HAFTALIK EKONOMİ VE FİNANS BÜLTENİ İKTİSADİ ARAŞTIRMALAR BÖLÜMÜ

Transkript

1 HAFTALIK EKONOMİ VE FİNANS BÜLTENİ İKTİSADİ ARAŞTIRMALAR BÖLÜMÜ 21 Kasım 2011 / 46 İktisadi Araştırmalar Bölümü İzlem Erdem - Müdür izlem.erdem@isbank.com.tr Figen Yılmaz - Müd. Yrd. figen.yilmaz@isbank.com.tr Özgür Demirtaş - İktisat Uzmanı ozgur.demirtas@isbank.com.tr Hatice Erkiletlioğlu - İktisat Uzmanı hatice.erkiletlioglu@isbank.com.tr İlker Şahin - İktisat Uzm. Yrd. ilker.sahin@isbank.com.tr Ahmet Aşarkaya - İktisat Uzm. Yrd. ahmet.asarkaya@isbank.com.tr Neden Önemli TCMB Ödemeler Dengesi Ödemeler dengesi, geniş anlamıyla, bir ekonomide yerleşik kişilerin, yurtdışında yerleşikler ile belli bir dönem içinde yapmış oldukları ekonomik işlemlerin sistematik kayıtlarını elde etmek üzere hazırlanmaktadır. Ödemeler dengesi istatistikleri, Cari İşlemler ile Sermaye ve Finans hesaplarından oluşmaktadır. Cari işlemler; reel kaynaklarla (mal, hizmet, gelir) ilgili işlemleri ve cari transferleri; sermaye ve finans hesapları ise reel kaynak akımlarının finansmanını gösterir. Cari açık ; bir ülkenin ihraç ettiği mal ve hizmetlerden elde ettiği gelirin, ülkenin yurt dışından ithal ettiği mal ve hizmetlere yaptığı ödemelerden az olmasıdır. Bunda, yurtiçi büyüme oranı, reel döviz kuru, üretimdeki verimlilik, rekabet gücü, enerji ithalatı gibi birçok faktör etkilidir. Cari açığın seviyesinin yanı sıra finansman yapısı, ülkenin dış şoklara karşı kırılganlığı açısından önemli bir gösterge olarak yorumlanmaktadır. Cari açığın Haftaya Bakış Geçtiğimiz hafta Türkiye ye ilişkin açıklamalar ve veriler beklentiler paralelinde yatay bir seyre işaret ederken, Euro Alanı ndaki bozulmanın ve belirsizliklerin sürdüğü görüldü. ABD verileri ise piyasa beklentilerini karşıladı. TÜİK in açıkladığı rakamlara göre Temmuz-Eylül döneminde işsizlik bir önceki yılın aynı dönemine göre 2,2 puan azalarak %9,2 düzeyinde gerçekleşti yılının aynı dönemine göre iş gücü 1,24 milyon kişi artarken, istihdam 1,7 milyon kişi yükseldi. Tarım dışı sektörlerdeki istihdam artışının ise bin kişi olduğu görülüyor. Diğer yandan, mevsim etkilerinden arındırılan rakamlara göre Türkiye de işsizlik oranı %9,6 seviyesinde bulunuyor. Eylül ayında sanayi ciro ve sipariş endeksi hem aylık hem de yıllık bazda hızlı biçimde yükseldi. Ciro endeksi Eylül de bir önceki yılın aynı ayına göre %40,3, bir önceki aya göre ise %6,8 artış kaydetti. Yıllık bazda en hızlı yükseliş enerji fiyatlarında yaşanan yukarı yönlü harekete bağlı olarak enerji sektöründe görülürken, sektörün cirosu yıllık bazda %76,1 arttı. Diğer taraftan sanayi sipariş endeksi Eylül ayında 2010 un aynı ayına göre %34,7, Ağustos a göre %9,7 yükseldi. Yıllık bazda siparişi en hızlı artan sektör %191,7 ile diğer ulaşım araçları olurken, onu %50 ile ana metal sanayi takip ediyor. TCMB Eylül ayı ödemeler dengesi istatistiklerini açıkladı. Türkiye ekonomisinin başat sorunu olarak görülen cari açık, Eylül ayında $6,8 milyar olarak gerçekleşti. Böylece cari açık Ocak-Eylül döneminde $60,7 milyara, 12 aylık kümülatif rakamlara göre ise $77,5 milyara yükseldi. TCMB nin cari açığı azaltmaya dönük aldığı tedbirlerin etkilerinin gecikmeli biçimde ortaya çıkacağı ve Kasım ayından sonra cari açığın yönünü aşağı çevireceği tahmin ediliyor. Geçtiğimiz hafta Bakanlar Kurulu na gerçekleştirdiği sunumda cari açığın kontrol altına alındığını, bunun yanı sıra cari açığın finansman kalitesinin de yükseldiğini ifade eden TCMB Başkanı Erdem Başçı, kısa vadeli vergi tedbirlerinin enflasyon üzerindeki yukarı yönlü etkisinin yılsonuna kadar kendisini hissettireceğini, ancak 2012 başından itibaren enflasyonun yeniden düşüşe geçeceğini tahmin ettiklerini açıkladı. Euro Alanı na ilişkin kaygılar sıcaklığını korumaya devam ediyor. Geçtiğimiz hafta İspanya, İtalya ve Fransa nın gerçekleştirdikleri tahvil ihraçlarında borçlanma faiz oranları bu ülkelere dönük risklerin devam etmesi nedeniyle tarihi yüksek seviyelere ulaştı. Ayrıca, gerçekleştirilen ihalelerde Bölge ekonomilerine ait borçlanma senetlerinin faiz gelirlerinin Almanya ya ait tahvillerin getirilerinin oldukça üzerinde gerçekleştiği görüldü. İtalya ve Yunanistan da teknokrat hükümetlerin güven oylamasının ardından maliye politikalarında sıkılaşmaya gidecekleri yönündeki beklentiler güçlenirken, ECB Başkanı Mario Draghi, Euro Alanı na ilişkin aşağı yönlü risklerin arttığını ve Bölge nin gelişmiş ülkelerinin KAPANIŞ VERİLERİ (18 Kasım) İMKB-100 : / $ : 1,3509 USD : 1,8072 $ / : 76,91 EURO : 2,4469 Petrol ($/varil) : 107,12 Gösterge Tahvil Bileşik Faizi : %10,58 Altın ($/ons) : 1.722,35

2 21 Kasım 2011 Neden Önemli doğrudan yatırımlar gibi borç yaratmayan ve uzun vadeli yabancı kaynaklarla finansmanı olumlu, portföy yatırımları gibi kısa vadeli ve borç yaratan kaynaklarla finansmanı daha olumsuz değerlendirilmektedir. ABD Perakende Satışlar Verisi Ait olduğu dönemde perakende satış yapılan mağazalarda kesilen fatura tutarını yansıtan veri, hemen her türlü dayanıklı ve dayanıksız malı kapsıyor. Piyasadaki ekonomik aktivitenin üçte ikisinin tüketici harcamalarından oluşması, perakende satışları önemli bir veri haline getiriyor. Perakende satışlar verisi, ekonomik konjonktüre ilişkin önemli ipuçları içeriyor. Azalan perakende satışlar durgunluğa işaret ederken, büyük oranda artan satışlar enflasyonist baskıya neden oluyor. Ayrıca bu veri, yatırımcılara perakende satış yapılan sektörlerin içinde bulunduğu durum hakkında ipuçları vermesi ile yol gösterici olabiliyor. Haftaya Bakış pek çoğu üzerindeki baskı nedeniyle ekonomik aktivitenin kaçınılmaz biçimde yavaşlayacağını ifade etti çeyrekte Euro Alanı GSYH sı bir önceki döneme göre %0,2 yükseldi. Çeyreklik bazda yatay bir seyre girdiği gözlenen Euro Alanı ndaki ekonomik büyüme bir önceki yılın aynı dönemine göre ise %1,4 olarak gerçekleşirken yıllık büyüme oranındaki aşağı yönlü seyir dikkat çekiyor. Nitekim, Euro Alanı GSYH sının 2011 ilk çeyrekte %2,4, 2. çeyrekte %1,6 büyüdüğü görülüyor. Euro Alanı Eylül ayı sanayi üretim verisine göre Bölge nin üretimi bir önceki aya göre %2 düştü. Bölge ülkelerinden Portekiz ve İtalya nın üretiminde yaşanan sırasıyla %5,8 ve %4,8 lik düşüşler özellikle dikkat çekiyor. Diğer taraftan, Euro Alanı sanayi üretimi yıllık bazda %2,2 arttı. Öte yandan geçtiğimiz hafta ABD den gelen makroekonomik veriler olumlu bir tablo çizdi. ABD de Ekim ayında sanayi üretimi bir önceki aya göre beklentileri aşarak %0,7 arttı. İmalat sanayinde yaşanan %0,5 lik yükselişin yanı sıra madencilikte de %2,3 lük sert bir artış kaydedildi. İmalat sanayinde kaydedilen %0,5 lik yükselişin önemli ölçüde otomotiv üretimindeki artıştan kaynaklandığı görülürken, tüketim malları genelinde üretim %0,5 yükseldi. Yıllık bazda 2011 ortasından itibaren yatay seyreden sanayi üretim artış hızı, yönünü yukarı çevirmiş oldu. Sanayi üretimindeki olumlu seyir kapasite kullanım oranını da etkiledi. Ekim ayında bir önceki ayın revize rakamına göre 0,5 puan artan KKO %77,8 düzeyinde gerçekleşti. Ekim ayında öne çıkan bir diğer veri perakende satışlar verisi oldu. Buna göre Eylül ayında %1,1 artış ile güçlü bir ivme yakalayan perakende satışlar, Ekim de de beklentilerin üzerinde %0,5 yükseldi. Enerji fiyatlarında yaşanan düşüşlere bağlı olarak ABD Ekim ayı enflasyon rakamları beklentilerin altında kalmasının yanı sıra, negatif alanda seyretti. Aylık bazda %0,1 gerileyen tüketici enflasyonunda enerji fiyatlarında kaydedilen %2 lik düşüş belirleyici olurken, %0,3 gerileyen üretici fiyatlarında enerjide kaydedilen %1,4 lük düşüş öne çıktı. Genel seyri vermesi açısından önemli olduğunu düşündüğümüz çekirdek enflasyon rakamları tüketici fiyatlarında yıllık bazda %2,1, üretici fiyatlarında yıllık bazda %2,8 olarak gerçekleşti. ABD konut piyasası geldiği dip noktada yatay seyrini sürdürüyor. Eylül de 658 bin adet olduğu açıklanan ancak 630 bin adete revize edilen yeni ev başlangıçları Ekim de 605 bin adet olan piyasa beklentilerini aşsa da bir önceki ayın altında kaldı ve 628 bin adet oldu. Diğer taraftan istihdam piyasasına ilişkin son haftaya ait rakamlar haftalık işsizlik maaşı başvurularının aşağı yönlü seyrinin sürdüğüne işaret ediyor. 2

3 Kas.10 Ara.10 Oca.11 Şub.11 Mar.11 Nis.11 May.11 Haz.11 Tem.11 Ağu.11 Eyl.11 Eki.11 Kas Kasım 2011 Hisse Senedi Piyasaları ENDEKS 11.Kas 18.Kas Değişim İMKB %3,07 İMKB %3,70 Sınai %2,19 Hizmetler %2,08 Mali %3,87 Kaynak: İMKB Hacim (milyon TL) Kas 14.Kas 15.Kas 16.Kas 17.Kas 18.Kas İşlem Hacmi İMKB-100 Endeksi İMKB Geçtiğimiz hafta hisse senedi piyasası Euro Alanı na ilişkin endişelerin sürmesine bağlı olarak zayıf bir performans gösterdi. Nitekim, kısa vadede sorunların çözümünün pek kolay görünmediği İtalya ve Yunanistan da hükümetlerin değişmesi borç krizine ilişkin tedirginliği yatıştırmada başarılı olamazken, İtalya, Fransa ve İspanya da devlet tahvillerinin faizlerinde yükselişler kaydedildi. ABD'de açıklanan perakende satış verilerinin beklentilerin üzerinde gerçekleşmesiyle Salı günü İMKB hafif artıda kapandı. Çarşamba günü ise, İMKB-30 da yer alan bazı şirketlere ait hisse senetlerindeki yükselişin etkisiyle küresel piyasalardan ayrışan İMKB-100 endeksi günü yatay tamamladı. Euro Alanı nda devlet tahvili faizlerindeki yükselişlerin borç krizini derinleştirdiği ve küresel ekonomik toparlanmayı tehdit edebileceği yönündeki endişelerle iki günlük aranın ardından İMKB yeniden düşüş trendine girdi. Ayrıca, yurtiçinde TL nin değer kaybetmesi ve gösterge tahvilin faizinin çift haneli seviyelerde yüksek seyrini sürdürmesi bankacılık hisselerini olumsuz etkiledi. Haftalık bazda %3,1 lik düşüşle İMKB-100 endeksi Cuma gününü seviyesinden tamamladı. Tahvil-Bono Piyasaları TAHVİL-BONO BİLEŞİK FAİZLERİ (%) Değişim Vade 11.Kas 18.Kas (Puan) ,55 9,34-0, ,88 9,82-0, ,13 10,44 0, ,09 10,63 0, ,96 10,58 0, ,58 10,05 0,47 İMKB DİBS Fiyat Endeksi 135,58 135,27-0,31 Kaynak: İMKB %3,50 %3,00 %2,50 %2,00 %1,50 %1,00 %0,50 %0,00 -%0,50 Beklenen Reel Faiz (%) %3,09 Tahvil bono piyasasında faizler geçtiğimiz hafta boyunca yukarı yönlü hareket etti. Bu gelişmede, yurtiçinde Hazine ihalelerinde talep düşük kalmasına rağmen faizlerin yükselmesinin yanı sıra, AB ülkelerinin borçlanma koşullarındaki olumsuz görünüm rol oynadı. Nitekim, Salı günkü Hazine nin gösterge tahvil ihracında düşük talep nedeniyle faiz oranı son 27 ayın en yüksek seviyesi olan %10,63 e yükseldi. Enflasyon beklentilerinin yükseldiği bir ortamda TCMB sıkı para politikası uygularken, gecelik borçlanma faizinin seyrine ilişkin belirsizliğin sürmesi, faizlerdeki yükselişin önemli bir nedeni olarak görülüyor. Euro Alanı ndaki borç sorunlarının giderek yayılıyor olması da piyasaları baskı altında tutmaya devam ederken faizleri olumsuz yönde etkiliyor. Bu kapsamda, Euro Alanı ülkelerinin gerçekleştireceği borçlanma ihalelerine ilişkin gelişmeler yakından takip ediliyor. Bu gelişmeler sonucunda tahvil bono piyasasında geçtiğimiz hafta gösterge tahvilin bileşik faizi, haftalık bazda 62 baz puan artarak %10,58 seviyesine yükseldi. 3

4 Kas.10 Ara.10 Oca.11 Şub.11 Mar.11 Nis.11 May.11 Haz.11 Tem.11 Ağu.11 Eyl.11 Eki.11 Kas.11 Kas 10 Ara 10 Oca 11 Şub 11 Mar 11 Nis 11 May 11 Haz 11 Tem 11 Ağu 11 Eyl 11 Eki 11 Kas Kasım 2011 Döviz Piyasaları DÖVİZ KURLARI 11.Kas 18.Kas Değişim Dolar (¹) 1,7701 1,8072 %2,10 Euro (¹) 2,4159 2,4469 %1,28 Sepet (²) 3,6303 3,6913 %1,68 /$ Paritesi (³) 1,3750 1,3509 -%1,75 $/Yen Paritesi (³) 77,11 76,91 -%0,26 (¹) 15:30'da açıklanan TCMB döviz alış kurudur. (²) 1$ + 0,77 (³) Uluslararası piyasa kapanış verileridir. / $ $ / 1, , , , , ,15 75 / $ $ / Döviz piyasalarında geçen hafta Euro Alanı ndaki sorunların çözüme ulaştırılamaması durumunda Avrupa ve ABD bankalarında ciddi kayıplar olabileceği endişesiyle güvenli liman olarak görülen Dolar ve Yen in küresel ölçekte değer kazandığı görüldü. Dolar, Yen dışındaki tüm önemli para birimlerine karşı güçlenirken, Euro değer kaybetti. Yurtdışındaki olumsuz gelişmelerin etkisi iç piyasaya da yansıdı. Küresel piyasalarda riskten kaçış eğiliminin ağırlık kazanmasıyla TL ye satış gelirken, içerde yerli ve yabancı yatırımcıların döviz talebi yoğunlaştı. TL de uzun pozisyonların kapatılması da değer kaybını hızlandırdı. Eurotahvil Piyasaları EUROTAHVİL HAFTALIK DEĞİŞİM Değişim 55 VIX Endeksi 10.Kas 18.Kas (Puan) 45 EMBI+ Endeks 600,40 595,51-4,89 Spread Türkiye ,00 Endeks 397,03 391,94-5,09 5 Spread Kaynak: JP Morgan Euro Alanı nda teknokrat hükümetlerin başa geçecek olmasının etkisiyle oluşan iyimser hava, geçtiğimiz hafta sorunların çözümüne ilişkin endişelerin canlanması paralelinde dağılırken gelişmekte olan ülke eurotahvil piyasası zayıf bir performans sergiledi. ABD de açıklanan olumlu verilere rağmen AB kaynaklı endişelerin piyasalar üzerinde etkili olduğu görüldü. Fitch in, ABD bankacılık sektörünün tuttuğu pozisyonlar nedeniyle AB deki gelişmelerden olumsuz yönde etkileneceğini ve bu nedenle bazı bankalarda not indirimleri olabileceğini açıklamasıyla eurotahvil piyasasında Perşembe günü risk primleri önemli ölçüde arttı. İspanya ile Fransa nın borçlanma ihalelerinin başarılı olarak değerlendirilmekten uzak bir görünüm sergilemesi, Avrupa Merkez Bankası nın (ECB) tahvil alımlarına ilişkin olarak üye ülkeler arasındaki görüş ayrılıklarının devam etmesi ve tahvil alımlarına rağmen faizlerin rekor düzeylere yükselmesi piyasalarda risk iştahının azalmasına neden oldu. Bu gelişmelerin etkisiyle, gelişmekte olan ülke eurotahvillerine ait risk primi 18 baz puan artarak 374, Türkiye eurotahvillerine ait risk primi de 25 baz puan yükselerek 349 a çıktı. Küresel risk algılamasını gösteren VIX endeksi bir önceki haftaya göre yükselerek Cuma gününü 32 seviyesinden kapattı. 4

5 Kas 10 Ara 10 Oca 11 Şub 11 Mar 11 Nis 11 May 11 Haz 11 Tem 11 Ağu 11 Eyl 11 Eki 11 Kas 11 Kas 10 Ara 10 Oca 11 Şub 11 Mar 11 Nis 11 May 11 Haz 11 Tem 11 Ağu 11 Eyl 11 Eki 11 Kas Kasım 2011 Emtia Piyasaları Altın Petrol $/ons 1.900, , , , , , , , , , ,35 $/varil 140,00 130,00 120,00 110,00 100,00 90,00 80,00 70,00 60,00 107,12 AB deki krizin AB ve ABD bankalarına olumsuz etkileri olabileceği beklentisiyle geçen hafta yatırımcıların hisse senedi ve emtia piyasalarından çıkarak güvenli liman olarak görülen Dolar a yönelmeleri sonucunda bu para biriminin değer kazanması, altın fiyatları üzerinde aşağı yönlü bir baskı oluşturdu ve altının Dolar cinsinden hızla değer kaybettiği görüldü. Haftalık bazda %3,7 gerileyen altın fiyatları, Cuma gününü $/ons 1.722,35 seviyesinden kapattı. Euro Alanı nda devam eden krizin etkisiyle yeni bir resesyon beklentisinin yaygınlaşması, petrol fiyatlarında gerilemeye neden olurken Dolar ın güçlü seyri de fiyatlardaki aşağı yönlü baskıyı güçlendirdi. Brent türü ham petrolün spot fiyatı, haftalık bazda %6,5 gerileyerek $/varil 107,12 oldu. Petrol piyasalarında OPEC in Aralık ta Viyana daki toplantısına yönelik yorumlar izlenirken, Suudi Arabistan petrol bakanı, yaptığı açıklamada Aralık taki toplantıda üretim hedefinin yükseltilip yükseltilmeyeceği ile ilgili yorum yapmak için henüz erken olduğunu ve küresel petrol piyasasının dengeli göründüğü ifade etti. Diğer taraftan Uluslararası Enerji Ajansı yetkilileri, petrol fiyatlarının bulunduğu seviyenin özellikle gelişmekte olan ülkeler için krizden çıkışı yavaşlatacağını vurguladı. Bu Haftanın Gündemi 21 Kasım Hazine Müsteşarlığı Ekim ayı Merkezi Yönetim Bütçesi Hazine Müsteşarlığı Ekim ayı İç ve Dış Borç Verileri ABD Ekim ayı İkinci El Konut Satışları (Piyasa Beklentisi: 4,8 milyon adet) 22 Kasım TCMB Kasım ayı II. dönem Beklenti Anketi TCMB Eylül ayı Uluslararası Yatırım Pozisyonu ve Kısa Vadeli Dış Borçlar Hazine Müsteşarlığı 6 yıl vadeli TL Cinsi Değişken Faizli Devlet Tahvili ihracı ABD III. Çeyrek GSYH Büyümesi (Piyasa Beklentisi: %2,4) 23 Kasım TCMB Para Politikası Kurulu Toplantısı Hazine Müsteşarlığı İç Borç Ödemesi (TL803 milyon) ABD Ekim ayı Dayanıklı Tüketim Malı Siparişleri (Piyasa Beklentisi: %1,0 düşüş) ABD Ekim ayı Kişisel Gelir ve Harcama Verileri (Piyasa Beklentisi: gelirlerde %0,3 artış; harcamalarda %0,3 artış) Reuters/Michigan Üniversitesi Kasım ayı Tüketici Güven Endeksi (Piyasa Beklentisi: 64,6) Euro Alanı Kasım ayı Hizmetler Sektörü Satınalma Yöneticileri Endeksi (PMI) (Piyasa Beklentisi: 46,1) Euro Alanı Kasım ayı İmalat Sektörü Satınalma Yöneticileri Endeksi (PMI) (Piyasa Beklentisi: 46,6) 24 Kasım TÜİK Kasım ayı Sektörel Güven Endeksleri TÜİK Kasım ayı İktisadi Yönelim Anketi ve Reel Kesim Güven Endeksi TCMB Kasım ayı İmalat Sanayi Kapasite Kullanım Oranı 25 Kasım Kültür ve Turizm Bakanlığı Ekim ayı Giriş-Çıkış Yapan Yabancı ve Vatandaşlar 5

6 21 Kasım 2011 Uyarı Notu: Bu rapor Bankamız uzmanları tarafından güvenilir olduğuna inanılan kamuya açık kaynaklardan elde edilen bilgiler kullanılmak suretiyle, sadece bilgilendirme amacıyla hazırlanmıştır ve hiçbir şekilde finansal enstrümanların alım veya satımı konusunda tavsiye veya finansal danışmanlık hizmeti sağlanması olarak yorumlanmamalıdır. Bu raporda yer verilen görüş ve değerlendirmeler, hiçbir şekilde Türkiye İş Bankası A.Ş. nin kurumsal yaklaşımını yansıtmamakta olup, raporu kaleme alan uzmanların kişisel görüş ve değerlendirmeleridir. Türkiye İş Bankası A.Ş. bu raporda yer alan bilgi, görüş ve değerlendirmelerin doğru, değişmez ve eksiksiz olması konusunda herhangi bir şekilde garanti vermemektedir. Türkiye İş Bankası A.Ş. bu raporda yer alan bilgilerde herhangi bir bildirimde bulunmaksızın değişiklik yapma hakkına sahiptir. Bu rapor ve içindeki bilgilerin kullanılması nedeniyle doğrudan veya dolaylı olarak oluşacak zararlardan Türkiye İş Bankası A.Ş. hiçbir şekilde sorumluluk kabul etmemektedir. İşbu rapor üzerinde Bankamızın telif hakkı olup, Bankamızın yazılı izni alınmaksızın herhangi bir kişi tarafından, herhangi bir amaçla, kısmen veya tamamen çoğaltılamaz, dağıtılamaz veya yayımlanamaz. Tüm haklarımız saklıdır. 6