İBN SİNA NIN RUH İLE İLGİLİ KASİDESİ İbn Sînâ, el Kasidetü l Ayniyye isimli kasidede insanî nefsin bedenle birleşmesi ve ondan ayrılışını konu

Transkript

1 İBN SİNA NIN RUH İLE İLGİLİ KASİDESİ İbn Sînâ, el Kasidetü l Ayniyye isimli kasidede insanî nefsin bedenle birleşmesi ve ondan ayrılışını konu edinmektedir. Ruh kasidesi kaynaklarda çeşitli isimlerle zikredilmektedir. Kasidenin orijinal ismi el Kasidetü l ع beyitin Ayniyye şeklinde olduğu düşünülmektedir. Bu şekilde isimlendirilmesi kasidedeki her harfi ile bitişindendir. Kaynakların bir kısmında ise el Kasidetü r Ruhiyye, el Kasidetü n Nefsiyye, el Kasidetü rruhaniyye şeklinde geçmektedir. Bu isimlendirme ise kasidenin muhtevasından ilham alınarak yapılmıştır. Bu kaside İbn Sînâ nın nefs hakkında görüşlerinin bulunduğu temel kaynak olmadığı gibi gerek muhteva ve gerekse üslup açısından İbn Sînâ nın diğer eserlerinden farklı bir tarzı olduğu muhakkaktır. Ruh kasidesini İbn Ebi Usaybia (Ö: M.1270) Uyûn ül Enba sında İbn Sînâ nın eserleri arasında vermektedir. Burada kaside nin metnini de 19 beyit olarak vermektedir. Keşfü z Zünun da ise kasidenin 30 beyit olduğu ifade edilmekte olup kasidenin metni verilmemiştir. Yalnızca kaside üzerine yapılmış birçok şerh olduğunu belirtilerek sadece sekiz şerh hakkında bilgi verilmiştir. İbn Hallikan Vefeyatü l Ayan da kasidenin metnini onaltı beyit olarak vermektedir. Beyhaki nin Tarihü l Hükema sında kasideden sadece isim olarak bahsedilmektedir. XX. yüzyılda İbn Sînâ nın eserleri hakkında yapılan bibliyografik çalışmalarda kasidenin yazma nüshaları ve kaside üzerine yapılan şerhler hakkında bilgiler verilmiştir. 1) ه ب ط ت ا ل ي ك م ن الم ح ل الا ر ف ع و ر ق اء ذ ات ت ع ز ز و ت م ن ع 2) م ح ج وب ة ع ن م ق ل ة ك ل ع ار ف و ه ي ا لت ي س ف ر ت و ل م ت ت ب ر ق ع 3) و ص ل ت ع ل ى ك ر ه ا ل ي ك و ر ب م ا ك ر ه ت ف ر اق ك و ه ي ذ ات ت ف ج ع 4) ا ن ف ت و م ا ا ل ف ت ف ل م ا و اص ل ت ا ن س ت م ج او ر ة الخ ر اب الب ل ق ع 5) و ا ظ ن ه ا ن س ي ت ع ه ود ا ب الح م ى و م ن از لا ب ف ر اق ه ا ل م ت ق ن ع 6) ح تى ا ذ ا ا تص ل ت ب ه اء ه ب وط ه ا ع ن م يم م ر ك ز ه ا ب ذ ات ا لا ج ر ع

2 7) ع ل ق ت ب ه ا ث اء ال ثق يل ف ا ص ب ح ت ب ي ن الم ع ال م و ال طل ول الخ ضع 8) ت ب ك ي ا ذ ا ذ ك ر ت ع ه ود ا ب ال ح م ى ب م د ام ع ت ه م ي و ل م ا ت ق ل ع 9) و ت ظ ل س اج ع ة ع ل ى الد م ن ا لت ي د ر س ت ب ت ك ر ار الر ي اح الا ر ب ع 10) ا ذ ع اق ه ا الش ر ك الك ث يف و ص د ه ا ق ف ص ع ن الا و ج الف س يح الم ر ب ع 11) حتى ا ذا قربالمسيرا لى الحم ودناالرحيل ا لى الفضاء الا وسع 12) و غ د ت م ف ار ق ة ل ك ل م خ ل ف ع ن ه ا ح ل يف ال تر ب غ ي ر م ش ي ع 13) س ج ع ت و ق د ك ش ف الغ ط اء ف ا ب ص ر ت م ا ل ي س ي د ر ك ب الع ي ون اله ج ع 14) و غ د ت ت غ ر د ف و ق ذ ر و ة ش اه ق و الع ل م ي ر ف ع ك ل م ن ل م ي ر ف ع 15) ف ل ا ي ش ي ء ا ه ب ط ت م ن ش ام خ ع ال ا ل ى ق ع ر الح ض يض الا و ض ع 16) ا ن ك ان ا ه ب ط ه ا الا ل ه ل ح ك م ة ط و ي ت ع ن الف ط ن ال لب يب الا ر و ع 17) ف ه ب وط ه ا ا ن ك ان ض ر ب ة لا ز ب ل ت ك ون س ام ع ة ب م ا ل م ت س م ع 18) و ت ع ود ع ال م ة ب ك ل ح ق يق ة ف ي الع ال م ي ن ف خ ر ق ه ا ل م ي ر ق ع

3 19) و ه ي ا لت ي ق ط ع الز م ان ط ر يق ه ا ح تى ل ق د غ ربت ب ع ي ن الم ط ل ع 20) ف ك ا نه ا ب ر ق ت ا لق ب الح م ى ث م ان ط و ى ف كا نه ل م ي ل م ع 21) انعمبرد جوابماانا فاحص عنه فنار العلم ذات تشعش TÜRKÇE MEÂLİ 1. Beyit: Kül rengi bir güvercin, izzet sahibi ve kendisine uymayan her türlü sıfattan uzak olarak en yüce bir yerden sana indi. 2. Beyit Onunla ârifin gözü arasında perde vardır, ârif onu göremez. Fakat o yüzünü açmıştı, yüzünde peçe yoktur. 3. Beyit Seninle buluşmak onun için bir hayli zor olmuştur, ancak senden ayrılmak da onun için zordur, ayrılışı üzüntülü olacaktır. 4. Beyit Güvercin, başlangıçta beğenmedi, ısınamadı; ancak seninle birleştiği zaman buna alıştı, bomboş, ıssız ve susuz bir harabe ile ünsiyet kurdu. 5. Beyit Bedenle ilişkisi sebebiyle sanırım, nefs ilk bulunduğu yerde verdiği sözleri, yaşadığı âlemdeki hatıraları ve mevkileri unutmuş gibidir. 6. Beyit Öyle ki, kendi merkezinin mim inden kopup inişin he si ile buluşuverdi. 7. Beyit Böylece sakîl in S si onunla ilişkiye geçince önemli yerler ile ören yerler arasında kalıvermiştir. 8. Beyit Saflığını koruyacağına dair verdiği sözü hatırladıkça gözlerinden akan yaşlar hiç durmuyordu. 9. Beyit Güvercin, dört rüzgârın muhtelif yönlerden eserek karmakarışık ettikleri yurtta bulunan tek tük eserler üzerinde fasılasız dertli dertli öter.

4 10. Beyit N eylersin ki sık örgülü ağ ve bazı eksiklikler güvercinin mutluluk veren o geniş zirveye yükselmesine engel olmuştur. 11. Beyit Nihayet bedenden ayrılıp asıl vatana yolculuk zamanı gelip çatmış, o geniş uzaya doğru göç yola koyulmuştur. 12. Beyit Güvercin geride kimsenin değer vermediği ve toprak olmak üzere bıraktığı her şeyden ayrılmıştır. 13. Beyit Güvercin o andan itibaren şakımaya başlar daha önce uykulu gözlerle göremediği şeyleri görür. 14. Beyit O, yüksek bir dağın tepesinde şakımaktadır, çünkü ilim yükselmeyeni aşağıda olanları yükseltir. 15. Beyit O güvercin en yüksek âlemden aşağı nasıl inmiştir ve niçin bu aşağı çukurlara düşmüştür? 16. Beyit Eğer Allah ruhun kemâl sahibi olmak gibi bir husustan başka bir gaye için indirmişse bu hikmetin ne olduğunu bilen hiç kimse yoktur. 17. Beyit Eğer onun düşüşü duymadıklarını işitmek için kaçınılmaz bir sonuç idiyse; 18. Beyit Ve güvercin, iki dünyadaki bütün gizlilikleri öğrenip ana yurduna bilgin olarak dönmek üzere indiyse eğer, açığı bir türlü kapanmamıştır. 19. Beyit Zaman bu konuda onun yolunu kesiverdi, öyle ki bir daha doğmamak üzere batıp gitti. 20. Beyit Adeta o bedende parıldayan bir şimşekti, sonra sönüverdi, sanki hiç parıldamamıştı 21. Beyit Benim araştırdığım şeyin cevabı ile nimetlendi ve ilim ateşi alevlendi. Geniş Bilgi için Kaynakça Fatih AYDIN, İbn Sina nın Ruh İle İlgili Kasidesi Ve Yorumları [Kitap]. İstanbul: Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İlahiyat Ana Bilim Dalı İslam Felsefesi Bilim Dalı Yüksek Lisans Tezi, 2006.

5 el KASİDETÜ L AYNİYYE NİN TAHKİKLİ METNİ

6

7