bilinen ve kredibilitesi daha düşük kuruluşlar da yer almaya başladı. Bu nedenle; uluslar arası yatırımcıların kredi notu talebi doğdu. Halihazırda pazarın %95 ini elinde bulunduran 3 kredi kuruluşu: S&P (%40), Moody s (%40), Fitch Group (%15) ABD Kaynak: Prof Dr. Halil Seyidoğlu, a.g.e. Sf LONDRA,NY

43 Kalkınma Bankası Kredileri Kalkınma bankaları (development banks), az gelişmiş bir ülke veya bölgenin gelişmesine katkı sağlamak için kurulur ve sermayeleri genellikle hükümetlerce karşılanır. Daha çok; yol, baraj, elektrik, haberleşme gibi ülkenin kalkınması için gerekli olan ve özel kesimin karlı bulmadığı alt yapı projelerini finanse eder. 3 tip yatırım bankası vardır: (Dünya Bankası) - Global - Bölgesel (Avrupa Yatırım Bankası, İslam Kalkınma Bankası Asya Kalkınma Bankası, Afrika Kalkınma Bankası, Amerika Kıtası Kalkınma Bankası, Karayipler Kalkınma Bankası, D.Afrika Kalkınma Bankası, Avp İmar ve Kalkınma Bankası ve çok sayıda fon: Suudi Kalkınma Fonu, Kuveyt Fonu, IFAD vb) - Ülkesel (TSKB, Sınai Yatırım ve Kredi Bankası, Devlet Kalkınma Bankası) Kaynak: Prof Dr. Halil Seyidoğlu, a.g.e. Sf

44 Proje Finansmanı Daha çok büyük hacimli, uzun vadeli yatırım projelerinin finansmanında kullanılır. Örneğin; Fransa ve İngiltere yi birleştiren Kanal Tüneli (16 mia $) Iridium küresel uydu projesi (5 mia $) Venezuela petrol ve doğalgaz rafineri projesi-sincor (4 mia $) Bu finansman yönteminde; fon sağlayıcıların borçlarının geri ödemesi ve hisse yatırımcılarının getirileri, projenin yaratacağı nakit akımdan karşılanır. Ödünç vericilerin ana şirket ve sponsorlara başvurma hakkı, yasal olarak yoktur. Kaynak: Prof Dr. Halil Seyidoğlu, a.g.e. Sf

45 Yap-İşlet-Devret Bu finansman yönteminde, özel kesimin doğrudan katılımı ve yabancı sermaye katkısı hedeflenir. Proje finansman modelinin özel bir şeklidir. Santral, baraj, havaalanı, metro, karayolu yapımında kullanılır. Yatırım bankaları ve diğer kuruluşlardan oluşan konsorsiyum, yatırımın tamamlanması sonrasındaki işletme sürecini yönetir. (Yerli bir şirketle joint venture şeklinde) Bu modelde; yatırımın ev sahipliğini yapan ülke hükümeti, döviz üzerinden hizmet alım taahhüdünde bulunur. Belirlenen süre sonunda, proje ev sahibi devlete bedelsiz devredilir. Kaynak: Prof Dr. Halil Seyidoğlu, a.g.e. Sf. 389

46 Kaynakça Kitap: Para Banka ve Finansal Piyasalar, Prof Dr. İlker Parasız, Ezgi Yayınları, 2009 Uluslararası Finans, Prof Dr. Halil Seyidoğlu, Güzem Can yayınları, 2013 Uluslararası Ekonomi, Prof Dr. S. Rıdvan KARLUK, Beta Yayınları, Eylül Web sitesi: Teşekkürler