TAT L TUR ZM NDE TUR STLER N KONAKLAMA TERC H NDE KÜLTÜRÜN ETK S

Transkript

1 TAT L TUR ZM NDE TUR STLER N KONAKLAMA TERC H NDE KÜLTÜRÜN ETK S LETMES Burcu Gülsevil BELBER * ÖZ Bir konaklama i letmesinin, farkl kültürlere mensup turistlere etkili bir ekilde hitap edebilmesi, tüketici tatminini belirleyen önemli bir unsurdur. Turistlerin konaklamalar ndan tatmin olarak, tekrar ayn konaklama i letmelerini tercih etmeleri veya çevresindekilere önermeleri, hem konaklama i letmelerinin kâr n artacakt r hem de bu durum ülke ekonomisine olumlu katk sa - layacakt r. Bu çal mada, farkl kültüre mensup turistlerin konaklama i letmesi tercihleri ve konaklama i letmelerinden beklentileri aras nda farkl l k olup olmad ara t r lm ve tüketici tatmininin sa lanabilmesi için konaklama i letmesinde sunulmas gereken hizmetler belirlenmeye çal lm t r. Ara t rma yakla m olarak, tan mlay c ara t rma modelinden; veri toplama tekni i olarak da yüz yüze anket uygulama yönteminden faydalan lm t r. Yap lan analizler neticesinde; bireyci kültüre mensup turistlerin tek ba na seyahatleri esnas nda en fazla 5 y ld zl, toplumcular n ise 3 y ld zl otelleri; bireyci kültüre mensup turistlerin aileleriyle beraber seyahatleri esnas nda en fazla 4 y ld zl, toplumcular n ise 5 y ld zl otelleri; bireyci kültüre mensup turistlerin arkada lar yla beraber seyahatleri esnas nda en fazla 4 y ld zl, toplumcular n ise 5 y ld zl otelleri tercih ettikleri saptanm t r. Anahtar Sözcükler: Tüketici Davran, Kültür, Bireyci Kültür, Toplumcu Kültür, Konaklama letmesi Tercihi. THE IMPACT OF CULTURE ON THE CHOICE OF ACCOMODATION FACILITIES IN HOLIDAY TOURISM ABSTRACT The capacity of a tourist accommodation to appeal effectively to customers of diverse cultural background is an important factor for consumer satisfaction. Tourist satisfaction and willingness to return to the same accommodation would increase the profits of the tourist accommodation, as well as contributing positively to the countrys economy. This study attempts to explore whether there are differences in the accommodation preferences and expectations of tourists with diverse cultural backgrounds, and determine the types of services necessary for customer satisfaction. As the research methodology, the study uses descriptive research models and for data collection, it uses the face-to-face questionnaire application technique. * Yrd. Doç. Dr., Nev ehir MYO, Turizm ve Otelcilik Bölümü. Makalenin kabul tarihi: Haziran 2009

2 92 Erciyes Üniversitesi ktisadi ve dari Bilimler Fakültesi Dergisi, Say : 34, Temmuz-Aral k 2009, ss The analyses provide the following conclusions: tourists traveling alone prefer at most 5 star hotels if they are from individualistic cultures, but 3 star hotels if they are from collectivistic cultures; those traveling with their families prefer at most 4 star hotels if they are from individualistic cultures, but 5 star hotels if they are from collectivistic cultures; and tourists traveling with their friends prefer at most 4 star hotels if they are from individualistic cultures, but 5 star hotels if they are from collectivistic cultures. Keywords: Touristic Consumer Behaviour, Culture, Individualist Culture, Collectivist Culture, Choice of Accomodation Establishment. G R Tatil turizmi, insanlar n bulundu u çevrede hayat artlar n n getirdi i olumsuz etkilerden belli bir zaman zarf nda s yr larak, beden ve ruh sa l n tekrar eski canl l na kavu turmak için yapm olduklar geçici yer de i tirme hareketleridir (Bilgiç, 2007: 20, Do anay, 2001: 585den aktarma). Bir ba ka de i le tatil turizmi, tatillerde gerçekle en seyahatlerdir (Bilgiç, 2007: 22). Turistlerin, seyahatleri esnas nda öncelikle gereksinim duyduklar turistik i letmelerden biri konaklama i letmeleridir. Günümüzün yo un rekabet artlar nda, konaklama i letmelerinin ba ar sa layabilmeleri, hitap ettikleri kitlelerin gereksinimlerini büyük ölçüde kar layabilmeleriyle mümkündür. Tüketici davran n etkileyen faktörlerden biri olan kültür ile tüketici davran aras nda s k bir ili ki bulunmaktad r (Odaba, 1996: 144; Erba, 2006: 44; Akat, 1996: 45; Kaz mlar, 1998: 105; Uluç, 2001: 62; Sargut, 2001: 137). Turistik tüketici davran ile ilgili çe itli çal malar içerisinde, kültür konusuna k smen de inildi i ancak, bireyci-toplumcu kültür konusunun ba l ba na ele al nd bir çal man n olmad literatür taramalar sonucunda görülmü tür (K l çlar ve Tayfun, 2001: 62; Avc kurt, 2003: 95, ; Triandis, 1995: 72; Çak c, 1999: 32; çöz, 2001: 87; Orel ve Memmedov, 2003: 140; Crotts ve Erdmann, 2000: 7; Gannon ve Newman, 2002: 30; Swarbrooke ve Horner, 2004: 220, 246; Sukbin, Mc Cleary ve Uysal, 1997: 49). Kültür ve turistik tüketici davran aras nda da s k bir ili kinin var oldu u, anket çal mas sonuçlar na dayanarak tespit edilmi tir. Farkl kültürlere sahip turistler, tek ba lar na, aileleriyle veya arkada gruplar yla tatile ç karken farkl tercihlerde bulunmaktad rlar. Örne in, Amerikal bir turistin tek ba na seyahat ederken veya ailesiyle beraber seyahat ederken yapt tercihlerle (Woodside ve Carr, 1989: 4748), bir Türk turistin tek ba na veya ailesiyle beraber seyahat ederken yapt tercihler farkl olabilecektir. Tercihler aras ndaki bu farkl l yaratan en büyük etkenlerden biri kültürel farkl l kt r. Farkl kültürel yap ya sahip turistlerin tek ba lar na, aileleriyle veya arkada gruplar yla seyahate ç karken; gereksinim, istek ve tercihlerinin neler olduunun belirlenmesi ve bu tercihleri etkileyen faktörlerin ortaya konulmas, bu gereksinim, istek ve tercihlere uygun konaklama i letmelerinin geli tirilmesine

3 Tatil Turizminde Turistlerin Konaklama letmesi Tercihinde Kültürün Etkisi 93 katk sa layacakt r. Ayr ca, bu pazar dilimlerine uygun turistik ürün arz n n gerçekle tirilmesi, turistik tüketicilere daha etkin bir ekilde ula labilmesine ve turistik kaynaklar n en iyi biçimde kullan lmas na olanak sa layacakt r. Böylelikle, büyüme ve geli me ile turizm gelirlerinin artmas na da katk sa lanm olacakt r. Bu nedenle bu çal mada, farkl kültürel yap ya sahip turistlerin tek ba lar na, aileleriyle veya arkada gruplar yla seyahate ç karken yapt klar konaklama i letmesi tercihleri aras ndaki farkl l klar belirlenmeye çal lm ve bu turistlerin hangi konaklama i letmelerine, nas l ve hangi yöntemlerle çekilebilece i ortaya konulmaya çal lm t r. Bu ara t rmada, ara t rma yakla m olarak, tan mlay c ara t rma modeli kullan lm, veri toplama tekni i olarak da yüz yüze anket uygulama yönteminden faydalan lm t r. Çal man n ilk bölümü; konaklama i letmelerinde turistik tüketici davran, kültür, bireyci kültür-toplumcu kültür kavramlar ile turistik tüketici davran ve bireyci kültür-toplumcu kültür aras ndaki ili ki konular ndan; ikinci bölümü ise konaklama i letmeleri üzerine yap lan uygulamadan olu maktad r. I. KONAKLAMA LETMELER NDE TUR ST K TÜKET C DAVRANI I KAVRAMI Turistik faaliyetlerde bulunan tüketiciler; aileleri, akrabalar, arkada lar, turistik i letmeler, turistik i letmelerin pazarlama çabalar, kitle ileti im araçlar gibi pek çok faktörden etkilenmekte ve bu etkilerle de i ik tüketici davran lar göstermektedirler. Turistler, gerçekle tirdikleri turistik faaliyetler sona erip, sürekli ikamet ettikleri yere geri döndükten sonra da edindikleri olumlu deneyimler sayesinde ayn çekim yerine veya i letmeye tekrar gitme karar alabilmekte ya da çevrelerini etkileyebilmektedir. nsanlar n neden seyahate ç kt klar n, neden belli seyahat davran biçimleri sergilediklerini ve belli ürünleri neden seçtiklerini anlamak, turistik talebin de erlendirilmesi için temel olu turmaktad r (R zao lu, 2003: 54). Turizm sektöründe faaliyet gösteren i letmeler, turistik tüketicilerin istek ve gereksinimlerini ne kadar iyi kar larlarsa o ölçüde rekabet avantaj elde edeceklerdir. Bunun için de turizm i letmeleri, turistik tüketici davran na etki eden faktörleri iyi de erlendirerek, toplumdaki sosyal, kültürel, ekonomik, politik ve demografik de i imleri takip edebilmelidir. Turistik tüketici davran, yerel, bölgesel, ulusal ve uluslararas düzeyde turizmle az veya çok, olumlu veya olumsuz, etken veya edilgen olarak ilgilenen, turizmden etkilenen herkesin ili kileri, dü ünceleri, inançlar ve davran lar d r (R zao lu, 2003: iv). Genel olarak tüketici davran için belirlenmi ; psikolojik, demografik ve sosyo-kültürel faktörler, konaklama i letmelerinde turistik tüketici davran na da uygulanabilmektedir. Tüketicilerin hangi nedenlerle pazarlardaki belirli ürünleri di erlerine göre daha fazla tercih ettiklerinin anla labilmesi, onlar bu ürünleri sat n almaya iten mekanizman n da anla lmas n gerektirir (Usal,

4 94 Erciyes Üniversitesi ktisadi ve dari Bilimler Fakültesi Dergisi, Say : 34, Temmuz-Aral k 2009, ss : 64). Turizm sektöründe faaliyet gösteren i letmeler, kaynaklar n ekonomik olarak kullanmak ve kâr elde etmek istiyorlarsa, turistik tüketici davran lar n etkileyen faktörleri bilmek ve faaliyetlerini bu faktörleri göz önünde bulundurarak düzenlemek zorundad r. Tüketici davran nda oldu u gibi turistik tüketici davran n etkileyen psikolojik faktörler, güdülenme, alg lama, ö renme, tutum ve ki ilik eklinde; demografik faktörler, ya, cinsiyet, gelir, meslek, e itim durumu ve aile büyüklü ü eklinde; sosyo-kültürel faktörler ise temel olarak, aile, dan ma grubu, sosyal s n f ve kültür olmak üzere dört gruba ayr labilmektedir. Ara t rman n temel konusunun kültür ile ilgili olmas sebebiyle turistik tüketici davran n etkileyen sosyo-kültürel faktörlerden kültür kavram ve kültür kavram içerisinde bireyci kültür-toplumcu kültür kavramlar ayr nt l olarak incelenmi tir. A. KÜLTÜR Davran lar en geni biçimde etkileyen unsurlardan biri, içinde ya an lan kültürdür. Belli bir ortamda ya ayan insan n ki ili i, içinde bulundu u toplumun özelliklerine, gelenek ve göreneklerine göre biçimlenmektedir. nsan davran lar üzerinde ki inin içinde do du u toplumun büyük etkisi bulunmaktad r ve insan, içinde bulundu u toplumun kültürünü benimsemektedir (Baymur, 1984: ). Ki inin, kendi kültüründen ald eylerin miktar o kadar büyüktür ki ilk bak ta, sanki ferdin, kültürünün bir kopyas ndan ba ka bir ey olmad fikri uyanabilmektedir (Krech, Crutchfield ve Ballachey, 1983: 106). Kültür kavram n n çok geni kapsaml olmas ndan dolay say s z tan m yap lm t r. Bu tan mlardan baz lar öyle s ralanabilir: Kültür, toplumu olu turan insanlar n ço unlu u taraf ndan kabul görmü her türlü maddi ve manevi ili kilerin bir bütünü olan hayat tarz n n genel ad d r (Torlak, 1995: 29). Kültür; bireyin, toplumun bir üyesi olarak ileti im kurmas na, belirli davran lar ve olaylar yorumlamas na ve de erlendirmesine yard mc olan de erler, fikirler ve semboller dizisidir (Avc kurt, 2003: 9192). Bir halk n kültürü, onu ba ka topluluklardan ay ran, kendine has davran tarz ve ekillerinden ve bunlar n temelinde bulunan düzenleyici inançlar, de erler, normlar ve önermelerden olu maktad r (Krech vd., 1983: 112). nsanlar n davran lar n belirleyen en önemli unsurlardan biri olan kültür, ya am m z her yönden düzenleyen kurallara sahiptir. Bu kurallar, do al bir süreç içerisinde, ya ayarak ö renilir. Böylece, konu mam zdan yemek yeme eklimize kadar davran lar m z n nas l düzenlenmesi gerekti ine dair birçok bilgi elde ederiz. Ayn zamanda bu bilgi y n, ki i ve gruplar n sahip oldu u de erleri, pozisyonlar ve sosyal rolleri de belirlemektedir (Sakall, 2001: 25, Özbay, 1995: dan aktarma).

5 Tatil Turizminde Turistlerin Konaklama letmesi Tercihinde Kültürün Etkisi 95 Ekonomik yap lar birbirine benzeyen ülkelerin, kültürel yap lar birbirinden çok farkl olabilmektedir (K l çlar ve Tayfun, 2001: 62). Farkl kültürlerde ya a- yan insanlar n, benzer konu ya da ko ullar kar s nda farkl tepkiler verdikleri gözlenmektedir (Sargut, 2001: 137). Bu nedenle i letmeler, uluslararas pazarlara girerken, ülkeleri, sahip olduklar kültürel özelliklere göre incelemeli ve sadece ekonomik özelliklerine göre genelleme yapmaktan kaç nmal d rlar (K l çlar ve Tayfun, 2001: 62). Tüketici davran lar na etkide bulunan psikolojik ve sosyal etmenlerin hepsi kültürün etkisindedir. Bir ülkenin kültürü, o ülkede üretilen ürünlerin tüketimine ve dolay s yla üretimine de etkide bulunur. Bu yüzden, toplumun inanç ve de er yarg lar n n bilinmesi ve bunlar n toplumun üyeleri üzerindeki etkilerinin incelenmesi pazarlamac lar için vazgeçilmez bir görevdir (Odaba, 1996: 144). Her grup ya da toplumun bir kültürü bulunmaktad r ve sat n alma davran üzerindeki kültürel etkiler ülkeden ülkeye büyük farkl l klar göstermektedir. Bu farkl l klara ili kin uyarlamalardaki herhangi bir eksiklik, i letmeye büyük zararlar verebilecek pazarlama hatalar n n ortaya ç kmas na neden olabilecektir (Erba, 2006: 44, Tenekecio lu ve Ersoy, 2000: 8384den aktarma). Ülkeler aras ndaki kültürel farkl l klar, özellikle uluslararas pazarlar için önem ta maktad r. Çünkü kültür, dünya üzerinde yöreden yöreye, ülkeden ülkeye de i mekte olup pazarlanan ürünlerle pazarlama yöntemlerini etkilemektedir. Bu nedenle, her ülkenin gelenek, görenek, tutum, al kanl k ve davran lar, nüfusun geli imi, da l m, dini, dili, rk, sosyal s n flar, aile sistemleri, sosyal de erleri ve normlar özellikle uluslararas pazarlamada göz önünde bulundurulmal d r (Akat, 1996: 45). Farkl kültürlerden tüketicilere hitap eden i letme yöneticilerinin en önemli görevlerinden biri; önce kendi ülkesinin saf kültürünü, daha sonra da faaliyette bulundu u ülkelerin kültürünü çok iyi bir biçimde analiz etmek ve i letme faaliyetlerinin buna göre düzenlenmesini sa lamakt r (Kaz mlar, 1998: 105, Özalp ve erbetçi, 1995: 249dan aktarma). Tüketicilerin kitle ileti im teknolojilerini kullan m ndan, ürünlerin içeri ini anlamland rma sistemlerine kadar farkl toplumlarda farkl uygulamalar ve biçimlendirmeler söz konusudur. Her hangi bir reklâmdan veya televizyon program ndan, Amerikal, Rus, Kuzey Afrikal ve Japon kökenli seyirciler farkl eyler görmekte, farkl anlamlar ç karmaktad r (Uluç, 2001: 62). Kültür, yemeiçme, giyim, ikamet yeri, seyahat edilecek yerler (Çak c, 1999: 32), belki de konaklanacak i letmeler gibi birçok konuda turistin sat n alma davran n etkilemektedir. 1. Bireyci Kültür-Toplumcu Kültür Nurettin azi Kösemihal, Prens Sabahattinin Türkiye Nas l Kurtulur? isimli eserinin 1965de yap lan üçüncü bas m na yazd önsözde; bireycilik ve toplum-

6 96 Erciyes Üniversitesi ktisadi ve dari Bilimler Fakültesi Dergisi, Say : 34, Temmuz-Aral k 2009, ss culuk fikrinin ilk olarak, 19. yüzy l n ilk yar s nda Fransada Le Play okulundan Edmond Demolins taraf ndan dünya toplumlar n n kamucu ve bireyci olarak iki zümreye ayr lmas ile ortaya ç km oldu unu anlatmaktad r. Bu s n flamaya göre: Asya, Afrika, Güney Avrupa, Güney Amerika toplumlar ile Türkiye birinci zümreye; skandinavya, ngiltere, Amerika da ikinci zümreye dâhil edilmi tir. Kamucu toplumlarda bireyler, aile, devlet gibi zümrelerin koltu u alt nda yeti ecek biçimde e itilmekte; bireyci toplumlarda da bireyler kendinden ba ka hiçbir güce dayanmayan, kendi kendine yeten, ki isel giri kenli i geli mi insanlar olarak yeti - tirilmektedirler (Prens Sabahattin, 1965: 9). Bu görü ülkemize, 20. yüzy l n ba lar nda Le Play okulunun fikirlerini benimseyen Prens Sabahattin taraf ndan getirilmi tir (Prens Sabahattin, 1965: 6). Prens Sabahattin, Le Play ekolünün s n flama ve sistem geli tirme yönüyle u - ra m t r. Ayr ca bu ekolün tekniklerini ve özellikle de bu gün hala geçerlili ini sürdüren monografik çal ma biçimini Türk toplumuna tan tan Prens Sabahattini izleyen Mehmet Ali evki olmu tur (Gökçe, 1992: 24). Tönnies (1957)in Gesellschaft (Cemiyet) ve Gemeinschaft (Cemaat) ayr m ndan yola ç karak, bireycilik-toplumculuk özellikle Hofstede (1980)in Kültürün Sonuçlar kitab yla kültürleraras psikolojiye girmi ve sosyal davran lardaki kültürel farkl l klar n en önemli nedeni olarak ele al nm t r (Ka tç ba, 2000: 97, Triandis, 1988den aktarma). Sosyal bilimciler bireycili in, endüstrile mi bat toplumlar nda, di er ülkelerdekinden daha yayg n oldu unu kabul etmektedirler (Vinken, Soeters ve Ester, 2004: 75). Amerika (Hofstede taraf ndan en bireyci kültür oldu u tespit edilmi tir), Kanada, Almanya, Fransa, Norveç, Danimarka, Hollanda, ngiltere, Yeni Zelanda, Avustralya, Finlandiya, sveç, sviçre, Belçika, Avusturya (Triandis, 1995: 104) ve di er baz Avrupa ülkeleri bireyci kültüre dahilken, Türkiye, ran, Polonya, Hindistan, M s r, Endonezya, Japonya, Çin, Rusya, Yunanistan, Kore, Hong Kong ve birçok Asya ülkesi (Sakall, 2001: 45, 103; Kim, Triandis, Ka tç ba, Choi, ve Yoon, 1994: 3437) ile Arabistan (Triandis, 1995: 92, Oyserman, 1993: dan aktarma) ve Eski Yugoslavya (Triandis, 1995: 93) toplumcu kültüre dahildir. Bireyci kültürün temelinde bireysel ilgilerin grup ilgilerinden daha önemli olmas yatar, yani bu tür kültürlerde bireysellik daha önemlidir. Buna kar n toplumcu kültürün temelinde grup ilgilerinin bireysel ilgilerden daha de erli olmas yatar (Kim vd., 1994: 3437). Toplumculuk fikrinin temelinde, birimiz hepimiz, hepimiz birimiz için dü üncesi; bireycilik fikrinin temelinde ise herkes kendisi için ve böylelikle herkes herkese kar dü üncesi yatmaktad r (Lukes, 1995: 17). Amerikan bireycili inin temel düüncesi, özgürlük, e itsizlik, en iyi olan n hayatta kalmas, toplumu ileri ta r ve onun en iyi üyelerinin tümünü kay r r eklindedir (Lukes, 1995: 37, Sumner ve Hunger, 1913: den aktarma). Riesmana göre; Hiçbir ideoloji, ne kadar yüce olursa

7 Tatil Turizminde Turistlerin Konaklama letmesi Tercihinde Kültürün Etkisi 97 olsun, grubun gereksinimleri için bir bireyin feda edilmesini hakl ç karamaz (Bock, 2001: , Riesman, 1954: 27 den aktarma). Hofstede, bireycili i ve toplumculu u a a da gösterildi i ekilde tan mlamaktad r (Kim vd., 1994: 2, Hofstede, 1980den aktarma): Bireyci toplumlar; ben bilinci, özerklik, ba ms zl k duygusu, ki isel üstünlük, ki isel dokunulmazl k hakk, zevk arama, finansal güvenlik, özel arkada l a gereksinim ve tümelcili e önem verir. Toplumcu toplumlar; biz bilinci, ortak kimlik, ba l l k duygusu, grup dayan mas, görev ve sorumluluklar payla ma, önceden kararla t r lm ve sa lam arkada l a ihtiyaç, grup karar ve adanm l vurgular. Bireyci kültürlerden insanlar n özellikleri aras nda, kendi iini kendi yapma, gruptan ba ms z olma, sadece kendi hedefleriyle me gul olma; toplumcu kültürlerden insanlar n özellikleri aras nda grup hedefleriyle me gul olma, grubun ki iden yapmas n istediklerini yapma ve gruba ba ml olma gibi özellikler s ralanabilir (Gelfand, Triandis ve Chan, 1996: 403). Hsuya göre; Amerikada bir kimseyi ba ml olarak adland rmak, onu küçümsemek anlam na gelmektedir (Bock, 2001: 173, Hsu, 1961: 219dan aktarma). Yine Yamaguchiye göre; ba l l k, bireyci kültürlerde olumsuz, toplumcu kültürlerde olumlu bir kavramd r. Bireyciler, di erlerine ba l olduklar nda kendilerini engellenmi hissederler ve kendi i ini kendi yapma ve kendine güven duygusu de erlidir. Oysa toplumcular, ba ml l k hakk nda olumlu duygulara sahiptir (Triandis, 1999: 134, Yamaguchi, 1998den aktarma). Toplumcular, beni grubumla ne ayn yapar? görü üne uygun davran gösterirken; bireyciler, beni ne farkl ve seçkin yapar? görü üne uygun hareket etmektedir (Triandis, 1994: 171). Bireycilik ve toplumculuk, bir boyutun iki z t kutuplar d r. Her insan, bireyci ve toplumcu e ilimlerin ikisini de bünyesinde ta maktad r; farkl l k ise, di erlerinden daha yüksek oranda bireyci veya di erlerinden daha yüksek oranda toplumcu ki ilik, tutum, de er ve davran göstermesinden kaynaklanmaktad r (Kim vd., 1994: 42). Oyserman, Coon ve Kemmelmeierin 2002 y l nda yapt klar ara t rman n bulgular na göre; baz Do u Asya ülkelerinin toplumculukta Amerika gibi olduklar ancak, Amerikan n bireycilik düzeyinin hala Dou Asya ülkelerinden daha yüksek oldu u sonucuna ula lm t r (Kashima, Kashima, ve Chiu, 2005: 165, Oyserman, Coon ve Kemmelmeier, 2002: 3 72den aktarma). Daaba göre; bir insan n bireyci veya toplumcu olmas nda; içinde ya ay p, yeti ti i toplum kadar ya n n ve sosyal s n f n n da etkisi bulunmaktad r. nsanlar n ya lar ilerledikçe, daha fazla toplumcu davran e ilimi gösterdikleri saptanm t r. Sosyal s n fla ilgili olarak ise, üst sosyal s n flar n nispeten, alt sosyal s n flardan daha bireyci olduklar ortaya ç km t r (Triandis, 1994: 165, Daab, 1991den aktarma). Seyahat ve yurt d nda ya amak da bir ki inin, kendi hayat tarz hakk nda kendi kendine karar vermesi ihtimalini artt rmaktad r ve bu du-

8 98 Erciyes Üniversitesi ktisadi ve dari Bilimler Fakültesi Dergisi, Say : 34, Temmuz-Aral k 2009, ss rum da, bireyci yönde e ilim göstermesine sebebiyet verebilmektedir. Çok seyahat etmek, bireycili i te vik eden deneyimleri daha fazla ya amaya ve farkl bak aç lar na maruz kalmaya neden olabilmektedir. E itim de genellikle bireyci yönde e ilim gösterilmesine sebebiyet verebilmektedir (Triandis, 1995: 66). Triandis, McCusker ve Huinin tespitlerine göre kültürleraras ara t rmalar; e lenceli hayat ve heyecanl bir hayat gibi de erlerin bireyci kültürlerde, buna kar l k, sosyal kabul, mütevaz olmak ve aile ve büyüklere sayg gibi de erlerin ise özellikle toplumcu kültürlerde güçlü oldu unu göstermektedir (Ahuvia, 2002: 31, Triandis, McCusker ve Hui, 1990: 1015den aktarma). Do al olarak, hayat tarz ndan çocuk yeti tirmeye, ya am amaçlar ndan aile ba lar na kadar birbirlerinden pek çok farkl l k gösteren bireyci ve toplumcu kültüre mensup olan insanlar n, tüketim al kanl klar ve tüketici davran lar da birbirinden farkl olacakt r. a. Turistik Tüketici Davran ve Bireyci Kültür-Toplumcu Kültür Aras ndaki li ki Turistlerin beklentilerinin olu umunda, toplumsal ve kültürel de er yarg lar ile çekim yerinin turizm imaj etkin rol oynamaktad r. Farkl kültürel de erlere sahip turistlerin, hizmet alg lamalar ve tatilden beklentileri de farkl olmaktad r (Orel ve Memmedov, 2003: 140). Danne göre de ulusal kültür farkl l klar tüketicinin karar vermesini etkileyen pek çok güçten biridir (Crotts ve Erdmann, 2000: 7, Dann, 1993: 88112den aktarma). Turistik tüketici davran ve turist beklentileri incelendi inde bireyci e ilim gösteren bat ekonomileri ile daha çok toplumcu e i- lim gösteren do u ekonomileri aras nda farkl l k oldu u tespit edilmi tir (Swarbrooke ve Horner, 2004: 220, 246). Bu fark n, uluslararas faaliyet gösteren konaklama i letmeleri ve di er turistik i letmeler aç s ndan büyük önem ta d aç kt r. Bireyci ve toplumcu kültür ayr m, tüketicinin sat nalma kararlar nda etkili olmak amac yla yap lan reklâm çal malar nda da göz önünde bulundurulmas gereken bir faktördür. Örne in bireycilikte, bireyin hedefleri, toplumun gereksinimlerinden üstündür ve reklâmlarda ki inin kendine güveni ve yeterlili i vurgulan r. Toplumculu un hâkim oldu u kültürlerdeki reklâmlarda ise sat nalman n sosyal sonuçlar gösterilir (Dereli, 2002: 88). Davidson n seyahat konusundaki farkl seçim kriterleriyle ilgili yapt bir çal mada (Woodside ve Carr, 1989: 4748, Davidson, 1985: den aktarma) elde etti i veriler oldukça çarp c d r: Amerikada yay nlanan Fortune dergisinin yapt s ralamaya giren 500 irketin birinde finansman müdürü olarak çal an bir yönetici; çal t irketin Floridadaki tesislerine giderken, uçakta birinci s n f biletle seyahat etmi, orada Lincoln araba kiralam, en büyük otellerden birinin VIP kat nda kalm ve bu duruma gelmek için çok çal t m

9 Tatil Turizminde Turistlerin Konaklama letmesi Tercihinde Kültürün Etkisi 99 ve bunu hak ettim ifadesini kullanm t r. Daha sonra Floridaya e iyle beraber yapt seyahatten bahsederken, bu seyahatte People Expressle uçtuklar n, s radan bir araba kiralad klar n ve Days Inn otelinde kald klar n belirtmi tir. Seyahatler üç hafta arayla gerçekle mi ancak, seyahatler esnas nda tamamen farkl standartta seçimler yap lm t r. Her ne kadar i amac yla yap lan seyahatlerin bedeli irketçe ödense de, yüksek standartlarda ya amaya al m bir yöneticinin, maddi gücü yeterli oldu u halde, e iyle yapm oldu u tatil seyahatinde, i seyahatine k yasla bu kadar dü ük standartl tercihler yapmas n n önemli nedenlerinden birinin, bireyci kültüre mensup olmas oldu u dü ünülmektedir. Özellikle, yapt tercihlerin nedeni soruldu unda, bu duruma gelmek için çok çal t m ve bunu hak ettim ifadesini kullanmas, sahip oldu u bireyci kültürün seyahat kararlar na etki eden faktörlerden biri oldu unu göstermektedir. Bireyci kültüre sahip Amerika ve Kuzey Avrupada aile, genellikle, iki ebeveyn ve 13 çocuklu çekirdek aile anlam ndad r. Bununla beraber, toplumcu kültüre sahip Güney Avrupada ve pek çok Asya ülkesinde, tatil grubunda ve onlar n ilgili oldu u sat nalma kararlar nda, çok say da çocuk ve onlar n akrabalar n kapsayan büyük aile söz konusudur. Kuzey Avrupan n çekirdek ailesinden olu an pazar bölümünde, kamping ve karavan seyahatleri, yemek ihtiyaçlar n n kendilerince kar lanmas imkân n tan yan tatiller, temal parklar içeren turistik ürünler ve pek çok tur etkinli i talep edilmektedir (Swarbrooke ve Horner, 2004: ). Toplumcu kültüre sahip Türk insan n n tatil anlay ise, bireyci kültüre sahip bat l turist tipinden oldukça farkl l k göstermektedir. Örne in, tatile ç kan Türk insan n n önemli bir k sm genellikle dost, akraba ya da kendi yazl k evlerinde konaklamakta ve tatile ailesiyle beraber gitmektedir (Avc kurt, 2003: 101). Almanyada çal an Türk ailelerden, y ll k izinlerini geçirmek için Türkiyeye gelenler, turistik amaçl konaklamalar nda, daha çok küçük otelleri ve pansiyon türü turistik i letmeleri tercih etmektedirler. Bu ailelerin genç çocuklar nda ise bireyci bir ki ilik yayg nla m t r (Avc kurt, 2003: 103). Kotlerin 1972de yapt ara t rmalara göre Amerikal lar, e lenmek, iyi zaman geçirmek ve bu e lenceye bu gün sahip olmak istemektedirler. Onlar, imdi uç sonra öde ilkesine göre tatillerini geçirmeyi ya da bir yata sahip olmak için büyük bir borcun alt na girmeyi üstün tutmaktad rlar. Amerikan kültürü, genç kalman n ve ya am n tad n ç karman n üzerinde önemle durmaktad r. Restoranda yemek yemek, bamba ka iklimlerde tatillerini geçirmek, paray özgürce harcamak ve konfor içinde ya amak gibi isteklere sahiptirler (Kotler, 1984: 8889). Ayr ca Matsumotonun 1989da yapt ara t rmalar neticesinde, bireyci kültüre mensup Amerikal lar n, toplumcu kültürden olan Japonlara göre e lenceli ortamlardan daha fazla ho land klar ve Japonlar n ise Amerikal lardan daha fazla, ki ileraras uyumun mevcut oldu u atmosferlerden ho land klar ortaya ç km t r (Triandis, 1995: 72, Matsumoto, 1989: den aktarma).

10 100 Erciyes Üniversitesi ktisadi ve dari Bilimler Fakültesi Dergisi, Say : 34, Temmuz-Aral k 2009, ss Woodsie ve Jacobs, 1985de yapt klar ara t rmada; üç farkl ülkeden seçtikleri deneklere Hawaiiye yapt klar seyahatten elde ettikleri yararlar sorarak, elde edilen faydalar öyle s ralam lard r: Kanadal lar, dinlenme; Amerikal lar, kültürel deneyimler; Japonlar ise aile birlikteli i yan tlar n vermi lerdir (Sukbin, Mc Cleary ve Uysal, 1997: 49, Woodsie ve Jacobs, 1985: 7-13den aktarma). Woodsie ve Jacobsun ara t rmas ndan da görülebilece i gibi bireyci kültüre sahip Amerikal ve Kanadal turistlerle, toplumcu kültüre sahip Japon turistlerin bir seyahatten bekledikleri fayda birbirlerinden oldukça farkl d r. Bireyci turistler daha çok bireysel tatmin ile ilgilenmi lerdir, toplumcu turistler ise daha çok aile birlikteli i gibi toplumcu kültüre has bir duyguyu ön planda tutmu lard r. Chonun 1991de yapt ara t rma sonucunda, Japon ve Koreli turistlerin her zaman gruplar halinde seyahat ettikleri ve Koreli turistlerin, yurtd nda dahi olsalar Kore restoranlar na gitme konusunda srarc olduklar ortaya ç kar lm t r (Pizam ve Mansfeld, 1999: 397, Cho, 1991den aktarma). Ritter (1987, 1989) n yapt ara t rmalara göre de Japon turistlerin, Avrupal lara k yasla gruplar halinde seyahat etme ve k sa tatillere gitme e iliminde olduklar sonucuna var lm t r. Ritter bu e ilimi, Japonlar n gruptan ayr lmay zihni mutlulu u tehlikeye atan bir olay olarak görmesine ve üzüntü verici bir durum olarak alg lamas na ba lam ve bu dü ünce tarz n n da Japonlar n toplumcu kültüre sahip olmas ndan kaynakland n belirtmi tir (Pizam ve Mansfeld, 1999: 398, Ritter, 1987: 5 ve Ritter, 1989: 9-10dan aktarma). Groetzbach (1981, 1988), Avrupal ve Arap turistlerin seyahat davran modelleri aras ndaki farkl l klar analiz etmi ve Do u tarz turizmin, Bat tarz turizmden belirgin bir ekilde daha az aktif oldu unu ve Do ulu turistlerin gruplar halinde ya amaktan ve seyahat etmekten ho land klar n iddia etmi tir. Barham (1989), Arap turistlerin seyahatlerinde özellikle dinlenmeyi ön planda tuttuklar n ve her bir fiziksel aktivitenin, bu dinlenme güdüsüne ters bir anlam ifade etti ini dü ündüklerini belirtmi tir (Pizam ve Mansfeld, 1999: 398, Groetzbach, 1981, 1988 ve Barham, 1989: 33-39dan aktarma). Endonezyal lar için ise sosyal aktivitelerin pek çok insanla beraber yap lmas son derece önem arz etmektedir. Bütün sosyal aktivitelerin, seyahat ve gezintinin amac, grup olmaya yönelmektir. Seyahat, çekimyeri seçimi, harcama ve al veri modelleri ile ilgili kararlar, tek ba na verilmekten ziyade aile ve akrabalarla beraber verilmektedir. Tam tersi Avustralya toplumunda ise bireyin ba ms zl ve bireyin gereksinim ve dü ünceleri vurgulanmaktad r. Sosyal aktiviteler, daha az insan kapsayacak ekilde yap lmaktad r (Reisinger ve Turner, 1997: 144). Choinin 1996da yapt ara t rman n sonuçlar na göre ise rekreasyon faaliyetleri konusunda da bireyci ve toplumcu kültürler aras nda farkl l k oldu u saptanm t r. Toplumcu kültürlerdeki bireylerin, aile üyeleriyle ve arkada lar yla bir arada yap lan faaliyetlerden ho land klar ; bireyci kültürden bireylerin ise yaln z yap lan faaliyetlerden ho land klar sonucuna var lm t r (Gannon ve Newman, 2002: 37, Choi, 1996dan aktarma).

11 Tatil Turizminde Turistlerin Konaklama letmesi Tercihinde Kültürün Etkisi 101 Toplumcu kültüre sahip Ruslarda ise her konuda ba ml l k gereksinimi görülmektedir. Gruptan; ba l l k, samimiyet ve sayg gibi tepkiler beklemekte ve birincil ili kilere ve arkada l a önem vermektedirler. Türkiyeye tatil için ailesiyle gelen Ruslar, genellikle tatil köylerini tercih etmektedirler (Avc kurt, 2003: 112). Konaklama i letmesinin, deniz-kum-güne üçlüsü ile beraber havuz ve su park gibi e lence olanaklar n sunmas ve kalacaklar odan n balkonlu ve deniz manzaral olmas da Rus turistler için son derece önem arz etmektedir (Orel ve Memmedov, 2003: ). Bir bireyin veya bir toplumun, tamamen toplumcu veya tamamen bireyci oldu unu söylemek mümkün de ildir. Çünkü her insan veya her toplum, bireyci ve toplumcu e ilimlerin ikisini de bünyesinde ta maktad r. Buradaki farkl l k, di er insanlardan veya di er toplumlardan daha yüksek oranda bireyci veya toplumcu ki ilik, tutum, de er ve davran göstermekten kaynaklanmaktad r (Kim vd., 1994: 42). Turizm hizmeti üreten i letmeler aç s ndan hitap ettikleri kitleler aras ndaki kültürel farkl l klar n dikkate al nmas gerekmektedir. Bireyci kültüre mensup hedef kitleler için bireyleri ön plana ç kartan ve bireyler üzerine yo unla an pazarlama çal malar n n yap lmas ; toplumcu kültüre mensup hedef kitleler için ise aile üyeleri ile beraberli i vurgulayan veya gruplar halinde aktiviteleri ön plana ç kartan pazarlama çal malar n n yap lmas faydal olacakt r. II. KONAKLAMA LETMELER ÜZER NE B R UYGULAMA A. ARA TIRMANIN ÖNEM VE AMAÇLARI Turistler, tatil planlar n yaparken; öncelikle tatile tek ba na m, aileleriyle beraber mi, yoksa arkada gruplar yla m ç kacaklar na karar vermektedirler. Verecekleri bu karar, hangi tür ula m arac yla seyahate ç kacaklar, hangi tür konaklama i letmesinde konaklayacaklar, tatil esnas nda hangi turistik faaliyetlerde bulanacaklar gibi ilave karara da yans maktad r. Turistlerin seyahatleri esnas nda en fazla gereksinim duyduklar ve en çok vakit geçirdikleri turistik i letmelerden biri konaklama i letmeleridir. Konaklama i letmelerinden sat n ald klar hizmetlerden tatmin olmad klar nda, turistlerin seyahat deneyimleri olumsuz sonuçlanabilecektir. Tüketicilerin herhangi bir ürüne kar sat nalma davran lar n etkileyen en önemli faktörlerden birinin kültür olmas nedeniyle, bireyci ve toplumcu kültürlerden gelen turistlerin istek ve gereksinimlerinin neler oldu unu saptamak, onlar n istek ve gereksinimlerine uygun konaklama i letmeleri geli tirilebilmesi aç s ndan büyük bir önem ta maktad r. Turistlerin gereksinim ve isteklerine uygun konaklama i letmelerinin faaliyet göstermesi sayesinde, ülkemize gelen turist say s nda art gözlenebilecek ve bunun sonucu olarak da turizm sektöründeki büyüme ve geli me ile birlikte turizm gelirlerinin artmas na da katk sa lanm olacakt r. Bu nedenle bu çal mada, farkl kültürel yap ya sahip turistlerin tek ba lar na, aileleriyle veya arkada gruplar yla seyahate ç karken yapt klar konaklama i letmesi tercihleri aras ndaki farkl l klar belirlenmeye çal lm t r. Ayr ca, bireyci ve toplumcu kültüre mensup turistle-

12 102 Erciyes Üniversitesi ktisadi ve dari Bilimler Fakültesi Dergisi, Say : 34, Temmuz-Aral k 2009, ss rin ya am tarz, tutum ve beklentilerine uygun konaklama i letmelerinin nas l olmas gerekti i ve turistlerin hangi konaklama i letmelerine, nas l ve hangi yöntemlerle çekilebilece i ortaya konulmaya çal lm t r. B. ARA TIRMANIN DENENCELER Konu ile ilgili literatür taramas sonucunda bu çal mada, Amerika, Kanada, Almanya, Fransa, Norveç, Danimarka, Hollanda, ngiltere, Yeni Zelanda, Avustralya, Finlandiya, sveç, sviçre, Belçika, Avusturya ve di er baz Avrupa ülkelerinin bireyci kültürlere mensup; Türkiye, ran, Polonya, Hindistan, M s r, Endonezya, Japonya, Çin, Rusya, Yunanistan, Kore, Hong Kong ve birçok Asya ülkesi ile Arabistan ve eski Yugoslavyan n da toplumcu kültüre mensup ülkeler olduklar varsay lm t r. Turistik tüketicilerin seyahat ekli tercihlerine, konaklama i letmesi tercihlerine ve seyahat ekillerine göre konaklama i letmesi tercihlerine kültürün etkide bulunup bulunmad n aç klamaya yönelik a a daki denenceler geli tirilmi tir: Denence I: Mensup olunan kültür ile turistlerin seyahat ekli (tek ba na, aileyle, arkada lar yla, di er) tercihleri aras nda ili ki vard r. Denence II: Mensup olunan kültür ile turistlerin konaklama i letmesi tercihleri aras nda ili ki vard r. Denece III: Bireyci kültüre mensup turistler ile toplumcu kültüre mensup turistlerin, seyahat ekline (tek ba lar na, aileleriyle ve arkada lar yla birlikte, di er) ba l olarak konaklama iletmesi tercihleri aras nda farkl l k vard r. C. ARA TIRMANIN YÖNTEM Bu çal mada, ara t rma yakla m olarak tan mlay c ara t rma yakla m kullan lm t r. Tan mlay c ara t rma yakla m nda amaç eldeki problemi, bu problemle ilgili durumlar, de i kenleri ve de i kenler aras ndaki ili kileri tan mlamakt r. Böylece ileriye dönük tahminler yapmak ve öneriler geli tirmek de mümkün olmaktad r (Kurtulu, 2004: ). Bu çal mada, birincil kaynaktan veri toplama tekni i olarak ise yüz yüze anket uygulama yönteminden faydalan lm t r. Anket formu, çoktan seçmeli ve derecelendirmeli sorulardan olu mu tur. Veriler; Türkiyeye, 2005 y l kay tlar na göre 20 milyondan fazla turist giri i olmas ( ve giri yapan turistlerin tamam na zaman ve maliyet k s tlamas ndan dolay ula lamayacak olmas sebebiyle Türkiyeye gelen turist çe itlili inin en fazla oldu u yörelerden biri olan Alanya yöresinde, A ustos ay içinde 13 gün boyunca turistlere anket uygulanarak elde edilmi tir. Alanya yöresini ziyaret eden turistler göz önüne al nd nda (Alanya Ticaret ve Sanayi Odas 2005 y l verilerine göre toplam ki i Antalya Gümrük Kap s ndan giri yapm t r), ana kütlenin ki iden fazla olmas sebebiyle anket uygulanacak ki i say s n n, %95 güvenilirlik oran na göre, 192 bireyci

13 Tatil Turizminde Turistlerin Konaklama letmesi Tercihinde Kültürün Etkisi 103 kültürden gelen turistler, 192 toplumcu kültürden gelen turistler olmak üzere toplam 384 ki i olmas gerekti i sonucuna var lm t r (Sencer ve Sencer, 1978: 751). Bu say ya eri ebilmek için toplam 1300 adet Türkçe, ngilizce, Almanca, Frans zca ve Rusça anket formu da t larak, 537sinin geri dönü ü sa lanm t r. 537 anket formundan 7si, baz sorularda birden fazla yan t verilmesi sebebiyle analiz d b rak lm t r. 530 anket formunun 253ü toplumcu kültürden gelen turistlerce, 277si bireyci kültürden gelen turistlerce cevaplanm t r. Veriler, SPSS paket program ile bilgisayar ortam na aktar lm t r. Analiz için frekans (s kl k), ki-kare, ki-kare uygunluk testi ve çapraz tablolar kullan lm t r. Bu çal mada, sat nalma karar n etkileyen faktörlerden biri olan kültür, bireyci kültür-toplumcu kültür s n flamas na göre ele al nm t r. Turistik tüketicilerin mensup olduklar kültüre göre konaklama iletmesi tercihlerini ortaya koymak üzere geli tirilmi olan Turistik Tüketici Davran Modeli ekil 1de verilmi tir. Turistik Tüketici Davran Modeline göre turistik tüketici; mensup oldu u kültürün etkisiyle, tek ba na, ailesiyle veya arkada lar yla beraber seyahate ç kaca na karar vererek bir turistik talep olu turmakta ve konaklama i letmesi türleri aras nda bir seçim yapmaktad r. Bireyci Kültür Toplumcu Tek Ba na Seyahat Aileyle Seyahat Arkada larla Seyahat 1Y ld zl Otel 2Y ld zl Otel 3 Y ld zl Otel 4 Y ld zl Otel 5 Y ld zl Otel 1.S n f Tatil Köyü 2.S n f Tatil Köyü Apart Otel Pansiyon Kamping ekil 1: Turistik Tüketici Davran Modeli D. ARA TIRMA BULGULARI VE DE ERLEND R LMES Çal man n uygulama k sm için sorulan sorular içerisinde, demografik verilerle ilgili olanlar, turistler hakk nda genel bir bilgi edinebilmek için sorulmu - tur. Ayr ca anket formunda, milliyetleri ile ilgili soruya verdikleri yan ta göre turistler, bireyci ve toplumcu olarak s n fland r lm lard r. 1. Toplumcu ve Bireyci Kültüre Mensup Turistlerin Ülkelere göre Da- l mlar Ara t rmada, 12si toplumcu, 17si bireyci kültüre mensup olmak üzere toplam 29 ülkeden turiste anket uygulanm t r. Toplumcu kültüre mensup ülkeler içinde en yüksek oranda cevaplay c yüzdesine sahip ülkeler Türkiye ve Rusyad r.

14 104 Erciyes Üniversitesi ktisadi ve dari Bilimler Fakültesi Dergisi, Say : 34, Temmuz-Aral k 2009, ss Bireyci kültüre mensup ülkeler içinde en yüksek oranda cevaplay c yüzdesine sahip ülkeler ise Almanya ve Hollandad r. Tablo 1: Toplumcu ve Bireyci Kültüre Mensup Turistlerin Ülkelere Göre Da l m Toplumcu Ülkelerin Da l m Bireyci Ülkelerin Da l m n 110 n 6 Türkiye Danimarka % 43,5 % 2,2 n 2 n 6 Yunanistan Finlandiya % 0,8 % 2,2 n 1 n 56 Çin Hollanda % 0,4 % 20,2 n 2 n 21 ran ngiltere % 0,8 % 7,6 n 101 n 2 Rus rlanda % 39,9 % 0,7 n 3 n 1 Arap spanya % 1,2 % 0,4 n 1 n 18 Fas sveç % 0,4 % 6,5 n 1 n 4 Bosna-Hersek sviçre % 0,4 % 1,4 n 10 n 19 Arnavutluk Norveç % 4 % 6,9 n 1 n 1 Hindistan Amerika % 0,4 % 0,4 n 1 n 110 Endonezya Almanya % 0,4 % 39,7 n 20 n 4 Polonya Avusturya % 7,9 % 1,4 n 253 n 6 Toplam Fransa % 100,0 % 2,2 n 16 Belçika % 5,8 n 1 skoçya % 0,4 n 1 Letonya % 0,4 n 5 Macaristan % 1,8 n 277 Toplam % 100,0 Kaynak: Bireyci ve toplumcu ülkelerin s n fland r lmas ile ilgili olarak; Triandis, 1995: 92, 93, 104; Sakall, 2001: 45, 103; Kim ve di erleri, 1994: kaynaklar ndan faydalan lm t r.

15 Tatil Turizminde Turistlerin Konaklama letmesi Tercihinde Kültürün Etkisi Bireyci ve Toplumcu Kültüre Mensup Turistlerin Demografik Verilere Göre Da l m Ankete cevap verenlerin demografik özellikleri, turistlerin milliyetlerine göre tasnif edilerek Tablo 2de verilmi tir. Tablo 2: Turistlerin Mensup Olduklar Kültüre Göre Demografik Özellikleri Turistin Cinsiyeti Turistin Ya Turistin E itimi Medeni Durum Sahip Olunan Çocuk Say s Demografik Veriler Bayan Erkek ve üstü lkokul Ortaokul Lise Üniversite Lisans Üstü Di er Bekar Evli Bo anm E i Ölmü Di er Çocuksuz 1 Çocuklu 2 Çocuklu Turistin Milliyeti Bireyci Toplumcu Toplam n % 59,9 51,8 56 n % 40,1 48,2 44 n % 61, ,9 n % 22,0 19,8 20,9 n % 10,5 7,9 9,2 n % 5,8 6,3 6,0 n % 2,5 2,4 2,5 n % 22,7 10,3 16,8 n % 33,6 33,6 33,6 n % 23,5 45,1 33,8 n % 8,3 6,3 7,4 n % 9,4 2,4 6,0 n % 43 50,2 46,4 n % 38,3 45,5 41,7 n % 7,2 2,4 4,9 n % 2,5 0,8 1,7 n % 9 1,2 5,3 n % 54,5 56,1 53,3 n % n % 19, ,5

16 106 Erciyes Üniversitesi ktisadi ve dari Bilimler Fakültesi Dergisi, Say : 34, Temmuz-Aral k 2009, ss Turistin Mesle i Turistin Ayl k Geliri 3 Çocuklu n % 6,1 7,1 6,6 4 ve fazlas n % 2,5 2,8 2,6 çi n % 18,4 10,3 14,5 Memur n % 12,3 18,2 15,1 Emekli n % 4 5,9 4,9 Ö renci n % 19,5 24,1 21,7 Akademisyen n % 5,8 2,8 4,3 Serbest Meslek n % 12,3 16,6 14,3 Ev Han m n % 3,2 7,1 5,1 Di er* n % 24, ABD $' ndan az n % 19,9 35,6 27, ABD $ n % 15,9 30, ABD $ n % 40,8 17,8 29, ABD $ n % 10,8 7,9 9, ABD $ n % 5,4 4,7 5, ABD $ n % 3,6 1,6 2, ABD $ n % 1,1 0,8 0, ABD $ ndan n fazla % 2,5 0,8 1,7 Toplam n % *Bu seçene i i aretleyenler; hem ire, i makinesi operatörlü ü, kaynakç l k, kuaförlük vb. aç klamalar yapm lard r. 3. Turistlerin Mensup Olduklar Kültüre Göre Seyahat ekilleri Mensup olunan kültür ile turistlerin seyahat ekli tercihleri aras nda bir ili ki olup olmad n ortaya koyabilmek amac yla ki-kare analizi yap lm t r.

17 Tatil Turizminde Turistlerin Konaklama letmesi Tercihinde Kültürün Etkisi 107 Tablo 3: Turistlerin Mensup Olduklar Kültüre Göre Seyahat ekilleri ve Ki-kare Analiz Sonuçlar Kültür Toplumcu Bireyci Seyahat ekli Tercih Eden Ki i Say s % Tercih Eden Ki i Say s % Tek Ba na 27 10, ,1 Ailemle ve Arkada lar mla , Di er* ,9 Toplam X² = 12,421 s.d.=3 p=0,006 * Erkek/k z arkada yla beraber yada birlikte ya ad partneri ile beraber aç klamas n yapm lard r. p<0,05 ç kt ndan, turistlerin mensup olduklar kültür ile tercih ettikleri seyahat ekilleri aras nda bir ili ki bulunmu tur. Ara t rma bulgular na göre, toplumcu kültürden turistlerin %85,4ü; bireyci turistlerin ise %78i ailesiyle ve arkada lar yla beraber seçene ini i aretlemi tir. Bu bulgular, çal man n teorik k sm nda belirtilen, toplumcular n bireycilere oranla aile, arkada ve gruplarla yap lan turistik aktivitelerden daha fazla ho land klar ile ilgili verilerle de uyum sa lamaktad r. 4. Turistlerin Mensup Olduklar Kültüre Göre Konaklama letmesi Tercihleri Mensup olunan kültür ile turistlerin konaklama i letmesi tercihleri aras nda bir ili ki olup olmad n ortaya koyabilmek amac yla ki-kare analizi yap lm t r. Mensup olduklar kültüre göre konaklama i letmesi seçimlerini gösterebilmek için ise frekans (s kl k) analizi yap lm t r.

18 108 Erciyes Üniversitesi ktisadi ve dari Bilimler Fakültesi Dergisi, Say : 34, Temmuz-Aral k 2009, ss Tablo 4: Turistlerin Mensup Olduklar Kültüre Göre Konaklama letmesi Tercihleri ve Ki-kare Analiz Sonuçlar letme Türü Kültür Tercih Eden Ki i Say s Toplumcu % Bireyci Tercih Eden Ki i Say s 1 Y ld zl Otel ,4 2 Y ld zl Otel ,5 3 Y ld zl Otel 49 19, ,4 4 Y ld zl Otel 69 27, ,5 5 Y ld zl Otel 66 26, ,2 5 Y ld zl T. Köyü* 29 11,5 15 5,4 4 Y ld zl T. Köyü* 4 1,6 5 1,8 Apart Otel 13 5,1 19 6,9 Pansiyon 16 6,3 2 0,7 Kamping 7 2,8 6 2,2 Toplam , ,0 X² = 39,426 s.d. = 9 p = 0,000 *Yeni yönetmeli e göre 4 y ld zl tatil köyü ve 5 y ld zl tatil köyü olarak nitelendirilen tesisler, eski yönetmelikteki 1. s n f tatil köyü ve 2. s n f tatil köyü ile ayn anlama gelmektedir. p<0,05 ç kt ndan, turistlerin mensup olduklar kültür ile konaklama i - letmesi seçimleri aras nda ili ki oldu u sonucuna var lm t r. Anket uygulanan toplumcu kültürden gelen turistlerden hiç biri 1 ve 2 y ld zl otelleri seçmemi tir. A rl kl olarak 4 ve 5 y ld zl oteller tercih edilmi tir. Pansiyon ve kamping seçeneklerini i aretleyenlerin oran da bireyci kültürden gelen turistlere göre daha yüksek ç km t r. Anket uygulanan bireyci kültürden gelen turistler ise a rl kl olarak 4 ve 3 y ld zl otelleri seçmi lerdir. 4 y ld zl tatil köyü ve apart otel aç s ndan da toplumcu kültürden gelen turistlere göre daha yüksek bir tercih oran na sahiptirler. 5. Turistlerin Konaklama letmesi-kültür-seyahat ekli Bak m ndan Ki-Kare Uygunluk Testi ile Kar la t r lmas Ki-Kare Uygunluk Testi, modelin veriye ne kadar uygun oldu unun bir ölçüsüdür. Ki-Kare Uygunluk Testi için küçük bir gözlenen önem derecesi, modelin veriye uygun olmad n ; tam tersi, büyük bir gözlenen önem derecesi de modelin veriye uygunlu unu göstermektedir. %

19 Tatil Turizminde Turistlerin Konaklama letmesi Tercihinde Kültürün Etkisi 109 Tablo 5: Turistlerin Konaklama letmesi-kültür-seyahat ekli Bak m ndan Ki-Kare Uygunluk Testi ile Kar la t r lmas X² Pazarlama Likelihood ratio ki-kare 154, ,000 Pearson ki-kare 164, ,000 Yap lan Ki-Kare Uygunluk Testine göre; konaklama i letmesi, kültür ve seyahat ekli kar la t r lm t r. Analiz sonucunda, Likelihood ratio X²=154, Pearson X²=164 olarak bulunmu tur. Her iki de er de tablo de eri olan 40,11den çok büyük oldu u için farkl kültürlere mensup turistlerin, seyahat ekillerine göre konaklama i letmesi seçimlerinin birbirinden farkl oldu u sonucuna var lm t r. X² de erleri ile ilgili veriler Tablo 5de görülmektedir. Seyahat ekillerine göre tercih edilen konaklama i letmesi türleri Çapraz Tablo Analizi sonucunda bulunmu ve Tablo 6da gösterilmi tir. Analiz sonuçlar na göre; bireyci kültüre mensup turistlerin tek ba lar na yapt klar seyahatler esnas nda en fazla tercih ettikleri konaklama i letmesi türü 5 y ld zl oteldir. kinci s rada apart otel, üçüncü s rada 3 y ld zl otel, 4 y ld zl otel, 5 y ld zl tatil köyü tercih edilmi tir. Toplumcu kültüre mensup turistlerin tek ba lar na yapt klar seyahatler esnas nda en fazla tercih ettikleri konaklama i letmesi türü 3 y ld zl oteldir. kinci s rada 4 y ld zl otel ve üçüncü s rada 5 y ld zl otel tercih edilmi tir. Bireyci kültüre mensup turistlerin aileleriyle beraber yapt klar seyahatler esnas nda en fazla tercih ettikleri konaklama i letmesi türü 4 y ld zl oteldir. kinci s rada 5 y ld zl otel, üçüncü s rada 3 y ld zl otel tercih edilmi tir. Toplumcu kültüre mensup turistlerin aileleriyle beraber yapt klar seyahatler esnas nda en fazla tercih ettikleri konaklama iletmesi türü 5 y ld zl oteldir. kinci s rada 4 y ld zl otel, üçüncü s rada 3 y ld zl otel tercih edilmi tir. Bireyci kültüre mensup turistlerin arkada lar yla beraber yapt klar seyahatler esnas nda en fazla tercih ettikleri konaklama i letmesi türü 4 y ld zl oteldir. kinci s rada 3 y ld zl otel, üçüncü s rada 5 y ld zl otel ve apart otel tercih edilmi tir.

20 110 Erciyes Üniversitesi ktisadi ve dari Bilimler Fakültesi Dergisi, Say : 34, Temmuz-Aral k 2009, ss Tablo 6: Bireyci ve Toplumcu Kültüre Mensup Turistlerin Seyahat ekillerine Göre Tercih Ettikleri Konaklama letmesi Türleri Seyahat ekli B REYC TOPLUMCU letme Türü 1 Y ld. N Otel % - 0, , Y ld. N Otel % 3,6 0,7 4,9 3 2, Y ld. N Otel % 14,3 19,4 32,9 48,5 26,4 25,9 23,6 11, ,4 4 Y ld. N Otel % 14,3 43, ,3 37,5 22,2 27,6 23, ,3 5 Y ld. N Otel % 21,4 20,9 7,3 15,2 16,2 18,5 29,3 25, ,1 5 Y ld. N T.K.* % 14,3 6,7 2,4-5,4 3,7 7,3 20,4-11,5 4 Y ld. N T.K.* % 7,1 0,7 2,4-1,8-1,6 2,2-1,6 Apart Otel N % 17,9 5,2 7,3 3 6,9 11,1 4,9 4,3-5,1 Pansiyon N % 3,6-1,2-0,7 14,8 1,6 10,8-6,3 Kamping N % 3,6 2,2 2,4-2,2 3,7 4,1 1,1-2,8 Toplam N % *Yeni yönetmeli e göre 4 y ld zl tatil köyü ve 5 y ld zl tatil köyü olarak nitelendirilen tesisler, eski yönetmelikteki 1. s n f tatil köyü ve 2. s n f tatil köyü ile ayn anlama gelmektedir. Toplumcu kültüre mensup turistlerin arkada lar yla beraber yapt klar seyahatler esnas nda en fazla tercih ettikleri konaklama i letmesi türü 5 y ld zl oteldir. kinci s rada 4 y ld zl otel, üçüncü s rada 5 y ld zl tatil köyü tercih edilmi tir. Di er (erkek veya k z arkada yla yada birlikte ya ad partneri ile beraber) seçene ini i aretleyen bireyci kültüre mensup turistlerin seyahatleri esnas nda en fazla tercih ettikleri konaklama i letmesi türü 3 y ld zl oteldir. kinci s rada 4 y ld zl otel, üçüncü s rada 5 y ld zl otel tercih edilmi tir. Di er (erkek veya k z arkada yla yada birlikte ya ad partneri ile beraber) seçene ini iaretleyen toplumcu kültüre mensup turistlerin seyahatleri

21 Tatil Turizminde Turistlerin Konaklama letmesi Tercihinde Kültürün Etkisi 111 esnas nda en fazla tercih ettikleri konaklama i letmesi türü 4 y ld zl oteldir. kinci s rada 3 y ld zl otel, üçüncü s rada ise 5 y ld zl otel tercih edilmi tir. Bu tercihler, toplumcu kültüre mensup fertler ile bireyci kültüre mensup fertler aras ndaki dü ünce farkl l klar ndan kaynaklanmaktad r. Kesslere göre (1985: 47), toplumcu kültürde fertler, grup içerisine o kadar girmi lerdir ki, art k fert olarak bir anlam ta mazlar. De erli olan sosyal ba l l kt r. Fertlerin, ferdi ç karlar n n üstünde toplumun ç karlar öncelik kazanmaktad r. Bireyci kültürde ise her birimiz gruptan ve di erlerinden ayr, ba ms z birer varl z inanc vard r (Kim vd., 1994: 2728, Spence, 1985: 1288den aktarma). Kültürler aras ndaki bu dü ünce farkl l klar, seyahat ekillerine göre konaklama i letmesi tercihlerine de yans maktad r. Bu çal madaki analiz sonuçlar ; farkl kültürlere mensup turistlerin, tek ba lar na, aileleriyle ve arkada lar yla beraber seyahat ederken farkl konaklama i letmelerini tercih ettiklerini göstermektedir. Sonuçlar incelendi inde, toplumcular n aileleriyle ve arkada lar yla seyahatleri esnas nda daha yüksek standartl i letmeleri, tek ba lar na seyahat ederken ise daha dü ük standartl i letmeleri tercih ettikleri görülmü tür. Bireycilerde ise tam tersi durum söz konusudur. Analiz sonuçlar, yukar da ifade edilen görü leri desteklemektedir. SONUÇLAR VE ÖNER LER Günümüzün yo un rekabet artlar nda i letmelerin ba ar sa layabilmeleri için hitap ettikleri kitlelerin, seyahat boyunca gereksinim duyabilecekleri hizmetlerin mümkün oldu unca fazlas n tedarik edebilmeleri gerekmektedir. Turistlerin sat nalma davran lar na yön veren en önemli etkenlerden biri, mensup olunan kültürdür. Turistlerin mensup olduklar kültürün özellikleri ve konaklama i letmesi tercihleri aras ndaki farkl l klar gösterilebildi i taktirde, turistlerin bu i letmeleri daha fazla tercih edebilmelerini sa layabilmek için nelere dikkat edilmesi gerekti iyle ilgili önerilerde bulunmak mümkün olacakt r. Çal mada öncelikle turistlerin demografik özellikleri incelenmi tir. Analiz sonucuna göre; bireyci turistlerde bayanlar n ço unlu u olu turdu u, toplumcu turistlerde ise erkek ve bayanlar n oranlar n n birbirine çok yak n oldu u görülmü - tür. Ya lar na göre da l mlar incelendi inde; anketin A ustos ay içinde yap lmas sebebiyle 56 ve üzeri ya grubundaki turistlerin oran n n oldukça dü ük oldu u görülmü tür. Konaklama i letmeleriyle yap lan görü meler neticesinde, Eylül ay sonundan Ocak ay sonuna kadarki dü ük sezonda, bireyci turistlerden bu ya grubuna dâhil olanlar n oran n n yüksek oldu u ve bu turistlerin, konaklama i letmelerini huzur evi gibi kulland klar ö renilmi tir. Bu veriler göz önüne al nd nda, konaklama i letmelerinin dü ük sezon içerisinde özellikle bireyci kültüre mensup 56 ya ve üstü ya grubuna dâhil turistlere yönelik tutundurma faaliyetlerinde bulunmas, y l boyu doluluk oranlar n yüksek düzeyde tutmalar için uygun bir yöntem olacakt r.