ÇEŞME DENİZ FACİASI İLE SONRASINDA CEZAYİRLİ GAZİ HASAN PAŞA

Transkript

1 ÇEŞME DENİZ FACİASI İLE SONRASINDA CEZAYİRLİ GAZİ HASAN PAŞA Bir gün kısmet aramak üzere Akdeniz de volta vuran bir korsan kadırgamız, bir Hıristiyan teknesine rastlayarak rampa etti. Fakat Hıristiyan teknesi atik bir manevra yaparak rampadan kurtuldu, pupa yelken kaçmaya başladı. Türk kadırgası da yelkenlerini şişirdi, avının peşine düştü. Fakat bir zaman sonra, Hıristiyan teknesinin, yelkenlerini söndürüp, direğindeki bandırasını indirerek beklemeğe başladığı hayretle görüldü. Türk kadırgası, bunun bir tuzak olması ihtimaline karşı dikkatli yaklaştı. Hıristiyan teknesinin güvertesinde tek insandan başka kimse görünmüyordu. İyice yaklaşılınca; Türkler gözlerine inanmak istemediler. Buna imkan var mıydı.? Karşılarındaki teknede gördükleri tek insan, kendi arkadaşlarından ve biraz önce aralarında bulunan Cezayirli Hasan idi. Bu nasıl işti böyle? Bu çocuk yoksa sihirbazın biri miydi? Hasan, olayı onlara anlattığı zaman bile, arkadaşları ona hala şüpheli gözlerle bakıyorlardı. Cezayirli Hasan, rampa sırasında Hıristiyan teknesine atlamakta acele etmişti ve tekne hemen rampadan kurtulunca da, gemide kalmıştı. Ölüm ile karşı karşıya olduğunu gören Hasan, bir yandan kılıcını, bir yandan palasını savurarak Azrail gibi Hıristiyanların üçünü, beşini birden yere sererek, bir kısmını da ambarlara tıkarak tekneyi fethetmişti. Bunun üzerine yelkenleri söndürüp, bandırayı indirerek kendi kadırgasının gelmesini beklemişti. İşte, bu yazımızda; Çeşme faciasının üzerinde bir kahramanlık ve şeref anıtı olarak göreceğimiz Cezayirli takma adıyla anılan Hasan Paşa, daha çocuk denecek çağda iken böyle bir fırtına idi. Rus Çariçesi Katerine hayaller kuruyordu. Baltık taki Rus filosunu Akdeniz e göndererek, Mora yı ve adaları ele geçirdikten sonra bu donanma Çanakkale den geçerek İstanbul önüne demirleyecekti. Arkadan Rus ordularının akışıyla Türkiye Avrupa dan Asya ya atılacak, Rus Çariçesi de, Bizans İmparatorluk tacına oturacaktı. Bu amaçla 1769 Haziranında Baltık tan hareket eden Rus filosu, yolda İngiltere nin Hull limanına uğrayarak, İngiliz amirali komodoru ve subaylarıyla desteklendikten sonra Akdeniz e dümen tuttu. Bu sırada Baltık tan Akdeniz e yol olmadığını iddia edecek derecede cahil olan, devrin padişahı III. Mustafa ile devlet adamlarının elinde Osmanlı donanması, ölüm döşeğine yatırılmış durumda idi. Derya kaptanı makamındaki Hüsamettin Paşa bir kara kumandanı idi. Elde ne gemi vardı, ne personel, fakat bir zaman önce İstanbul a gelmiş olan Cezayirli Hasan Bey devletin yardımına yetişti. Kendisi kapudane rütbesiyle kalyonlar kaptanlığına atandı. Cezayirli, korsanlıkta yalnız şöhret değil, hesaba sığmayacak derecede bir servet de elde etmişti. Hemen kesesinin ağzını açtı, yarıdan fazla masrafı kendi kesesinden ödeyerek devletle ortaklaşa acele yirmi gemilik bir donanma meydana getirdi. Türk donanması Akdeniz e açıldığı zaman, Rus donanmasının karşısına dikilmek yolundaki., Cezayirlinin ısrarlarına aldırmayan Derya Kaptanı Hüsamettin Paşa, birtakım gereksiz hareketlerden sonra donanmayı Sakız ile Çeşme arasındaki kanalda ve Asya kıyılarına yakın olarak demirletti. 1

2 6 Temmuz 1770 günü Rus filosu Sakız kanalında gözüktü. Derya Kaptanı, hemen filikaya atlayarak, kıyıdaki bataryaları denetlemek bahanesiyle karaya çıktı. Yirmi parçadan oluşan Osmanlı donanması, demirli olduğu halde savaşı kabul edecekti. 26 parça olan Rus filosu İngiliz Amirali Elphington un komutasında idi. Rus filosu atış uzaklığına kadar gelince, iki filo arasında top atışları başladı. Cezayirli Hasan Bey in Burcuzafer kalyonunun karşısına Rus Amirali Spridof un kalyonu rastlamıştı. Daha ilk ateşte, bu Rus kalyonunun armasının bir kısmı budandı, bir sürü asker yere serildi. Rus amirali hemen atış hattından çekilmeyi denedi ise de, bu sırada aldığı isabetlerle, geminin geri kalan yelkenleri ile beraber dümeni de parçalandığından gemi, rüzgâra tabi olarak Burcuzafer in üzerine doğru düşmeye başladı. Hasan Bey fırsatı kaçırmak istemedi. Hemen kancalı halatlar savruldu. Rus amiral gemisi çekilerek Burcuzafer e kenetlendi. Cezayirli, enli ağızlı palasını dişlerinin arasına sıkıştırıp kılıcını çekti. Rus gemisine atladı, leventleri de onu takip etti. Rus gemisinin güvertesinde kanlı bir boğuşma başladı. Palalar savruluyor, tabancalar, tüfekler işliyor, kan gövdeyi götürüyordu. Bir an geldi ki, 510 kişi personeli ve bir bölük de kara zırhlı askeri bulunan Rus kalyonundan canlı pek az kimse kaldı. Durumu, bulunduğu gemiden izleyen İngiliz amirali, üç filikaya 500 asker koyarak, Rus amiralinin yardımına gönderdi. Bu destek kuvveti, durumu Türklerin aleyhine çevirdi. Bunun üzerine Hasan Bey denize atladı, yüzerek civardaki kalyona gitti. Hattın diğer gemileri uzaktan top düellosu yaptıkları için, onların fazla askere ihtiyacı yoktu. Cezayirli, bir iki gemiden topladığı leventleri, iki filikaya bindirerek gemisine getirdi. Boğuşma yeniden kızıştı ve Ruslar zor duruma düştü. Bu sırada Rus gemisinde çıkan bir yangın büyük bir hızla geminin yelken donanımını sardı ve Burcuzafer e de sıçradı. Ruslar şaşkına dönmüşlerdi. Peşlerini bırakmayan Türklerle mi, yoksa etrafını saran yangınla mı savaşacaklarını şaşırmışlardı. Rus amirali Spridof, yanına aldığı 20 subayla gemiyi terk etti. Bu cehennem diyarının idaresini İngiliz Komodoru Greg e bıraktı. Türkler daha mücadeleyi kesmiş değillerdi. Bir ara, Burcuzafer rin alevden bir sütun olmuş grandi direği, Rus amiral gemisinin üzerine devrildi. birbirlerinin gırtlaklarına sarılmış yüzlerce insan bu ateş silindirinin altında bir anda eridiler, yok oldular; hemen arkadan Rus gemisinin cephaneliği havaya uçtu ve içindekiler de geminin parçalarıyla beraber havaya uçtular. Burcuzafer in de alevler içinde aynı sona sürüklendiğini gören Hasan Bey, leventlerine gemiyi terk etmelerini emretti. Hasan Bey beş yerinden yara almıştı. Eli yüzü, kolları bacakları, yaralarından fışkıran kanlarla kıpkızıldı. Buna rağmen, etrafını saran alevler arasında, cesareti simgeleyen bir örnek heykel gibi duruyor, leventlerinin gemiyi terk etmelerine eşlik ediyordu. Gemide kimse kalmayınca, palasını dişlerinin arasına sıkıştırarak denize atladı. Gerek yanan Burcuzafer in ve gerekse dağılan Rus gemisinin denizdeki yanan enkazı rüzgârla Türk donanmasının üzerine sürükleniyordu. Türk gemileri bu yangın dalgasından kendilerini korumak için demir aldılar, savaş da etkisini yitirmiş olduğundan kıyıya doğru sokuldular. Kıyıda durumu izleyen derya kaptanı, gemilere Foça ya gitmelerini bildirdi. Rus gemileri denizde çabalayan Türkleri öldürmek, Rusları kurtarmak amacıyla filikalarını olay yenine ulaştırmışlardı. Rusla arkadaşlarını 2

3 kurtarıyorlar, Türkleri tabanca, tüfek ile öldürüyorlardı. Bu arada leventlerimizin kafalarına balyoz, kürek indirerek beyinlerini akıtıyorlardı. Çeşme Baskını, Hüsnü Tengüz Hasan Bey, vücudunun delik deşik olmasına rağmen, yüzerek bölgeden uzaklaşmaya çalışıyordu. Bu arada bir düşman askeri Hasan Bey i öldürmek üzere denize atladı, yüzerek ona yaklaştı. Cezayirli, dişleri arasındaki palasını ustaca kullanarak, ölümüne susamış bu adamın kellesini vücudundan ayırdı, yaralı aslana dokunmanın cezasını verdi. Bir filikada bulunan bir İngiliz yüzbaşısı buna hayran olarak Hasan Beyi kurtardı, filikasına aldı. Fakat Ruslar Hasan Bey i öldürmek üzere İngilizlerden istediler. Bunun üzerine İngiliz yüzbaşısı etrafta diğer bir kayıkta bulunan İngiliz komodorunun yanına yaklaşarak durumu anlattı, yardımını rica etti. Ama Ruslar laf anlamıyorlar bütün Türkleri öldürmek için, başkomutan Kont Orlof tan emir almış olduklarını söylüyorlardı. Bu sırada kanlara bulanmış delik deşik vücudu ile tam bir heybet ve gurur içinde hakkında verilecek kararı bekliyordu. İngiliz komodoru; Ruslarla tartışırken, Hasan Bey in asil ve yiğit davranışına hayranlıkla bakmaktan kendini alamıyordu. Bu sırada yaklaşan sandaldakiler, Cezayirlinin üzerine çullanarak onu denize attılar ve arkasından da tüfeklerini çevirip ateş etmeğe başladılar. Cezayirli hemen suya daldı ise de, sırtını yırtan birkaç kurşunun isabetinden kendini koruyamadı. Bir zaman suyun içinde kaybolduktan sonra meydana çıktı. Bu vahşiliğe dayanamayan İngiliz komodoru, Hasan Bey i kurtarmak üzere ona yaklaştı ve eliyle işaret ederek çağırdı. Filika Hasan Bey in yanına geldiği sırada İngiliz komodoru eğilerek, Hasan Bey in uzattığı eli tuttu. Tam filikaya çekeceği sırada diğer bir filikada bulunan bir Rus yüzbaşısı Hasan Bey e ateş etmesi için yanındakilere emir verdi. Atılan kurşun Cezayirlinin boynunu sıyırarak geçti. Hasan Bey dişlerini gıcırdatarak elini İngiliz in elinden çekip suya daldı. Bu İngiliz diyor ki: Ben bu Rus yüzbaşısını savaşın en kızmış zamanında korkusundan ırgatın arkasına saklanmış buldum. Kılıcımı çekip tehdit ederek görevinin başına ancak sürmüştüm. Vahşilerin bile yapmayacağı bu duygusuzluk ve insanlık dışı davranış karşısında bütün ruhum sarsıldı. Beni en çok üzen şey yaralı Türkün hakkımda yanlış bir düşünceye kapılması idi. Bu işte benim kancıklık yapmış, onu öldürtmek üzere çağırmış olduğumu düşüneceğinden korkmuştum, fakat bu üzüntüm çabuk geçti. O, biraz sonra suyun yüzüne çıktı gülen bir yüzle bana bakarak, elini öpüp başına 3

4 koydu. Bu hareketi ile, kendini kurtarmak istediğimden dolayı bana teşekkürlerini gösteriyordu. Hasan Bey yine suya daldı, kayboldu. O kadar yara almış olmasına rağmen yüzerek Çeşme kıyılarına vardı. Donanmanın Çeşme ye girmiş olduğunu görünce yaralarını unuttu; derya kaptanını buldu, donanmanın bu dar limanda böyle hareketsiz yatmasının kötü sonuçlar doğuracağını ileri sürerek, hemen limandan çıkıp, Rus donanmasıyla savaş etmelerini teklif ve ısrar etti. Fakat, yeniçeri ocağı mensuplarından Yedi Ali Çelebi nin dediği gibi, suyu bardakta, gemiyi duvarda görmeyi tercih eden Derya Kaptanı, donanmayı kıyıda idare etmeği ve nihayet donanmanın başını yemeye azmetmiş olduğundan söz dinlemedi. Rus filosundaki İngiliz amirali, bu fırsattan yararlanarak Türk donanmasını yakmayı tasarladı. Hazırlattığı dört ateş kayığından üçüne İngiliz subaylarını birine de bir Rus subayını görevlendirdi. Ertesi gece, İngiliz amiralinin komutasındaki limana giren bir kısım Rus gemileri, Osmanlı donanmasına top ateşi açtılar, bu arada ateş kayıkları da donanmamızın üzerine sevk edildiler. Bunlardan üçü karaya düştü ise de, İngiliz subayının komutasında olan bir tanesi gemilerimizden birine yasladı. Bir humbara isabeti de diğer bir gemimizin yelkenlerini tutuşturdu, bu iki taraflı yangın, sıkışık bir halde yatan gemilerimize kolaylıkla sıçrayarak bütün donanmamızın yanmasına sebep oldu. Bu faciadan sonra Hasan Bey, harap bir halde İzmir e gelip yaralarını sardırdı ve tedavi edilmek üzere İstanbul a gelerek evinde yatağında yattı. Aldığı yaralarla kolları, bacakları, boynu delik deşik, sırtındaki etler parça parça iti. Fakat Cezayirli, Çeşme Faciası nın acısı yanında yaralarının acısını duymuyordu. Bu sıralarda, Rus donanmasının Limni Adası nı kuşattığını ve hükümetin bu işte aciz kaldığını duyunca, daha fazla dayanamadı. Yaraları iyi olmadan yatağından fırladı. Sadrazamın karşısına dikildi; hayret veren bir teklifte bulundu. Devletlim, ben Limni kuşatmasını kaldıracağım, adadaki Rum kuvvetlerini temizleyeceğim. Dedi. Sadrazamın gözleri yuvalarından dışarı fırladı. Korkunç korsanın yüzüne şaşkınlıkla bakmaya başladı. Bu adam aklını mı oynatmıştı acaba... Elde donanma mı kaldı ki... Adadaki Rus donanmasına nasıl karşı koyarsın? Korsan kükrer gibi cevap verdi. Benim donanmaya ihtiyacım yok. Bu işi, toplayacağım üç dört binlevntle yapacağım. Kayıklarla adaya geçireceğim. Sadrazam şaşmış dinliyordu. Yalnız sizden leventlerimi donatmak için tabanca, tüfek, pala ve bir de bu işe izin istiyorum o kadar... 4

5 Cezayirli, olur cevabını alınca hemen Çanakkale ye koşarak harekete geçti. Çeşme de kurtulan leventlerden dört bin maceracıyı etrafına topladı; kayıklar kiraladı. Hasan Bey in çılgınca hareketini duyan İstanbul daki Fransız elçisi, sırf dostluk amacıyla Sadrazama çıkarak bu hareketin gülünç olduğunu söyledi ve Sadrazamdan şu cevabı aldı: Bu korsanın yapmaya kalkıştığı işin delilik olduğunu ben de biliyorum. Ancak buna izim vermemin sebebi vardı. Örneğin başarılı olursa, Limni Adası nı kurtarır; olmazsa devlet; üç dört bin baldırı çıplak çapkından kurtulur. Dedi. Hasan Bey 6/7 Ekim gecesi dört bin maceracı leventini Seddülbahir den kayıklara bindirdi. Kafileyi peşine katıp denize açıldı. Limni Adası nı kuşatmış olan Rus donanmasına görünmeden, adanın doğu kıyısına vardı. Leventler karaya ayak basınca korkunç korsan: Arkadaşlar artık bize zaferden başka kurtuluş yolu yoktur. Cezayirli Gazi Hasan Paşa nın İstanbul Deniz Müzesi ndeki Büstü Diyerek kayıkları geri gönderdi. Gün ışımağa başlarken, Hasan Bey önde, leventleri arkasında olmak üzere, bu maceracı kafile palalarını savurarak naralar basarak hücuma geçtiler. Ağır toplarla kaleyi kuşatmış olan Rus kuvvetlerinin üzerine atıldılar. Ruslar, neye uğradıklarını şaşırdılar, toplarını, silahlarını bırakarak kıyıya doğru kaçışmaya başladılar. Kaleden çıkan zorda kalmış kuvvetlerimiz de leventlerimize katıldılar, yetişip yakalayabildiklerini hakladılar. Çabuk kaçabilen bir kısmı ancak sahile ulaşarak kendilerini gemilerine atabildiler. Ada Rus kuvvetlerinden temizlenince korkunç korsan, limandaki Rus donanmasına bakarak hayıflandı: - Ah, dedi. Bizi getiren kayıkları keşke geri göndermeseydim. 5

6 Bu imkanın elinde olmadığını görünce hemen, Rusların terketmiş oldukları topları Rus donanmasını dövebilecek hakim yerlere yerleştirmeye koyuldu. Fakat Rus gemileri başlarına geleceği anladılar, demirlerini bırakıp uzaklaştılar. Bundan sonra Cezayirli Gazi Hasan Paşa yı Derya Kaptanı makamında görüyoruz. 1 1 Tevfik İnci tarafından hazırlanan Deniz Tarihimizin Şeref Sayfaları adlı kitaptan alınmıştır. 6