GEBE KADINLARIN BESLENME DURUMLARININ DEĞERLENDİRİLMESİ

Transkript

1 December/Aralık 0 GEBE KADINLARIN BESLENME DURUMLARININ DEĞERLENDİRİLMESİ Nalan Hakime Noğay ÖZET Bu çalışmanın amacı, yaşları arasında u birinci trimestır, i ikinci trimestır ve 0 u üçüncü trimestırda olan 0 gebe kadının beslenme durumlarını değerlendirmektir. Çalışmada gebelik ilerledikçe ağırlık kazanımının arttığı ve bu artışın istatistiksel olarak önemli olduğu saptanmıştır (p<0.0). Bireylerin gebelikleri süresince besin tüketim miktarlarını değiştirmedikleri gözlenmekle beraber, tüketim miktarını en çok arttırdıkları besinlerin meyve (. ) ve sütyoğurt (. ) olduğu saptanmıştır. Gebelerin en çok istek duydukları besinin turunçgiller ( 0 ), en çok tiksindikleri besinin ise tavuk eti (. ) olduğu belirlenmiştir. Ortalama folik asit ve kalsiyum tüketimi. trimestırda. trimestıra kıyasla daha fazladır ve bu istatistiksel açıdan önemli bulunmuştur (p<0.0). Gebelerin si B vitaminini, 00 ü folik asiti, si demiri, 0 ı D vitaminini RDA nın günlük önerdiği miktarın 0 sinden daha azını almışlardır. Bu sonuçlar çalışmaya katılan gebelerin, besin ögesi alım düzeylerinin genellikle önerilenden düşük olduğunu göstermektedir. Anahtar Kelimeler: Gebelik, Beslenme, Besin seçimi ABSTRACT The purpose of this study, ages to and first trimester, second trimester, and 0 third trimester, to assess the nutritional status of the 0 pregnant women. The study progresses, the weight gain of pregnancy is increasing and this increase was found to be statistically significant. Individuals not change the amount of food consumption during pregnancy, in addition increased their amount of consumption of most nutrients, fruit(. ) and milk or yogurt (. ) were found to be. Pregnant women who request a maximum of food in their citrus fruits (0), while the food has a very be disgusted chicken meat (.) was determined. The average consumption of folic acid and calcium in second trimester was more than first trimester and this was statistically significant. of pregnant women vitamin B, 00 folic acid, iron, 0 vitamin D intake were less than 0 of the amount recommended by RDA. This results in the trial of pregnant women, usually lower than recommended levels of nutrient intake show that. Keywords: Pregnancy, Nutrition, Food selection GİRİŞ Çocukların sağlıklı olarak doğması annenin yeterli ve dengeli beslenmesi, bebeğinin ve kendi sağlığının korunması ve bu konuda bilinçlendirilmesi büyük önem taşımaktadır. Gebelikte beslenme ile bebeğin doğum ağırlığı, beyin gelişimi, intrauterin ölüm, prematürelik ve preeklemsi arasındaki ilişkiler çeşitli araştırmalarla kanıtlanmıştır. Gebelik her kadın için doğal bir olaydır. Bu dönemde anne ve bebeğin sağlığını etkileyen bazı etmenler vardır. Annenin erken yaşta veya geç yaşta çocuk sahibi olması, gebelik sayısı, son iki gebelik arası süre, gebelikte geçirilen enfeksiyonlar, kullanılan ilaçlar, annenin kronik hastalıkları, ışın(radyasyon) alması, besinlerle küf, mantar, pestisit kalıntılarının alınması, en önemlisi de yeterli ve dengeli beslenmedir(köksal,). Gebelik insan yaşamında beslenmenin en önemli olduğu evrelerden biridir. Gebelikte artan enerji ve protein gereksiniminin karşılanamaması annede ağırlık azalmasına neden olabilmektedir. Artan gereksinmeler karşılanamadığı zaman anemi, diş çürükleri, osteomalasia gibi hastalıklar ortaya çıkabilmektedir(köksal,). Gebelik esnasında birçok mikronutrientin gereksinmesi artmaktadır. Gebelik ile ilgili diyet yasakları, bilgi eksikliği nedeniyle yetersiz prenatal beslenme, yetersiz alım, hastalıkla ilgili emilim bozukluğu ya da kayıplar nedeniyle yetersizlikler oluşabilmekte bu da hem anne hem de yeni doğan bebek için olumsuz sonuçlara yol açabilmektedir( Ladipo, 000). YÖNTEM Bu çalışma, farklı trimesterlerdeki toplam 0 gebe kadın ile yapılmıştır. Bireylere ait genel bilgiler ve besin tüketim düzeylerine ait bilgilerin toplanmasında anket tekniği kullanılmıştır. Besin tüketim durumunun Yrd. Doç. Dr, Kırklareli Üniversitesi, nalanhakime@gmail.com

2 December/Aralık 0 değerlendirilmesinde besin tüketim sıklığı ve saatlik bireysel besin tüketim kaydı alınmıştır. Gebelerin vücut ağırlığı, boy uzunluğu, üst orta kol çevresi (ÜOKÇ) ve baldır çevresi ölçümleri kaydedilmiştir. Verilerin istatistiksel değerlendirilmesi, Windows ortamında SPSS.0 istatistik paket programı kullanılarak yapılmıştır. Araştırma sonucunda elde edilen verilerin istatistiksel değerlendirilmesinde; ortalama (X), standart sapma (SD) ve yüzde değerleri ( ) hesaplanmıştır. İkiden fazla grup arasındaki farkın önemliliği Anova ile test edilmiştir. Bu testlerde önemlilik düzeyi < 0.0 olarak belirlenmiştir. BULGULAR Çalışmaya alınan gebe kadınların u birinci trimestır, i ikinci trimestır ve 0 u üçüncü trimestırdadır. Gebelerin. ünün yaşı ve altında,. unun yaşı ise ve üzerindedir (Tablo ). Tablo : Gebelere ait genel bilgiler Gebelik Ayı.Trimester.Trimester.Trimester Yaş(yıl) ve 0 ve Eğitim durumu Okuryazar değil Okuryazar İlköğrenim Orta Lise Yüksekokul Meslek Ev Hanımı Çalışan Gebelerin. ü, ilkokul mezunudur. Okur yazar olmayan gebelerin oranı, tür. Gebelerin. u ev hanımı olup,. i sigara içmediklerini, 0 u ise bazen içtiklerini ifade etmişlerdir. Gebe kadınların 0 sinde mide yanması,. unda tiksinme ve sinde bulantı gibi şikayetler olduğu belirlenmiştir (Tablo ). Tablo :Gebelerin klinik ve biyokimyasal bulgularına ilişkin dağılımları Değişken.Bulantı.Kilo kaybı.kusma.aşerme.tiksinme.toprak Yeme.Kabızlık.MideYanması.Hemoglobin(g/dl) ve ve

3 December/Aralık 0 Tablo : Gebelerin trimesterlere göre üst orta kol çevresi, baldır çevresi ve ağırlık artışı ortalama ve standart sapma değerleri ÜOKÇ (cm) BÇ (cm) Ağırlık artışı (kg). Trimester.Trimester. Trimester p. ±.. ±.0. ± ±.0 0. ±..0 ± ±..0 ±.. ± Tek yönlü varyans analizi ( Anova ) ve Tukey s HSD Post Hoc Testi Gebelerin üçüncü trimesterdeki ortalama üst orta kol çevreleri ve baldır çevreleri (sırasıyla;. ±.0 cm,.0 ±. cm) birinci trimestere göre önemli bir şekilde daha fazladır ( sırasıyla;. ±. cm,. ±.0 cm ) ( p<0.0). Bireylerin gebelikleri süresince genellikle besin tüketim miktarlarını değiştirmedikleri gözlenmekle beraber, tüketim miktarını en çok arttırdıkları besinler meyve (. ) ve sütyoğurt (. ) tur. Gebelerin en çok istek duydukları besinin turunçgiller ( 0 ), en çok tiksindikleri besinin ise tavuk eti (. ) olduğu saptanmıştır. Tablo : Gebelerin öğün atlama durumlarına göre dağılımı Öğün atlama durumu Evet Hayır Bazen.. Gebelerin. ü günde ana öğün, i günde ara öğün tüketmektedir. Bireylerin öğün atlama durumları Tablo de verilmiştir. Gebelerin si öğün atlamaktadır. En çok atladıkları öğün ise öğle yemeğidir. Gebelerin çoğunluğu geç kalkmalarını öğün atlama nedeni olarak belirtmektedirler (. ). İkinci sırada iştahsızlık (. ) yer alırken bunu kilo almayı istememek (.) takip etmektedir ( Tablo ). Tablo : Gebelerin öğün atlama nedenlerine göre dağılımı Neden Zaman yetersizliği İştahsız Geç kalkıyor Hazırlanmadığı için Kilo almak istemiyor Alışkanlığı yok Ara öğünlerde gebelerin tüketmiş oldukları yiyecek çeşitleri Tablo da verilmiştir. Ara öğünlerde tüketilen besinler arasında ilk sırada meyve, meyve suları yer almaktadır(. ). Tablo :Gebelerin ara öğünlerde tükettikleri yiyecek çeşidine göre dağılımı Yiyecek çeşidi Sandviç,tost,börek Simit,bisküvi,kurabiye Meyve,meyve suları Süt,yoğurt,ayran,peynir Kolalı içecekler Sade ve meyveli gazoz Şeker,çikolata,gofret vb. Çay,kahve Hazır çorba

4 December/Aralık 0 Tablo de görüldüğü gibi gebeler kırmızı et (.), beyaz et (.), balık(.), kurubaklagiller (.), pirinçbulgurmakarnayı ( ) çoğunlukla haftada kez tüketmektedir. Turunçgiller (. ) ve diğer meyveler (.) çoğunlukla günde kez, yağlı tohumlar ise günde tüketilmektedir (. ). Gebelerin sucuk, salam gibi et ürünlerini (. ) ve hazır besinleri ( ) genellikle tüketmedikleri belirlenmiştir. Tablo. Gebelerin besin tüketim sıklığı Besin Günde Günde Günde Haftada Haftada Haftada günde Ayda Hiç Sütyoğurt Peynir Kırmızı etler Et ürünleri..... Beyaz etler Balık Kurubaklagiller.... Yağlı tohumlar..... Yumurta Yeşilyapraklısebze Diğer sebzeler Turunçgiller Diğer meyveler Ekmek... Pirinçbulgur makarna..... Sıvı yağlar Katı yağlar Şekerbalreçel Pekmez Hazır besinler Tablo de gebelerin trimestırlara göre enerji ve besin öğesi tüketim durumları görülmektedir. Ortalama folik asit ve kalsiyum tüketimi. trimestırda. trimestıra kıyasla daha fazladır ve bu istatistiksel açıdan önemli bulunmuştur (p<0.0). Gebelerin si B vitaminini, 00 ü folik asiti, si demiri, 0 ı D vitaminini RDA nın günlük önerdiği miktarın 0 sinden daha azını almışlardır. Gebelerin günlük protein, karbonhidrat, A vitamini, riboflavin, niasin, C vitamini, kalsiyum, fosfor, çinko B vitamini alımları ise RDA nın önerdiği miktarın 0 sinden daha fazladır(tablo).

5 December/Aralık 0 Tablo. Gebelerin trimesterlere göre enerji ve besin öğeleri tüketim durumu Enerji ve besin. Trimester. Trimester öğeleri n = n = Enerji ( kkal ). ± 00.. ±. Protein ( g ) ±.. ±.0 Yağ ( g ). ±.. ±.0 Karbonhidrat ( g ). ±.. ±.00 A Vitamini ( µg ) 0. ± 0.. ±. Tiamin ( mg ) 0. ± ± 0. Riboflavin ( mg ).00 ± 0.. ± 0. Niasin ( mg ). ±.. ±. B Vitamini ( mg ) 0. ± 0.. ± 0. Folik asit ( µg ).. ±.. ±. C Vitamini ( mg ) 0.0 ±..0 ± 0. Sodyum ( mg ). ±.0 0. ±. Potasyum ( mg ).00 ± 0.. ± 0. Kalsiyum ( mg ). ±.0. ± 0. Magnezyum ( mg ). ±.0.0 ±. Fosfor ( mg ).0 ±. 0. ±. Demir ( mg ). ±. 0. ± Çinko ( mg ). ±.0. ±. B Vitamini ( µg ). ±.. ±. D Vitamini ( µg ). ±. 0.0 ± 0. Posa ( mg ).0 ±..00 ±. Tek yönlü varyans analizi ( Anova ) ve Tukey s HSD Post Hoc Testi * p<0.0.trimester n = 0 p. ± 0.0 ±. 0. ±.. ±. 0. ±. 0. ± 0.. ± 0.. ±. 0. ± ±. 0. ± ± ±. 0. ±. ±.. ± 0.. ±.. ±.. ±.0.0 ±..0 ± * * Tablo. Tüketilen enerji ve besin öğelerinin gereksinimi karşılama yüzdelerine göre dağılımı Enerji ve besin öğeleri n < 0 n 0 Enerji ( kkal ) Protein ( g ) Karbonhidrat ( g ) A Vitamini ( µg ) Tiamin ( mg ) Riboflavin ( mg ) Niasin ( mg ) B Vitamini ( mg ) Folik asit ( µg ) C Vitamini ( mg ) Kalsiyum ( mg ) Magnezyum ( mg ) Fosfor ( mg ) Demir ( mg ) Çinko ( mg ) B Vitamini ( µg ) D Vitamini ( µg ) Posa ( mg ) TARTIŞMA Gebelikte ağırlık artışı fetal büyüme ile ilgilidir (Kramer, 00). Bu çalışmada gebelik ilerledikçe ağırlık kazanımının arttığı ve bu artışın istatistiksel olarak önemli olduğu saptanmıştır (p<0.0). Yaşları ortalama.

6 December/Aralık 0 yıl olan 0 gebe kadın ile yapılan bir çalışmada gebelerin ortalama ağırlık artışları. kg olarak bulunmuştur(antal, ). Başka bir çalışmada ise gebelerin. trimestırdaki ağırlık artışının. kg,. trimestırdaki ağırlık artışının ise. kg olduğu görülmüştür(jansen,). Gebelerin üçüncü trimestırdaki ortalama üst orta kol çevreleri ve baldır çevrelerinin (sırasıyla;. ±.0 cm,.0 ±. cm) birinci trimestıra göre önemli bir şekilde daha fazla olduğu ortaya çıkmıştır ( sırasıyla;. ±. cm,. ±.0 cm ) ( p<0.0). Bireylerin gebelikleri süresince besin tüketim miktarlarını değiştirmedikleri gözlenmekle beraber, tüketim miktarını en çok arttırdıkları besinler meyve (. ) ve sütyoğurt (. ) tur. Gebelerin en çok atladıkları öğün öğlen yemeğidir. Üçüncü trimestırda bulunan 0 gebe kadın ile yapılan bir çalışmada gebelerin tavuk ve balık tüketimlerinin düşük olduğu saptanmıştır(erkkola,). Başka bir çalışmada gebelerin inin koyu yeşil yapraklı sebzeleri, ünün meyveyi haftada en az kez tükettikleri görülmüştür(ahmed,00). Bu konu ile ilgili yapılan bir diğer çalışmada ise gebe kadınların ünün sebzeyi,. inin meyveyi haftada kez tükettikleri gözlenmiştir (Pathak,00). Bu çalışma da kırmızı et (.), beyaz et (.), balık(.), kurubaklagiller (.), pirinçbulgurmakarnanın ( ) çoğunlukla haftada kez tüketildiği ortaya çıkmıştır. Gebelerin sucuk,salam gibi et ürünlerini (. ) ve hazır besinleri ( ) çoğunlukla tüketmedikleri belirlenmiştir. Gebelik döneminde makro ve mikro besin ögelerinin yeterli düzeyde alınması fetusun sağlığı açısından çok önemlidir. Gebelik döneminde D vitamini yetersizliği çocukta rikets, kemikleşmede gecikme ve hipokalsemiye sebep olmaktadır (Schroth,00). Nükleik asit sentezinde rolü olan folik asitin yetersizliği ise nöral tüp defekti, erken doğum ve düşük doğum ağırlığı riskinde artışa yol açmakta ve intrauterin büyüme geriliğine sebep olmaktadır (Scholl, 000). Gebelikte demir yetersizliği anemisi de erken doğum ve düşük doğum ağırlı riskini arttırmaktadır (Allen,000). Gebeliğin.trimestırında olan gebe kadının besin tüketimleri alınarak yapılan bir çalışmada, ağırlık kazanımı düşük olan kadında ( haftada kg dan az) ortalama besin öğesi alımlarının çoğunun düşük olduğu ve enerji ( 0 kalori), C vitamini (. mg/ gün), D vitamini (. mcg/gün), kalsiyum ( 0 mg/gün) ve demirin ( 0. mg/gün ) tavsiye edilen düzeylerin altında olduğu ortaya çıkmıştır (Anderson,). Bu çalışmada gebelerin si B vitaminini, 00 ü folik asiti, si demiri, 0 ı D vitaminini RDA nın günlük önerdiği miktarın 0 sinden daha azını almışlardır. Gebelerin günlük protein, karbonhidrat, A vitamini, riboflavin, niasin, C vitamini, kalsiyum, fosfor, çinko B vitamini alımları ise RDA nın önerdiği miktarın 0 sinden daha fazladır( Tablo ). Yaşları ve daha fazla olan toplam gebe kadının yer aldığı bir çalışmada, gebelerin. ünün kalori alımları, unun folik asit alımları,. sinin çinko alımları,. ünün demir alımları,. unun magnezyum alımlarının RDA nın önerdiği miktardan 0 daha az olduğu ortaya çıkmıştır (Pathak,00). SONUÇ Gebe kadınların besin gereksinmeleri, yaş, fiziksel aktivite durumu, gebeliğin başlangıcındaki ağırlık, besin depolarının yeterlilik derecesi gibi birçok etmen göz önüne alınarak belirlenmelidir. Anne adayı gebelik döneminde ki beslenmenin, bebeğin sağlığı üzerindeki etkisi konusunda bilgilendirilmelidir. Yetersizliği nöral tüp defektine sebep olduğundan gebelik öncesi folik asit kullanımı yaygınlaştırılmalıdır. KAYNAKÇA. Köksal, G.(). Gebe ve emziklilikte beslenme. Katkı Pediatri Dergisi, (),.. Ladipo, O.A.(000). Nutrition in pregnancy: mineral and vitamin suplements. Am J Clin Nutr,, 00.. Kramer, M.S., Kakıma, R.(00). Energy and protein intake in pregnancy. Cochrane Database Syst Rev.. Antal, M., Regoly, M.A., Varsanyi, H.(). Nutritional survey of pregnant women in Hungary. Int J Vitam Nutr Res,,..Jansen, A.A., Kusin, J.A., Thiuri, B.(). Machakos project studies no: XXIV. Anthropometric changes during pregnancy in rural African women. Trop Geogr Med,,.. Erkkola, M., Karppinen, M., Jarvinen, A.(). Folate, vitamin D, and iron intakes are low among pregnant Finnish women. Eur J Clin Nutr,,.. Ahmed, F., Mahmuda, I., Satar, A.(00). Anaemia and vitamin A deficiency in poor urban pregnant women of Bangladesh. Asia Pac J Clin Nutr,,0.. Pathak, P., Kapil, U., Kapoor, S.(00). Prevelance of multiple micronutrient deficiences amongst pregnant women in a rural area of Hayrana. The Indian Journal Of Pediatrics,, 000.

7 December/Aralık 0.Schroth, R.J., Lavelle, C.L.B., Moffatt, MEK.(00). A revıew of vıtamın d defıcıency durıng pregnancy:who ıs affected? Int J Circumpolar Health, (),0. 0. Scholl, T.O., Johnson, W.G.(000). Folic acid: influence on the outcome of pregnancy. Am J Clin Nutr,, 0..Allen, L.H.(000). Anemia and iron deficiency: effects on pregnancy outcome. Am J Clin Nutr 000,,0.. Anderson, A.S., Lean, M.E.(). Dietary intake in pregnancy. A comparison between Cambridgeshire women and current recommended intake. Hum Nutr Appl Nutr, 0,0.