ÜÇ AYLIK EKONOMÝK RAPOR

Transkript

1 TÜRKÝYE ODALAR VE BORSALAR BÝRLÝÐÝ TOBB ÜÇ AYLIK EKONOMÝK RAPOR Temmuz - Eylül 2007 Türkiye Odalar ve Borsalar Birliði Ekonomik Araþtýrmalar ve Ýstatistik Müdürlüðü

2 Sayfa düzeni ve baský Uzman Matbaacýlýk ANKARA

3 (Temmuz-Eylül 2007) SUNUÞ Türkiye ekonomisinde meydana gelen geliþme ve deðiþmeleri üçer aylýk dönemler itibariyle kamuoyuna sunmayý amaçlayan Türkiye Odalar ve Borsalar Birliði, 2007 yýlýnýn Temmuz-Eylül dönemine ait "Üç Aylýk Ekonomik Rapor"u, söz konusu döneme iliþkin verilerin tamamlanmasýný müteakip hazýrlamýþ bulunmaktadýr. Raporda, 2007 yýlýnýn üçüncü üç aylýk döneminde ekonomide meydana gelen geliþmeler, bir önceki dönem ve 2006 yýlýnýn ayný dönemiyle karþýlaþtýrýlarak incelenmiþtir. Türkiye ekonomisi 2007 yýlýnýn üçüncü üç aylýk döneminde % 2 büyümüþtür. Böylece ekonomide 2002 yýlý baþýnda baþlayan büyüme süreci 23 çeyrektir kesintisiz devam etmiþtir. Ancak bu dönemdeki büyüme son 22 çeyreðin en düþük büyüme oraný olmuþtur. Büyüme hýzýnýn düþmesinde, yaþanmakta olan kuraklýk sebebiyle tarým sektöründe yaþanan küçülme ve hizmetler sektöründeki hýzlý daralma etkili olmuþtur. Enflasyonda 2007 yýlýnýn ikinci üç aylýk döneminde belirginleþen düþüþ eðilimi üçüncü üç aylýk dönemde de devam etmiþ ve tüketici enflasyonu hedefle uyumlu patika etrafýnda oluþturulan belirsizlik aralýðýnýn içinde kalmýþtýr. Enflasyon eðilimindeki olumlu görünüm doðrultusunda Para Politikasý Kurulu Eylül ayýnda politika faizlerini 25 baz puan indirmiþtir. Bütçe performansýnda 2007 yýlý Ocak-Eylül döneminde kötüleþme görülmüþtür. Merkezi yönetim bütçe dengesi ve faiz dýþý bütçe dengesi belirgin bir þekilde bozulmuþtur. Üçüncü üç aylýk dönemde, ihracattaki hýzlý artýþ eðilimi devam etmekle birlikte ithalatta da hýzlanma olmuþtur. Ýhracattaki hýzlý artýþ ve turizm gelirlerindeki iyileþmeye raðmen, ithalattaki hýzlanma dýþ ticaret ve cari iþlemler dengesini olumsuz yönde etkilemiþtir. Yeni Türk Lirasýndaki güçlenme eðilimi devam etmiþtir. Raporumuzun, Türk özel sektör camiasýna ve ekonomideki geliþmeleri izlemek isteyenlere yararlý olmasýný dilerim. Saygýlarýmla, M. Rifat HÝSARCIKLIOÐLU Baþkan Türkiye Odalar ve Borsalar Birliði III

4

5 (Temmuz-Eylül 2007) ÝÇÝNDEKÝLER Sayfa SUNUÞ A. GENEL DURUM...1 B. BÜYÜME VE ÜRETÝM...8 a. Milli Gelir...8 b. Üretim...14 C. YATIRIMLAR D. FÝYAT HAREKETLERÝ E. PARA-KREDÝ-MEVDUAT F. KAMU MALÝYESÝ a. Harcamalar b. Gelirler c. Bütçe Açýðý G. DIÞ EKONOMÝK ÝLÝÞKÝLER a. Ýhracat b. Ýthalat c. Döviz Kurlarý d. Ödemeler Dengesi e. Uluslararasý Doðrudan Yatýrým H. ÝÞGÜCÜ PÝYASASINDA GELÝÞMELER Türkiye Odalar ve Borsalar Birliði V

6

7 (Temmuz-Eylül 2007) A. GENEL DURUM Türkiye ekonomisi 2007 yýlýnýn üçüncü üç aylýk döneminde bir önceki yýlýn ayný dönemine göre % 2 büyümüþtür yýlýnýn birinci üç aylýk döneminde bir önceki yýlýn ayný dönemine göre % 6,8 olan GSMH artýþ hýzý, ikinci üç aylýk döneminde % 4,1, üçüncü üç aylýk döneminde % 2 olmuþtur. Böylece Türkiye ekonomisinde 2002 yýlý baþýnda baþlayan büyüme süreci 23 çeyrektir sürmekle birlikte 22 çeyreðin en düþük büyüme oraný kaydedilmiþtir. Büyüme hýzýnýn düþmesinde, kuraklýk sebebiyle tarým sektöründe yaþanan yüksek oranlý küçülme, sanayi ve hizmetler sektörü büyüme hýzýndaki daralma etkili olmuþtur yýlýnýn dokuz aylýk döneminde gayri safi milli hasýla büyüme hýzý % 4 olurken, tarým sektörü katma deðerinde % 5,6 küçülme, sanayi sektörü katma deðerinde % 5, hizmetler sektörü katma deðerinde % 4,2 büyüme gerçekleþmiþtir. Dokuz aylýk dönemde, harcamalar yönünden milli gelir içinde en büyük aðýrlýða sahip olan özel tüketim harcamalarý % 1,8 artarken, kamu tüketim harcamalarý % 7,4 artmýþ, böylece toplam tüketim harcamalarýnda % 2,2 artýþ kaydedilmiþtir. Kamu yatýrým harcamalarý % 18,5 ve özel tüketim harcamalarý % 4,6 artmýþ, böylece toplam yatýrým harcamalarýnda % 6,3 artýþ gerçekleþmiþtir. Sanayi üretiminde 2007 yýlýnýn üçüncü üç aylýk döneminde bir önceki yýlýn ayný dönemine göre % 3,9 artýþ kaydedilmiþtir. Sanayi üretim endeksi sonuçlarýna göre toplam sanayi üretiminde bir önceki yýlýn ayný dönemine göre, 2007 yýlýnýn birinci üç aylýk döneminde % 8, ikinci üç aylýk döneminde % 3,2, üçüncü üç aylýk döneminde % 3,9 artýþ olmuþtur. Böylece 2007 yýlýnýn dokuz aylýk döneminde bir önceki yýlýn ayný dönemine göre toplam sanayi üretimi % 4,9 artmýþtýr. Alt sektörler itibariyle, madencilik üretiminde % 11,4, imalat sanayi üretiminde % 4,1, enerji üretiminde % 9,7 artýþ olmuþtur. Ýmalat sanayi kapasite kullaným oraný 2007 yýlýnýn üçüncü üç aylýk döneminde Türkiye Odalar ve Borsalar Birliði 1

8 ÜÇ AYLIK EKONOMÝK RAPOR bir önceki yýlýn ayný dönemine göre 0,5 puanlýk artýþla % 81,8 seviyesinde gerçekleþmiþtir. Ýmalat sanayi kapasite kullaným oraný bir önceki yýlýn ayný dönemine göre 2007 yýlýnýn ilk üç aylýk döneminde 2,3 puanlýk artýþla % 80,1 e yükselirken, özel sektör kapasite kullaným oraný 2,4 puanlýk artýþla % 79,3, kamu sektörü kapasite kullaným oraný 2 puanlýk artýþla % 85,3 olmuþtur. Ýkinci üç aylýk dönemde toplam kapasite kullaným oraný bir önceki yýlýn ayný dönemine göre 0,1 puanlýk artýþla % 82,8 e, özel sektör kapasite kullaným oraný 0,6 puanlýk artýþla % 82 ye yükselirken, kamu sektörü kapasite kullaným oraný 2,4 puanlýk düþüþle % 88 e gerilemiþtir. Üçüncü üç aylýk dönemde toplam kapasite kullaným oraný bir önceki yýlýn ayný dönemine göre 0,5 puanlýk artýþla % 81,8 e, özel sektör kapasite kullaným oraný 1,2 puanlýk artýþla % 80,6 ya yükselirken, kamu sektörü kapasite kullaným oraný 3,7 puanlýk düþüþle % 89,4 e gerilemiþtir yýlýnýn üçüncü üç aylýk döneminde verilen yatýrým teþvik belgeleri tutarý bir önceki yýlýn ayný dönemine göre % 26,2 lik artýþla 5.334,4 milyon YTL ye yükselmiþtir yýlýnýn birinci üç aylýk döneminde verilen yatýrým teþvik belgeleri tutarý bir önceki yýlýn ayný dönemine göre % 21,4 lük düþüþle 6.616,4 milyon YTL ye gerilerken, ikinci üç aylýk döneminde % 24,4 artarak 8.610,5 YTL ye, üçüncü üç aylýk döneminde % 26,2 artarak 5.334,4 YTL ye yükselmiþtir. Böylece 2007 yýlýnýn Ocak-Eylül döneminde verilen yatýrým teþvik belgeleri tutarý 2006 yýlýnýn ayný dönemine göre % 5,1 lik artýþla ,3 milyon YTL olmuþtur. Bunun 9.675,6 milyon YTL lik kýsmý imalat sektörüne, 7.157,6 milyon YTL lik kýsmý hizmetler sektörüne, 3.027,5 milyon YTL lik kýsmý enerji sektörüne, 415,9 milyon YTL lik kýsmý madencilik sektörüne ve 284,7 milyon YTL lik kýsmý tarým sektörüne verilmiþtir yýlýnýn üçüncü üç aylýk döneminde üretici fiyatlarýnda % 5,02, tüketici fiyatlarýnda % 7,12 artýþ gerçekleþmiþtir. Bir önceki yýlýn ayný dönemine göre üretici fiyatlarýnda 2007 yýlýnýn birinci üç aylýk döneminde % 10,92, ikinci üç aylýk döneminde % 2,89, üçüncü üç aylýk döneminde % 5,02 artýþ olurken, tüketici fiyatlarýnda birinci üç aylýk dönemde % 10,86, ikinci üç aylýk dönemde % 8,60, üçüncü üç aylýk dönemde % 7,12 ar- 2 Türkiye Odalar ve Borsalar Birliði

9 (Temmuz-Eylül 2007) týþ olmuþtur Eylül ayý sonu itibariyle 2006 yýlý sonuna göre üretici fiyatlarý artýþ hýzý % 4,98, tüketici fiyatlarý artýþ hýzý % 4,19 olarak gerçekleþmiþtir. Dokuz aylýk dönemde üretici fiyatlarý tarým sektöründe % 13,38, madencilik ve taþocakçýlýðý sektöründe % 7,11, enerji sektöründe % 4,29, imalat sanayi sektöründe % 2,95 artmýþtýr. Tüketici fiyatlarý, giyim ve ayakkabý grubunda % 6,61, haberleþme grubunda % 3,12, eðlence ve kültür grubunda % 0,81 gerilerken diðer ana harcama alt gruplarý fiyatlarýnda artýþ olmuþtur. En yüksek fiyat artýþý % 10,04 ile alkollü içecekler ve tütün, % 7,35 ile gýda ve alkolsüz içecekler, % 6,97 ile lokanta ve oteller grubu fiyatlarýnda gerçekleþmiþtir yýlýnýn üçüncü üç aylýk döneminde, bir önceki yýlýn ayný dönemine göre emisyon hacmi % 12,1, M1 para arzý % 6,9, M2 para arzý % 17,6 artýþ göstermiþtir. Ayný dönemde toplam mevduat % 19,7, banka kredileri % 24,5, altýn rezervleri % 23,3, brüt uluslararasý rezervler % 34,2 artmýþtýr. Merkez Bankasý döviz rezervleri % 22,6 lýk artýþla milyon dolara yükselmiþtir yýlýnýn Temmuz-Eylül döneminde Yeni Türk Lirasýndaki deðerlenme devam etmiþtir. Geçen yýlýn ayný dönemine göre Amerikan Dolarý nominal olarak % 14,3, reel olarak % 17,2 deðer kaybederken, Euro da nominal olarak % 7,6, reel olarak % 10,9 deðer kaybetmiþtir. Amerikan dolarý geçen yýlýn ayný dönemine göre nominal olarak 2007 yýlýnýn Ocak-Mart döneminde % 5,9 deðer kazanýrken, Nisan-Haziran döneminde % 7,7, Temmuz-Eylül döneminde % 14,3 deðer kaybetmiþtir. Dolar reel olarak ise Ocak-Mart döneminde % 3,8, Nisan-Haziran döneminde 13,4, Temmuz-Eylül döneminde % 17,2 deðer kaybýna uðramýþtýr yýlýnýn ayný dönemine göre Ocak-Mart döneminde % 15,4 deðer kazanan Euro, Nisan-Haziran döneminde % 1, Temmuz-Eylül döneminde de % 7,6 deðer kaybetmiþtir. Reel olarak da Ocak-Mart döneminde % 4,7 deðer kazanan Euro, Nisan-Haziran döneminde % 7,1, Temmuz-Eylül döneminde % 10,9 deðer kaybetmiþtir. Türkiye Odalar ve Borsalar Birliði 3

10 ÜÇ AYLIK EKONOMÝK RAPOR 2007 yýlý Eylül ayý sonunda merkezi yönetim bütçesi milyon YTL açýk vermiþtir yýlý Eylül ayý sonunda merkezi yönetim bütçe gelirleri geçen yýlýn ayný dönemine göre % 10,7 lik artýþla milyon YTL, merkezi yönetim bütçe giderleri % 19 luk artýþla milyon YTL olurken, bütçe açýðý milyon YTL den milyon YTL ye yükselmiþtir yýlý Ocak-Eylül döneminde geçen yýlýn ayný dönemine göre dýþ ticaret açýðý % 10,3 artarak milyon dolar olmuþtur. Dolar kurundaki düþüþün devam etmesiyle hammadde ithalatýnýn nispeten daha uygun koþullarda gerçekleþtirilmesi, ihracatýn büyük kýsmýnýn AB ülkelerine yapýlmasý ve toplam ihracat içinde euro cinsi satýþlarýn payýnýn büyüklüðü dolar bazýnda ihracat artýþýný desteklemiþtir. Yeni Türk Lirasýndaki güçlenme eðilimi ve ara malý ithalatýndaki yüksek oranlý artýþ ithalattaki artýþ üzerinde etkili olmuþtur yýlýnýn Ocak-Eylül döneminde ihracat 2006 yýlýnýn ayný dönemine göre % 24,2 artarak milyon dolara, ithalat % 18,6 artarak milyon dolara yükselmiþtir. Ayný dönemde dýþ ticaret hacmi % 20,7 artarak milyon dolar, dýþ ticaret açýðý da % 10,3 artarak milyon dolar olmuþtur. Ýhracatýn ithalatý karþýlama oraný % 59,9 dan % 62,8 e yükselmiþtir. Cari iþlemler dengesi 2007 yýlýnýn Ocak-Eylül döneminde milyon dolar açýk vermiþtir. Net turizm gelirleri ve taþýmacýlýkta gerçekleþen net döviz giriþinin etkisiyle hizmetler dengesinde gerçekleþen fazla cari açýða olumlu etki yaparken, faiz giderlerindeki artýþýn etkisiyle gelir dengesindeki açýðýn yükselmesi olumsuz etki yapmýþtýr. Bu geliþmeler sonucunda 2006 yýlýnýn Ocak-Eylül döneminde milyon dolar olan cari iþlemler açýðý 2007 yýlýnýn ayný döneminde % 6,1 artarak milyon dolar düzeyinde gerçekleþmiþtir. 4 Türkiye Odalar ve Borsalar Birliði

11 (Temmuz-Eylül 2007) Ýþçi gelirleri bir önceki yýlýn ayný dönemine göre % 3,7 artarak 849 milyon dolara yükselmiþtir. Turizm gelirleri % 6,5 lik artýþla milyon dolara, turizm giderleri de % 11,7 lik artýþla milyon dolara yükselmiþtir. Buna baðlý olarak net turizm gelirleri % 5,5 artarak milyon dolar olmuþtur yýlýnýn dokuz aylýk döneminde toplam uluslararasý doðrudan yatýrým giriþi geçen yýlýn ayný dönemine göre % 16,8 artmýþtýr yýlýnýn dokuz aylýk döneminde toplam uluslararasý doðrudan yatýrým giriþi geçen yýlýn ayný dönemine göre % 16,8 artarak milyon dolar olmuþtur. Net sermaye giriþi % 19,3 lük artýþla milyon dolara yükselirken, uluslararasý sermayeli firmalar yabancý ortaklarýndan 294 milyon dolar kredi kullanmýþlar, milyon dolarlýk gayrimenkul satýþý yapýlmýþtýr yýlýnýn üçüncü üç aylýk döneminde istihdam edilenler bir önceki yýlýn ayný dönemine göre % 1,2 artarak bin kiþiye, iþsiz sayýsý da % 1,7 artarak bin kiþiye yükselmiþtir yýlýnýn birinci üç aylýk döneminde bir önceki yýlýn ayný dönemine göre istihdam edilenler % 3,9 artarak bin kiþiye, ikinci üç aylýk döneminde % 2 artarak bin kiþiye, üçüncü üç aylýk döneminde % 1,2 artarak bin kiþiye yükselmiþtir. Ýþsizlik oraný 2007 yýlýnýn birinci üç aylýk döneminde geçen yýlýn ayný dönemine göre 0,5 puan azalarak % 11,4 e gerilerken, ikinci üç aylýk döneminde 0,1 puan artarak % 8,9 a, üçüncü üç aylýk döneminde 0,1 puan artarak % 9,2 ye yükselmiþtir yýlýnýn üçüncü üç aylýk döneminde bir önceki yýlýn ayný dönemine göre tarým ve sanayi sektörü istihdamýnda düþüþ olurken hizmet sektöründe istihdam edilenlerde artýþ olmuþtur. Bir önceki yýlýn ayný dönemine göre tarým sektöründe istihdam edilenler birinci üç aylýk dönemde % 3,3 lük artýþla bin kiþiye yükselirken, ikinci üç aylýk dönemde % 0,6 lýk düþüþle bin kiþiye, üçüncü üç aylýk dönemde % 3,2 lik düþüþle bin kiþiye gerilemiþtir. Sanayi sektöründe istihdam edilenler birinci üç aylýk dönemde % 3,3 lük artýþla bin kiþiye, ikinci üç aylýk dönemde % 4,1 lik artýþla bin kiþiye yükselirken, üçüncü üç aylýk dönemde % 0,8 lik Türkiye Odalar ve Borsalar Birliði 5

12 ÜÇ AYLIK EKONOMÝK RAPOR düþüþle bin kiþiye gerilemiþtir. Hizmetler sektöründe istihdam edilenler birinci üç aylýk dönemde % 4,3 lük artýþla bin kiþiye, ikinci üç aylýk dönemde % 2,6 lýk artýþla bin kiþiye, üçüncü üç aylýk dönemde % 4,4 lük artýþla bin kiþiye yükselmiþtir. 19. stand-by düzenlemesi kapsamýndaki gözden geçirme çalýþmalarýna devam edilmiþtir. Uluslararasý Para Fonu (IMF) ile yürütülmekte olan 19. stand-by düzenlemesine iliþkin deðerlendirme çalýþmalarý kapsamýnda 1 Mayýs 2007 tarihinde IMF ye verilen ve 18 Mayýs 2007 tarihinde de Ýcra Direktörleri Kurulu tarafýndan onaylanan niyet mektubuyla altýncý gözden geçirme tamamlanmýþtýr. Bu kapsamda 749,5 milyon SDR (yaklaþýk 1.135,3 milyon ABD Dolarý) tutarýndaki kredi dilimi serbest býrakýlmýþtýr. Mayýs 2008 de sona erecek mevcut stand-by düzenlemesinin yedinci gözden geçirme çalýþmalarý kapsamýnda Türkiye ye gelen IMF heyeti ile 4-17 Ekim 2007 tarihlerinde çalýþmalar yapýlmýþtýr. Söz konusu çalýþmalara Washington D.C. de IMF/Dünya Bankasý Yýllýk Guvernörler Kurulu toplantýlarý sýrasýnda devam edilmiþtir. Yedinci gözden geçirme çalýþmalarýna 17 Aralýk 2007 tarihinde IMF heyetinin Türkiye ye gelmesi ile tekrar baþlanmýþtýr. 21 Aralýk 2007 tarihinde yedinci gözden geçirme kapsamýnda IMF ile yürütülen deðerlendirme çalýþmalarý tamamlanmýþtýr. Gözden geçirme çalýþmalarý kapsamýnda son ekonomik geliþmeler, yapýsal reformlarda kaydedilen ilerlemeler ve 2008 yýlý hedefleri üzerinde durulmuþtur. Makro ekonomik performans, kamu maliyesi ve para politikasý uygulamalarý ile sosyal güvenlik, vergi idaresi ve mali sektör alanlarýndaki reform çalýþmalarý deðerlendirilmiþtir. Niyet Mektubu taslaðý üzerinde büyük ölçüde mutabakat saðlanmýþtýr. 6 Türkiye Odalar ve Borsalar Birliði

13 (Temmuz-Eylül 2007) TABLO: 1 DÖNEMLER ÝTÝBARÝYLE TEMEL EKONOMÝK GÖSTERGELER (Bir Önceki Yýlýn Ayný Dönemine Göre Deðiþim Oranlarý) / I II III IV I II III 1. GSMH (1987 Fiyatlarýyla) 6,4 9,3 4,3 4,6 6,0 6,8 4,1 2,0 Tarým 7,6-0,4 0,5 9,7 2,9 2,9-2,1-7,8 Sanayi 4,5 11,1 7,2 6,5 7,4 7,5 4,0 3,7 Hizmetler 6,5 6,9 5,3 4,1 5,6 6,3 4,4 2,3 2. ÝMALAT SANAYÝ ÜRETÝM ENDEKSÝ 2,8 8,1 5,1 6,0 5,5 7,9 2,1 2,8 3. ÝSTÝHDAM Ýþsizlik Oraný 11,9 8,8 9,1 9,6 9,9 11,4 8,9 9,2 Genç Nüfusta Ýþsizlik Oraný 21,9 16,4 17,5 19,0 18,7 21,7 17,5 19,2 Tarým Dýþý Ýþsizlik Oraný 14,8 11,5 12,0 12,2 12,6 14,2 11,5 11,9 Eksik Ýstihdam Oraný 4,0 3,9 3,4 3,0 3,6 3,5 3,4 2,8 Ýþsiz+Eksik Ýstihdam Nedeniyle Atýl Durumda Bulunan Ýþgücü Oraný 15,9 12,7 12,5 12,6 13,5 14,9 12,3 12,0 4. FÝYATLAR Üretici Fiyatlarý 4,21 12,52 11,19 11,58 11,58 10,92 2,89 5,02 Tarým 3,50 11,53 10,20 2,53 2,53 4,43 4,30 11,60 Sanayi 4,41 12,63 11,21 13,81 13,81 12,52 2,56 3,53 Madencilik 15,78 18,32 13,17 13,57 13,57 12,40 5,00 3,92 Ýmalat Sanayii 4,12 13,01 10,43 12,33 12,33 11,78 1,92 2,57 Enerji 4,14 4,77 23,45 36,90 36,90 22,22 11,28 17,31 Tüketici Fiyatlarý Türkiye 8,16 10,12 10,55 9,65 9,65 10,86 8,60 7,12 Ankara 10,75 11,11 12,66 10,99 10,99 11,13 7,88 5,90 Ýstanbul 8,18 10,78 11,59 10,59 10,59 11,51 8,87 7,23 5. PARASAL GÖSTERGELER Emisyon Hacmi 33,5 39,8 25,1 36,7 36,7 9,9 6,0 12,1 Para Arzý (M1) 91,8 114,0 84,9 72,8 72,8 12,8 2,9 6,9 Para Arzý (M2) 118,0 122,6 101,8 94,2 94,2 23,2 15,7 17,6 Mevduat 43,5 42,5 27,1 17,4 17,4 16,0 14,3 19,7 Banka Kredileri 58,7 64,1 49,5 41,0 41,0 36,0 22,5 24,5 6. DIÞ TÝCARET Ýhracat 7,9 17,5 18,5 20,9 16,4 24,6 23,9 24,2 Ýthalat 14,8 25,2 19,5 17,8 19,4 19,1 14,6 22,3 Ýþçi Gelirleri 26,0 64,9 25,1 15,9 30,6 0,0-17,0 25,2 Turizm Gelirleri 0,4-1,8-8,8-12,8-7,2 8,0 0,9 8,6 7. DÖVÝZ KURLARI Nominal Döviz Kurlarý YTL/Dolar 0,3 6,5 12,0 7,5 6,6 5,9-7,7-14,3 YTL/Euro -8,1 6,0 17,0 16,6 7,6 15,4-1,0-7,6 Reel Döviz Kurlarý YTL/Dolar -4,4-1,7-0,5-3,5-2,5-3,8-13,4-17,2 YTL/Euro -12,4-2,2 3,9 4,7-1,6 4,7-7,1-10,9 Kaynak: TCMB, TÜÝK, TOBB Türkiye Odalar ve Borsalar Birliði 7

14 ÜÇ AYLIK EKONOMÝK RAPOR B. BÜYÜME VE ÜRETÝM a. Milli Gelir 2006 yýlýnda bir önceki yýla göre GSMH artýþ hýzý % 5 lik hedefi aþarak % 6 olmuþtur. Tarým sektörü katma deðeri % 2,9, sanayi sektörü katma deðeri % 7,4, hizmetler sektörü katma deðeri % 5,6 büyümüþtür (Tablo 2) yýlýnýn ilk üç aylýk döneminde % 6,4 olan GSMH artýþ hýzý, 2007 yýlýnýn ilk üç aylýk döneminde 0,4 puan artarak % 6,8 e yükselirken, tarým sektörü katma deðerinde % 2,9, sanayi sektörü katma deðerinde % 7,5, hizmetler sektörü katma deðerinde % 6,3 büyüme kaydedilmiþtir. Ýkinci üç aylýk dönemde büyüme hýzýnda önemli bir daralma yaþanmýþ, 2006 yýlýnýn ikinci üç aylýk döneminde % 9,3 olan GSMH artýþ hýzý, 2007 yýlýnýn ayný döneminde % 4,1 düzeyinde gerçekleþmiþtir. Sanayi sektörü katma deðeri % 4, hizmetler sektörü katma deðeri % 4,4 büyürken, tarým sektörü katma deðerinde % 2,1 oranýnda küçülme yaþanmýþtýr yýlýnýn üçüncü üç aylýk döneminde 2002 yýlýnýn birinci çeyreðinden sonra en düþük büyüme hýzý kaydedilmiþtir yýlýnýn ikinci üç aylýk döneminde % 4,3 olan GSMH artýþ hýzý, 2007 yýlýnýn ayný döneminde % 2 düzeyinde gerçekleþmiþtir. Sanayi sektörü katma deðeri % 3,7, hizmetler sektörü katma deðeri % 2,3 büyürken, tarým sektörü katma deðerinde % 7,8 küçülme gerçekleþmiþtir. Böylece 2007 yýlýnýn dokuz aylýk döneminde GSMH da % 4 artýþ gerçekleþmiþtir. Sanayi sektörü katma deðeri % 5, hizmetler sektörü katma deðeri % 4,2 artarken, tarým sektörü katma deðeri % 5,6 küçülmüþtür yýlýnýn ilk üç aylýk döneminde GSMH cari fiyatlarla % 20,2 büyüyerek milyon YTL olmuþtur. GSYÝH içinde tarým sektörünün payý % 3,9, sanayi sektörünün payý % 26,6 ve hizmetler sektörünün payý % 69,5 olmuþtur (Tablo 3). GSMH cari fiyatlarla ikinci üç aylýk dönemde % 10,6 büyüyerek milyon YTL olmuþtur. GSYÝH içinde tarým sektörünün payý % 4,6, sanayi sektörünün payý % 27,7 ve hizmetler sektörünün payý % 67,7 olarak gerçekleþmiþtir. 8 Türkiye Odalar ve Borsalar Birliði

15 (Temmuz-Eylül 2007) TABLO: 2 Deðiþim Deðiþim Deðiþim Deðiþim Deðiþim Ýktisadi Faaliyet Kollarý I. Dönem (%) II. Dönem (%) III. Dönem (%) IV. Dönem (%) TOPLAM (%) 1. TARIM , , , , ,9 A. Çiftçilik ve Hayvancýlýk , , , , ,4 B. Ormancýlýk 211 8, , , , ,2 C. Balýkçýlýk 109 6,8 92 7, , , , (Bin YTL) SABÝT FÝYATLARLA GAYRÝ SAFÝ MÝLLÝ HASILA (FAALÝYET KOLLARINA VE 1987 YILI ÜRETÝCÝ FÝYATLARINA GÖRE) Deðiþim Deðiþim Deðiþim I. Dönem (%) II. Dönem (%) III. Dönem (%) , , , , , , , , , ,3 94 3,0 81-4,6 2. SANAYÝ , , , , ,4 A. Madencilik ve Taþocakçýlýðý 343 4, , , , ,8 B. Ýmalat Sanayi , , , , ,4 C. Elektrik, Gaz, Su , , , , , , , , , , , , , , , , ,3 3. ÝNÞAAT 4. TÝCARET A. Toptan ve Perakende Ticaret B. Otel, Lokanta Hizmetleri 5. ULAÞTIRMA VE HABERLEÞME 6. MALÝ KURULUÞLAR 7. KONUT SAHÝPLÝÐÝ 8. SERBEST MESLEK VE HÝZMETLER 9. (-)ÝZAFÝ BANKA HÝZMETLERÝ 10. SEKTÖRLER TOPLAMI (1-9) 11. DEVLET HÝZMETLERÝ 12. KAR AMACI OLMAYAN Ö. HÝZ. KUR. 13. TOPLAM ( ) 14. ÝTHALAT VERGÝSÝ 15. GSYÝH (Alýcý Fiyatlarýyla) (13+14) 16. DIÞ ALEM NET FAKTÖR GELÝR. A. Dýþ Alemden Gelen B. (-) Dýþ Aleme Giden , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , ,0 89 1, , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , ,2 90 1, , , , , , , , , , , , , , , , , ,2 17. GSMH (Alýcý Fiyatlarýyla) (15+16) , , , , , , , ,0 Kaynak: TÜÝK Türkiye Odalar ve Borsalar Birliði 9

16 10 Türkiye Odalar ve Borsalar Birliði TABLO: 3 CARÝ FÝYATLARLA GAYRÝ SAFÝ MÝLLÝ HASILA (FAALÝYET KOLLARINA VE ÜRETÝCÝ FÝYATLARINA GÖRE) 2006 Deðiþim Deðiþim Deðiþim Deðiþim Deðiþim Ýktisadi Faaliyet Kollarý I. Dönem (%) II. Dönem (%) III. Dönem (%) IV. Dönem (%) TOPLAM (%) 1. TARIM , , , , ,3 A. Çiftçilik ve Hayvancýlýk , , , , ,7 B. Ormancýlýk , , , , ,1 C. Balýkçýlýk , , , , ,2 2. SANAYÝ , , , , ,1 A. Madencilik ve Taþocakçýlýðý , , , , ,9 B. Ýmalat Sanayi , , , , ,1 C. Elektrik, Gaz, Su , , , , ,3 (Bin YTL) 2007 Deðiþim Deðiþim Deðiþim I. Dönem (%) II. Dönem (%) III. Dönem (%) , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , ,8 ÜÇ AYLIK EKONOMÝK RAPOR 3. ÝNÞAAT , , , , ,5 4. TÝCARET , , , , ,0 A. Toptan ve Perakende Ticaret , , , , ,0 B. Otel, Lokanta Hizmetleri , , , , , , , , , , , , , , , , ,4 5. ULAÞTIRMA VE HABERLEÞME , , , , ,9 6. MALÝ KURULUÞLAR , , , , ,8 7. KONUT SAHÝPLÝÐÝ , , , , ,8 8. SERBEST MESLEK VE HÝZMETLER , , , , , , , , , , , , , , , , ,5 9. (-) ÝZAFÝ BANKA HÝZMETLERÝ , , , , ,8 10. SEKTÖRLER TOPLAMI (1-9) , , , , ,0 11. DEVLET HÝZMETLERÝ , , , , ,1 12. KAR AMACI OLMAYAN Ö. HÝZ. KUR , , , , ,4 13. TOPLAM ( ) , , , , , , , , , , , , , , , , , , , ,4 14. ÝTHALAT VERGÝSÝ , , , , ,2 15. GSYÝH (Alýcý Fiyatlarýyla) (13+14) , , , , ,3 16. DIÞ ALEM NET FAKTÖR GELÝR A. Dýþ Alemden Gelen , , , , , , , , , , , , , ,6 B. (-) Dýþ Aleme Giden , , , , ,3 17. GSMH (Alýcý Fiyatlarýyla) (15+16) , , , , , , , , , , ,5 Kaynak: TÜÝK

17 (Temmuz-Eylül 2007) 2007 yýlýnýn üçüncü üç aylýk döneminde GSMH cari fiyatlarla % 7,5 büyüyerek milyon YTL olmuþtur. GSYÝH içinde tarým sektörünün payý % 17,2, sanayi sektörünün payý % 22,2 ve hizmetler sektörünün payý % 60,6 olmuþtur. Milli gelir içinde en büyük aðýrlýða sahip olan özel nihai tüketim harcamalarý birinci üç aylýk dönemde % 2,1 artarken, devletin nihai tüketim harcamalarýnda % 8,8 artýþ olmuþtur. Toplam yatýrým harcamalarý % 3 artarken bunun içinde yer alan kamu yatýrým harcamalarý % 9,1, özel sektör yatýrým harcamalarý % 2,4 artmýþtýr (Tablo 4). Ýkinci üç aylýk dönemde özel nihai tüketim harcamalarý % 0,7 azalýrken, devletin nihai tüketim harcamalarýnda % 7,4 artýþ kaydedilmiþtir. Kamu yatýrým harcamalarý % 33,7 ve özel sektör yatýrým harcamalarý % 6,5 artmýþ, böylece toplam yatýrým harcamalarýnda % 9,6 lýk artýþ yaþanmýþtýr. Üçüncü üç aylýk dönemde özel nihai tüketim harcamalarýnda % 3,6, devletin nihai tüketim harcamalarýnda % 6,4 artýþ kaydedilmiþtir. Kamu yatýrým harcamalarý % 11,5 ve özel sektör yatýrým harcamalarý % 4,5 artmýþ, böylece toplam yatýrým harcamalarýnda % 5,7 lik artýþ olmuþtur. Harcamalar yöntemiyle GSYÝH yýlýn birinci üç aylýk döneminde % 16 lýk artýþla 128,063 milyon YTL, ikinci üç aylýk döneminde % 12,8 lik artýþla milyon YTL, üçüncü üç aylýk döneminde % 9,3 lük artýþla milyon olmuþtur (Tablo 5). Türkiye Odalar ve Borsalar Birliði 11

18 12 Türkiye Odalar ve Borsalar Birliði TABLO: 4 HARCAMALAR YÖNTEMÝYLE GAYRÝ SAFÝ YURTÝÇÝ HASILA (1987 YILI FÝYATLARIYLA) Deðiþim Deðiþim Deðiþim Deðiþim Deðiþim Harcama Bileþenleri I. Dönem (%) II. Dönem (%) III. Dönem (%) IV. Dönem (%) TOPLAM (%) Özel Nihai Tüketim Harcamalarý , , , , ,2 Gýda ve Ýçki , , , , ,1 Dayanýklý Tüketim Mallarý , , , , ,9 Yarý Dayanýklý ve Dayanýksýz Tüketim Mallarý , , , , ,8 Enerji, Ulaþtýrma, Haberleþme , , , , ,9 Hizmetler , , , , ,0 Konut Sahipliði , , , , , (Bin YTL) Deðiþim Deðiþim Deðiþim I. Dönem (%) II. Dönem (%) III. Dönem (%) , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , ,4 ÜÇ AYLIK EKONOMÝK RAPOR Devletin Nihai Tüketim Harcamalarý , , , , ,6 Maaþ, Ücret , , , , ,0 Diðer Cari , , , , ,0 Gayri Safi Sabit Sermaye Oluþumu , , , , ,0 Kamu Sektörü , , , , ,2 Makine Teçhizat , , , , ,5 Bina Ýnþaatý 77-17, , , , ,5 Bina Dýþý Ýnþaat , , , , ,3 Özel Sektör , , , , ,4 Makine Teçhizat , , , , ,9 Bina Ýnþaatý , , , , ,4 Stok Deðiþmeleri Mal ve Hizmet Ýhracatý , , , , ,5 (Eksi) Mal ve Hizmet Ýthalatý , , , , ,1 Gayri Safi Yurtiçi Hasýla , , , , ,1 Ýstatistiki Hata Gayri Safi Yurtiçi Hasýla (*) , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , ,5 Kaynak: TÜÝK (*) Üretim yoluyla gayri safi yurtiçi hasýla

19 Bina Dýþý Ýnþaat , , , , ,5 (Temmuz-Eylül 2007) (Bin YTL) 2007 Deðiþim Deðiþim Deðiþim I. Dönem (%) II. Dönem (%) III. Dönem (%) , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , ,4 5,7 9,3 7,2 31,6 25,9 16,0 20,1 13,4 8,3 12,8 10,7 - TABLO: 5 HARCAMALAR YÖNTEMÝYLE GAYRÝ SAFÝ YURTÝÇÝ HASILA (CARÝ FÝYATLARLA) Deðiþim Deðiþim Deðiþim Deðiþim Deðiþim Harcama Bileþenleri I. Dönem (%) II. Dönem (%) III. Dönem (%) IV. Dönem (%) TOPLAM (%) 2006 Özel Nihai Tüketim Harcamalarý , , , , ,5 Gýda ve Ýçki , , , , ,1 Dayanýklý Tüketim Mallarý , , , , ,0 Yarý Dayanýklý ve Dayanýksýz Tüketim Mallarý , , , , ,8 Enerji, Ulaþtýrma, Haberleþme , , , , ,9 Hizmetler , , , , ,9 Konut Sahipliði , , , , ,8 Devletin Nihai Tüketim Harcamalarý , , , , ,8 Maaþ, Ücret , , , , ,1 Diðer Cari , , , , ,9 Gayri Safi Sabit Sermaye Oluþumu , , , , ,1 Kamu Sektörü , , , , ,6 Makine Teçhizat , , , , ,8 Bina Ýnþaatý , , , , ,9 Özel Sektör , , , , ,1 Makine Teçhizat , , , , ,2 Bina Ýnþaatý , , , , , ,7 24,9 14,8 18,3 6,3 14,5 11,1 13,8 21,3 30,6 18,5 21,4 32,9 32,0 14,3 19,0 22,5 21,0 14,6 18,1 - Kaynak: TÜÝK (*) Üretim yoluyla gayri safi yurtiçi hasýla Türkiye Odalar ve Borsalar Birliði 13

20 ÜÇ AYLIK EKONOMÝK RAPOR b. Üretim 2006 yýlýnda toplam imalat sanayi üretiminde bir önceki yýla göre % 5,5 artýþ olmuþtur (Tablo 6). TABLO: 6 ÝMALAT SANAYÝ ÜRETÝM ENDEKSÝ (1997=100) Bir Önceki Yýl Ayný Döneme Bir Önceki Döneme Göre Üretim Endeksi Göre Deðiþim (%) Deðiþim (%) Dönemler I. Dönem 119,6 122,9 132,6 2,8 7,9-7,2-5,6 II. Dönem 132,3 143,0 146,0 8,1 2,1 16,4 10,1 III. Dönem 133,9 140,7 144,7 5,1 2,8-1,6-0,9 IV. Dönem 132,5 140,4 6,0-0,2 Yýllýk Ortalama 129,6 136,8 5,5 Kaynak: TÜÝK Not: TÜÝK tarafýndan açýklanan Aylýk Sanayi Üretim Anketinden hesaplanmýþtýr. Toplam imalat sanayi üretiminde 2007 yýlýnýn birinci üç aylýk döneminde geçen yýlýn ayný dönemine göre % 7,9 artýþ olurken, bir önceki döneme göre % 5,6 düþüþ olmuþtur. Ýkinci üç aylýk dönemde imalat sanayi üretim artýþý geçen yýlýn ayný dönemine göre % 2,1 düzeyinde kalýrken, bir önceki döneme göre % 10,1 düzeyinde gerçekleþmiþtir. Üçüncü üç aylýk dönemde imalat sanayi üretim artýþý geçen yýlýn ayný dönemine göre % 2,8 artýþ gösterirken, bir önceki döneme göre % 0,9 düþüþ göstermiþtir. 14 Türkiye Odalar ve Borsalar Birliði

21 (%) Grafik: 1 ÝMALAT SANAYÝ ÜRETÝM ENDEKSÝ (Bir Önceki Yýlýn Ayný Dönemine Göre Deðiþim) ,9 8, ,1 6, ,8 2,1 2,8 Türkiye Odalar ve Borsalar Birliði Dönemler (Temmuz-Eylül 2007)

22 ÜÇ AYLIK EKONOMÝK RAPOR 2006 yýlýnda imalat sanayi kapasite kullaným oraný bir önceki yýla göre 0,7 puan artarak % 81, özel sektör kapasite kullaným oraný 0,6 puan artarak % 79,6, kamu sektörü kapasite kullaným oraný 3,1 puan artarak % 89,4 düzeyinde gerçekleþmiþtir (Tablo 7). TABLO: 7 ÝMALAT SANAYÝ KAPASÝTE KULLANIM ORANLARI (Üretim Deðeri Aðýrlýklý) (%) Dönemler Toplam Devlet Özel Toplam Devlet Özel I. Dönem 77,8 83,3 76,9 80,1 85,3 79,3 II. Dönem 82,7 90,4 81,4 82,8 88,0 82,0 III. Dönem 81,3 93,1 79,4 81,8 89,4 80,6 IV. Dönem 82,3 90,7 80,8 Yýllýk Ortalama 81,0 89,4 79,6 Kaynak: TÜÝK Not: TÜÝK tarafýndan açýklanan Ýmalat Sanayi Aylýk Eðilim Anketi'nden hesaplanmýþtýr. Ýmalat sanayi kapasite kullaným oraný 2007 yýlýnýn ilk üç aylýk döneminde bir önceki yýlýn ayný dönemine göre 2,3 puanlýk artýþla % 80,1 e, özel sektör kapasite kullaným oraný 2,4 puanlýk artýþla % 79,3 e, kamu sektörü kapasite kullaným oraný 2 puanlýk artýþla % 85,3 e yükselmiþtir. Ýkinci üç aylýk dönemde toplam kapasite kullaným oraný bir önceki yýlýn ayný dönemine göre 0,1 puanlýk artýþla % 82,8 e, özel sektör kapasite kullaným oraný 0,6 puanlýk artýþla % 82 ye yükselirken, kamu sektörü kapasite kullaným oraný 2,4 puanlýk düþüþle % 88 e gerilemiþtir. Üçüncü üç aylýk dönemde toplam kapasite kullaným oraný bir önceki yýlýn ayný dönemine göre 0,5 puanlýk artýþla % 81,8 e, özel sektör kapasite kullaným oraný 1,2 puanlýk artýþla % 80,6 ya yükselirken, kamu sektörü kapasite kullaným oraný 3,7 puanlýk düþüþle % 89,4 e gerilemiþtir yýlýnýn Ocak-Mart döneminde 2006 yýlýnýn ayný dönemine göre seçilmiþ sanayi maddeleri içinde en yüksek üretim artýþý % 143,8 ile küp þeker, % 108,4 16 Türkiye Odalar ve Borsalar Birliði

23 (Temmuz-Eylül 2007) ile pik ve % 36,4 ile þarap üretiminde olurken, en yüksek üretim düþüþü % 47,3 ile kristal þeker, % 16,8 ile sentetik dokuma ve % 8,2 ile karo fayans üretiminde görülmüþtür (Tablo 8-9). Nisan-Haziran döneminde 2006 yýlýnýn ayný dönemine göre seçilmiþ sanayi maddeleri içinde en yüksek üretim artýþý % 245,5 ile küp þeker, % 76,3 ile pik ve % 40,9 ile alümina üretiminde olurken, en yüksek üretim düþüþü % 74,6 ile normal benzin, % 27,6 ile teneke rulo sac ve % 23 ile sentetik dokuma üretiminde olmuþtur. TABLO: 8 SEÇÝLMÝÞ SANAYÝ MADDELERÝNÝN ÜRETÝMÝ (Ton) Maddeler I II III IV Toplam I II III Taþkömürü Linyit (Bin Ton) Ham Petrol Doðalgaz (Bin m³) Buðday Unu Kristal Þeker Küp Þeker Raký (45) (Bin Litre) Þarap (Bin Litre) Bira (Bin Litre) Filtreli Sigara Pamuk Ýpliði Sentetik Ýplik Pamuklu Dokuma (Bin Metre) Sentetik Dokuma (Bin Metre) Yazý Kaðýdý Karton Normal Benzin Kurþunsuz Benzin Motorin Fuel Oil L.P.G Polietilen PVC+PCC Kompound Binek Oto Dýþ Lastiði (Bin Adet) Karo Fayans (Bin m²) Çimento Pik Teneke Rulo Sac Alümina Bakýr Teller Elektrik (Milyon KWS) Kaynak: TÜÝK Türkiye Odalar ve Borsalar Birliði 17

24 ÜÇ AYLIK EKONOMÝK RAPOR Yýllýk Temmuz-Eylül döneminde 2006 yýlýnýn ayný dönemine göre seçilmiþ sanayi maddeleri içinde en yüksek üretim artýþý % 2086,6 ile küp þeker, % 63,4 ile pik ve % 39,1 ile bakýr teller üretiminde olurken, en yüksek üretim düþüþü % 51 ile kristal þeker, % 37,7 ile sentetik dokuma ve % 29,1 ile teneke rulo sac üretiminde kaydedilmiþtir. TABLO: 9 SEÇÝLMÝÞ SANAYÝ MADDELERÝ ÜRETÝMÝNÝN DEÐÝÞÝM ORANLARI Maddeler /I 2006/II 2006/III 2006/IV 2007/I 2007/II 2007/III 2006/I 2006/II 2006/III 2006/IV 2007/I 2007/II 2007/III Taþkömürü 0,7 6,2-20,0 5,8 18,6 5,8 9,0 11,5 1,8 7,5-1,2 9,6-9,1 10,7 1,1 Linyit 9,7 11,5 14,9 13,4 1,4 9,3 31,6 15,7-14,1-6,2 22,4 2,8-7,4 13,0 7,6 Ham Petrol -4,6-6,0-3,2-3,1-6,1-2,2-1,6-3,1-7,6 4,8 2,6-5,5-3,7 5,4 1,0 Doðalgaz -36,5 5,4-48,3-56,9-41,6-6,7 25,8 12,2-27,1-53,6-0,3 72,9 16,4-37,4-11,0 Buðday Unu -4,2 13,9-16,0-1,2-8,7 19,0 8,5 7,6-14,2 3,4 12,0-8,0 11,7-5,7 11,1 Kristal Þeker -6,4 41, ,4-9,6-47, ,0-88,7-97,9 2531,2 1328,8-93,4 - - Küp Þeker 6,3 344,8 58,7 185,9-38,3 143,8 245,5 2086,6-69,3-5,4-35,6 230,4 21,1 34,1 307,4 Raký (45) -14,1 29,4-29,2-44,7-0,7 9,4 15,9 10,4-16,5-38,0 6,6 80,0-8,0-34,4 1,6 Þarap -3,5-41,6 7,2-2,4 20,3 36,4-17,1-19,8-41,0 124,8-7,4-2,0-33,1 36,6-10,4 Bira 1,4 4,0-3,1-1,7 12,8 0,3-0,7-4,0 33,6 41,1 2,1-41,4 18,9 39,6-1,3 Filtreli Sigara 23,2 27,8 18,4 15,6 33,7 15,2-16,0-14,4 18,4 19,9-4,4-1,6 2,1-12,6-2,5 Pamuk Ýpliði 13,7-20,5 85,5 20,6 8,1 8,9 10,8-2,8-2,2 9,5 1,3-0,3-1,5 11,4-11,2 Sentetik Ýplik -0,9-15,7 8,4 8,9-2,5 4,9 4,9 1,3-8,1 6,7 3,5-3,9-1,2 6,7 0,0 Pamuklu Dokuma 11,3-8,5 9,5 8,6 40,4 20,3 33,2-8,4 11,1 7,6 0,7 16,7-4,9 19,2-30,8 Sentetik Dokuma -14,3-16,5-24,4 24,4-38,6-16,8-23,0-37,7-3,4-10,1 42,3-50,3 30,8-16,8 15,1 Yazý Kaðýdý 1,9 1,5 6,8 2,3-2,9 13,1 6,3-16,8-17,3 22,6 7,4-10,7-3,7 15,2-16,0 Karton -0,2-16,6 19,5-6,0 5,9 13,0 2,7 20,6-6,6 18,7-10,2 6,4-0,3 7,9 5,4 Normal Benzin -1,1 75,2 4,6-26,4-15,5 0,9-74,6 1,0-24,4 12,8-21,2 25,7-9,8-71,6 213,8 Kurþunsuz Benzin 11,5 4,9 15,4 14,1 11,0 11,2 5,1 16,3-13,7 20,2 6,9 0,1-13,6 13,7 18,3 Motorin 0,9-19,0-0,2 6,4 14,4 17,8-2,7-10,4-24,1 47,4 7,1-4,5-21,9 21,8-1,4 Fuel Oil 6-3,1-12,8 4,0-10,7 8,1 18,2-18,4-10,2 3,1 15,9-24,1 19,0 12,7-20,0-16,4 L.P.G. 4,4 3,1 9,5 3,4 1,6 5,5-7,1-9,6-14,9 20,0 2,7-3,2-11,5 5,7 0,0 Polietilen 40,6 182,1 73,5-4,1 13,5 9,3-14,5 6,8 18,9 4,9-3,0-6,1 14,4-17,9 21,1 PVC+PCC Kompound 1,4 28,8 13,6 0,0-25,3 24,1 1,0 8,6-15,6 10,0-1,1-18,7 40,2-10,5 6,4 Binek Oto Dýþ Lastiði -0,3-3,6-5,1 12,2-3,8 3,7 3,4-13,2-3,2 4,4 6,9-11,1 4,4 4,1-10,2 Karo Fayans 3,4 11,4 7,5 6,1-9,8-8,2-1,4-2,5-12,1 18,4 3,7-16,4-10,6 27,1 2,6 Çimento 15,0 12,6 19,1 14,3 12,7 17,0-0,7 0,4-18,9 81,5-4,0-20,3-15,8 54,0-2,9 Pik -10,5-29,3-21,8 40,8-9,1 108,4 76,3 63,4-16,4 67,5-19,4-19,4 91,6 41,6-25,3 Teneke Rulo Sac -5,6-48,3-10,6 21,3 18,2 30,3-27,6-29,1-29,8 84,7 44,7-37,0-22,6 2,5 41,8 Alümina 24,5-8,3-25,0 194,4 78,1 6,5 40,9 10,6 72,0-20,6 24,1 5,1 2,9 5,1-2,6 Bakýr Teller 16,1 16,9 32,6 10,6 4,9 19,6 14,6 39,1 7,0 16,9-17,9 2,2 22,0 12,0-0,4 Elektrik 8,4 8,4 8,7 9,5 7,2 7,9 9,1 9,7 1,7-1,6 11,0-3,5 2,3-0,5 11,6 Kaynak: TÜÝK Bir Önceki Yýl Ayný Döneme Göre Bir Önceki Döneme Göre 2007 yýlýnýn ilk üç aylýk döneminde seçilmiþ dayanýklý tüketim mallarýnda bir önceki yýlýn ayný dönemine göre en yüksek üretim artýþý % 86,8 ile bulaþýk makinesi, % 38 ile çamaþýr makinesi ve % 31,5 ile de buzdolabý üretiminde olmuþtur. Üretimde en yüksek düþüþ % 32,6 ile televizyon, % 22,6 ile kamyon ve % 16,2 ile minibüs-midibüs üretiminde gerçekleþmiþtir (Tablo 10-11). (%) 18 Türkiye Odalar ve Borsalar Birliði

25 (Temmuz-Eylül 2007) TABLO: 10 SEÇÝLMÝÞ DAYANIKLI TÜKETÝM MALLARININ ÜRETÝMÝ (Adet) Maddeler I II III IV Toplam I II III Traktör Buzdolabý Bulaþýk Makinesi Çamaþýr Makinesi Elektrik Süpürgesi Fýrýn Televizyon Otomobil Minibüs-Midibüs Otobüs Kamyonet Kamyon Kaynak: TÜÝK TABLO: 11 SEÇÝLMÝÞ DAYANIKLI TÜKETÝM MALLARI ÜRETÝMÝNÝN DEÐÝÞÝM ORANLARI (%) Yýllýk Bir Önceki Yýl Ayný Döneme Göre Bir Önceki Döneme Göre Maddeler /I 2006/II 2006/III 2006/IV 2007/I 2007/II 2007/III 2006/I 2006/II 2006/III 2006/IV 2007/I 2007/II 2007/III Traktör 11,4 21,6 27,3-3,9 0,8-9,7-21,2-12,5 12,0 11,7-27,4 11,0 0,3-2,5-19,3 Buzdolabý 22,1-30,8 132,7 10,2 35,3 31,5 0,0-3,4-3,3 66,9-7,7-9,2-6,0 26,9-10,8 Bulaþýk Makinesi 52,2 6,3 124,9 29,2 74,2 86,8 56,0 69,3 2,3 29,8-12,6 50,2 9,7 8,4-5,2 Çamaþýr Makinesi 22,0 19,9 30,2 19,5 19,7 38,0 6,1-23,1-15,7 17,1 14,7 5,7-2,8-9,9-16,9 Elektrik Süpürgesi 23,2 30,7 14,2 7,9 41,6 10,5 7,8 15,2 11,2 14,2-17,5 35,1-13,2 11,4-11,8 Fýrýn 15,8 29,0 32,4 11,2-3,8-9,8-2,6 1,0 5,4 1,1-1,3-8,5-1,2 9,2 2,2 Televizyon -12,6 5,2-13,7-22,9-16,9-32,6-33,2-30,6-16,8-20,1-1,9 27,3-32,5-20,7 1,9 Otomobil 19,0 15,4 19,9 0,2 39,5 13,4 5,7 20,6 7,5 29,6-30,0 43,0-12,6 20,8-20,1 Minibüs-Midibüs -21,3-20,2-25,0-26,0-13,4-16,2-27,3-18,3-24,3 6,1-3,3 11,5-26,7-8,0 8,6 Otobüs 13,1 14,6 30,7 7,8-0,6-0,3-14,3 16,8-2,4 26,9-30,9 16,1-2,0 9,1-5,9 Kamyonet 6,4 17,0-6,3 13,8 3,3 4,7 25,9 8,0-0,8-9,5 4,8 9,8 0,5 8,9-10,1 Kamyon -10,6-0,1 1,4-21,4-22,4-22,6-30,9-8,3-13,5 26,8-30,9 2,3-13,6 13,1-8,3 Kaynak: TÜÝK Seçilmiþ dayanýklý tüketim mallarýnda ikinci üç aylýk dönemde, bir önceki yýlýn ayný dönemine göre en yüksek üretim artýþý % 56 ile bulaþýk makinesi, % 25,9 ile kamyonet ve % 7,8 ile de elektrik süpürgesi üretiminde olmuþtur. Üretimde en yüksek düþüþ % 33,2 ile televizyon, % 30,9 ile kamyon ve % 27,3 ile minibüs-midibüs üretiminde gerçekleþmiþtir. Türkiye Odalar ve Borsalar Birliði 19

26 ÜÇ AYLIK EKONOMÝK RAPOR Üçüncü üç aylýk dönemde seçilmiþ dayanýklý tüketim mallarýnda, bir önceki yýlýn ayný dönemine göre en yüksek üretim artýþý % 69,3 ile bulaþýk makinesi, % 20,6 ile otomobil ve % 16,8 ile de otobüs üretiminde olmuþtur. Üretimde en yüksek düþüþ % 30,6 ile televizyon, % 23,1 ile çamaþýr makinesi ve % 18,3 ile minibüs-midibüs üretiminde görülmüþtür yýlýnýn Ocak-Mart döneminde seçilmiþ dayanýklý tüketim mallarýnda, bir önceki yýlýn ayný dönemine göre televizyon satýþlarýnda % 27,8, kamyon satýþlarýnda % 19,7, fýrýn satýþlarýnda % 11 düþüþ, diðerlerinin satýþlarýnda ise artýþ olmuþtur. En yüksek artýþ % 64,5 ile bulaþýk makinesi, % 28,3 ile çamaþýr makinesi ve % 25,2 ile otobüs satýþlarýnda gerçekleþmiþtir (Tablo 12-13). TABLO: 12 SEÇÝLMÝÞ DAYANIKLI TÜKETÝM MALLARININ SATIÞI 2006 Mallar I II III IV Toplam I II III Traktör Buzdolabý Bulaþýk Makinesi Çamaþýr Makinesi Elektrik Süpürgesi Fýrýn Televizyon Otomobil Minibüs-Midibüs Otobüs Kamyonet Kamyon Kaynak: TÜÝK 2007 (Adet) Mallar TABLO: 13 SEÇÝLMÝÞ DAYANIKLI TÜKETÝM MALLARI SATIÞLARININ DEÐÝÞÝM ORANLARI Yýllýk /I 2006/II 2006/III 2006/IV 2007/I 2007/II 2007/III 2006/I 2006/II 2006/III 2006/IV 2007/I 2007/II 2007/III Traktör 11,5 15,4 27,0-7,3 10,2 0,8-27,9-5,3 28,7 9,3-29,4 10,9 17,8-21,9-7,2 Buzdolabý 16,0 7,5 23,0 11,7 20,6 25,0 3,7-2,9-11,6 56,9 1,4-14,3-8,4 30,2-5,1 Bulaþýk Makinesi 35,6-4,8 61,5 20,2 72,6 64,5 57,2 85,1 5,3 36,2-17,2 45,3 0,4 30,2-2,5 Çamaþýr Makinesi 23,3 29,6 26,6 21,7 18,3 28,3-3,7-16,2-18,7 12,7 20,2 7,3-11,8-15,4 4,6 Elektrik Süpürgesi 20,2 20,4 7,0 6,2 51,9 6,0 10,1 4,1 21,7 8,0-9,6 27,9-15,0 12,2-14,6 Fýrýn -4,7 0,4-1,4 0,0-16,4-11,0 6,9 8,8-18,3 1,0 23,3-17,8-13,0 21,4 25,4 Televizyon -12,7 6,1-8,4-28,6-15,9-27,8-35,8-26,9-24,3-9,2-11,8 38,7-35,0-19,2 0,5 Otomobil 17,7 17,4 19,9 15,7 17,2 14,5 4,6 7,8-4,8 33,5-22,2 18,6-7,0 22,0-19,8 Minibüs-Midibüs -25,0-31,2-28,7-23,7-17,2 3,9-7,5-5,0-41,8 26,6 3,8 8,3-27,0 12,7 6,5 Otobüs 6,1-6,3 13,4 10,3 6,2 25,2 1,5 9,3-19,1 35,5-11,7 9,7-4,7 10,0-4,9 Kamyonet 4,4 13,7-4,6 9,5 1,1 5,9 17,2 16,5-6,7-2,3 0,8 10,0-2,3 8,1 0,3 Kamyon -18,1-6,4-4,6-30,1-28,5-19,7-34,9-9,9-31,0 37,4-28,5 5,5-22,5 11,5-1,2 Kaynak: TÜÝK Bir Önceki Yýl Ayný Döneme Göre Bir Önceki Döneme Göre (%) 20 Türkiye Odalar ve Borsalar Birliði

27 (Temmuz-Eylül 2007) Nisan-Haziran döneminde seçilmiþ dayanýklý tüketim mallarýnda, bir önceki yýlýn ayný dönemine göre en yüksek oranlý düþüþ % 35,8 ile televizyon, % 34,9 ile kamyon, % 27,9 ile traktör satýþlarýnda olurken, en yüksek artýþ % 57,2 ile bulaþýk makinesi, % 17,2 ile kamyonet ve % 10,1 ile elektrik süpürgesi satýþlarýnda gerçekleþmiþtir. Temmuz-Eylül döneminde seçilmiþ dayanýklý tüketim mallarýnda, bir önceki yýlýn ayný dönemine göre en yüksek oranlý düþüþ % 26,9 ile televizyon, % 16,2 ile çamaþýr makinesi, % 9,9 ile kamyon satýþlarýnda olurken, en yüksek artýþ % 85,1 ile bulaþýk makinesi, % 16,5 ile kamyonet ve % 9,3 ile otobüs satýþlarýnda gerçekleþmiþtir. C. YATIRIMLAR 2008 yýlýnda milyon YTL lik sabit sermaye yatýrýmý yapýlmasý programlanmýþtýr. Bu yatýrýmýn milyon YTL lik kýsmýnýn kamu kesimi, milyon YTL lik kýsmýnýn özel kesim tarafýndan gerçekleþtirilmesi öngörülmüþtür (Tablo 14). TABLO: 14 SEKTÖRLER ÝTÝBARÝYLE SABÝT SERMAYE YATIRIMLARI (Cari Fiyatlarla, Milyon YTL) 2007 (1) 2008 (2) Pay (%) Sektörler Toplam Kamu Özel Toplam Kamu Özel Toplam Kamu Özel Tarým ,3 7,6 3,4 Madencilik ,8 2,5 1,6 Ýmalat ,3 1,5 41,9 Enerji ,9 9,1 2,5 Ulaþtýrma ,5 30,4 15,3 Turizm ,0 0,4 7,5 Konut ,6 1,7 16,8 Eðitim ,2 10,8 1,2 Saðlýk ,9 6,3 5,8 Diðer Hizmetler ,4 29,6 3,9 TOPLAM ,0 100,0 100,0 (1) Gerçekleþme tahmini (2) Program Kaynak: DPT Türkiye Odalar ve Borsalar Birliði 21