2008, Cilt 21, Sayı 2

Transkript

1 2008, Cilt 21, Sayı 2 ISSN:

2 Marmara Medical Journal Marmara Üniversitesi Tıp Fakültesi Dergisi Editör Prof. Dr. Mithat Erenus Koordinatörler Seza Arbay, MA Dr. Vera Bulgurlu Editörler Kurulu Prof. Dr. Mehmet Ağırbaşlı Prof. Dr. Serpil Bilsel Prof. Dr. Safiye Çavdar Prof. Dr. Tolga Dağlı Prof. Dr. Haner Direskeneli Prof. Dr. Kaya Emerk Prof. Dr. Mithat Erenus Prof. Dr. Zeynep Eti Prof. Dr. RainerVV. Guillery Prof. Dr. Oya Gürbüz Prof. Dr. Hande Harmancı Prof. Dr. Hızır Kurtel Prof. Dr. Ayşe Özer Prof. Dr. Tülin Tanrıdağ Prof. Dr. Tufan Tarcan Prof. Dr. Cihangir Tetik Prof. Dr. Ferruh Şimşek Prof. Dr. Dr. Ayşegül Yağcı Prof. Dr. Berrak Yeğen Doç. Dr. İpek Akman Doç. Dr. Gül Başaran Doç. Dr. Hasan Batırel Doç. Dr. Nural Bekiroğlu Doç. Dr. Şule Çetinel Doç. Dr. Mustafa Çetiner Doç. Dr. Arzu Denizbaşı Doç. Dr. Gazanfer Ekinci Doç. Dr. Dilek Gogas Doç. Dr. Sibel Kalaça Doç. Dr. Atila Karaalp Doç. Dr. Bülent Karadağ Doç. Dr. Handan Kaya Doç. Dr. Gürsu Kıyan Doç. Dr. Şule Yavuz Asist. Dr. Asım Cingi Asist. Dr. Arzu Uzuner

3 Marmara Medical Journal Marmara Üniversitesi T p Fakültesi Dergisi DERGİ HAKKINDA Marmara Medical Journal, Marmara Üniversitesi Tıp Fakültesi tarafından yayımlanan multidisipliner ulusal ve uluslararası tüm tıbbi kurum ve personele ulaşmayı hedefleyen bilimsel bir dergidir. Marmara Üniversitesi Tıp Fakültesi Dergisi, tıbbın her alanını içeren özgün klinik ve deneysel çalışmaları, ilginç olgu bildirimlerini, derlemeleri, davet edilmiş derlemeleri, Editöre mektupları, toplantı, haber ve duyuruları, klinik haberleri ve ilginç araştırmaların özetlerini, ayırıcı tanı, tanınız nedir başlıklı olgu sunumlarını,, ilginç, fotoğraflı soru-cevap yazıları (photo-quiz),toplantı, haber ve duyuruları, klinik haberleri ve tıp gündemini belirleyen güncel konuları yayınlar. Periyodu: Marmara Medical Journal -Marmara Üniversitesi Tıp Fakültesi Dergisi yılda 3 sayı olarak OCAK,MAYIS VE EKİM AYLARINDA yayınlanmaktadır. Yayına başlama tarihi: Yılından itibaren yanlızca elektronik olarak yayınlanmaktadır Yayın Dili: Türkçe, İngilizce eissn: Temel Hedef Kitlesi: Tıp alanında tüm branşlardaki hekimler, uzman ve öğretim üyeleri, tıp öğrencileri İndekslendiği dizinler: EMBASE - Excerpta Medica,TUBITAK - Türkiye Bilimsel ve Teknik Araştırma Kurumu, Türk Sağlık Bilimleri İndeksi, Turk Medline,Türkiye Makaleler Bibliyografyası,DOAJ (Directory of Open Access Journals) Makalelerin ortalama değerlendirme süresi: 8 haftadır Makale takibi -iletişim Seza Arbay Marmara Medical Journal (Marmara Üniversitesi Tıp Fakültesi Dergisi) Marmara Üniversitesi Tıp Fakültesi Dekanlığı, Tıbbiye cad No:.49 Haydarpaşa 34668, İSTANBUL Tel: Faks: +90 O e-posta: mmj@marmara.edu.tr Yayıncı Plexus BilişimTeknolojileri A.Ş. Tahran Caddesi. No:6/8, Kavaklıdere, Ankara Tel: Faks: Yayın Hakları: Marmara Medical Journal in basılı ve web ortamında yayınlanan yazı, resim, şekil, tablo ve uygulamalar yazılı izin alınmadan kısmen veya tamamen herhangi bir vasıtayla basılamaz. Bilimsel amaçlarla kaynak göstermek kaydıyla özetleme ve alıntı yapılabilir.

4 Marmara Medical Journal Marmara Üniversitesi Tıp Fakültesi Dergisi YAZARLARA BİLGİ Marmara Medical Journal Marmara Üniversitesi Tıp Fakültesi Dergisine ilginize teşekkür ederiz. Derginin elektronik ortamdaki yayınına erişim adresinden serbesttir. Marmara Medical Journal tıbbın klinik ve deneysel alanlarında özgün araştırmalar, olgu sunumları, derlemeler, davet edilmiş derlemeler, mektuplar, ilginç, fotoğraflı soru-cevap yazıları (photo-quiz), editöre mektup, toplantı, haber ve duyuruları, klinik haberleri ve ilginç araştırmaların özetlerini yayınlamaktadır. Yılda 3 sayı olarak Ocak, Mayıs ve Ekim aylarında yayınlanan Marmara Medical Journal hakemli ve multidisipliner bir dergidir.gönderilen yazılar Türkçe veya İngilizce olabilir. Değerlendirme süreci Dergiye gönderilen yazılar, ilk olarak dergi standartları açısından incelenir. Derginin istediği forma uymayan yazılar, daha ileri bir incelemeye gerek görülmeksizin yazarlarına iade edilir. Zaman ve emek kaybına yol açılmaması için, yazarlar dergi kurallarını dikkatli incelemeleri önerilir. Dergi kurallarına uygunluğuna karar verilen yazılar Editörler Kurulu tarafından incelenir ve en az biri başka kurumdan olmak üzere iki ya da daha fazla hakeme gönderilir. Editör, Kurulu yazıyı reddetme ya da yazara(lara) ek değişiklikler için gönderme veya yazarları bilgilendirerek kısaltma yapmak hakkına sahiptir. Yazarlardan istenen değişiklik ve düzeltmeler yapılana kadar, yazılar yayın programına alınmamaktadır. Marmara Medical Journal gönderilen yazıları sadece online olarak adresinden kabul etmektedir. Yazıların bilimsel sorumluluğu yazarlara aittir. Marmara Medical Journal yazıların bilimsel sorumluluğunu kabul etmez. Makale yayına kabul edildiği takdirde Yayın Hakkı Devir Formu imzalanıp dergiye iletilmelidir. Gönderilen yazıların dergide yayınlanabilmesi için daha önce başka bir bilimsel yayın organında yayınlanmamış olması gerekir. Daha önce sözlü ya da poster olarak sunulmuş çalışmalar, yazının başlık sayfasında tarihi ve yeri ile birlikte belirtilmelidir. Yayınlanması için başvuruda bulunulan makalelerin, adı geçen tüm yazarlar tarafından onaylanmış olması ve çalışmanın başka bir yerde yayınlanmamış olması ya da yayınlanmak üzere değerlendirmede olmaması gerekmektedir. Yazının son halinin bütün yazarlar tarafından onaylandığı ve çalışmanın yürtüldüğü kurum sorumluları tarafından onaylandığı belirtilmelidir.yazarlar tarafından imzalanarak onaylanan üst yazıda ayrıca tüm yazarların makale ile ilgili bilimsel katkı ve sorumlulukları yer almalı, çalışma ile ilgili herhangi bir mali ya da diğer çıkar çatışması var ise bildirilmelidir.( * ) ( * ) Orijinal araştırma makalesi veya vaka sunumu ile başvuran yazarlar için üst yazı örneği: "Marmara Medical Journal'de yayımlanmak üzere sunduğum (sunduğumuz) " -" başlıklı makale, çalışmanın yapıldığı laboratuvar/kurum yetkilileri tarafından onaylanmıştır. Bu çalışma daha önce başka bir dergide yayımlanmamıştır (400 sözcük ya da daha az özet şekli hariç) veya yayınlanmak üzere başka bir dergide değerlendirmede bulunmamaktadır. Yazıların hazırlanması Derginin yayın dili İngilizce veya Türkçe dir. Türkçe yazılarda Türk Dil Kurumu Türkçe Sözlüğü ( esas alınmalıdır. Anatomik terimlerin ve diğer tıp terimlerinin adları Latince olmalıdır. Gönderilen yazılar, yazım kuralları açısından Uluslararası Tıp Editörleri Komitesi tarafından hazırlanan Biomedikal Dergilere Gönderilen Makalelerde Bulunması Gereken Standartlar a ( Uniform Requirements For Manuscripts Submittted to Biomedical Journals ) uygun olarak hazırlanmalıdır. ( ulakbim.gov.tr /cabim/vt) Makale içinde kullanılan kısaltmalar Uluslararası kabul edilen şeklide olmalıdır (http..//

5 knasyaz/) kaynağına başvurulabilir. Birimler, Ağırlıklar ve Ölçüler 11. Genel Konferansı'nda kabul edildiği şekilde Uluslararası Sistem (SI) ile uyumlu olmalıdır. Makaleler Word, WordPerfect, EPS, LaTeX, text, Postscript veya RTF formatında hazırlanmalı, şekil ve fotoğraflar ayrı dosyalar halinde TIFF, GIF, JPG, BMP, Postscript, veya EPS formatında kabul edilmektedir. Yazı kategorileri Yazının gönderildiği metin dosyasının içinde sırasıyla, Türkçe başlık, özet, anahtar sözcükler, İngilizce başlık, özet, İngilizce anahtar sözcükler, makalenin metini, kaynaklar, her sayfaya bir tablo olmak üzere tablolar ve son sayfada şekillerin (varsa) alt yazıları şeklinde olmalıdır. Metin dosyanızın içinde, yazar isimleri ve kurumlara ait bilgi, makalede kullanılan şekil ve resimler olmamalıdır. Özgün Araştırma Makaleleri Türkçe ve İngilizce özetler yazı başlığı ile birlikte verilmelidir. (i)özetler: Amaç (Objectives), Gereç ve Yöntem (Materials and Methods) ya da Hastalar ve Yöntemler (Patients and Methods), Bulgular (Results) ve Sonuç (Conclusion) bölümlerine ayrılmalı ve 200 sözcüğü geçmemelidir. (ii) Anahtar Sözcükler Index Medicus Medical Subject Headings (MeSH) e uygun seçilmelidir. Yazının diğer bölümleri, (iii) Giriş, (iv) Gereç ve Yöntem / Hastalar ve Yöntemler, (v) Bulgular, (vi) Tartışma ve (vii) Kaynaklar'dır. Başlık sayfası dışında yazının hiçbir bölümünün ayrı sayfalarda başlatılması zorunluluğu yoktur. Maddi kaynak, çalışmayı destekleyen burslar, kuruluşlar, fonlar, metnin sonunda teşekkürler kısmında belirtilmelidir. Olgu sunumları İngilizce ve Türkçe özetleri kısa ve tek paragraflık olmalıdır. Olgu sunumu özetleri ağırlıklı olarak mutlaka olgu hakkında bilgileri içermektedir. Anahtar sözcüklerinden sonra giriş, olgu(lar) tartışma ve kaynaklar şeklinde düzenlenmelidir. Derleme yazıları İngilizce ve Türkçe başlık, İngilizce ve Türkçe özet ve İngilizce ve Türkçe anahtar kelimeler yer almalıdır. Kaynak sayısı 50 ile sınırlanması önerilmektedir. Kaynaklar Kaynaklar yazıda kullanılış sırasına göre numaralanmalıdır. Kaynaklarda verilen makale yazarlarının sayısı 6 dan fazla ise ilk 3 yazar belirtilmeli ve İngilizce kaynaklarda ilk 3 yazar isminden sonra et al., Türkçe kaynaklarda ise ilk 3 yazar isminden sonra ve ark. ibaresi kullanılmalıdır. Noktalamalara birden çok yazarlı bir çalışmayı tek yazar adıyla kısaltmamaya ve kaynak sayfalarının başlangıç ve bitimlerinin belirtilmesine dikkat edilmelidir. Kaynaklarda verilen dergi isimleri Index Medicus'a ( ery.fcgi?db=nlmcatalog) veya Ulakbim/Türk Tıp Dizini ne uygun olarak kısaltılmalıdır. Makale: Tuna H, Avcı Ş, Tükenmez Ö, Kokino S. İnmeli olguların sublukse omuzlarında kas-sinir elektrik uyarımının etkinliği. Trakya Univ Tıp Fak Derg 2005;22:70-5. Kitap: Norman IJ, Redfern SJ, (editors). Mental health care for elderly people. New York: Churchill Livingstone, Kitaptan Bölüm: Phillips SJ, Whisnant JP Hypertension and stroke. In: Laragh JH, Brenner BM, editors. Hypertension: Pathophysiology, Diagnosis, and Management. 2nd ed. New York: Raven Pres, 1995: Kaynak web sitesi ise: Kaynak makalerdeki gibi istenilen bilgiler verildikten sonra erişim olarak web sitesi adresi ve erişim tarihi bildirilmelidir. Kaynak internet ortamında basılan bir dergi ise: Kaynak makaledeki gibi istenilen bilgiler verildikten sonra erişim olarak URL adresi ve erişim tarihi verilmelidir. Kongre Bildirileri: Bengtsson S, Solheim BG. Enforcement of data protection, privacy and security in medical informatics. In: Lun KC, Degoulet P, Piemme TE, Rienhoff O, editors. MEDINFO 92. Proceedings of the 7th World Congress on Medical Informatics; 1992 Sep 6-10; Geneva, Switzerland. Amsterdam: North-Holland; 1992: Tablo, şekil, grafik ve fotoğraf Tablo, şekil grafik ve fotoğraflar yazının içine yerleştirilmiş halde gönderilmemeli. Tablolar, her sayfaya bir tablo olmak üzere yazının gönderildiği dosya içinde olmalı ancak yazıya ait şekil, grafik ve fotografların her biri ayrı bir imaj dosyası (jpeg yada gif) olarak gönderilmelidir.

6 Tablo başlıkları ve şekil altyazıları eksik bırakılmamalıdır. Şekillere ait açıklamalar yazının gönderildiği dosyanın en sonuna yazılmalıdır. Tablo, şekil ve grafiklerin numaralanarak yazı içinde yerleri belirtilmelidir. Tablolar yazı içindeki bilginin tekrarı olmamalıdır. Makale yazarlarının, makalede eğer daha önce yayınlanmış alıntı yazı, tablo, şekil, grafik, resim vb var ise yayın hakkı sahibi ve yazarlardan yazılı izin almaları ve makale üst yazısına ekleyerek dergiye ulaştırmaları gerekmektedir. Tablolar Metin içinde atıfta bulunulan sıraya göre romen rakkamı ile numaralanmalıdır. Her tablo ayrı bir sayfaya ve tablonun üst kısmına kısa ancak anlaşılır bir başlık verilerek hazırlanmalıdır. Başlık ve dipnot açıklayıcı olmalıdır. Sütun başlıkları kısa ve ölçüm değerleri parantez içinde verilmelidir. Bütün kısaltmalar ve semboller dipnotta açıklanmalıdır. Dipnotlarda şu semboller: ( ) ve P değerleri için ise *, **, *** kullanılmalıdır. SD veya SEM gibi istatistiksel değerler tablo veya şekildin altında not olarak belirtilmelidir. Grafik, fotoğraf ve çizimler ŞEKİL olarak adlandırılmalı, makalede geçtiği sıraya gore numaralanmalı ve açıklamaları şekil altına yazılmalıdır Şekil alt yazıları, ayrıca metinin son sayfasına da eklenmelidir. Büyütmeler, şekilde uzunluk birimi (bar çubuğu içinde) ile belirtilmelidir. Mikroskopik resimlerde büyütme oranı ve boyama tekniği açıklanmalıdır. Etik Marmara Medical Journal a yayınlanması amacı ile gönderilen yazılar Helsinki Bildirgesi, İyi Klinik Uygulamalar Kılavuzu,İyi Laboratuar Uygulamaları Kılavuzu esaslarına uymalıdır. Gerek insanlar gerekse hayvanlar açısından etik koşullara uygun olmayan yazılar yayınlanmak üzere kabul edilemez. Marmara Medical Journal, insanlar üzerinde yapılan araştırmaların önceden Araştırma Etik Kurulu tarafından onayının alınması şartını arar. Yazarlardan, yazının detaylarını ve tarihini bildirecek şekilde imzalı bir beyan ile başvurmaları istenir. Çalışmalar deney hayvanı kullanımını içeriyorsa, hayvan bakımı ve kullanımında yapılan işlemler yazı içinde kısaca tanımlanmalıdır. Deney hayvanlarında özel derişimlerde ilaç kullanıldıysa, yazar bu derişimin kullanılma mantığını belirtmelidir. İnsanlar üzerinde yapılan deneysel çalışmaların sonuçlarını bildiren yazılarda, Kurumsal Etik Kurul onayı alındığını ve bu çalışmanın yapıldığı gönüllü ya da hastalara uygulanacak prosedürlerin özelliği tümüyle kendilerine anlatıldıktan sonra, onaylarının alındığını gösterir cümleler yer almalıdır. Yazarlar, bu tür bir çalışma söz konusu olduğunda, uluslararası alanda kabul edilen kılavuzlara ve TC. Sağlık Bakanlığı tarafından getirilen ve 28 Aralık 2008 tarih ve sayılı Resmi Gazete'de yayınlanan "Klinik araştırmaları Hakkında Yönetmelik" ve daha sonra yayınlanan 11 Mart 2010 tarihli resmi gazete ve sayılı Klinik Araştırmalar Hakkında Yönetmelikte Değişiklik Yapıldığına Dair Yönetmelik hükümlerine uyulduğunu belirtmeli ve kurumdan aldıkları Etik Komitesi onayını göndermelidir. Hayvanlar üzerinde yapılan çalışmalar için de gereken izin alınmalı; yazıda deneklere ağrı, acı ve rahatsızlık verilmemesi için neler yapıldığı açık bir şekilde belirtilmelidir. Hasta kimliğini tanıtacak fotoğraf kullanıldığında, hastanın yazılı onayı gönderilmelidir. Yazı takip ve sorularınız için iletişim: Seza Arbay Marmara Universitesi Tıp Fakültesi Dekanlığı, Tıbbiye Caddesi, No: 49, Haydarpaşa 34668, İstanbul Tel: Faks: e-posta: mmj@marmara.edu.tr

7 İÇİNDEKİLER Orjinal Araştırma CORRELATION OF RENAL B-MODE ULTRASONOGRAPHIC FINDINGS WITH DIABETIC NEPHROPATHY STAGE Özlem Türksoy, Hüsnü Tokgöz, Eda Elverici, Şule Dilman, Enis Yüksel. 112 DOCTORS KNOWLEDGE LEVEL AND ATTITUDES CONCERNING AVIAN INFLUENZA Arzu Uzuner, Pemra Ünalan Cöbek, Hande Alibaş, İrem Kılıç, Murat Sarı Elif Karakoç Akbar Akbarov THE EFFICACY OF TROSPIUM CHLORIDE IN OVERACTIVE BLADDER Cevdet Kaya, Abdullah İlktaç, Mustafa Güneş, Metin Öztürk, Hüseyin Kanberoğlu, Muhammet İhsan Karaman EVALUATION OF THE ADHESIVE PROSTHESIS SILIMA DIRECT BY MASTECTOMYZED PATIENTS IN FRANCE Banu Kalpakcioglu, Matthias Fink, A Tsiokas H. Hermann THE EFFECT OF ANAESTHETIC TECHNIQUE ON POSTOPERATIVE VENOUS THROMBOEMBOLISM IN ELDERLY PATIENTS UNDERGOING TOTAL HIP REPLACEMENT Hatice Türe, Aslıhan Usluer, Zeynep Eti, Doğan İ. Varlık, F. Yılmaz Göğüş..146 BONE TURNOVER MARKERS IN PREMATURE INFANTS Murat Çakır, İlke Mungan, Taner Karakaş, Ayşenur Ökten Olgu Sunumu METOCLOPRAMIDE INDUCED ACUTE DYSTONIC REACTION: TWO CASE REPORTS Faruk İncecik, Yusuf Önlen, Cahit Özer, Kenan Özcan 159 ATYPICAL COLUMNAR CELL HYPERPLASIA OF THE BREAST, CASE REPORT Ahmet Midi, Handan Kaya, Bahadır Güllüoğlu. 162 GAUCHER DISEASE:A CASE REPORT Hasan Mağın, Atalay Surerdamar, Uğur Ersoy, Murat Gücün, Saynur Ilgar, M. Fatih Akdoğan, Haluk Şavlı LATEX ALLERGY IN A PATIENT WHO WAS OPERATED FOR SIGMOID COLON TUMOR Fikret Aksoy, Gökhan Demiral, Burhan Şaban, Alp Özçelik 171 PAPILLITIS: A RARE COMPLICATION OF SEVERE SEPSIS Tümay Umuroğlu, Feyza İnci, Sumru Önal, F. Yılmaz Göğüş, Haluk Kazokoğlu Varlık Doğan. 175 Derleme ROLE OF MAST CELLS IN INFLAMMATION: REVIEW OF STUDIES ON HUMAN AND EXPERIMENTAL ANIMAL MODELS Feriha Ercan, Şule Çetinel

8 RENAL COLIC, DIAGNOSIS AND TREATMENT Ahmet Yaser Müslümanoğlu, Abdulkadir Tepeler..187 CRITICAL ILLNESS POLYNEUROPATHY AND MYOPATHY Kayıhan Uluç, Barış İşak, Tülin Tanrıdağ, Önder Us

9 ARAŞTIRMA YAZISI RENAL B-MOD ULTRASONOGRAFİ BULGULARININ DİABETİK NEFROPATİ EVRESİ İLE İLİŞKİSİ Özlem Türksoy 2, Hüsnü Tokgöz 1, Eda Elverici 3, Şule Dilman 3, Enis Yüksel 3 1 Karaelmas Üniversitesi Tıp Fakültesi, Üroloji Anabilim Dalı, Zonguldak, Türkiye 2 Kızılcahamam Devlet Hastanesi, Radyoloji Anabilim Dalı, Ankara, Türkiye 3 Numune Eğitim ve Araştırma Hastanesi, 1. Radyoloji Kliniği, Ankara, Türkiye ÖZET Amaç: Çalışmamızda diabetik nefropati nin farklı evrelerindeki hastalarda, B-mod Ultrasonografi (US) ile tespit edilen renal morfolojik özelliklerin kontrol grubu kullanılarak karşılaştırılması amaçlanmıştır. Yöntem: Kontrol grubu olarak 20 sağlıklı kişi alınmıştır. Çalışma grubu olarak ise tip-2 diabet tanısı olan 69 hasta alınmıştır. Heriki gruptaki hastalar böbreklerin boyutu; parenkim kalınlığı ve parenkim eko şiddeti yönünden B-mod US ile değerlendirilmiştir. Diabetik hastalar, 24 saatlik idrardaki albumin ekskresyon oranlarına (AEO) göre 3 gruba ayrılmıştır (Grup-1: AEO <30 mg/ gün; Grup-2: AEO mg/ gün; Grup- 3: AEO >300 mg/ gün); ve her grup için ortalama renal parenkim kalınlığı ve renal uzunluk hesaplanmıştır. SPSS programı kullanılarak, bu değerler için gruplar arası karşılaştırma yapılmıştır. Bulgular: Böbrek boyutlarına göre, çalışma grubu ile kontrol grubu arasındaki farklılık araştırıldığında, istatistiksel olarak anlamlı farklılık gözlenirken, ortalama parenkim kalınlığının kontrol grubu ile hasta grupları arasında istatistiksel olarak farklı olmadığı görülmüştür. Hasta grupları, kendi içinde kıyaslandığında yine istatistiksel olarak anlamlı farklılık izlenmemiştir. Kortikal hiperekojenite saptanma oranlarının,ortalama serum BUN ve kreatinin klerens değerlerinin ise nefropati evresiyle korelasyonu izlenmiştir. Sonuç: Diabetik hastalarda, ilerleyen nefropati ile birlikte ultrasonografik olarak parenkim kalınlıkları anlamlı olarak değişmezken, eko şiddetinde artma ve sağlıklı bireylere göre böbrek boyutlarında azalma gerçekleşmektedir. Anahtar sözcükler: Diabet, tip-2, nefropati, B-mod ultrasonografi İletişim Bilgileri: Dr. Hüsnü Tokgöz Karaelmas Üniversitesi Tıp Fakültesi, Üroloji Anabilim Dalı, Zonguldak, Türkiye h_tokgoz@hotmail.com Marmara Medical Journal 2008;21(2);

10 Marmara Medical Journal 2008;21(2); Özlem Türksoy, ark. Renal B-mod ultrasonografi bulgularının diabetik nefropati evresi ile ilişkisi CORRELATION OF RENAL B-MODE ULTRASONOGRAPHIC FINDINGS WITH DIABETIC NEPHROPATHY STAGE ABSTRACT Aim: We aimed to investigate the renal morphological features detected by B-mode ultrasonography (US) in various clinical stages of diabetic nephropathy by means of a control group. Methods: As control group, 20 healthy person were selected. As study group, 69 patients with type-2 diabetes were included. All cases in both groups were evaluated with B-mode US in terms of renal length, parenchymal thickness and echogenicity. Diabetic patients were divided into 3 groups according to 24-hour urinary albumin excretion ratios (AER) (Group-1: AER<30 mg/ day; Group-2: AER mg/ day; Group- 3: AER >300 mg/ day); and mean renal parenchymal thickness and length were measured. By SPSS programme, mean values were compared between groups. Results: When mean renal length was compared between the control and study groups, a significant difference was noticed; but when mean renal parenchymal thickness was compared, no significant difference was demonstrated between the two groups. When study groups were compared,no statistically significant difference was seen. Cortical hyperechogenicity ratios; mean serum BUN and creatinine clearance rates, were correlated with nephropathy stage. Conclusion: With the progression of nephropathy in diabetic patients,renal parenchymal thickness does not significantly differ; but hyperechogenicity and a decrease in renal dimensions (control versus the study group) are observed. Keywords: Diabetes, type-2, nephropathy, B-mode ultrasonography GİRİŞ Böbrek hastalığı, Diabetes mellitus (DM) tanısı almış hastalarda en önemli morbidite sebeplerinden birisidir 1,2. Diabet ile ilişkili renal değişiklikler, erken evrede artan glomerüler filtrasyon hızı ile seyreden erken hiperfiltrasyon bulgularından, ileri dönemlerde azotemi ile seyreden nefroskleroz ve fibrozis e kadar değişebilir 1,3,4. Dolayısıyla, belli bir süreçte seyreden bu kompleks değişiklikler, kısmen diabet yaşı ile paralel olarak renal ultrasonografik değişikliklerin ortaya çıkmasına neden olur. Konvansiyonel Ultrasonografi (US), böbrek boyutlarının ve pozisyonunun değerlendirilmesinde, renal kitle ve obstrüktif üropati araştırmasında oldukça yardımcı ve invaziv olmayan bir incelemedir. Diabet gibi bazı sistemik hastalıklarda, kortikal hiperekojenite gibi renal parenkimal değişikliklerin saptanması, renal fonksiyonel bozulmanın, dolayısıyla nefropati ve böbrek yetmezliği sürecinin bir belirtisi olarak kabul edilmektedir. 5 Bu aşamada geleneksel renal ultrasonografik inceleme, erken evrede renal ekojenite değişikliğini ve renal genişlemeyi, geç dönemde ise parenkim kaybını saptayabilmektedir 3,4,6. Morgensen ve arkadaşları 7., tip-2 DM li hastalarda mikroalbüminürinin diabetik nefropati gelişimi için en önemli prediktif faktörlerden birisi olduğunu göstermişlerdir. Bu amaçla çalışmamızda; çeşitli sürelerle tip 2 DM tanısına sahip hastalar, idrar albumin ekskresyon oranlarına göre 3 gruba ayrılarak (normoalbüminüri; mikroalbüminüri ve makroalbüminüri) geleneksel B-mod US ile incelenmiş ve saptanan renal morfolojik değişiklikler kontrol grubu kullanılarak karşılaştırılmıştır. GEREÇ-YÖNTEM Kontrol grubu olarak hipertansiyon, kardiyovasküler, serebrovasküler ve periferal damar hastalığı, diabet ve böbrek hastalığı bulunmayan 20 sağlıklı kişi alındı. Bu hastaların ultrasonografik inceleme ile aynı gün idrar dipstik analizi ve en az 2 kez olmak üzere kan basıncı ölçümleri yapıldı ve tamamen normal oldukları görüldü. Kontrol ve çalışma grubundaki tüm hastalar 18 yaşın üzerindeydi. Çalışma grubuna ise çeşitli sürelerle tip-2 diabet tanısı olan 69 hasta alındı. Geleneksel US de renal kitle, taş ya da toplayıcı sistem dilatasyonu ya da diabetik nefropati dışında glomerular veya 113

11 Marmara Medical Journal 2008;21(2); Özlem Türksoy, ark. Renal B-mod ultrasonografi bulgularının diabetik nefropati evresi ile ilişkisi tubulointerstitial hastalık saptanan ve tip-1 DM tanısı olan hastalar çalışma dışı bırakıldı. Çalışma ve kontrol grubundaki tüm hastalar böbreklerin boyutu; parenkim kalınlığı ve parenkim eko şiddeti yönünden B-mod US (GE Logiq 7 ) ile değerlendirildi. Böbrek korteks ekojenitesinin normal karaciğer ekojenitesinden daha düşük olması normal ; eşit ya da daha fazla olması Grade-1 ; komşu renal sinüs ekojenitesine eşit olması Grade-2 olarak kabul edildi. Hepatik ekojenite farklılıklarını engellemek amacıyla, karaciğer hastalığı olanlar çalışma dışı bırakıldı. Diabetik hastalar, 24 saatlik idrardaki albumin ekskresyon oranlarına (AEO) göre 3 gruba ayrıldı (Grup-1: AEO <30 mg/ gün; Grup-2: AEO mg/ gün; Grup-3: AEO >300 mg/ gün); ve her grup için ortalama renal parenkim kalınlığı ve renal uzunluk (Böbreğin sagital kesitinde en uzun boyutu) hesaplandı (Şekil 1). parametrik değişkenler için Student s t testi; non-parametrik değişkenler için Mann- Whitney U testi ile karşılaştırıldı. Tüm verilerde ortalama± standart deviasyon bulunarak istatistiksel inceleme yapıldı. P <0.05 değeri istatistiksel olarak anlamlı kabul edildi. BULGULAR Kontrol grubunun yaş ortalaması 53.3± 8,9 yıl olarak saptanırken; hasta grubunun yaş ortalaması 58,3± 13,08 yıl bulundu. Gruplar arası yaş farkı istatistiksel olarak anlamlı değildi (p>0.05). Kontrol ve çalışma grubundaki hastaların klinik ve radyolojik bulguları sırasıyla verilmiştir (Tablo 1). Çalışma grubundaki hastaların ortalama diabet süresi 13.07±8.83 (1-44 yıl) olarak bulunmuştur (Median değer 10 yıl). Parenkim eko şiddetine göre gruplar oran olarak karşılaştırılarak Şekil 2 de şematize edilmiştir. Şekil 1: Grup 1 de yeralan bir hastanın renal B- mod US görüntüsü Tüm ultrasonografik incelemeler aynı radyolog tarafından gerçekleştirildi ve kan basıncı ölçümleri ultrasonografik değerlendirmeden hemen önce ölçüldü. Ayrıca, diabetik gruptaki tüm hastalar, endokrinolojik olarak takip ve tedavi altında olan hastalardan seçilmiştir. İstatistiksel analiz SPSS programı kullanılarak yapıldı; ortalama değerler, Şekil 2: Renal parenkimal ekojenitenin kontrol ve diabet grubu içinde dağılımı Ortalama kan basınçları karşılaştırıldığında, grup 2 ve 3 te yeralan hastaların ortalama kan basınçlarının kontrol grubu ve grup 1 te yeralan hastalara göre anlamlı derecede yüksek olduğu izlenmiştir. Grup 1 deki hastaların ise kontrol grubuna göre anlamlı derecede yüksek ortalama kan basıncına sahip oldukları görülmüştür. 114

12 Marmara Medical Journal 2008;21(2); Özlem Türksoy, ark. Renal B-mod ultrasonografi bulgularının diabetik nefropati evresi ile ilişkisi Ortalama serum BUN (Blood urea nitrogen) ve kreatinin düzeyleri gruplar arasında karşılaştırıldığında, tüm parametrelerin birbirlerinden istatistiksel olarak anlamlı olacak derecede farklı olduğu saptanmıştır. Kreatinin klerens ortalamaları benzer şekilde her grup için istatistiksel olarak anlamlı derecede farklı olarak izlenmiştir (p<0.05). Böbrek boyutlarına göre, çalışma grubu ile kontrol grubu arasındaki farklılık araştırıldığında, istatistiksel olarak anlamlı farklılık gözlenirken, ortalama parenkim kalınlığının kontrol grubu ile hasta grupları arasında istatistiksel olarak farklı olmadığı görülmüştür. Hasta grupları, kendi içinde kıyaslandığında yine istatistiksel olarak anlamlı farklılık izlenmemiştir. Tablo I: Kontrol ve çalışma grubundaki hastaların klinik ve B-mod US ile saptanan renal morfolojik özellikleri Kontrol Grubu Grup-1 Grup-2 Grup-3 (n=20) AEO<30 mg/ gün (n=26) AEO mg/ gün (n=19) AEO >300 mg/ gün (n=24) Yaş (yıl) 53,3 58,4 59,2 54,8 Erkek/ bayan 8/ 12 13/ 13 7/ 12 14/ 10 Ortalama kan basıncı (mmhg) Kreatinin Klerensi (ml/ dk) Serum kreatinin (mg/ dl) Serum BUN (mg/ dl) Sağ böbrek Normal: 2 Normal: 20 Normal: 13 ekojenitesi Normal: 20 Grade-1: 18 Grade-1: 6 Grade-1: 6 Grade-2: 4 Sol böbrek ekojenitesi Normal: 20 Normal: 20 Grade-1: 6 Normal: 13 Grade-1: 6 Normal: 2 Grade-1: 18 Grade-2: 4 Ortalama sağ böbrek parenkim kalınlığı 13,4±1,1 12,8±1,7 12,6±1,3 13,4±1,5 Ortalama sol böbrek parenkim kalınlığı 13,5±0,9 12,9±1,5 12,9±1,3 13,2±1,3 Ortalama renal uzunluk 119,5±9,9 103,5±8,2 98,6±23,4 108,7±10,5 115

13 Marmara Medical Journal 2008;21(2); Özlem Türksoy, ark. Renal B-mod ultrasonografi bulgularının diabetik nefropati evresi ile ilişkisi TARTIŞMA Renal hastalıklar, diabetik hastalarda en önemli morbidite sebeplerinden birisi olup gelişmiş ülkelerde kronik böbrek yetmezliğinin ilk sırada gelen sebeplerindendir 1,2. Tip-1 diabetli hastaların yaklaşık %40 ında ve tip-2 diabetli hastaların %1-2.5 inde hastalık sürecinde diabetik nefropatiye gidiş gerçekleşmektedir Bu süreç, klinik ve laboratuar yöntemleriyle genelde saptanırken, hastalığın özellikle erken dönemlerinde klasik görüntüleme yöntemleri ne yazık ki yeterli bilgiyi verememektedir Konvansiyonel B-mod US görüntüleme, bu yöntemler arasında, renal boyutların ve morfolojinin değerlendirilmesinde kullanılan en güvenilir tanı aracıdır. Çalışmamızda, her 3 gruptaki hastaların ortalama renal boyutları, kontrol grubundaki hastaların ortalamasına göre istatistiksel olarak anlamlı derecede düşüktü. Ancak, parenkim kalınlık ortalamaları, hasta grupları ile kontrol grubu kıyaslandığında anlamlı olacak derecede farklı gözükmemiştir yılında Soldo ve arkadaşları 14, ortalama renal boyutun ve parenkim kalınlığının, diabetik nefropatinin erken evresinde, hiperfiltrasyon sonucu oluşan nefromegali sebebiyle arttığını göstermişlerdir. Ancak ilerleyen nefropati sürecinde bu parametrelerin giderek azalma gösterdiği ve bu böbreklerin Soldo ve arkadaşlarının çalışmasında 3. grupta yeralan hastalarda kontrol grubundan istatistiksel olarak anlamlı olacak derecede küçülme gösterdikleri anlaşılmıştır. Bizim çalışmamızda, benzer şekilde, hasta grubunun ortalama böbrek boyutu kontrol grubundan belirgin olarak düşük izlenmiştir. Ancak, diabetik gruptaki hastaların ortalama parenkim kalınlıkları, sağlıklı bireylerden istatistiksel olarak anlamlı derecede farklı gözükmemiştir. Şu halde, diabetik nefropati sürecinde, erken evrede artan, geç dönemde incelen renal parenkim kalınlığı hipotezinin bizim çalışmamızla doğrulandığını söylemek imkansızdır. Ancak daha geniş hasta serileri ile yapılacak çalışmalar şüphesiz daha net fikir verecektir. Konvansiyonel US, kullanıcıya bağlı değişkenliğin en fazla görüldüğü radyolojik inceleme yöntemlerinden birisi olmasına rağmen, renal boyut ölçümü ve morfolojik incelemelerde kısmen objektiflik kazanılmıştır. Çalışmamızda, kontrol grubu için elde edilen ortalama renal uzunluk ve parenkimal kalınlık değerlerinin daha önce yapılan çalışmalarla çok benzer olması bunun bir göstergesidir 5,14. Rosenfield ve arkadaşları 15, renal parenkimal hastalıklardaki histopatolojik ve sonografik korelasyonu araştırmışlar, ve renal biyopsi ile gözlenen interstisyel değişikliklerin kortikal hiperekojenite ile paralellik gösterdiğini belirtmişlerdir. Bizim çalışmamız bunu doğrular niteliktedir. Çünkü ilerleyen nefropati süreci ile birlikte kortikal ekojenite değişikliklerinde artış görülmüştür. Şekil 2, bunu açıkça göstermektedir. Renal morfolojik değişiklikler, ne yazık ki hastalığın ancak ilerleyen dönemlerinde daha belirgin olarak ortaya çıkmaktadır. Oysa Renal Dupleks Doppler US, rezistivite ve pulsatility indeks değerleri aracılığıyla, böbreklerdeki değişiklikleri daha erken dönemde tespit edebilmektedir. Bu sayede renal fonksiyonların korunması için klinisyeni ek ve erken tedavilere yöneltebilen bir tanı aracıdır 16. Rutin B-mod US inceleme ise biyokimyasal (serum BUN düzeyi, kreatinin klerensi, idrar albumin düzeyi gibi) ve doppler US incelemeler kadar klinik diabetik nefropatide öngörüsel değere sahip gözükmemektedir 14,17,18. Bu anlamda, preklinik nefropati evresinde mikroalbüminüri; klinik nefropati evresinde ise doppler US ile elde edilen rezistivite indeks değerleri; hastalığın progresyonunu belirlemede en değerli öngörüsel parametreler olarak gözükmektedir 3,4,6,19,20. Konvansiyonel US ile saptanan renal morfolojik değişiklikler ise, ancak ilerlemiş nefropati aşamasında öngörüsel olabilmektedir. Sonuç olarak denebilir ki; diabetik hastalarda, ilerleyen nefropati ile birlikte ultrasonografik olarak parenkim kalınlıkları anlamlı olarak değişmezken, eko şiddetinde artma ve sağlıklı bireylere göre böbrek boyutlarında azalma 116

14 Marmara Medical Journal 2008;21(2); Özlem Türksoy, ark. Renal B-mod ultrasonografi bulgularının diabetik nefropati evresi ile ilişkisi gerçekleşmektedir. Hasta grupları kendi içinde kıyaslandığında, hiçbir parametre için gruplar arası istatistiksel olarak anlamlı farklılığın izlenmemesi; bu parametrelerin (ortalama renal uzunluk ve parenkim kalınlığı), hastalık şiddetini belirlemede güvenilir kabul edilemeyeceklerini göstermektedir. Bu aşamada, kortikal ekojenite değişikliği ve laboratuvar incelemeler (Serum BUN ve kreatinin klerens değerleri) klinisyene daha değerli fikirler verebilir. KAYNAKLAR 1. Hostetter TH. Diabetic nephropathy. In: The kidney, 3rd ed, pages Edited by LR Brenner and FC Rector Jr. WB Saunders, Philadelphia, Pinto JR, Viberti G. The patient with diabetes mellitus. In: Cameeron S, ed. Oxford Textbook of Clinical Nephrology. Oxford, Oxford University Press, 1992: Maher JF. Diabetic nephropathy: early detection, prevention and management. Am Fam Phys 1992; 45: Hostetter TH. Diabetic nephropathy. Diabetes Care 1992; 15: Neiman HL. The Urinary system. In: Textbook of abdominal ultrasound, page 330. Edited by BB Goldberg. Williams and Wilkins, Baltimore Mogensen CE. Prediction of clinical diabetic nephropathy in IDDM patients: alternatives to microalbuminuria? Diabetes 1990; 39: Mogensen CE, Damsgaard EM, Froland A, et al. Microalbuminuria in non-insulin dependent diabetes. Clin Nephrol 1992; 38: Mauer SM. Diabetic nephropathy. In: Diseases of the kidney, 5th ed., p Edited by RW Schrier and CW Gottschalk. Little Brown, Boston Mogensen CE and Christensen CK. Predicting diabetic nephropathy in insulin dependent patients. N Engl J Med 1984; 311: Reddi AS and Camerini-Davalos RA. Diabetic nephropathy. An update. Ann Intern Med 1990; 150: Brkljacic B, Mrzljak V, Drinkovic I, et al. Renal vascular resistance in diabetic nephropathy. Duplex doppler US evaluation. Radiology 1994; 192: Viberti GC, Hill RD, Jarrett RJ, et al. Microalbuminuria as a predictor of clinical nephropathy in insulin dependent diabetes mellitus. Lancet 1982; 1: Viberti GC, Pickup JC, Jarrett RJ, Keen H. Effect of control of blood glucose on urinary excretion of albumin and beta-2-microglobulin in insulin dependent diabetes. N Engl J Med 1979; 300: Soldo D, Brkljacic B, Bozikov V, Drinkovic I, Hauser M. Comparison of conventional and duplex Doppler ultrasonographic findings. Acta Radiol 1997; 38: Rosenfield AT, Siegel NJ. Renal parenchymal disease: Histopathologic-sonographic correlation. AJR 1981; 137: Taniwaki H, Ishimura E, Kawagishi T, et al. Intrarenal hemodynamic changes after captopril test in patients with type 2 diabetes. Diabetes Care 2003; 26: Sari A, Dinc H, Zibandeh A, et al. Value of resistive Index in patients with clinical diabetic nephropathy. Inves Radiol 1999; 34: Platt J, Rubin JM, Ellis JH. Diabetic nephropathy: Evaluation with renal duplex doppler US. Radiology 1994; 190: Ellin RJ. Reference intervals and laboratory values of clinical importance. In: Wyngaarden JB, Smith LH, Bennett JC, eds. Cecil Textbook of Medicine. Philadelphia: WB Saunders, 1992; Breyer JA. Diabetic nephropathy in insulin dependent patients. Am J Kidney Dis 1992; 20:

15 ORIGINAL RESEARCH DOCTORS KNOWLEDGE LEVEL AND ATTITUDES CONCERNING AVIAN INFLUENZA Arzu Uzuner 1, Pemra Ünalan Cöbek 1, Hande Alibaş 2, İrem Kılıç 2, Murat Sarı 2, Elif Karakoç 2, Akbar Akbarov 2 1 Marmara Üniversitesi Tıp Fakültesi, Aile Hekimliği, İstanbul, Türkiye 2Marmara Üniversitesi Tıp Fakültesi, Stajyer Öğrenci, İstanbul, Türkiye ABSTRACT Objective: Avian influenza cases have been detected in Turkey and human deaths have been reported. The aim of this study was to investigate the knowledge, attitudes, and behaviour of doctors concerning avian influenza. Method: A questionnaire was applied to a total of 172 doctors, 82 in the university, 46 in the state hospital and 44 in primary care clinics, in a district of Istanbul, in Results: The participant doctors were general practitioners(gps) (27%), specialists(31%), and residents(42%). The male/female ratio was 48/52% and the median age value was 32(23-53). The mean knowledge score was 14.4±4.4; 15.9% of the doctors had low, 77% medium, 7% high knowledge level. Transmission (94%), symptoms in humans (94%) and preventive measures (89%) were well-known. The agent of avian flu, timing of the treatment, antiviral agents were less well-known. The GPs were more knowledgeable and felt more competent than the specialists and residents to give counselling; 53% felt competent and 74% responsible to give counselling. Half of the participants revealed a decrease in their habit of eating egg and chicken. Conclusion: Doctors need more information to enable early diagnosis and an early start to the therapy which would help to decrease fatality and to prevent the spread of the virus. Keywords: Avian influenza, Knowledge level, Attitude Corresponding author: Arzu Uzuner, M.D. Marmara Üniversitesi, Tıp Fakültesi, Aile Hekimliğ Anabilim Dalı, Altunizade,İstanbul, Türkiye arzuuzuner@gmail.com Marmara Medical Journal 2008;21(2);

16 Marmara Medical Journal 2008;21(2); Arzu Uzuner, et al. Doctors knowledge level and attitudes concerning avian influenza DOKTORLARIN KUŞ GRİBİ HAKKINDA BİLGİ DÜZEYİ VE TUTUMLARI ÖZET Giriş: Kuş gribi olguları Türkiye de saptanmış, insan ölümleri bildirilmiştir. Çalışmamızın amacı hekimlerin kuş gribi hakkındaki bilgi düzeyleri, tutum ve davranışlarını araştırmaktır. Yöntem: İstanbul un Üsküdar ilçesinde, 2006 yılında seksen ikisi üniversitede, 46 sı devlet hastanesinde ve 44 ü birinci basamakta çalışan toplam 172 hekime bir anket formu uygulandı. Bulgular: Katılan hekimlerin %27 si pratisyen, %31 i uzman, %42 si asistan hekimdi. Erkek/Kadın dağılımı %48.3/51.7 şeklinde olup ortanca yaş değeri 32(23-53) di. Ortalama bilgi puanı 14.4±4.4 olup hekimlerin %15.9 u düşük, %77 si orta, %7 si yüksek bilgi düzeyine sahipti. Bulaş yolları (%94), insandaki belirtileri (%94), koruyucu önlemler (%89) iyi bilinmekteydi. Kuş gribinin etkeni, tedavinin zamanlaması, antiviral ilaçlar daha az biliniyordu. Pratisyen hekimlerin bilgi düzeyinin uzman ve asistanlara göre daha yüksek olduğu ve kendilerini danışmanlık vermede daha yeterli hissettikleri belirlendi; danışmanlık için %53 ü kendisini yeterli, %74 ü ise sorumlu hissediyordu. Hekimlerin yarısı yumurta ve tavuk yeme alışkanlıklarında azalma olduğunu belirtti. Sonuç: Hekimler, hastalığın öldürücülüğünün ve virüsün yayılımının engellenmesi için gerekli olan erken tanı ve erken tedavi için daha fazla bilgiye ihtiyaç duymaktadır. Anahtar Kelimeler: Kuş gribi, Bilgi, Tutum INTRODUCTION Avian influenza, or bird flu, is a viral infectious disease that normally infects birds. In domestic poultry, the highly pathogenic form of the virus spreads rapidly through the poultry and causes a high mortality rate within two days 1. The current poultry outbreaks of avian flu in South-East Asia in mid-2003, has drawn attention to the causative agent of the infection. The H5N1 type of influenza virus family was the most important one 2. H5N1 is also of particular concern for human health as one of the few avian influenza viruses that have crossed the species barrier 1 to infect humans. The infection is transmitted by direct contact with infected poultry or with objects contaminated with the faeces of the poultry in which large quantities of the virus are present. During the outbreaks, H5N1 resulted in severe human disease with an aggressive clinical course and high fatality rate. In the outbreak of 2003, human infections were reported from South-East Asia 3,4. The same type of virus has also been detected in Turkey and human deaths from avian flu were reported 5,6. The greatest concern is that the virus could mutate into a highly infectious form that could easily be transmitted from human to human and could start a global outbreak. The risk of a pandemic avian influenza persists and is serious. Each additional human case gives the virus an opportunity to improve its transmissibility in humans and thus develop into a pandemic strain 1,7,8. Limited human-to-human transmitted cases with avian influenza have occurred during the outbreaks. These cases revealed that transmission occurred in cases of very close contact with an ill person. For the human cases that occurred among close family members it was impossible to prove the presence of human-to-human transmission since the family members were exposed to the same animal and environmental conditions. The World Health Organization recommended all countries adopt strategies to strengthen national preparedness, to reduce opportunities for a pandemic virus to emerge, to improve the early warning system, to delay initial international spreading and accelerate vaccine development 1,8. Despite advance warning, the world is not adequately prepared for a pandemic. Avian influenza continues to be on the daily agenda of our country which is on the migration pathway of the birds. Awareness in 119

17 Marmara Medical Journal 2008;21(2); Arzu Uzuner, et al. Doctors knowledge level and attitudes concerning avian influenza the population about avian flu and preventive measures to be taken against the spreading of the disease are important. The Ministry of Health has sent a brief including comprehensive information about avian flu and material for patient education to all the state health centres to improve the knowledge level of the doctors who are responsible for patient education for the prevention of the disease and for intervention during a possible epidemic. 8,9. The aim of our study is to investigate the knowledge level and attitudes of the doctors who work in primary, secondary and tertiary health care systems. MATERIAL AND METHOD Type of the study: This is a descriptive type, investigating knowledge and attitude. Population: Doctors who work in primary, secondary and tertiary health institutions in the region of our faculty. Localization of the study: The study has been conducted in all the primary health centres of the Üsküdar region in a University and a State Training and Research Hospital. Timing of the study: This study was carried out in the first three months of Sample size: The sample size was calculated with an estimated rate of %10 prevalence of awareness concerning avian flu, acceptable error 0.05 and alpha error 0.05 (95% confidence interval (CI)).It was planned to interview at least 138 physicians among the total number of 960 doctors. 82 in the University Hospital, 46 in the State Hospital, and 44 in primary care centres. A total of 172 doctors were interviewed. All the primary care centres in the region and all the departments in the hospitals were visited. The questionnaires were given to the doctors who accepted to participate in the study and were taken back after they were filled out. Permission: The Ethic Committee consent was obtained from the Marmara University, Medical School Ethic Committee. Permission for the realization of the Project was obtained from the Provincial Health Directory. Questionnaire: In these institutions, the doctors who accepted to participate in the study were asked to complete a questionnaire that included knowledge level and attitude questions. The questionnaires were handed out and then collected after they were filled out. The questions were developed according to the information gathered from current literature. There were nine questions related to attitudes, fourteen questions related to knowledge. For the assessment of the questionnaire, every knowledge question was given a score according to the difficulty level and the doctors knowledge level was assessed. The knowledge level was assessed over 27 points: a score between 0-10 points was accepted as a low level of knowledge, between points medium level, 21 points and over, high level of knowledge. Attitude questions were asked to determine the influence of the media and the cases encountered by doctors in our country. Data analysis: Data analysis in the SPSS statistical program was applied for the differences between groups, and the quisquare test was used for the internal validity of the questionnaire correlation analysis. RESULTS Of the 172 doctors who participated in our study, 25.6% (n=44) were general practitioners, 29.7% (n=51) specialists and 39.5% (n=68) residents; 9 doctors did not mention their job (5.2%). The male/female distribution of the physicians was 48.3%/51.7%, mean age value was 33.7± 6.9SD (23-53). The kowledge level of the participants about avian flu was summarized in Table I. The correlation analysis of the questionnaire s Cronbach alpha was The knowledge level of 170 physicians was determined as two participants did not answer the related questions. 120

18 Marmara Medical Journal 2008;21(2); Arzu Uzuner, et al. Doctors knowledge level and attitudes concerning avian influenza Knowledge questions Table I. The knowledge level of the participants Total score 27 Know %(n) Do not know %(n) Name and group of the etiologic agent (n=170) (53) 23.5 (40) Name or group of the etiologic agent 45.3 (77) In which animals (n=170) (139) 18.2 (31) What is the reservoir (n=170) (83) 51.2(87) Where do the animals carry the etiologic agent (n=170) (145) 14.7 (25) How does the agent infect humans (n=170) (160) 5.9 (10) What are the symptoms (n=170) (160) 5.9 (10) From which body sites can the agent be isolated (n=170) (111) 34.3 (58) How is its endurance to outer conditions (n=170) (122) 28.2 (48) What is the incubation time in humans (n=169) (66) 60.9 (103) Laboratory findings in humans (n=170) (20 ) 88.8 (150) What medication is used in therapy (n=170) (107) 37.1 (63) When is the therapy most effective (n=169) (114) 32.5 (55) Preventive measures (n=170) (152) 10.6 (18) The mean score of knowledge questions was 14.4 ± 4.4 (2-27 points). Only 15.9% (n=27) of the participant doctors were in the low knowledge level group, 77.1% (n=131) were in the medium level and 7.1% (n=12) in the high level group of knowledge. The comparative analysis according to tasks represented the data of 163 physicians; 9 out of 172 doctors did not mention their job. General practitioners were more informed than specialists and residents (p<0.001). Nine among 12 physicians in high score group were general practitioners. In the low knowledge level group there were very few general practitioners. The disribution of knowledge level according to the type of doctor were presented on Table II. The subjects least known by the general practitioners were: laboratory findings in humans (11.4%, n=5), the reservoir for the virus (59.1%, n=26/44), isolation site of the infection (65.9%, n=29/44), medication (65.9%, n=29/44) and the incubation period in humans (61.4%, n=27/44). The knowledge level was related to age; physicians in the age group had a higher knowledge score than younger colleagues (Table III). The participants views, attitudes and behaviour were summarized in Table IV. Male doctors thought that avian flu did not cause any threat (male 12.0%, n=10; female 3.4%, n=3) (p=0.042, *Fisher s); female doctors (85.4%, n=76) were more concerned than males (68.7%, n=57) about avian flu (p=0.009); in females the habit of eating chicken changed toward not eating it (male 57.8%, n=48/83; female 73.0%, n=65/89, p=0.036, Qui-square) but the same relationship was not detected between gender and the habit of eating egg. Male doctors (62.7%, n=52) felt more competent than females (43.2% n=38) to give counselling (p=0.039) but there was no statistically important relationship between gender and knowledge level. Also there was no relationship between age groups and attitudes/behaviour; between the idea that avian flu causes epidemics, feeling responsible, thinking that sufficient preventive measures had been taken and the knowledge level. General practitioners (65.9%, n=29/44) felt themselves more competent than specialist and residents (45.8%, n=54/118) to give counseling (p=0.023) and they thought (50.1, n=22/44) that sufficient preventive measures 121

19 Marmara Medical Journal 2008;21(2); Arzu Uzuner, et al. Doctors knowledge level and attitudes concerning avian influenza had been taken in the country. This was different from the views of the specialists and resident doctors (29.4%, n=35/119). (p=0.014, Mann-Whitney U Test). It was determined that in the high knowledge level group, no change occurred concerning eating chicken, but in the lower knowledge level groups, a decrease was detected toward not eating chicken (p=0.047) and egg (p= 0.038). There was no change among the resident doctors and GPs concerning eating eggs, but a decrease was determined in that of the specialists (p=0.022, Qui-square). Table V. Table II: Relation between the doctors knowledge level and the type of doctor Knowledge level (%) Low Medium High Total Type of Doctor %(n) %(n) %(n) %(n) Specialists 14.0 (7) 84.0 (42) 2.0 (1) (50) Residents 25.4 (17) 71.6 (48) 3.0 (2) (67) General Practitioners 4.5 (2) 75.0 (33) 20.5 (9) (44) Total 16.1 (26) 76.4 (123) 7.5 (12) (161) Age groups Table III. Distribution of knowledge level related to age groups. Low +Medium 0-20 %(n) Knowledge level (%) High %(n) Total %(n) % % % % % % total 92.7% % *Between and p=0.002, between and p=0.033, Mann-Whitney U Test 122

20 Marmara Medical Journal 2008;21(2); Arzu Uzuner, et al. Doctors knowledge level and attitudes concerning avian influenza Table IV: The distribution of answers related to participants views, attitudes and behaviour. Answers Views and attitudes %(n) Does avian flu cause a threat, No, it does not Yes, it does It can cause big danger according to you? (n=172) 7.6 (13) 70.3 (121) 22.1(38) Are you concerned? No, I am not Yes, I am I am very concerned (n=172) 22.7 (39) 73.8 (127) 3.5 (6) What is the possibility of causing Low Medium High an epidemic? (n=172) 37.8 (65) 48.8 (84) 13.4(23) Do you think that sufficient No I do not know Yes preventive measures have been 57.0 ( 98) 9.3 (16) 33.7(58) taken in our country? (n=172) Does anyone in your environment Never Yes, sometimes Yes,frequently ever question you about this 12.2 (21) 65.1 (112) 22.7 (39) subject? (n=172) Attitude Do you feel competent to give No Partly Yes counselling? (n=171) 14.0 (24) 33.3 (57) 52.6 (90) Do you feel a responsibility to give No Partly Yes counselling? (n=171) 5.8 (10) 19.9 (34) 74.3 (127) Behaviour Decrease in the habit of eating No Yes I do not eat it chicken (n=172) 34.3 (59) 51.7 (89) 14.0 (24) Decrease in the habit of eating egg No Yes I do not eat it (n=168) 46.5 (80) 43.0 (70) 10.5 (18) Table V. Behaviour differences between knowledge level and types of doctor. Behaviour No Yes + I do not eat it Total Groups % n % n % n Knowledge level groups Low (0-10) Higher (11-27) Types of Doctor Residents Specialists General Practitioners DISCUSSION In primary care health centres, preventive care is of priority. Matters of public health concern are under the responsibility of doctors working in primary care. In secondary and tertiary health centres, diagnostic and therapeutic health care have priority. However, there are some public health problems that affect the entire world, and doctors in general should be aware of these. Avian flu is one of them. We recruited in our study the doctors from primary, secondary and tertiary health care to investigate the knowledge level and the attitudes of the doctors who work in primary, secondary and tertiary health care systems. The total of primary health care centres and all the clinics in the two hospitals were visited in order to interview the doctors. The workload of the 123