GÖSTERGELER. Altın ihracat ve ithalatı (Bin $) Altın ihracatı (Milyon $)

Transkript

1 Hazırlayan: Alaattin AKTAŞ PROJEKSİYON ALTIN İHRACATI ve İRAN: Türkiye normalde altında net ithalatçı bir ülke. Önemsenecek düzeyde altın madenimiz yok ve ihtiyacımızı ithalatla karşılıyoruz. Ama bu yıl birden net ihracatçı konuma geçtik. Hem de ne geçiş İlk beş ayda 2.4 milyar dolarlık altın ithal ederken, ihracatımız ithalatın neredeyse iki katına ulaştı. Beş aylık altın ihracatı 4 milyar doları buldu. Bu ihracat çeşitli ülkelere dağılsaydı, yine çok dikkat çekmeyebilir, üstünde durulmayabilirdi. Ama öyle değildi, altın ihracatının neredeyse tümü İran a yapılıyordu. Özellikle marttan bu yana İran a yapılan altın ihracatı tırmanışa geçmişti. Bu ülkeye martta 480 milyon, nisanda 1.2 milyar, mayısta da 1.4 milyar dolarlık altın satılmış. Böylece üç aylık ihracat 3.1 milyar dolara yaklaşmıştı. Söz konusu üç aydaki toplam altın ihracatı da zaten 3.3 milyar dolardı. Yani ihracatın neredeyse tümü İran a yapılmıştı. Kriz dönemlerinde de çıkıyordu Altın ihracatı bu yıl İran a dönük olarak doruğa tırmandı. İran niye böylesine yüklü miktarda ithalat yapıyor, bu soru- Altın ihracat ve ithalatı (Bin $) İHRACAT Ocak Şubat Mart Nisan Mayıs Haziran Temmuz Ağustos Eylül Ekim Kasım Aralık Altın ihracatı (Milyon $) İRAN A A 2012 Mart Nisan Mayıs İSVİÇRE YE 2008 Ocak Şubat Ocak Şubat Mart Mayıs Şubat 219 Toplam İTHALAT Ocak Şubat Mart Nisan Mayıs Haziran Temmuz Ağustos Eylül Ekim Kasım Aralık Toplam Haziran 2012 k EKONOMİK FORUM 113

2 ENFLASYON: nun somut bir yanıtı yok. Kimi görüşlerde dile getirildiği gibi İran rezervinde altının payını artırmaya mı çalışıyor, belli değil. Altın ihracatının, İran ın ödeme sorunları yüzünden mal mukabili yapıldığı da söylenemez; çünkü mal mukabili gerçekleştirilen ihracat neredeyse yok gibi. Mart, nisan ve mayıs aylarındaki altın ihracatının 3 milyar 65 milyon dolarlık kısmı peşin, 9 milyon dolarlık kısmı ise mal mukabili yapılmış. Son dönemdeki altın ihracatı neredeyse tümüyle İran a. Ama Türkiye nin altın ihracatının yoğunlaştığı başka dönemler ve bir başka ülke daha var. Türkiye nin ekonomik krizler yaşadığı ve yurtdışına bir şekilde varlık çıkarmanın istendiği dönemlerde yine altını ama bu kez İsviçre ye ihraç edilen altını görüyoruz ve 2009 yılları 2008 in ilk iki ayında İsviçre ye 690 ve 385 milyon dolarlık altın satılıyor da rakam daha da büyük. İlk üç ayda sırasıyla 771 milyon, 1 milyar 250 milyon ve 665 milyon dolarlık ihracatlar dikkati çekiyor. İsviçre ye geçen yıl mayıs ve bu yıl şubatta da altın ihraç edildiği görülüyor. Ama bu ihracatları tümüyle normal saymak gerekiyor. Ortada ne kriz var, ne de bu krizden dolayı varlık çıkarma isteği Haziranla birlikte enflasyonda en tehlikeli ayın geride kaldığını söylemek yanlış olmaz. TÜFE de fiyatlar hiçbir ay geçen yılın haziranındaki kadar gerilememişti. Geçen yıl haziranda fiyatlar tam yüzde 1.43 düşmüştü. Bu yüzden geçen yılın haziranı, yaratabileceği olumsuz baz etkisi yüzünden en tehlikeli ay sayılıyordu. Bu yıl haziranda fiyatlar sabit kalsa, geçen yılın yüzde 1.43 ü devreden çıkacağı için yıllık oran hızla yeniden çift haneye doğru yol alacaktı. Ama korkulan olmadı, TÜFE de aylık bazda ikinci en büyük düşüş de bu haziranda gerçekleşti. Tüketici fiyatları haziranda yüzde 0.90 geriledi. Böylece, mayıs sonunda yıllık bazda yüzde 8.28 olan TÜFE, haziran sonunda yüzde 8.87 ye yükseldi. -2 Ocak Şubat Mart Nisan Mayıs Haz. Tem. Ağus. Eylül Ekim Kas. Ara ,41 0,73 0,42 0,87 2,42-1,43-0,41 0,73 0,75 3,27 1,73 0, ,56 0,56 0,41 1,52-0,21-0, Ocak Şubat Mart Nisan Mayıs Haz. Tem. Ağus. Eylül Ekim Kas. Ara. 4,90 4,16 3,99 4,26 7,17 6,24 6,31 6,65 6,15 7,66 9,48 10,45 10,61 10,43 10,43 11,14 8,28 8,87 İkinci yarıdaki baz etkisi döneminin ikinci yarılarında en yüksek artış yüzde 6.79 ile geçen yıl gerçekleşti. Dolayısıyla bu yüksek oran, bu yıl için ciddi bir avantaj yaratacak. Geçen yılki oranın böylesine yüksek olmasının altında ekim ve kasımdaki yüzde 3.27 ve yüzde 1.73 lük artışlar yatıyor. Bu oranlar, çok büyük ölçüde kurdaki yükselme ve vergilerdeki artışlardan kaynaklanmıştı. Bu yıl, benzeri bir gelişme olasılığı en azından şimdilik yok. nin değerinde dış ilişkilerdeki bozulmaya bağlı bir yükselme olur mu, bu durum kontrol edilemez, önüne geçilemez bir boyuta ulaşır mı, bilinmez. Vergide ise yine şimdilik kaydıyla söylersek, bir artırıma gitme düşüncesi söz konusu değil. Ne var ki, Maliye Bakanlığı sürekli olarak bütçede dikkatli olunması gerekliliğinin altını çiziyor. Vergi gelirleri pek umulan ölçüde artmıyor, hatta bazı vergilerde reel gerileme bile var. Dolayısıyla yılın sonuna doğru sürpriz bir vergi artışı gündeme gelirse bu durum fiyatlar üzerinde ister istemez bir baskı oluşturur. Ama şimdiki tabloda ikinci yarıya ilişkin riskler oldukça sınırlı ve yılın tümündeki TÜFE artışının yüzde 6 larda kalma olasılığı iyice artmış görünüyor. 114 EKONOMİK FORUM l Haziran 2012

3 BİR BAKIŞTA ÜÇ YILIN EKONOMİK GÖSTERGELERİ ÜFE (% değ.) TÜFE (% değ.) İhracat (Aylık) İthalat (Aylık) Cari denge İç borç stoku (milyar ) İç borç faizi (%) Bütçe geliri (Aylık) (milyon ) Bütçe gideri (Aylık) (milyon ) Reel kur end. (TÜFE ye göre) (2003=100) Aylık Ort. $ ( ) Aylık Ort.Euro ( ) Mevduat DTH (Milyar $) Kredi Tük.kredileri Kredi kartları San.ür.ende.değ. (%) (Arındırılmamış endekse göre) San.ür.ende.değ. (%) (Arındırılmış endekse göre) Protestolu senet (Milyon ) Dış borç öde. (Milyon $) Ocak Şubat Mart Nisan Mayıs Haziran Tem. Ağus. Eylül Ekim Kasım Aralık ,58 1,66 1,94 2,35-1,15-0,50-0,16 1,15 0,51 1,21-0,31 1, ,36 1,72 1,22 0,61 0,15 0,01-0,03 1,76 1,55 1,60 0,65 1, ,38-0,09 0,36 0,08 0,53-1, ,85 1,45 0,58 0,60-0,36-0,56-0,48 0,40 1,23 1,83 0,03-0, ,41 0,73 0,42 0,87 2,42-1,43-0,41 0,73 0,75 3,27 1,73 0, ,56 0,56 0,41 1,52-0,21-0, ,9 339,4 340,7 343,2 340,5 343,1 345,2 347,3 347,8 347,8 350,8 352, ,3 357,5 359,9 362,0 362,7 362,7 363,9 366,6 366,6 368,0 366,4 368, ,2 377,0 375,2 374,7 375, ,8 8,5 8,7 9,1 9,7 9,1 8,4 8,4 8,1 7,7 7,9 8, ,7 8,7 9,0 9,0 8,8 9,1 9,1 8,9 8,1 8,4 10,5 10, ,5 9,4 9,6 9,6 9, ,88 124,27 123,16 127,55 128,36 127,64 125,85 127,21 128,65 131,35 131,22 125, ,26 117,35 115,87 118,34 117,25 113,30 109,39 103,51 104,91 106,57 110,49 109, ,48 115,91 114,27 115,94 116, ,4663 1,5056 1,5283 1,4879 1,5348 1,5703 1,5363 1,5016 1,4889 1,4185 1,4295 1, ,5538 1,5828 1,5747 1,5156 1,5642 1,5940 1,6467 1,7442 1,7865 1,8271 1,8038 1, ,8389 1,7511 1,7793 1,7798 1, ,0973 2,0639 2,0755 1,9994 1,9395 1,9181 1,9561 1,9418 1,9438 1,9702 1,9626 1, ,0738 2,1597 2,2026 2,1869 2,2489 2,2934 2,3528 2,4998 2,4636 2,4990 2,4469 2, ,3723 2,3146 2,3504 2,3432 2, ,2 316,0 320,1 316,3 328,4 341,7 343,1 343,4 344,7 349,6 355, , ,1 388,2 394,8 394,7 408,9 411,2 415,2 421,7 414,5 408,0 409, , ,7 412,3 416,5 420,9 419, ,1 95,1 95,4 99,6 90,9 91,0 97,3 98,9 105,7 108,8 105,3 380, ,3 100,3 106,0 108,3 104,0 104,0 102,5 100,7 98,0 103,8 100,3 417, ,1 107,9 106,6 108,6 106, ,6 307,2 313,6 324,8 336,4 346,6 358,5 365,1 370,4 385,6 397,8 100, ,0 442,5 452,0 467,4 485,2 499,0 514,6 534,0 544,6 545,3 552,0 100, ,6 564,8 581,9 590,2 601, ,6 93,5 95,8 99,4 101,9 104,8 107,8 110,3 112,7 116,5 119,3 423, ,3 130,5 134,4 140,3 144,6 149,7 152,7 154,8 157,0 159,3 159,8 565, ,1 162,9 165,3 167,0 169, ,7 35,7 35,9 37,3 37,9 38,5 39,8 39,7 40,8 41,5 41,8 124, ,9 43,4 43,1 45,1 46,3 47,6 49,8 49,9 51,8 52,1 52,3 162, ,9 54,7 56,5 57,5 58, ,8 17,6 21,4 16,9 14,9 10,0 8,8 10,8 10,4 9,9 9,4 43, ,2 14,0 10,6 8,9 8,2 7,0 7,0 3,8 12,1 7,5 8,5 53, ,5 4,4 2,4 1, ,9 17,7 17,9 17,2 14,4 10,2 9,0 14,4 13,1 13,0 8,6 75, ,0 14,1 10,8 9,1 5,2 7,1 10,0 3,8 6,0 7,5 5,3 75, ,3 1,6 2,5 4, ,8 413,7 489,7 463,8 430,8 473,1 557,8 467,2 476,5 430,9 442,9 521, ,9 326,3 380,4 368,0 362,1 369,3 384,4 395,0 458,2 474,6 479,1 485, ,2 430,0 414,0 467,0 510, Haziran 2012 k EKONOMİK FORUM 115

4 GSYH (yüzde değişim) Birinci çeyrek 3,2 11,9 12,6 İkinci çeyrek 9,1 10,4 Üçüncü çeyrek 8,4 5,3 Dördüncü çeyrek 5,2 9,3 Yıllık 8,5 9,2 Fiyatlar (yüzde değişim) ÜFE TÜFE.Haziran -1,49 0,01.Haziran -0,90-1,43.Altı aylık -0,24 6,21.Altı aylık 1,95 3,43.Yıllık 6,44 10,19.Yıllık 8,87 6,24.Yıllık ortalama 10,24 9,42.Yıllık ortalama 8,89 6,47 Dış Ticaret (Milyon $) Mayıs. İhracat ,33. İthalat ,06. Açık ,55.İhracat/ithalat (%) 60,5 51,8 Ocak-Mayıs. İhracat ,74. İthalat ,43. Açık ,95.İhracat/ithalat (%) 63,2 55,3 Mayıs itibariyle yıllık. İhracat ,35. İthalat ,10. Açık ,46.İhracat/ithalat (%) 59,2 57,0 Cari İşlemler Dengesi (Milyon $) (Ocak-Nisan) Fark Değ.(%) CARİ İŞLEMLER DENGESİ ,5 Döviz geliri ,7. İhracat ,6. Turizm ,0. Faiz ,9. Diğer ,1 Döviz gideri ,0. İthalat ,7. Turizm ,9. Faiz ,2. Diğer ,8 Nisan itibariyle yıllık ,0 Merkez Bankası Döviz Rezervi (Milyon $) 22/06/ /06/2011 Değişim (%) TOPLAM ,49.Döviz rezervi ,15.Altın ,06 Merkezi Yönetim Bütçesi (Milyon ) (Ocak-Mayıs). Gelir ,07. Harcama ,21. Denge ,41. Faiz dışı denge ,01 Reel Kur Endeksi (2003=100) (TÜFE ye göre) Mayıs ,09 Mayıs ,20 Mayıs ,92 Mayıs ,36 Mayıs ,47 Mayıs ,25 Mayıs ,41 Mayıs ,61 Mevduat Bankaları Kredileri (Bin ) TOPLAM ,19 Yurtiçi krediler ,31. krediler ,62.Yabancı para krediler ,52 Yurtdışı krediler ,65 Repo Hacmi (Bin ) 18/05/ /05/2011 Değ. (%). Müşterilerle yapılan ,50. Mali kuruluşlar arasında yapılan ,55 İç Borç Stoku Mevduatın Vade Dağılımı (Bin ) Mayıs sonu 375,9 362,6 3,67 Yurtiçindekilerin toplam mevduatı (Bin ) TOPLAM ,57. Vadesiz ,34. Vadeli ,67 Bankalara göre. Kamu ,08. Özel ,05. Yabancı ,53 Yurtiçi Yerleşiklere Ait DTH (Milyon $) TOPLAM ,96. ABD Doları ,27. Euro ,17 (Dolar karşılığı) ,24.Diğer dövizler (dolar karşılığı) ,70 a- mevduat ,64. Vadesiz ve yedi gün ihbarlı ,41. Bir ay ,48. Üç ay ,86. Altı ay ,12. Bir yıl ve daha uzun ,26 b-yabancı para mevduat ,83. Vadesiz ve yedi gün ihbarlı ,04. Bir ay ,38. Üç ay ,37. Altı ay ,57. Bir yıl ve daha uzun ,05 Tüketici Kredileri ve Kredi Kartları (Bin ) 22/06/ /06/2011 Değ.(%) TOPLAM ,38. Tüketici kredileri ,45 Konut ,33 Taşıt ,95 Diğer ,80.Kredi kartları ,62 Tasfiye olunacak. Tüketici kredileri ,73. Kredi kartları , EKONOMİK FORUM l Haziran 2012

5 En Yüksek Faiz Oranları (25 Haziran 2012 itibariyle) mevduata 3,00-20,00 4,00-20,00 5,00-18,00 5,00-18,00 Para Arzı (Bin ) M ,25 DOLAŞIMDAKİ PARA ,76 Dolaşıma Çıkan Banknot + Madeni Para ,49 Banka Kasaları (-) ,66 VADESİZ MEVDUAT ( ) ,99 Mevduat Bankaları ,15 Katılım Bankaları ,08 TCMB ,76 VADESİZ MEVDUAT (YP) ,23 Mevduat Bankaları ,16 Katılım Bankaları ,02 TCMB ,77 M ,95 VADELİ MEVDUAT ( ) ,41 Mevduat Bankaları ,48 Katılım Bankaları ,27 TCMB - - VADELİ MEVDUAT (YP) ,83 Mevduat Bankaları ,61 Katılım Bankaları ,32 TCMB - - M ,64 REPO ,18 PARA PİYASASI FONLARI (B TİPİ LİKİT FONLAR) ,30 İHRAÇ EDİLEN MENKUL DEĞERLER ,60 Tüketici Güven Endeksi Mayıs 12 Nisan 12 Değ.(%) TÜKETİCİ GÜVEN ENDEKSİ 92,1 91,1 1,1.Satın alma gücü (mevcut dönem) 87,4 85,9 1,7.Satın alma gücü (gelecek dönem) 89,7 89,1 0,7.Genel ekonomik durum(gelecek dönem) 91,0 89,8 1,3.İş bulma olanakları (gelecek dönem) 94,4 94,1 0,3.Mevcut dönemin dayanıklı tüketim malları satın almak için uygunluğu 98,1 96,8 1,3 İmalat Sanayi Kapasite Kullanım Oranı (Yüzde) Haziran 74,6 76,7 Sanayi Üretimi Değişimi (%) Nisan 2012 Nisan 2011.Arındırılmamış endekse göre (yıllık) 1,8 8,3.Takvim etkisinden arındırılmış endekse göre (yıllık) 4,5 8,4.Mevsim ve takvim etkisinden arındırılmış endekse göre (bir önceki aya göre) 1,0-0,6 Yatırım Teşvikleri Belgeleri (Bin ) (Ocak-Mayıs). Tarım ,63. Madencilik ,46. Enerji ,84. İmalat ,58. Hizmetler ,84 Toplam ,91 Turist Sayısı ABD Doları mevduata Euro mevduata Ocak-Mayıs ,38 Şirket Kuruluşları (Ocak-Mayıs). Kurulan ,18. Kapanan ,52 İnşaat Ruhsatı ve Yapı Kullanma İzin Belgesi Daire sayısı (1. Çeyrek). Ruhsat ,98. Yapı kullanma izin belgesi ,82 Protestolu Senetler (Ocak-Mayıs). Adet ,51. Tutar (Bin ) ,73 Dış Borç Anapara ve Faiz Ödemesi (Milyon $) (Ocak-Mayıs) Toplam ,25. Kamu ,37. Merkez Bankası ,75. IMF'ye ödemeler ,27 İşsizlik Verileri (Bin Kişi) Mart 12 Şubat 12 Mart ve daha yukarı yaştaki nüfus İşgücü durumu İstihdam edilenler İşsizler İşsizlik oranı (%) 9,9 10,4 10,8.Tarım dışı işsizlik oranı (%) 12,1 12,7 13,4.Genç nüfusta işsizlik oranı (%) 17,4 18,3 19,3 DIŞ BORÇ STOKU (Milyon $) Ç Türkiye brüt dış borç stoku (toplam) Kısa Uzun Kamu sektörü (toplam) Kısa Uzun TCMB (toplam) Kısa Uzun Özel sektör (toplam) Kısa Uzun ÖNCEKİ DÖNEME GÖRE FARK (Milyon Dolar) Türkiye brüt dış borç stoku (toplam) Kısa Uzun Kamu sektörü (toplam) Kısa Uzun TCMB (toplam) Kısa Uzun Özel sektör (toplam) Kısa Uzun ÖNCEKİ DÖNEME GÖRE DEĞİŞİM (Yüzde) Türkiye brüt dış borç stoku (toplam) 3,8 4,9 8,4-4,2 12,4 Kısa 7,7 8,2 58,0-6,6 21,7 Uzun 2,4 3,7-2,6-3,6 10,4 Kamu sektörü (toplam) 7,2 5,8 6,6 6,6 6,5 Kısa 52,3 63,5 19,2 10,8 50,2 Uzun 3,6 2,8 6,0 6,4 5,2 TCMB (toplam) 0,0-18,0-11,1-5,4-11,0 Kısa 0,5-19,5-11,3-5,2-17,9 Uzun -0,1-17,8-11,1-5,4-9,8 Özel sektör (toplam) 2,4 5,9 10,8-8,6 5,9 Kısa 3,6 5,5 64,0-7,9 22,5 Uzun 1,7 6,1-7,2-8,8 15,7 Haziran 2012 k EKONOMİK FORUM 117