DEVLETİN YASAMA GÖREVİ

Transkript

1 DEVLETİN YASAMA GÖREVİ TBMM'ye verilmiştir. TBMM bu görevini yerine getirmek için Anayasanın kendisine verdiği yasama yetkisini kullanır. TBMM'nin Kuruluşu Genel oyla seçilen 550 millet vekilinden oluşur. TBMM Ekim ayının ilk günü çalışmalarına başlar. TBMM nin toplantı yeter sayısı üye tam sayısının en az 1/3 ü=184 dür. TBMM nin karar yeter sayısı toplantıya katılanların salt çoğunluğudur. Karar yeter sayısı hiçbir şekilde üye tam sayısının 1/4 nün bir fazlasından az olamaz=139 Seçimler 5 yılda yapılır. TBMM üyelerinin %5 i boşalırsa ara seçime gidilir. Ara seçim, her seçim döneminde bir defa yapılır. Genel seçimlerden 30 ay geçmedikçe ve genel seçimlere 1 yıl kala ara seçim yapılmaz. Seçimlerin yönetiminden Yüksek Seçim Kurulu sorumlu ve yetkilidir. 30 yaşını dolduran okur yazar her Türk millet vekili seçilebilir. o ilkokul mezunu olmayanlar o Askerlik görevini yapmamış olanlar. o Kısıtlılar o Bir yıldan fazla ağır hapis cezası almış olanlar. o Yüz kızartıcı suç işleyenler. o Kamu hizmetinde çalışmama cezası almış o- lanlar o Terör faaliyetlerine katılanlar millet vekili seçilemezler. ÖRNEK: 1982 Anayasasına göre, aşağıdakilerden hangisi bir kimsenin milletvekili seçilebilmesi için gerekli koşullardan biridir? A) Bir siyasal partiye üye olmak B) Aday olacağı seçim çevresinde en az 3 yıldır oturuyor olmak C) En az 35 yaşında olmak D) Türk vatandaşı olmak E) Kamu hizmetlerinde en az 10 yıldır çalışıyor olmak TBMM nin Görev ve Yetkileri Kanun koymak, değiştirmek ve kaldırmak. Yasaların hiyerarşi konumu: o Anayasa o Uluslar arası antlaşmalar. o Kanun (yasa) o Kanun Hükmünde Kararname (KHK) o Tüzük o Yönetmelik o Genelge o Talimatname Bakanlar Kurulunu ve Bakanları denetlemek. Para basılmasına karar vermek. Milletlerarası antlaşmaların onaylanmasını uygun bulmak. Af ilanına karar vermek, Antlaşmaları onaylamak, Ölüm cezalarını onaylamak. Savaş ilanına karar vermek. Bakanlar Kuruluna belli konularda kanun hükmünde kararname çıkarma yetkisi vermek. Bütçe ve kesin hesap tasarılarını görüşmek ve kabul etmek. Anayasa'nın diğer maddelerinde öngörülen yetkileri kullanmak ve görevleri yerine getirmek. Bu son duruma göre, Anayasanın diğer maddelerinde öngörülen görev ve yetkiler şunlardır: Cumhurbaşkanını seçmek. Bakanlar Kurulu tarafından ilan edilen olağanüstü halin uygun olup olmadığına karar vermek. Bakanlar Kurulu tarafından ilan edilen sıkıyönetim, seferberlik savaş halini uzatmak veya kaldırma kararı almak. TBMM'nin seçimlerinin yenilenmesine karar vermek. TBMM Üyelerinin Yasama Dokunulmazlığı Milletvekilinin, milletin vekili olarak görevini yapabilmesi için sağlanan güvenceye, Yasama Dokunulmazlığı denir. Yasama dokunulmazlığı iki şekilde ortaya çıkar. ÖRNEK: "Türk Lirası'ndan altı sıfır atılması" uygulamasında son karar mercii aşağıdakilerden hangisidir? A) TBMM B) Bakanlar Kurulu C) Hazine Müsteşarlığı D) TC Merkez Bankası E) Maliye Bakanlığı KPSS 2003/2 o Sorumlu olmama: Meclis çalışmalarında ileri sürdükleri fikirlerinden, yaptıkları konuşmalardan ve kullandıkları oylardan dolayı sorumlu tutulmazlar. Yasama dokunulmazlığı Meclis kararı ile (salt çoğunlukla) kaldırılabilir. Meclis tarafımdan dokunulmazlığının kaldırılmasına karar verilmesi durumunda ilgili milletvekili veya başka bir milletvekili, dokunulmazlığın kaldırılması kararırını iptali için Anayasa Mahkemesine başvurabilir. Anayasa Mahkemesine başvurma süresi, kararın verildiği tarihten itibaren yedi gündür. 14

2 Anayasa Mahkemesi iptal istemini 15 gün içinde karara bağlar. Siyasi parti gruplarınca yasama dokunulmazlığı ile ilgili görüşme yapılamaz ve karar alınamaz. Tekrar seçilen milletvekili hakkında soruşturma ve kovuşturma, Meclisin yeniden dokunulmazlığını kaldırmasına bağlıdır. o Takip edilmeme: Milletvekili, seçilmeden önce veya seçildikten sonra bir suç işlerse, TBMM'nin kararı olmadan takip edilemez, yakalanamaz, yargılanamaz. ÖRNEK: Aşağıdakilerden hangisi TBMM nin görevlerinden biri değildir? A) Seçimlerle ilgili itirazları inceleyip kesin karara bağlamak B) Savaş ilanına karar vermek C) Genel af ilanına karar vermek D) Cumhurbaşkanı'nı seçmek E) Devlet bütçesini kabul etmek Cevap: TÜZÜK: Bakanlar Kurulu çıkarır. Danıştay ın incelemesinden geçirilir. YÖNETMELİKLER:Başbakan, bakanlar ve kamu kurum ve kuruluşları kendi iç yapılarını ve çalışma sistemlerini belirlemek amacıyla çıkarırlar. Kanunların hiyerarşik sıralaması o Anayasa o Uluslar arası antlaşmalar o Kanun o KHK o Tüzük o Yönetmelik o Genelge o Talimatname ÖRNEK: Aşağıdakilerden hangisi TBMM'nin 1982 Anayasası'nda belirtilen görev ve yetkilerinden biri değildir? A) Hükümeti denetlemek B) Savaş ilanına karar vermek C) Genel ve özel af ilanına karar vermek D) Kesin hesap kanun tasarılarını görüşmek E) Kanunları yorumlamak Cevap: E KPSS 2003/1 TBMM KOMİSYONLARI Meclis teki işlerin çoğu, Genel Kurulda görüşülüp karara bağlanmadan önce komisyonlarda görüşülür. Komisyonlar meclis adına çalışma ve genel kurulun çalışmalarını hazırlayan kuruluşlardır. TBMM içtüzüğünde 16 sürekli komisyon sayılmıştır. o Anayasa Komisyonu o Adalet Komisyonu o Milli Savunma Komisyonu o İçişleri Komisyonu Dışişleri Komisyonu o Milli Eğitim, Kültür, Gençlik ve Spor Komisyonu. o Bayındırlık, imar, Ulaştırma ve Turizm Komisyonu. o Çevre Komisyonu o Sağlık, Aile, Çalışma ve Sosyal işler Komisyonu o Tarım, Orman ve Köy işleri Komisyonu o Sanayi, Ticaret, Enerji, Tabii Kaynaklar, Bilgi ve Teknoloji Komisyonu o Türkiye Büyük Millet Meclisi Hesaplarını inceleme Komisyonu o Dilekçe Komisyonu o Plan ve Bütçe Komisyonu o Kamu iktisadı Teşebbüsleri Komisyonu o İnsan Hakları inceleme Komisyonu MECLİSİN TOPLANMASI VE TATİLİ Anayasaya göre, TBMM her yıl ekim ayında kendiliğinden toplanır. Bu ilke 1876 Kanun-i Esasisinde 1909 değişikliği ile anayasamıza giren bir ilkedir. Dönem: TBMM'nin iki seçim dönemi arasındaki süreye dönem denir. Yasama yılı: Meclisin olağan toplantısına başladığı günden ertesi yıl aynı güne kadar geçen süreye yasama yılı denir. Birleşim: Genel kurulun belli bir günde açılan toplantısına birleşim denir. Oturum: Bir birleşim içinde ara vermeden yapılan toplantıya oturum denir. Olağanüstü toplantı: Meclisin tatil veya ara verme sırasında toplanmasıdır. Olağanüstü toplantı çağrısı doğrudan Bakanlar Kurulunun istemi ile Cumhurbaşkanı tarafından veya yine doğrudan üyelerin beşte biri istemiyle Meclis Başkanı tarafından yapılır.istem üzerine çağrı yapmak zorunludur. Anayasaya göre, aksine bir düzenleme yoksa, Meclis üye tam sayısının en az üçte biri ile toplanır ve toplantıya katılanların salt çoğunluğu karar verir. Ancak karar yeter sayısı hiçbir şekilde üye tam sayısının dörtte birinin bir fazlasından az olamaz. Üye tamsayısı 550 olduğuna göre, toplantı yeter sayısı en az 184, karar yeter sayısı en az 139'dur. Salt çoğunluk, yarıdan az olmayan çoğunluk demektir. Kanunların Teklif Edilmesi ve Görüşülmesi Kanun önermeye Bakanlar Kurulu ile milletvekilleri yetkilidir. Kanun tasarısı,bakanlar Kurulu tarafından hazırlanan kanun metinleridir. Kanun teklifi, bir veya birkaç milletvekili tarafından hazırlanan kanun metinleridir. TBMM'de görüşülüp kabul edilen kanunlar yayımlanmak üzere Cumhurbaşkanına gönderilir. 15

3 Cumhurbaşkanı kendisine gönderilen kanunların 15 gün içinde ya Resmi Gazete'de yayımlanmak üzere imzalar yada bir daha görüşülmek üzere, bu hususta gösterdiği gerekçe ile birlikte TBMM'ye geri gönderir. Resmi Gazeteyi Başbakanlık çıkarır. Bütçe kanunları Meclis'e geri gönderilemez. TBMM, geri gönderilen kanunu aynen kabul ederse, kanun Cumhurbaşkanınca yayımlanır. Meclis, geri gönderilen kanunda yeni bir değişiklik yaparsa, Cumhurbaşkanı değiştirilen kanunu tekrar Meclis'e geri gönderebilir. Cumhurbaşkanı, uygun bulmadığı kanunlar için anayasa Mahkemesine iptal davası açma hakkına sahiptir. MECLİS BAŞKANININ GÖREV VE YETKİLERİ Meclisi temsil etmek ve Meclis toplantılarına başkanlık etmek. Tatil veya ara verme sırasında kendiliğinden, yada milletvekillerinin beşte birinin istemi üzerine Meclisi toplantıya çağırmak. Cumhurbaşkanına vekillik etmek. Cumhurbaşkanınca, seçimin yenilenmesine karar vermesi konusunda görüş belirtmek. Cumhurbaşkanınca seçimin yenilenmesine karar verilmesi halinde geçici Bakanlar Kurulu'na siyasi parti gruplarından alınacak bakan sayısını saptamak. Meclisin kolluk ve yönetim hizmetlerini yürütmek. TBMM Başkanlık Divanı Başkanlık Divanı şunlardan oluşur. Meclis Başkanı Başkan vekilleri Katip üyeler İdare amirleri Milletvekilliğinin Düşmesi Milletvekilliği görevinden istifa etmek (çekilme) ve istifanın kabulü. İstifanın geçerli olduğu TBMM Başkanlık Divanınca tespit edildikten sonra TBMM Genel Kurulunca kararlaştırılır. Milletvekili seçilmeye engel bir suçtan hüküm giyme Kısıtlı olma.(meclis oylama yapmaz.) Milletvekilliğiyle bağdaşmayan bir görev veya hizmeti sürdürmekte ısrar etme. Meclis çalışmalarına özürsüz veya izinsiz olarak bir ay içerisinde toplam beş birleşim günü katılmama. Partisinin temelli kapatılmasına beyan veya eylemleriyle sebep olma. ÖRNEK: 1982 Anayasasına göre, aşağıdakilerden hangisi milletvekilliğini düşüren nedenlerden biridir? A) Milletvekilinin, Meclis çalışmalarında özürsüz veya izinsiz olarak 1 ay içinde toplam beş birleşim günü katılmaması B) TBMM'nin, milletvekilinin dokunulmazlığını kaldırması ve bu kararın iptali için Anayasa Mahkemesine yapılan başvurunun reddedilmesi C) Bakan olan milletvekilinin Başbakanın önerisi üzerine Cumhurbaşkanınca bakanlıktan azledilmesi D) Milletvekilinin partisinden istifa ederek başka bir partiye girmesi E) Milletvekilinin Cumhurbaşkanınca bakan olarak atanması DEVLETİN YÜRÜTME GÖREVİ Anayasamız yürütme görevini iki önemli organa vermiştir, o Cumhurbaşkanı. o Bakanlar Kurulu. 1- CUMHURBAŞKANI Cumhurbaşkanı halk tarafından seçilir. Bir kimsenin cumhurbaşkanı seçilebilmesi için Anayasaca aranan şartlara sahip olması gerekir. Bunlar: o 40 yaşını doldurmuş olmak o Yüksek öğrenim görmüş olmak o TBMM üyelerinden 20 kişinin yada genel seçimlerde yüzde on barajını geçen parti yada partilerin teklifi ile aday gösterilir. o T.C. vatandaşı olmak 5 yıllığına en fazla 2 defa seçilir. Görev süresinin dolmasından 60 gün önce veya boşalmasından 60 gün sonra seçimleri tamamlanır. Halk oyuyla seçilir. Cumhurbaşkanı seçimi, Cumhurbaşkanının görev süresinin dolmasından önceki altmış gün içinde; makamın herhangi bir sebeple boşalması halinde ise boşalmayı takip eden altmış gün içinde tamamlanır. Genel oyla yapılacak seçimde, geçerli oyların salt çoğunluğunu alan aday Cumhurbaşkanı seçilmiş olur. İlk oylamada bu çoğunluk sağlanamazsa, bu oylamayı izleyen ikinci pazar günü ikinci oylama yapılır. Bu oylamaya, ilk oylamada en çok oy almış bulunan iki aday katılır ve geçerli oyların çoğunluğunu alan aday Cumhurbaşkanı seçilmiş olur. İkinci oylamaya katılmaya hak kazanan adaylardan birinin ölümü veya seçilme yeterliğini kaybetmesi halinde; ikinci oylama, boşalan adaylığın birinci oylamadaki sıraya göre ikame edilmesi suretiyle yapılır. İkinci oylamaya tek adayın kalması halinde, bu oylama referandum şeklinde yapılır. Aday, geçerli oyların çoğunluğunu aldığı takdirde Cumhurbaşkanı seçilmiş olur. Cumhurbaşkanı göreve başlayıncaya kadar 16

4 görev süresi dolan Cumhurbaşkanının görevi devam eder. Cumhurbaşkanlığı seçimine ilişkin usûl ve esaslar kanunla düzenlenir. Cumhurbaşkanı yurt dışına gittiğinde veya raporlu olduğunda yerine TBMM başkanı vekalet eder. ÖRNEK: 1982 Anayasasına göre, TBMM'de aşağıdakilerden hangisinin gizli oyla yapılması zorunludur? A) Güven oylaması B) Yasa teklif ve tasarılarının oylanması C) Cumhurbaşkanının seçilmesi D) Genel ve katma bütçe tasarılarının oylanması E) Meclis Başkanlık Divanındaki katip üyelerin seçilmesi Cevap: C ÖRNEK: 1982 Anayasası'na göre, Cumhurbaşkanı'nın tek başına yaptığı işlemlerin yargısal denetimi ile ilgili olarak aşağıdakilerden hangisi doğrudur? A) Anayasa Mahkemesi'nce yapılır. B) Danıştay'ca yapılır. C) Uyuşmazlık Mahkemesi'nce yapılır. D) Ankara Bölge idare Mahkemesi'nce yapılır. E) Bu işlemlere karşı yargı yoluna başvurulamaz Cevap: E CUMHURBAŞKANLARIMIZ M. Kemal ATATÜRK ( ) İsmet İNÖNÜ ( ) Celal BAYAR ( ) Cemal GÜRSEL ( ) Cevdet SUNAY ( ) Fahri KORUTÜRK ( ) Kenan EVREN ( ) Turgut ÖZAL ( ) Süleyman DEMİREL ( ) A.Necdet SEZER ( ) Abdullah Gül ( ) Cumhurbaşkanının Görev ve Yetkileri Yasama ile ilgili Olanlar: Gerekli görürse yasama yılının ilk günü TBMM'de açılış konuşması yapmak. Gerektiğinde TBMM'yi toplantıya çağırmak. Kanunları yayımlamak. Kanunları tekrar görüşmek üzere TBMM'ye göndermek. Anayasa değişiklerine dair kanunları, gerekli gördüğü takdirde halkoyuna sunmak. (Referandum) Kanun hükmündeki kararnamelerin, TBMM içtüzüğünün Anayasaya aykırılığı dolayısıyla Anayasa Mahkemesine iptal davası açmak. TBMM seçimlerinin yenilenmesine karar vermek. Yürütme ile ilgili Olanlar: Başbakanı atamak ve istifasını kabul etmek Başbakanın teklifi üzerine bakanları atamak veya görevlerine son vermek. Gerekli gördüğü takdirde Bakanlar Kurulunu toplantıya çağırmak ve başkanlık etmek. Yabancı devletlere Türk Devleti'nin temsilcilerini göndermek, Türkiye Cumhuriyeti'ne gönderilen yabancı devlet temsilcilerini kabul etmek. Milletlerarası antlaşmaları onaylamak ve yayımlamak. TBMM adına Türk Silahlı Kuvvetlerinin kullanılmasına karar vermek. Genelkurmay Başkanı'nı atamak. Milli Güvenlik Kuruluna başkanlık etmek. Başkanlığında toplanan Bakanlar Kurulu kararıyla, sıkıyönetim veya olağanüstü hal ilan etmek ve kanun hükmünde kararname çıkarmak., Kararnameleri imzalamak. Sürekli hastalık, sakatlık ve kocama sebebi ile belirli kişilerin cezalarını hafifletmek veya kaldırmak. Devlet Denetleme Kurulunun üyelerini ve Başkanını atamak. o Devlet denetleme kurulu yargı ve askeri kurumları denetleyemez. Devlet Denetleme Kurulunu inceleme, araştırma ve denetleme yaptırmak. Yüksek Öğretim Kurulu üyelerini seçmek. Üniversite rektörlerini seçmek. Yargı ile ilgili Olanlar: Anayasa Mahkemesi üyelerini, Danıştay üyelerinin dörtte birini, Yargıtay Cumhuriyet Başsavcı ve Başsavcı vekilini, Askeri Yargıtay ü- yelerini, Askeri Yüksek idare Mahkemesi ü- yelerini, Hakimler ve Savcılar Yüksek Kurulu üyelerini seçmek. Anayasada ve kanunlarda verilen seçme ve atama görevleri ile diğer görevleri yerine getirmek ve yetkileri kullanmak. ÖRNEK: 1982 Anayasası'na göre, aşağıdakilerden hangisi Cumhurbaşkanı'nın yetkilerinden biri değildir? A) Bakanlar Kurulu'nun teklifi üzerine Genel Kurmay Başkanı'nı atamak B) Başbakan'ın teklifi üzerine yeni bir bakanlık kurmak C) Belli konularda TBMM seçimlerinin yenilenmesine karar vermek D) Anayasa Mahkemesi üyelerini seçmek E) Başbakan'ın teklifi üzerine bir bakanı görevden almak Cevap: B 17

5 2- BAKANLAR KURULU (Hükümet) Bakanlar kurulu, Başbakan ve bakanlardan kurulur. Bakanlar başbakan tarafından seçilir.cumhurbaşkanınca atanır. Başbakan, Cumhurbaşkanınca TBMM üyeleri arasından atanır. Cumhurbaşkanı Bakanlar Kurulunun listesini TBMM'ye sunar. Eğer TBMM ara vermiş veya tatilde ise derhal toplantıya çağırılır. Bakanlar Kurulu, Cumhurbaşkanınca atamanın yapılıp listesinin TBMM'ye sunulması ile göreve başlar. Bakanlar Kurulunun Görev ve Yetkileri Bakanlar Kurulu ülkenin genel siyasetini tespit eder. Genel Siyaset, ülkenin iç ve dış siyasi, sosyal, ekonomik ve kültürel programları ve bunların uygulaması demektir. Bunun esasları Bakanlar Kurulunca TBMM'de okunan hükümet programında gösterilir. ÖRNEK: Bakanlar Kurulu tarafından çıkarılan bir tüzüğün Anayasa'ya aykırı olduğu iddiasıyla iptali için aşağıdakilerden hangisine başvurulabilir? A) Danıştay B) Yargıtay C) Anayasa Mahkemesi D) Uyuşmazlık Mahkemesi E) Ankara idare Mahkemesi Başbakanın Görev ve Yetkileri Bakanlar Kurulunun kurucusu Başbakandır. Bütün bakanlar Başbakana karşı sorumludur. Bakanları seçmek ve Cumhurbaşkanı'na sunmak, Görev esnasında güven isteminde bulunmak, Cumhurbaşkanı katılmadığında Milli Güvenlik Kurulu'na başkanlık etmek, Başbakan, bütün görevlerinden dolayı TBMM'ne karşı sorumludur. Başbakanın bu sorumluluğu siyasi bir sorumluluktur. Bakanların Görev ve Sorumlulukları Hükümette görev alan bakanlar, Bakanlar Kurulunca tespit edilen genel politikanın beraber yürütülmesinden sorumludurlar. Her bakan kendi bakanlığına ait işlerin yürütülmesini ve bakanlığı yönetmeyi üstlenir. Bakanlar, bütün bu işlerinden dolayı Başbakana karşı sorumludurlar. ÖRNEK: 1982 Anayasasına göre, hangi bakanların TBMM seçimlerinden önce çekilmeleri ve yerlerine bağımsızların atanması gerekir? A) Ekonomiden Sorumlu Devlet Bakanı, Adalet, Dışişleri B) İçişleri, MSB, Ulaştırma C) Adalet, İçişleri, Ulaştırma D) Adalet, MEB, MSB E) MSB, Adalet, Maliye Cevap: C KMS2001 HÜKÜMETİN DENETLENMESİ Anayasamıza göre hükümetin denetlenmesi iki şekilde olur. Birincisi siyasi denetlemelerdir. TBMM tarafından yapılır. ikincisi hukuki denetlemelerdir ve ilgili mahkemeler tarafından yapılır. TBMM tarafından yapılan denetlemeler: o Soru: TBMM üyelerinin Başbakan ve diğer Bakanlar Kurulu üyelerinden memleketin her türlü sorunları hakkında bilgi istemeleridir. o Genel Görüşme: Toplumu ve devleti ilgilendiren bir meselenin genel bir görüşmeye tabi tutulmasıdır. Genel görüşme sonunda bir karar alınmaz. o Meclis Araştırması: her hangi bir konuda TBMM'nin araştırma yapmasıdır. o Meclis Soruşturması: Başbakan' ve Bakanlardan biri hakkında istenebilir. Görevini kötüye kullanmadan dolayı istenir. o Gensoru: Hükümetin veya bir bakanın düşürülmesi için verilir. Gensoru önergesinin amacı, hükümetin genel politikasını veya bir bakanın bakanlıkla ilgili işlerini, Meclis genel kurulunda tartışarak kamuoyuna duyurmak ve onu oyla düşürmektir. ÖRNEK: TBMM'nin aşağıdaki bilgi edinme ve denetim yollarından hangisinde, Meclisin kurduğu bir özel komisyon eliyle belli bir konuda bilgi toplanıp inceleme yapılması söz konusudur? A) Soru B) Gensoru C) Genel görüşme D) Meclis araştırması E) Güvenoyu ÖRNEK: 1982 Anayasasına göre, aşağıdakilerden hangisi için meclis soruşturması açılabilir? A) Bakanlar Kurulu üyeleri B) TBMM Başkanı C) Ana muhalefet partisi milletvekilleri D) Meclis Başkanlık Divanı üyeleri E) İktidar partisi milletvekilleri DEVLETİN YARGI GÖREVİ Fertlerinin birbirleri ve devlet ile olan ilişkilerinde ortaya çıkan uyuşmazlıkların çözümüne yargı görevi denir. Devlet bunu kendi kurduğu bağımsız mahkemeler vasıtası ile yapar. 18

6 YÜKSEK MAHKEMELER o Anayasa Mahkemesi o Yargıtay o Danıştay o Askeri Yargıtay o Askeri Yüksek İdare Mahkemesi o Uyuşmazlık Mahkemesidir. ANAYASA MAHKEMESİ Anayasa Mahkemesinin asıl ve yedek üyelerini Cumhurbaşkanı seçer. Anayasa Mahkemesi üyeleri kendi görevleri dışında resmi ve özel hiçbir görev alamazlar. Anayasa Mahkemesi üyeleri altmış beş yaşında e- mekliliğe ayrılırlar. Anayasa Mahkemesi üyeliği aşağıdaki hallerden biriyle sona erer. o Emekliye ayrılınca o İstifa ile o Hakimlikten çıkarmayı gerektiren bir suçtan o Hüküm giymesi halinde kendiliğinden o Sağlık sebeplerinden görevini yapamayacağının anlaşılması halinde, Anayasa Mahkemesi üye tam sayısının salt çoğunluğu kararı ile sona erer. ÖRNEK: 2004 Yılında yapılan değişiklikle, aşağıdakilerden hangisi, Anayasa da düzenlenen yargı kurumları arasından çıkarılmıştır? A) Askeri Yüksek İdari Mahkemesi B) Devlet Güvenlik Mahkemesi C) Sayıştay D) Danıştay E) Yargıtay Cevap: B KPSS 2005 Anayasa Mahkemesinin Görev ve Yetkileri: Kanunların şekil ve esas bakımından Anayasa uygunluğunu denetlemek. Kanun hükmünde kararnamelerin şekil ve esas bakımından Anayasa uygunluğunu denetlemek. TBMM iç tüzüğünün şekil ve esas bakımlarından Anayasa uygunluğunu denetlemek. Anayasa değişikliklerini şekil bakımından incelemek ve denetlemek. Cumhurbaşkanı, Bakanlar Kurulu üyelerini, Anayasa Mahkemesi, Yargıtay, Danıştay, Askeri Yargıtay, Askeri Yüksek İdare Mahkemesi başkan ve üyelerini, başsavcılarını, Cumhuriyet başsavcı vekilini, Hakimler ve Savcılar Yüksek Kurulu, ve Sayıştay başkan ve üyelerini görevleri ile ilgili suçlardan dolayı Yüce divan olarak yargılamak. Siyasi partilerle ilgili olarak Cumhuriyet Başsavcısı tarafından açılan partilerin temelli kapatılmasına dair davalara bakmak. Siyasi partilerinin gelir ve giderlerinin kanunlara uygun olup olmadığını denetlemek. ÖRNEK: Aşağıdakilerden hangisi, Anayasa Mahkemesinde iptal davası açma hakkı yoktur? A) TBMM üye tamsayısının beşte biri oranındaki üyelerin B) Ana muhalefet partisi meclis grubunun C) İktidar partisi meclis grubunun D) TBMM Başkanının E) Cumhurbaşkanının ÖRNEK: Aşağıdakilerden hangisi, Anayasa Mahkemesinin görev ve yetkilerinden biri değildir? A) Kanunların Anayasaya uygunluğunu denetlemek B) Siyasal partileri kapatma davalarına bakmak C) Siyasal partilerin mali denetimini yapmak D) Tüzüklerin Anayasa ve kanunlara uygunluğunu denetlemek E) TBMM içtüzüğünün Anayasaya uygunluğunu denetlemek YARGITAY Yargıtay, Adli mahkemelerin üst mahkemesidir. Görevi, Adliye mahkemeleri tarafından verilen ve başka bir adli mahkemeye bırakılmayan karar ve hükümlerin son inceleme mahkemesidir. Yargıtay ın kuruluş ve işleyişi, mahkemelerin bağımsızlığı ve hakimlik teminatı esaslarına göredir. Yargıtay üyeleri Hakimler ve Savcılar Yüksek Kurulu tarafından; birinci sınıfa ayrılmış adli yargı hakim ve Cumhuriyet savcıları ile bu meslekten ayrılanlar arasından seçilir. DANIŞTAY Danıştay idari yargı alanında en yüksek mahkemedir. Danıştay'ın görevi, idari mahkemelerce verilen ve kanunun başka idari yargı merciine bırakmadığı karar ve hükümlerin son inceleme mercii olarak çalışmaktadır. Danıştay üyelerinin ¾ birinci sınıfa yükselmiş üyeler arasından Hakimler ve Savcılar Yüksek kurulu tarafından, ¼ ü ise Cumhurbaşkanı tarafından seçilir. Görevleri: Tüzük tasarılarını incelemek İmtiyaz sözleşmelerini incelemek İdari uyuşmazlıkları çözümlemek Başbakan ve Bakanlık Kurulunca gönderilen kanun tasarıları hakkında düşüncelerini bildirmek. Kanunla gösterilen diğer işleri yapmak. ÖRNEK: Görev yerinin kanunlara aykırı bir şekilde değiştirildiğini düşünen bir öğretmen, bu işlemin iptali için hangi mahkemeye başvurabilir? 19

7 A) Sulh Ceza Mahkemesine B) Asliye Hukuk Mahkemesine C) Yargıtay D) Uyuşmazlık Mahkemesine E) İdare Mahkemesine Cevap: E ÖRNEK: Aşağıdakilerden hangisi, Bakanlar Kurulu tarafından gönderilen kanun tasarıları hakkında görüş bildirmekte yükümlüdür? A) Yargıtay B) Danıştay C) Askeri Yargıtay D) Uyuşmazlık Mahkemesi E) Askeri Yüksek idare Mahkemesi Cevap:B ASKERİ YARGITAY Askeri mahkeme kararlarının son inceleme merciidir. Askeri Yargıtay üyeleri Cumhurbaşkanınca seçilir. ASKERİ YÜKSEK idare MAHKEMESİ Askeri Yüksek İdare Mahkemesi, askeri kişilerin ve askeri işlem ve eylemlerden doğan uyuşmazlıkların yargı denetimini yapan yüksek mahkemedir. Askeri Yüksek İdare Mahkemesi, askeri hakim olan ve askeri olmayan iki grup üyeden oluşur. Askeri hakim üyeler Cumhurbaşkanınca seçilir. Askeri hakim olmayan üyeleri, kanunda belirtilen rütbe ve niteliklerine göre, Genelkurmay Başkanınca gösterilen üçer aday arasından Cumhurbaşkanınca seçer. UYUŞMAZLIK MAHKEMESİ Askeri, idari ve Adli Mahkemeler ve merciler arasındaki görev ve hüküm uyuşmazlıklarını kesin olarak çözümlemeye yetkili mahkemedir. Uyuşmazlık Mahkemesinin başkanı, Anayasa Mahkemesinin kendi üyeleri arasından görevlendirileceği kimselerdir. Olağanüstü Yönetim Usulleri Olağanüstü Haller :Tabii afet, ağır ekonomik bunalım, salgın hastalıklar, şiddet olaylarının yaygınlaşması ve kamu düzeninin ciddi şekilde bozulmasıdır. Cumhurbaşkanının başkanlığında toplanan Bakanlar Kurulu, Milli Güvenlik Kurulunun da görüşünü aldıktan sonra yurdun bir veya birden fazla bölgesinde altı ayı geçmemek üzere olağanüstü hal ilan edebilir. Sıkıyönetim Usulleri Anayasanın kurduğu hür, demokratik düzeni kaldırmaya yönelik ciddi ve vahim şiddet hareketlerinin yaygınlaşması Savaş hali, savaşı gerektiren ayaklanma Vatan ve Cumhuriyete karşı kuvvetli ve eylemli bir ayaklanmanın olması. Ülke ve milletin bölünmezliğini içten ve dıştan tehlikeye düşürecek şiddet hareketlerinin yaygınlaşması hallerinde sıkıyönetim ilan edilebilir. HAKİMLER ve SAVCILAR YÜKSEK KURULU (Yüksek mahkeme değildir.) Kurulun başkanı, Adalet Bakanıdır. Adalet Bakanlığı Müsteşarı Kurulun tabii üyesidir. Kurulun 3 asıl, 3 yedek üyesi Yargıtay, 2 asıl, 2 yedek üyesi Danıştay genel kurullarının kendi üyeleri arasından her üyelik için gösterecekleri 3 er aday arasından Cumhurbaşkanı tarafından seçilir. Görev süreleri 4 yıldır. HSYK nun Görevleri o HSYK hakim ve savcıları mesleğe kabul etme, atama ve nakletme geçici yetki verme, o Yükselme ve birinci sınıfa ayırma, kadro dağıtma, o Meslekte kalmamaları gerekenler hakkında karar verme, disiplin cezası verme, görevden uzaklaştırma, işlerini yapar. o Adalet Bakanının teklifi üzerine bir mahkemenin yerini değiştirme, hakim ve savcının yerinin değiştirilmesine karar verir. o Kurul kararlarına karşı yargı yolu kapalıdır. SAYIŞTAY (Yüksek mahkeme değildir.) Genel ve katma bütçeli dairelerin bütün gelir ve giderleri ile mallarını TBMM adına denetlemesini yapar. Sayıştay üyelerini TBMM seçer. ÖRNEK: Sayıştay, genel ve katma bütçeli dairelerin gelir, gider ve mallarını aşağıdakilerden hangisi adına denetler? A) Cumhurbaşkanı B) TBMM C) Bakanlar Kurulu D) Maliye Bakanı E) Başbakan Cevap: B 20