TÜRKYE DE DEERLER ETM KONUSUNDA YAPILAN ARATIRMALAR 1 STUDIES CONDUCTED ON VALUES EDUCATION IN TURKEY Mustafa GÜÇLÜ

Transkript

1 Uluslararası Sosyal Aratırmalar Dergisi The Journal of International Social Research Cilt: 8 Sayı: 38 Volume: 8 Issue: 38 Haziran 2015 June Issn: TÜRKYE DE DEERLER ETM KONUSUNDA YAPILAN ARATIRMALAR 1 STUDIES CONDUCTED ON VALUES EDUCATION IN TURKEY Mustafa GÜÇLÜ Öz Bu aratırmada deerler eitimine yönelik olarak Türkiye de gerçekletirilen aratırma sonuçlarının deerlendirilmesi amaçlanmıtır. Bu çerçevede deerler eitimi anahtar kavramı ile ilgili olarak internet ve kütüphane ortamında tarama yapılmı amaca uygun olarak bulunan makale ve tezler betimsel analiz yöntemiyle incelenmitir. Deerler eitimini örencilerin geliimine olan etkileri açısından deerlendiren aratırmalarda; deerler eitiminin çocuklarının sosyal, bilisel, duyusal ve ahlaki anlamda etkileri aratırılmıtır. Bunun yanında deerler eitiminin çocukların demokratik tutumlarına olan etkileri ile öz düzenleme becerilerine olan etkileri ile ilgili konulara yer verilmitir. Deerler eitiminde kullanılan araçlarla ilgili aratırmalarda; hikâyelerin, dei ve semahların, gazetelerin, okullara tavsiye edilen yüz temel eserin, atasözlerinin, farklı yazarlar tarafından ele alınmı eserlerin, çizgi filmlerin ve duaların deerler eitimi açısından incelenmesi yapılmıtır. Bunun yanında deerler eitimini öretmen görülerine ve programın etkililiine göre ele alan aratırma sonuçları da bulunmaktadır. Anahtar Kelimeler: Deerler Eitimi, Lisansüstü Tezler, Aratırma Sonuçları, Deerler Eitimi Programı. Abstract In this study, an evaluation of results of studies was aimed at, conducted on values education in Turkey. Within this framework, a survey of the key concept values education was conducted in the Internet and library, and articles and dissertations which were appropriate for the purpose of the study were examined by the descriptive analysis method. In the studies, which consider values education from the viewpoint of the effects on the development of students, effects of values education on students social, cognitive, affective and moral development were investigated. In addition to this, there are studies on effects of values education on children s democratic attitudes and their self-regulation skills. In the studies on instruments used in values education, examination of and effects of values education on stories, sayings and semahs, newspapers, one hundred basic books recommended in schools, proverbs, books considered by different authors, cartoons and prays were addressed. In the studies, which address values education by teachers views, it is seen that subjects such as how teachers can teach values education effectively and which values they prioritize. Keywords: Values Education, Graduate Dissertations, Results of Studies, Values Education Curriculum. 1. Giri Son dönemde deerler, üzerinde tartımaların ve aratırmaların en fazla yapıldıı alanların baında gelmektedir. Türk Dil Kurumu na göre deer farklı anlamlara gelmektedir. Bunlar; bir eyin para için ölçülebilen karılıı, paha, üstün nitelik, üstün ve yararlı nitelikleri olan birey, bireyin nesne ile olan ilikilerini belirleyen durum ve bir ulusun sahip olduu sosyal, kültürel, ekonomik ve bilimsel deerlerini kapsayan maddi ve manevi ögelerin bütünü gibi anlamlarda tanımlanmaktadır (TDK, 2015). Bu aratırmada ise deer kavramı daha çok; psikoloji, sosyoloji ve eitimin bir kavramı olarak yüksek ve yararlı nitelik anlamında kullanılmaktır. Bir kavram olarak deerlerin çok sayıda özelliinden söz etmek mümkündür. çten bir güç olarak deerler; bireysel davranıları etkiler; yaamda ikilemde kalma durumunda karar vermeyi kolaylatırır; toplum ya da bireyler tarafından benimsenen birletirici olgulardır; bireysel algı ve gerçein yorumlanmasını etkiler; davranıları kontrol etmeyi salar; kii ve toplumların istek ve amaçlarını temsil eder; zaman içerisinde çeitli etmen ve bireylere göre deiebilir; duygu yüklüdür, düünce ve anlayıa güç verir, davranıları yönlendirir; insan kiiliinin etik, sosyo-ekonomik, zihinsel, politik, fiziksel, estetik, dinsel gibi çeitli boyutlarını içerir (Kasapolu, 2013). 1 Bu aratırma Atatürk Aratırma Merkezi Bakanlıı ve Bartın Üniversitesi Eitim Fakültesi Dekanlıı birlii ile düzenlenen Eitimde Gelecek Arayıları: Dünden Bugüne Türkiye de Beceri, Ahlak ve Deerler Eitimi Uluslararası Sempozyumu nda sunulan bildirinin gelitirilmi halidir. Yrd. Doç. Dr., Erciyes Üniversitesi Eitim Fakültesi Eitim Bilimleri Bölümü B Melikgazi KAYSER, mguclu@erciyes.edu.tr

2 Deerlerin yaam içinde çok sayıda ilevinden de söz etmek gerekir. Bir bakıma insan davranılarını anlamlandırmanın yolu deerlerden geçmektedir. Bunun en önemli gerekçesi, insan davranılarını bir takım deerlere dayanarak gerçeklemesindendir. Bu nedenle deerlerle insan davranıları arasında sıkı bir iliki vardır. Deerler insan davranılarını yönetirler. Dier bir ifadeyle bir olayın nasıl gerçekletiini, yani arka planında neler olduunu anlamak istiyorsak, o olayı gerçekletiren insanların tutum ve davranılarını yönlendiren deerleri tespit etmek ve anlamak gerekmektedir (Okumu, 2010).Buradan yola çıkarak, çocuklara ve gençlere sadece bilmeleri gereken eyler hakkında eitim verilmemeli, insan olmak ve bir arada yaamak konusunda da eitim verilmelidir. Nitelikli eitim, insanı bir bütün olarak algılar ve bilisel alanı olduu kadar duyusal alanı da içeren eitimi destekler (can, 2007). nsanın bilisel, duyusal, davranısal olmak üzere üç boyutu vardır. Eitimin de insanın bu üç boyutunun farkına varacak, bunları gelitirecek bir yapıda olması gerekmektedir. Deerler eitimi, duyusal boyutunun bir parçası olması dolayısıyla aile ve okul eitiminde deerlerin farkında, kiilii gelimi, davranıları olgunlamı bireyler yetitirmeyi amaçlamaktadır (Kantar, 2014).Bu nedenle okullarda bu eitimin istenen sonucu vermesi için deerler eitiminin daha nitelikli bir ekilde verilmesi gerekmektedir. Bu eitimin daha nitelikli verilebilmesi için ise konuya ilikin aratırmalara ve bu aratırma sonuçlarına gereksinim vardır. Günümüzde eitimcilerin hemen hemen tamamı temel deerler ve ahlaki standartların gelecek kuaklara aktarılmasının bir gereklilik olduu konusunda görü birlii içindedirler. Çünkü toplumların varlıklarını devam ettirebilmeleri deerlerin gelecek nesillere aktarılması ile yakından ilgilidir. Toplum sahip olduu ve yetitirdii bireylerle geliimini ve varlıını sürdürür. Bu nedenle, toplumun yetitirecei bireyler ve bu bireylerin özellikleri toplumun nasıl bir noktaya geleceinin belirleyicisi olarak deerlendirilebilir. O halde bireylerin sahip oldukları deerler, toplumsal geliimin seyri açısından çok büyük önem taımaktadır (Uzunkol, 2014). Toplumun varlıını devam ettirebilmesi için son derece önemli olan deerlerin toplumu oluturan bireyler tarafından içselletirilmesi ve davranı olarak gösterilebilmesi için daha erken yalardan itibaren bireylere deerler eitiminin verilmesi gerekmektedir. Bu nedenle okullarda verilen deerler eitimine önemli görevler dütüü söylenebilir. Bu aratırma ile Türkiye de deerler eitimi alanında yapılan aratırmaların analizinin yapılması, böylelikle deerler eitimine yönelik yapılmı ve yapılması muhtemel aratırmalar hakkında bilgi verilmesi hedeflenmitir. Bu amaçla internet ve kütüphane ortamında deerler eitimi anahtar kelimesiyle yapılan taramalarda elde edilen aratırmaların sonuçları belli balıklar altında ele alınmıtır. 2. Deerler Eitimini Örencilerin Geliimine Olan Etkilerini Açısından Ele Alan Aratırmalar Deerler eitiminin örencilerin geliimlerine olan etkileri ile ilgili olarak altı aratırma bulunmutur. Bu aratırmalarda deerlerin deerler eitiminin çocuklarının sosyal, bilisel, duyusal ve ahlaki anlamda etkileri aratırılmıtır. Bunun yanında deerler eitiminin çocukların demokratik tutumlarına olan etkileri ile öz düzenleme becerilerine olan etkileri ile ilgili aratırmalarda bulunmaktadır. Okullarda gerçekletirilen deerler eitimi çalımalarının örencilerin en fazla sosyal ve duyusal geliimini etkilemesi beklenmektedir. Uzunkol (2014), hayat bilgisi öretiminde uygulanan saygı ve sorumluluk temelli deerler eitimi programının ilkokul 3. sınıf örencilerinin özsaygı düzeyleri, sosyal problem çözme becerileri ve empati düzeylerine etkisini incelemek ve örencilerin uygulama sürecine ilikin görülerini almak amacıyla yapmı olduu aratırmasında, uygulanan deerler eitimi programının örencilerin özsaygı düzeylerini artırmada etkili olmadıı sonucuna ulamıtır. Bununla birlikte, sosyal problem çözme becerileri ve empati düzeyleri üzerinde olumlu bir etkiye sahip olduu görülmütür. Ayrıca, deneysel olarak gerçekletirilen aratırmada deney grubunda yer alan örencilerle yapılan görümeler sonucunda, örencilerin uygulanan programın hem kendileri için hem de sınıf arkadaları için yararlı etkileri olduuna ilikin görüler bildirdikleri sonucuna ulaılmıtır. Deerler eitiminin çocukların sosyal ve duyusal geliimlerine olan etkileri konusunda bir dier aratırmada Samur (2011) tarafından gerçekletirilmitir. Samur, deerler eitimi programının 6 ya çocuklarının sosyal ve duygusal geliimlerine etkisini aratırmıtır. Deneysel olarak gerçekletirilen aratırmada; deerler eitimi programının çocukların duyguları düzenleme, okul hazır bulunuluu, sosyal güven, sosyal ve duygusal geliimlerine olumlu katkı saladıı gibi sonuçlara ulaılmıtır. Deerler eitiminin çocuklar üzerinde sadece sosyal ve duygusal deil aynı zamanda bilisel, ahlaki ve psikomotor geliim açısından da inceleyen aratırmalar bulunmaktadır. Cevherli (2014), okulöncesi dönem deerler eitimini konu edindii aratırmasında bu dönemin; çocukların bilisel, duyusal, psikomotor, sosyal, ahlaki gibi birçok geliimini tamamları, dini duygunun geliiminin ve dini konulara merakın en youn olması, çocukların gelecekteki kiilik yapılarını, duygu ve düüncelerini dorudan etkilemesi nedeniyle oldukça önemli bir dönem olduunu belirtmektedir. Örneklem grubunu Boaziçi

3 Eitim Hizmetlerinde görevli 13 deerler eitimi uzmanının oluturduu aratırma sonucunda; okul öncesi eitim kurumlarında din ve ahlak eitiminin eitim alanı olarak belirlenmesi gerektii ve alanın uzmanları tarafından çocukların ya ve geliim özelliklerine uygun programlar hazırlanması gerektii vurgulanmı, bu dönemde eitim ortamlarının görsel, iitsel ve teknolojik materyallerle zenginletirilmesi ile deerler eitiminin çok daha etkili bir ekilde verilebilecei ifade edilmitir. Deer ve öz düzenleme ilikisine ilikin yapılan bir aratırmada deerler eitiminin ergenlik döneminde ki bireylerin öz düzenleme stratejileri üzerinde önemli bir etkiye sahip olup olmadıı aratırılmıtır. Deneysel olarak gerçekletirilen aratırmada; ergenlere verilen deerler eitiminin örencilerin öz düzenleme becerilerini, bilisel stratejilerini ve içsel deerini arttırdıı, sınav kaygısını ise azalttıı sonucuna varılmıtır (Ergün, 2013). Deerler eitiminin etkisinin aratırıldıı baka bir aratırmada ise demokratik tutum ve davranılarına olan etkileri ile ilgilidir. Aratırma ön test son test kontrol gruplu deneme modelinde gerçekletirilmi, veri toplama aracı olarak Demokratik Deerlere Balılık Ölçei kullanılmıtır. Aratırma sonunda ise uygulanan deerler eitimi programı ilköretim 8. sınıf örencilerinin demokratik tutum ve davranılarını deitirdii, baımsızlık, insan onuruna saygı, arkadalık, eitlik, dürüstlük, sorumluluk, adalet, çeitlilik, gizlilik ve çevreye saygı alt boyutlarındaki demokratik tutum ve davranılarını da aynı ekilde olumlu yönde deitirdii sonucuna varılmıtır (Izgar, 2013). Deerler eitiminin önemli etkilerinden birisi de insanların olumlu ya da olumsuz bir durumu yapıp yapmamaktaki iradeleri üzerinde olduu görülmektedir. nsanı hayvanlardan ayıran en önemli özelliklerinin baında iradeli davranıları geldiini belirten Aydın (2006), iradeyi bir eyi yapıp yapmamaya iten güç olarak ifade etmektedir. Ona göre hareketlerini, duygularını ve düüncelerini yönetme yetenei kazanmı olan insanlar, benliklerine hâkimiyeti salamı, bütün güçlerini belli bir ideale yöneltmi olurlar. Böyle kiilerin hayatları uyum içindedir. Yeni artlara ve yeni çevrelere kolay bir ekilde uyum salayabilirler. Benlie olan hâkimiyet bir anda kazanılmayıp muntazam, bilinçli ve sürekli bir düzenle salanabilmektedir. radeli davranıları hırs, içgüdü, heyecan, mizaç, ihtiyaç gibi nedenlerle yapılan davranılardan ayırmak gerektiini belirten Aydın, bu davranıların çou zaman bilinçli yapılmadıını ifade etmekte, iradede mutlaka bilinç ve en iyiyi arama olmalıdır. lköretim beinci sınıf örencilerine deerler eitimini vermek ve Ahlaki Olgunluk ve Saldırganlık Ölçekleri ile bu programın etkililiini sınamak amacıyla gerçekletirilen bir baka aratırmada da nsani Deerler Eitimi sonucunda elde edilen bulgularda ilköretim beinci sınıf örencilerinin ahlaki olgunluk düzeyinin gelitii ve saldırganlık eiliminin azaldıı tespit edilmitir (Keskinolu, 2008). 3. Deerler Eitiminde Kullanılan Araçlarla lgili Aratırmalar Deerler eitimi ile ilgili yapılan aratırmalarda en fazla deinilen alanlardan birisi de bu süreçte kullanılan hikâye, çizgi film gibi araçların hem deerler eitimi açısından deerlendirilmesi hem de bunların deerler eitimine olan etkileri ile ilgilidir. Bu alanda yirmi aratırma bulunmutur. Bu aratırmalarda hikâyelerin, dei ve semahların, gazetelerin, okullara tavsiye edilen yüz temel eserin, atasözlerinin, farklı yazarlar tarafından ele alınmı eserlerin, çizgi filmlerin ve duaların deerler eitimi açısından incelenmesi ve deerler eitimine olan etkilerine deinilmitir. Çocukların dier insanlarla gerçekletirecei ilikilerde sadece ders kitaplarının yeterli gelmeyecei dile getirilen bir aratırmada bu konuda çocuk edebiyatının da önemli bir rol oynayacaı dile getirilmi ve Burdur l Milli Eitim Müdürlüü tarafından uygulamaya konulan 21 deerin Osman Yalçın tarafından yazılan hayvan hikâyelerinde ne oranda yer aldıı aratırılmıtır. Aratırma sonunda hayvan hikâyelerinde, il milli eitim müdürlüü tarafından belirlenen deerler eitimi ilkelerine yeterince yer verildii sonucuna ulaılmıtır (Selek, 2014). Deerler eitiminde hikâyeleri bir araç olarak ele alan bir baka aratırma da Kasapolu(2013) na aittir. Kasapolu na göre örenciler, eitici hikâyeler yoluyla; hikayeletiriimi olarak kendilerine sunulan, aslında gerçek yaamla ilikili olan kavram ve olayları, inceleme, analiz etme ve kendi düünceleri ile açıklama fırsatı bulabilmektedirler. Bu süreç içerisinde, kendilerini bütünsel olarak deerlendirip, kiisel anlamda eksik gördükleri noktalarda kendilerini tamamlayabilirler. Bu yaklaım, örencilerin hem kendileri ile hem dedier insanlarla etkileimlerini arttırıp, örencilere daha iyi bir insan olma sorumluluunu taıdıını hatırlatabilir. Bacı (2013), çocuk edebiyatı ürünleriyle çocuklar için yazılmı eserlerin deerler eitimi balamında karılatırılmasını yaptıı aratırmasında toplam 44 kitap incelemi ve aratırması sonucunda; güdümlü olarak yazılmı hem çocuk eserlerinin hem de çocuk edebiyatçılarının eserlerinin deerler eitimi konusunda mükemmel, eksiksiz ve kusursuz olmadıı sonucuna varılmıtır. Bu eserlerin birbirlerine göre

4 üstün yanları olmakla birlikte, eksik yanları da bulunmaktadır. Bacı ya göre bu açıdan bakıldıında incelenen eserlerin birbirlerini tamamladıı görülmektedir. Siyasi, estetik, sosyal, ailesel, bütün beeri olaylar mutlaka deerlere dayandıını belirten Kantar (2014), MEB tarafından 2005 yılında ilköretim düzeyine yönelik olarak tavsiye edilen 100 Temel Eser arasından seçilen yirmi eseri, Sosyal Bilgiler Öretim Programında kazandırılması hedeflenen yirmi deer açısından incelemitir. Aratırmada incelenen eserler bütün deerlerin olmasa da, çounun kazandırılmasında kullanılabilir göründüü, sosyal bilgiler dersinde deerlerin kazandırılabilmesi için bu eserlerin, gerekli olduu, ancak yeterli olmadıı vurgulanmıtır. Aratırmada incelenen bütün eserlerde en çok yer alan deerin yardımseverlik, daha sonra sevgi ve aile birliine önem verme; en az yer alan deerlerin ise, vatanseverlik, hogörü ve baımsızlık olduu ifade edilmektedir. Deerler eitimi verilmesinde dei ve semahlarında kullanılabileceini belirten Kova (2014), TRT repertuvarında bulunan dei ve semahların müzikal analizini yapmı ve deerler eitimi açısından incelemitir. Aratırmada; dei ve semahların etimolojisi, anlamı, kökeni, özellikleri, tanımı yapılmı, eserler seyir-makam balamında müzikal incelemeye tabi tutulmutur. Bu inceleme ve sonuçların tablolar halinde verildii aratırmada dei ve semahlardan seçilen 18 eser deerler eitimi açısından incelenmitir (Kova, 2014). Deerler eitiminde kullanılan önemli araçlardan birisi de üphesiz gazetelerdir. Ercan (2014), 1875 yılında yayımlanan Etfal adlı bir çocuk gazetesini deerler eitimi çerçevesinde incelemitir. Etfal gazetesi ve özelliklerini de aratırmasında yer vere Ercan, konuyu deerler eitimi açısından tartımıtır. Latifolu (2013) ve Atmaca (2011) ise Çocuklara Mahsus Gazete adlı çocuk dergisini deerler eitimi açısından incelemitir. Bu dergi, yılları arasında yayımlanan bir çocuk dergisidir. Bu dergi, II. Abdülhamid döneminde yayımlanan çocuk dergi ve gazeteleri arasında deer eitimi açısından önemli bir yer tekil etmektedir. Dergi, çocuklara yönelik birçok konuyu gündeme getirmi özellikle dinî ve ahlaki deerlerin çocuklara kazandırılmasında etkili olmutur. Dergi ile ilgili yapılan aratırmalar sonucunda derginin bu özellikleri dolayısıyla günümüz deerler eitimi açısından da önemli bir kaynak olabilecei gösterilmitir. Biçer (2013), Mehmet Akif Ersoy un Safahat adlı eserini deerler eitimi açısından incelemitir. Bu eseri Milli eitim Bakanlıı nın belirlemi olduu deerler eitimi kriterleri açısından ele alan Biçer, aratırmasında Mehmet Akif Ersoy'un Safahat adlı eseri deer eitimi açısından zengin içerie sahip olduu sonucuna varmıtır. Ona göre elde edilen bu sonuçtan hareketle Mehmet Akif Ersoy'un Safahat adlı eseri Türkçe öretimi sürecinde deer eitimi konusunda yararlanılacak kaynaklar arasında olması gerektiini belirtmektedir. Safahat adlı eseri Türkçe ve deerler eitimi açısından inceleyen bir baka aratırmacı ise Moul (2012) dur. Safahat ın Milli eitim Bakanlıı tarafından belirlenen 100 temel arasında ter aldıını belirten Moul, aratırması sonunda Safahat adlı eserde bilimselliin ve çalıkanlıın sık olarak vurgulandıını belirtmektedir. Akkaya (2013), aratırmasında; 1200 lü yıllarda içinde yaadıı toplumun sıkıntılarını gören, sosyal bütünlemeyi salayabilmek ve halkı uyandırabilmek adına vaazlar veren, eserleriyle hem yaadıı dönemi hem de yaadıı dönemden günümüze kadar ki dönemi aydınlatan, düünceleri evrensel bir nitelik kazanmı olan Mevlânâ nın mensur eserlerindeki toplumsal deerler ve bu deerlerin öretiminde kullanılan öretim yöntem ve tekniklerinin tespiti ve günümüz eitim anlayııyla ilikilendirilmesi amacıyla yapmıtır. O aratırmasında, 13. yüzyılın ünlü mutasavvıfı, air ve eitimcisi Mevlana nın mensur eserlerindeki deerleri aktarma yöntemi, günümüz modern öretim yöntem ve teknikleri ile örtütüü, bulguların Mevlana nın çaını aan bir bilgin olduunu destekledii sonucuna varmıtır. Atasözlerini kültürel mirasın önemli bir parçalarından birisi olarak gören Kalaça (2013), atasözlerini deerler eitimi açısından incelemitir. Aratırmada deerleri örnekleyen atasözlerinin yüzdelik dilimlerine bakıldıında; çalıkanlık-gayretli olma-baarılı olma (% 8,7), akıl sahibi olma (% 6,6), güzel söz söylemedoru sözlü olma-sözünde (% 6,1), aileye ve akrabaya deer verme (% 6,0), iyilikseverlik-iyi huylu olma (% 4,5) gibi deerlerin dier deerlere göre daha yüksek oranlara sahip olduu görülmektedir. Kalaça ya göre bu sonuçlar da özellikle Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi ve atasözlerinin iletmek istedii deerlerin birbirleriyle ne denli paralellik arz ettiini göstermektedir. Atasözlerini deerler eitimi açısından ele alan bir baka aratırmacı ise Bulut (2011) tur. Bulut bu aratırmasında; atasözlerinin kapsamları ve çeitlilikleri itibariyle farklı deerleri iletebilme kapasitesine sahip olduu, toplumsal hayata dair hemen hemen her alanda çıkarımda bulunulan atasözlerinin deerleri örnekleme açısından da kullanılı olduu sonucuna ulamıtır. Bunun yanında faydalanılan sözlüklere bakıldıında tespit edilen deerlerin atasözleriyle örneklenmesi fikrine uygun olduu ve bir deeri örnekleyen birden fazla atasözüne ulamanın mümkün olduu görülmütür, atasözleri iletebildii deerler açısından çeitlilik arz emektedir

5 Kaynak (2012) toplumun birlik ve beraberliiyle devamlılıın salanmasında etkili bir yeri olan deerlerin, duygu ve düünceleri ifade etmenin yollarından biri ve aynı zamanda da eitici özellii olan edebi eserlerde kimi zaman dorudan kimi zaman da sezdirme yoluyla vurgulandıını ifade etmektedir. Kaynak, aratırmasında günümüz edebiyatçılarından Sevinç Çokum da eserlerinde toplumun öne çıkan ya da olması gereken deerleri ele almıtır. Aratırma sonucunda deerler eitimi balamında Çokum un hikâyelerinde ahlâka ait unsurların geni yer tuttuu görülmütür. Bu ahlâkî deerlerin içerisinde en çok deindii tema, yardımseverlik temasıdır. Yardımseverlik temasına hemen hemen bütün hikâyelerinde yer vererek yardımseverlie verdii önemi gösteren yazar, örneklerle yardımseverlii özendirmektedir. Belli bir eseri deerler eitimi açısından inceleyen bir baka aratırmada ise Muzaffer zgü nün romanları ele alınmıtır. Aratırma sonunda romanlarda en çok sevgi deerine rastlanılmıtır. Sevgi deerini sırasıyla saygı, yardımlama, çalıkanlık ve temizlik izlemitir. Alçakgönüllü olma deeri romanlarda hiç tespit edilmemitir. Eserlerde en az yer alan deerler ise sırasıyla barı, tutumlu olma, bilimsellik ve cesur olmadır. Sigara ve içki içen kahramanlara sıkça yer verilmesi salıklı olmaya önem verme deeri ile çelimi, özellikle içki sahnelerinin ve argo ifadelerin romanlarda bulunması deerler eitimi açısından eserlere ait olumsuz özellikler olarak tespit edilmitir (Kumbasar, 2011). Aktürk (2012) ise Üzeyir Göktürk ün eserlerini çocukta deerler eitimi açısından incelemitir. Çocuk edebiyatı alanındaki bu eserlerde bulunan eitsel iletilerin; ahlaki, manevî ve karakter gelitirici deerlerin tespit edilmesi bu çalımanın temelini oluturmutur. Aratırma sonunda; Gündüz ün eserlerinde dinî ve ahlâkî deerlerin aırlıklı olduu görülmü, bunu kiilik deerleri ve sosyal deerlerin izledii belirtilmitir. Ona göre slam inancının temel kavramları eserlerinin ana izleini olumaktadır. Deerler eitiminde edebi ürünlerinden yararlanılması konusunda yapılan bir baka aratırmada da Nasrettin Hoca fıkralarının deerler eitiminde kullanılması ile ilgilidir. Aratırma sonucunda fıkralarda en fazla öz yönelim, uyarılım, hazcılık boyutlarından oluan yenilie açıklık deer tipinin yer aldıı görülmektedir. Bu deer tipini iyilikseverlik, evrenselcilik boyutlarından oluan öz akınlık deer tipi, uyma, güvenlik, geleneksellik boyutlarından oluan muhafazakârlık deer tipi, baarı, güç, hazcılık boyutlarından oluan özgeniletim deer tipleri takip etmektedir. Bu dorultuda Nasreddin Hoca fıkralarının barındırdıı zengin kültür ögeleriyle ulusal ve evrensel deerleri yansıtması bakımından bata Türkçe öretiminde deer aktarımı olmak üzere, dier derslerde de okul içi ve okul dıı etkinliklerde kullanılabilecek, ders kitaplarında yer alabilecek metinler olduu sonucuna ulaılmıtır (Demirta, 2012). Yılmaz (2012) ise Gökalp in iirlerini deerler eitimi açısından incelemitir. Ona göre deer eitimi; deerlerin benimsenmesi, yaama biçimi haline getirilmesi ve gelecek kuaklara aktarılması bakımından önemlidir. Çocua, yaadıı dünyada geçerli olan evrensel deerleri ve mensubu olduu milletin kültürel deerleri benimsetilmelidir. Bu balamda Türkçe dersi, deer aktarımında önemli bir göreve sahiptir. Yılmaz, aratırması sonucunda Gökalp'in iirlerinde `vatan sevgisi, millet sevgisi, dini deerler, Türk büyüklerine saygı, kahramanlık ve ehitlik'deerlerine daha çok yer verdiini, dolayısıyla Ziya Gökalp'ın iirlerinde deerler eitiminin sık olarak vurgulandıını belirtmektedir. Aslan (2009), deerler eitiminde kahramanlardan yararlanma durumunu incelemitir. Aratırmasında; incelenen ders kitaplarında rol model olarak yer alan 38 kahraman bulunduu, ders kitaplarında en çok yönetim alanından kahramana yer verildii, Atatürk ün, ders kitaplarında en çok bavurulan kahraman olduu, Türk toplumu için önemli kahramanlar olan Hz. Muhammed, Hz. Ömer, Mimar Sinan ve Mevlana gibi isimlerin ders kitaplarında herhangi bir deer için rol model olarak yer almaması gibi sonuçlara ulaılmıtır. Bunun yanında aratırma sonunda ders kitapları ile öretmen adaylarının tercihlerinde programdaki 20 deerin 6 tanesinde ortak kahraman olduu görülmektedir. Bu deerler baımsızlık, barı, çalıkanlık, özgürlük, sorumluluk ve vatanseverliktir. Kahramanlar konusunda bir dier aratırma da çocukların hayal kahramanları ile ilgilidir. Çocuklara yönelik programlar içerisinde çizgi filmlerin, deerler eitimi bakımından karılatırılmasını yapan Sevim (2013), aratırmasını Uak ilinde tarama modeliyle gerçekletirmitir. Bu aratırmada çocukların izlemeyi en çok tercih ettikleri çizgi filmleri belirlemek için düzenlenen açık uçlu anket, Uak il merkezinde bulunan anaokulları ve ilkokul bünyesindeki ana sınıflarına devam eden 250 okul öncesi örenci velisine uygulanmıtır. Elde edilen veriler sonucunda çocuklar tarafından en çok izlenen üç adet yerli yapım, üç adet yabancı yapım çizgi film belirlenmitir. Belirlenen yerli yapım çizgi filmler ve izlenme oranları: Pepee (% 89,2), Kelolan (% 84,4), Nane ile Limon(%18). Belirlenen yabancı yapım çizgi filmler ve izlenme oranları: Caillou (%78,8), Marsupilami (% 38), Laura nın Yıldızı(%30). Belirlenen çizgi filmler içerisinde taranacak deerler ise okul öncesi öretim programı dikkate alınarak hazırlanan ve 11 okul öncesi öretmenine uygulanan anket sonucunda kesinletirilmitir. Aratırmacı tarafından, veriler sonucu belirlenen çizgi filmlerden rastgele bölümler izlenerek metne dökülmütür. zleme süreleri birbirine yakın

6 olan 6 çizgi filmin rastgele izlenen bölümlerinde, taranan 15 deerden 13 üne rastlanmıtır. Bu deerler sevgi, saygı, hogörü, ibirlii, adil olma, çalıkanlık, sorumluluk, temizlik, dürüstlük, yardımseverlik, aile birliine önem verme, salıklı olmaya önem verme, paylama deerleridir. Vatanseverlik ve barı deerlerine ise belirlenen çizgi filmlerin izlenen bölümlerinde rastlanmamıtır. Taranan deerlerin hangi çizgi filmde ne kadar ve ne ekilde verildii bulgular ve sonuçlar kısmında ayrıntılı olarak açıklanmıtır. Deerler eitiminin etkili bir ekilde yararlanılacak alanlardan birisi de dualar olarak ifade edilmektedir. Deerler eitimini dini açıdan ele alan Karata (2011), bu konuda duaların önemine iaret etmektedir. Ona göre dualar insanda bilincin canlı ve uyanık tutulmasını salayan bir sürekli halidir. Dualar; kötülere, kötülüklere karı Allah a sıınmayı öretir. Bunun yanında dualar arınmaya, incelmeye, yükselmeye vesile olmakta, samimiyeti, dürüstlüü ve içtenlii öretmekte, baıboluktan ve kararsızlıktan da korur. 4. Okulda Verilen Deerler Eitimini Öretmen Görülerine Göre Deerlendiren Aratırmalar Okullarda uygulanmakta olan deerler eitimini öretmen görülerine göre deerlendiren toplam yedi aratırma bulunmaktadır. Bu çalımalarda genellikle öretmenlerin deerler eitiminin nasıl daha etkili verilebilecei, hangi deerlere öncelik verdikleri ve daha çok hangi yöntemleri kullandıkları, deerler eitimi ile ilgili yaanan sorunların nasıl ortadan kaldırılacaı ve kitle iletiim araçlarının çocuklar üzerindeki olumsuz etkiler vurgulanmaktadır. Deien toplum yapısıyla beraber cömertlik, yardımseverlik, saygı, sevgi gibi çok sayıda deerin artık oldukça zayıfladıını belirtilen bir aratırmada okullara önemli görevler dütüü dile getirilmekte, konuya ilikin öretmen görülerine yer verilmektedir. Öretmenler deerler eitimine okullarda yer verilmesi gerektiini belirtirlerken, bu eitimin sadece kâıt üzerinde kaldıını belirtmekte ve deerler eitiminin okulda sosyal faaliyetler ya da etkinlikler olarak planlanmasının gerektiini ifade etmektedirler. Yine bu aratırmada deerler eitim konusunun örenci baarısı üzerinde dorudan, gözlenebilir bir etkisi olmadıı için hem ailenin hem de okulun bu konuya gereken önemi vermedii vurgulanmaktadır (Ate, 2013). Toplumda, her geçen gün deerlere dönü, deerlere sahip çıkma, deerleri yaatma gibi söylemlerle deerlere vurgu yapıldıını ifade eden Özda (2013) ise deerler eitiminde sıklıkla yapılan vurgunun, bireysel ve toplumsal ihtiyaçtan kaynaklandıını belirtmekte, dolayısıyla deerler eitiminin örgün eitim kurumlarında nasıl yapıldıı, örencilere hangi düzeyde kazandırıldıının önemli olduunu dile getirmektedir. Özda, okullarda deerlerin kazandırılma düzeyi ve istenmeyen örenci davranılarına ilikin yapmı olduu aratırmasında öretmen görülerini almı ve bu konuda farklı sonuçlara ulamıtır. Buna göre ortaokul öretim programlarında yer alan deerlerin bireyler arası ilikiler, milli deerler, evrensel deerler ve özerklik boyutlarındaki deerler kısmen yeterli düzeyinde kazanılmı olduu belirlenmitir. Ortaokul öretim programlarında yer alan deerlerin kazandırılma düzeyine ilikin öretmen görüleri arasında okul türü deikenine göre, özel okullarda görev yapan öretmenler lehine anlamlı fark olduu, cinsiyet, kıdem ve bran deikenlerine göre ise anlamlı bir fark olmadıı tespit edilmitir. Deerler eitiminin bir gereklilik olduu belirtilen aratırmalar yanında ortaya çıkan sorunlar konusunda da aratırmalar bulunmaktadır. Baysal (2013) deerler eitimi uygulamalarını sosyal bilgiler öretmenlerinin görüleri açısından deerlendirdii aratırmasında deerler eitimi sırasında karılaılan sorunları en aza indirmek için ilk önce yapılacak olan eyin, etkili bir deerler eitimi programının hazırlanması olduunu belirtmektedir. Bunun yanında etkili bir deer eitiminde öretmen ve konuya uygun hikâye vb. araçlarından da söz eden Baysal, aratırması sonunda; öretmenlerin deerler eitimi uygulamalarında en çok dürüstlük deerine, en az ise görsel eserleri estetik eletirme deeri ne yer verdikleri, deerler eitimi uygulamalarında öretmenlerinden fazla ahlaki ikilem yaklaımını kullandıkları, deer analizi yaklaımını ise en az kullandıkları, deerler eitimi uygulamalarında öretmenlerin en çok örnek olay kullanma yöntemini, en az ise teekkür mektubu yazdırma tekniini kullandıkları, öretmenlerin %96.81 inin deerler eitimi programlarına ailelerin katılımının daha etkili sonuçlar douracaını düünmeleri gibi sonuçlara ulamıtır. Sosyal bilgiler dersinde deerler eitiminin etkililiini öretmen görülerine göre ele alan bir aratırmacı da Can (2008) dır. Dördüncü ve beinci sınıf öretmenlerinin Sosyal Bilgiler dersinde deerler eitimi ile ilgili yaptıkları uygulamalara ilikin görülerini belirlemek amacıyla gerçekletirilen bu aratırma Ankara da bulunan 102 sınıf öretmeni ile yapılmıtır. Aratırmadan elde edilen sonuçlar unlardır: Öretmenlerin sosyal bilgiler dersinde deerler eitimi uygulamalarında en çok sorumluluk sahibi olmaya ilikin etkinlikler düzenledikleri yönündedir. Deer eitiminde öretmenlerin telkin, model olma, empati kurma ve deer aydınlatması gibi deer kazandırma yollarını etkin bir ekilde kullandıkları ancak deerler analizi ve ahlaki muhakeme gibi yöntemleri yeterince kullanmadıkları bulunmutur. Öretmenler deerler

7 eitiminde en çok ibirliine dayalı örenme ve yaratıcı drama yöntemlerini kullanmaktadırlar. Öretmenleri sosyal bilgiler dersinde deerler eitimi uygulamalarında gözlem, örnek olay yöntemi, tartıma yöntemi, soru cevap teknii ve velilerle görüme yöntemi yardımıyla örencilerin deerleri kazanıp kazanmadıklarını anladıklarını belirtmilerdir. Ayrıca öretmenler örencilerin deerleri kazanıp kazanmadıklarını en çok örencilerin davranılarını gözlemleyerek anladıklarını açıklamılardır. Öretmenlerin cinsiyetlerine göre deerler eitimi uygulamalarına ilikin görüleri arasında fark anlamlı bulunmutur. Öretmenlerin eitim durumlarına göre deerler eitimi uygulamalarına ilikin görüleri arasında anlamlı bir fark bulunmamıtır. Öretmenlerinin kıdem durumlarına göre deerler eitimi uygulamalarına ilikin görüleri arasında anlamlı bir fark bulunmamıtır. Görev yaptıkları okulların baarı yüzdelerine göre öretmenlerin deerler eitimi uygulamalarına ilikin görüleri arasında anlamlı bir fark bulunmamıtır. Öretmenlerin sosyal bilgiler dersinde deerler eitimi ile ilgili olarak görü belirttikleri bir baka aratırmada da kitle iletiim araçlarının etkileri, öretmenlerin hizmet içi eitimlerinde deerler eitiminin yeri ve önemi ile aile katkısı belirlenmeye çalıılmıtır. Yazar (2010), sosyal bilgiler dersinde deerler eitiminin ne durumda olduunu belirlemeye yönelik olarak bir aratırma gerçekletirmi konuya ilikin öretmen görülerinden yararlanmıtır. Aratırma sonunda u sonuçlara ulaılmıtır: Öretmenler kitle iletiim araçlarındaki iddet ve saldırganlık içeren bazı yayınların okulda verilen deerler eitimini olumsuz etkiledii görüünde birlemektedir. Öretmenler okulda verilen deerlerin ailede ve sosyal çevrede yeterince pekitirilmedii görüündedir. Öretmenler hizmet öncesi eitimde deer eitimi dersi almalarının deerleri örencilere kazandırmada yararlı olacaını düünmektedirler. Öretmenler deerler eitimiyle ilgili bir kılavuz olursa bu kılavuzdan faydalanacakları görüünü paylamaktadır. Öretmenlerin tamamına yakını etkili bir deerler eitimi için görsel-iitsel araç-gereçlerin eksiksiz olarak okullarda bulunması gerektii görüünde birlemitir. Erkek öretmenlerin deerleri kazandırmak için kadın öretmenlerden daha fazla görsel-iitsel araç gereçleri kullandıkları sonucuna ulaılmıtır. Bitirdii yükseköretim alanı dier olan öretmenlerin drama tekniini sınıf öretmenlii alanındaki öretmenlere oranla daha çok kullandıkları ortaya çıkmıtır. Yiittir ve Öcal (2011) ise deerler eitiminin etkililiini tarih öretmenlerinin görülerine göre incelemilerdir. Farklı illerden 83 öretmen üzerinde yapılan aratırmada örencilerin bazı deerlere sahip olma durumları ve tarih derslerinde deerler eitiminin nasıl yapılması gerektii konusunda görüleri alınmıtır. Aratırma sonucuna göre; tarih öretmenleri 4-7. sınıflardaki sosyal bilgiler, 8. sınıfta T.C. nkılap Tarihi ve Atatürkçülük dersi öretim programında dorudan kazandırılması amaçlanan 29 deerin genel olarak ortaöretim örencilerinde gözlendii sonucuna ulaılmıtır. Tarih öretmenleri ise birer milli deer olarak; vatan ve millet sevgisi, tarih bilinci ve uuruna sahip olma, tarihsel ve kültürel mirasa duyarlı olma, milli ve manevi deerlere sahip çıkma, birliktelik, baımsızlık, istiklal marı ve bayraa saygılı olma ve çalıkanlık gibi deerleri kazandırmak istediklerini belirtmilerdir. Yine aratırma sonucunda tarih öretmenlerinin deerler eitiminde telkin, örnek olay, kitap analizi, belgesel fil izletme, tarihi yerleri ve müzeleri gezdirme gibi farklı öretim yöntemlerini kullandıkları görülmütür. Bozda (2013), aratırmasını Kırıkkale ilinde ilköretim okullarında görev yapan öretmenlerin mesleklerine adanmılık düzeyleriyle deerler eitimi uygulama düzeyleri arasında ilikinin olup olmadıını ortaya koymak amacıyla yürütmütür. Nicel aratırma desenlerinden ilikisel tarama yönteminin uygulandıı bu aratırmada gözlem ve görüme sonuçlarına göre mesleki adanmılık düzeyi yüksek olan sınıf ve bran öretmenlerinin deerler eitimine derslerinde daha çok yer verdikleri; mesleki adanmılık düzeyi düük sınıf ve bran öretmenlerinin deerler eitimine, sınıf içinde oluan disiplin sorunlarının ardından yer verdikleri gözlenmitir. Mesleki adanmılık düzeyi yüksek olan sınıf ve bran öretmenlerinin deerler eitimini uygulamaya yönelik farklı etkinlikler uygulama eiliminde oldukları; mesleki adanmılık düzeyi düük olan sınıf ve bran öretmenlerinin deerler eitimi uygulamalarını çeitlendirme eiliminde olmadıkları gözlenmitir. Deerler eitimini ilköretim ve ortaöretimde göre görev yapan öretmenler açısından deerlendiren aratırmalar yanın da okulöncesi alanda görev yapan öretmenlerin deerlendirmelerini konu alan aratırmalar bulunmaktadır. Okul öncesi öretmenlerinin okul öncesi eitim programındaki deerler eitimine ilikin görülerinin deerlendirilmesini amaçlayan bir aratırmada çalıma grubu olarak; eitim-öretim yılında Diyarbakır ili merkez ilçelerindeki anaokullarında görev yapan okul öncesi öretmenleri alınmıtır. Nitel aratırma yönteminden yararlanılan aratırmada veri toplama tekniklerinden yarı yapılandırılmı görüme teknii kullanılmıtır. Aratırma sonucunda okul öncesi öretmenlerinin, kitle iletiim araçlarının okulda verilen deerler eitimini olumsuz etkiledii düüncesinde oldukları sonucuna varılmıtır. Aratırmanın sonuçları dorultusunda; okul öncesi eitim programında deerler eitimi boyutu

8 daha kapsamlı olarak yeniden düzenlenmeli, örenci sayıları azaltılmalı, programdaki deerler somut yaantılar ile verilmeli ve ailede deerlerin pekitirilmesi gibi öneriler gelitirilmitir (Erku, 2012). 5. Okullarda Verilen Deerler Eitimini Programın Etkililii Açısından Ele Alan Aratırmalar Deerler eitimi programının etkililiini konu alan on dokuz aratırma bulunmaktadır. Bu aratırmalarda; farklı derslerle bütünletirilmi deerler eitimi programının etkililii, web tabanlı deerler eitimi programı, deerler eitimi programına ilikin dı etkiler, anne deerler eitimi programının çocuk geliimine etkileri, farklı derslerin programlarında yer verilen deerler eitimi çalımalarına, deerler eitimi programlarının tarihsel olarak mukayese edilmesi ve deerler eitimi programı uygulamaları ile ilgili oldukları görülmektedir. Deerler eitimi programının etkililiine ilikin yapılan bir aratırmada Türkçe ve beden eitimi dersleriyle bütünletirilmi deerler eitimi programının etkililii aratırılmıtır. Deneysel olarak gerçekletirilen aratırma sonucuna göre deerler eitiminin örencilerin bilisel ve duyusal geliimlerine olumlu etkide bulunduu, cinsiyet açısından da bayan ve erkek örencilerde benzer etkiler gözlemlendii görülmütür (Engin, 2014). Kundurolu (2010) ise fen ve teknoloji dersleri ile bütünletirilmi olan deerler eitimi programının etkililiini aratırmıtır. Aratırma sonucunda elde edilen bulgular, deerler eitimi programının, alanyazındaki aratırma bulguları ile tutarlı bir ekilde örencilerin çeitli evrensel deerleri kazanmaları üzerinde etkili olduunu göstermektedir. Gelitirilmi olan fen ve teknoloji dersi ile bütünletirilmi deerler eitimi programı, seçilen belli sayıdaki örneklem grubuna uygulanmı ve altı hafta sonunda elde edilen bulgular dorultusunda, örencilerin deerlere ilikin kazanımlara sahip olu düzeylerinde olumlu bir gelime tespit edilmitir. Öretici (2011) ise 6. sınıf sosyal bilgiler dersinde gerçekletirilen deerler eitimi etkinliklerinin etkililiini belirlemeye yönelik bir aratırma gerçekletirmitir. Aratırma sonunda duyarlılık ve sorumluluk deerlerine ilikin uygulanan sınıf içi etkinliklerin bu deerlere ilikin farkındalıı arttırdıı gözlenmitir. Bunun yanında aratırma sürecinde elde edilen bulgular mevcut deerler eitimi uygulamalarının yetersiz olduunu, ders kitapları ile programın yapısının deerler eitimi için çok da uygun olmadıını göstermitir. Sosyal bilgiler dersinde deerler eitiminin etkililii yönünde yapılan bir baka aratırma Çengelci (2011) tarafından gerçekletirilmitir. Aratırma sonucunda, ilköretim beinci sınıf sosyal bilgiler dersinde deerler eitiminde kullanılan yaklaımların telkin yoluyla deerler eitimi, soru-yanıt yoluyla deerler eitimi, deer belirginletirme yaklaımı yoluyla deerler eitimi ve örtük program yoluyla deerler eitimi olduu belirlenmitir. Öretmenin sosyal bilgiler dersinde deerleri kazandırmaya çalıırken yaamdan örnekler verme, atasözleri ve deyimlerden yararlanma, model olma, örnek örencileri model olarak gösterme, belirli gün ve haftalardan yararlanma, drama, güncel olaylardan yararlanma, empati, benzetimden yararlanma, yakın çevreden yararlanma, dier ders ve disiplinlerden yararlanma, aileden yararlanma, ödevlerden yararlanma, sivil toplum kuruluları, dernek ve vakıfların çalımalarını örnek gösterme, internetten yararlanma ve sınıf dıı etkinliklerden yararlanma gibi etkinlik ve çalımalara bavurduu görülmütür. Sosyal Bilgiler dersinde deerler eitimini gerçekletirmeye yönelik etkinliklerde kullanılan materyallerin ders kitabı ve örenci çalıma kitabı olduu, deerler eitiminde ders kitabında yer alan fotoraflardan, bilgilendirici açıklama, metin ve etkinlikler ile sorulardan yararlanıldıı sonucuna ulaılmıtır. Ödev tahtası ve süreli yayınlar deerler eitiminde yararlanılan dier materyaller arasındadır. Sosyal Bilgiler dersinde deerler eitiminde kullanılan deerlendirme tekniklerinin gözlem, verilen ödevlerin kontrolü yoluyla yapılan deerlendirme ve özdeerlendirme olduu belirlenmitir. Aratırma sonucunda ilköretim beinci sınıf Sosyal Bilgiler dersi öretim programında yer alan ve programda verilmemi kimi deerlerin dersin içerii ve günlük yaamla balantılı olarak çeitli etkinlik ve materyaller yoluyla örencilere kazandırılmaya çalııldıı görülmütür. Öretmenin deerler eitimi yaklaımlarını sistemli biçimde izlemedii, ders sürecinde plansız biçimde yeri geldikçe deerler eitimine yer verdii sonucuna ulaılmıtır. Deerler eitiminde gözleme dayalı deerlendirmenin aırlık taıdıı görülmütür. Öretmen Sosyal Bilgiler dersinin deerler eitiminde son derece önemli bir ileve sahip olduunu düünmekte; ancak aile ve toplumun deerler eitimini yeterince desteklememesi, medyanın olumsuz etkisi ve olumsuz arkadalardan kaynaklanan sorunlar ile özellikle sınıf dıı etkinliklerin yeterince gerçekletirilememesinden kaynaklanan sorunların deerler eitiminde yaanan sorunların baında geldiini belirtmektedir. Örencilerin Sosyal Bilgiler dersinde deerler eitimi ile ilgili olarak sorumluluk, yardımlama ve dayanımayı örendiklerini düündükleri; saygı, hogörü ve yardımseverlik deerlerini günlük yaamlarına aktarmaya çalıtıkları sonucuna ulaılmıtır. Dilmaç (2007), fen lisesi örencileri üzerinde insani deerler eitimi programının örencilerin deerlere sahip olma düzeyinde bir deiiklikler meydana getirip

9 getirmediini aratırdıı aratırmasında deneysel bir aratırma gerçekletirmitir. Aratırma sonunda insanı deerler eitimin örenciler üzerinde olumlu etkiler yaptıı sonucuna varılmıtır. can (2007) ise deerler eitimi programının etkililiini ilköretim düzeyinde incelemitir. lköretim düzeyinde, evrensellik ve iyilikseverlik deerlerini kazandırmaya yönelik hazırlanan deerler eitimi programının; örencilerin deerlerle ilgili bilisel davranılarına, duyusal özeliklerine ve deerleri gösterme düzeylerine etkisini saptamak amacıyla gerçekletirilen bu aratırma yine deneysel olarak gerçekletirilmitir. Aratırmaya katılan örencilerde, deerlerin etkisi incelendiinde, deerler eitimi programına katılan örenciler, çounlukla, tanıma / ayırt etme düzeyinde ifadeler kullanmılardır. Yani örenciler, kendilerini tanımlamalarına, ilikilerini sürdürmelerine ve korumalarına hizmet ettii için toplumdaki kuralları, normları, deerleri vb. tanımakta/ayırt etmektedirler. Aratırmada, deerler eitimi programı uygulamasına katılan örencilerden kız örenciler, bilisel davranılar ve deerleri gösterme düzeyleri bakımından, erkek örencilere göre daha baarılı olmulardır. lköretim düzeyinde Türkçe, Sosyal Bilgiler, Fen ve Teknoloji dersleriyle bütünletirilerek uygulanan programda, bu programa katılan örencilerin deerlere ilikin puanları ile söz konusu derslere ait yılsonu notları arasında orta düzeyde ve pozitif yönde iliki ortaya çıkmıtır. Bu durumda örencilerin deerleri kazanma düzeyleri ile söz konusu derslere ilikin baarıları arasında anlamlı ilikiler olduu görülmütür. Okullarda eitim-öretim programları çerçevesinde 2005 ten itibaren deerler eitimi uygulandıını belirten Akgül (2014), deerler eitimine yönelik bir web tabanlı programın olmadıını ve bunun bir eksiklik olduunu belirtmektedir. Akgül, aratırması sonunda dürüstlük ve adalet konularında web tabanlı deerler eitimi programının kullanılabilir bir yöntem olduu sonucuna varmıtır. Ülkelerin kültür ve yaamlarında önemli yer tutan deerlerin kurum ve birey düzeyinde benimsenmesi ve yeni nesillere aktarılarak yaatılmasında eitim sisteminin rolünün büyük olduunu ifade eden Çakırolu (2013), çocuk ve gençlere deerlerin okullarda öretilmesi salıklı bir toplumun oluturulması açısından son derece önemli olduunu vurgulamaktadır. Çakırolu, aratırmasında Milli Eitim Bakanlıı na balı zorunlu eitim seviyesindeki tüm okullarda uygulanan Deerler Eitimi Programının etkililiinde korku kültürünün etkisini ortaya koymu, korku kültürünün deerler eitimi uygulamalarına dorudan, olumsuz ve yıpratıcı etkileri olduu sonucuna ulamıtır. Okulöncesi dönem temel deerlerin kazanılması ve bu deerlerin ileriki yıllara aktarılması açısından önem taıdıını belirten Neslitürk(2013), anne deerler eitimi programının 5-6 ya çocuklarının sosyal beceri düzeyine etkisini aratırmıtır. Buna göre 5-6 ya çocuklarının annelerine verilen deerler eitimin onların sosyal beceri düzeylerine olumlu etki yaptıı sonucuna ulaılmıtır. Aratırmada, uygulanan programın deney grubundaki örencilerin iletiim, ibirlii, kendini ifade etme, sorumluluk, empati, grupla birlikte hareket etme ve kendini kontrol etme ile ilgili sosyal becerilerini anlamlı düzeyde arttırmada etkili olduu gözlenmitir. Ayrıca 4 hafta sonrasında yapılan izleme testi sonucunda da bu etkinin iletiim dıında dier sosyal beceriler de kendini gösterdii görülmütür. Cokun (2011), aratırmasında ilköretim 5. sınıf sosyal bilgiler programında yer alan deerlerden; sorumluluk sahibi olma, doal çevreye ve tarihsel mirasa duyarlılık, istiklal marına ve bayraa saygı deerleri ile hogörü deeri esas alınarak örencilerin bu deerleri algılama düzeyleri hakkında bir durum deerlendirmesinin yapılması amaçlamıtır. Aratırma sonunda ise; örencilerin, doal çevreye ve tarihsel mirasa duyarlılık deerleri ile vatanseverlik deeri ilgili olarak daha güçlü ve tutarlı ifadeler kullandıkları görülmütür. Sorumluluk sahibi olma deeri ile ilgili olarak ise bu deerleri tam olarak içselletiremedikleri, örencilerin bu deerin gerektirdiklerini çou zaman bildikleri ancak uygulamaya geçiremedikleri belirlenmitir. Hogörü deerine ilikin olarak örencilerin yakın çevrelerine karı müsamahalı davranmalarına karın daha az tanıdıkları veya tanımadıkları kiilere ve farklı kültürdeki insanların davranılarına karı ho görülerinin az olduu, aynı zamanda farklı görülere karı doru yanlı ayrımı yaparak bu fikirlere hogörüsüz yaklatıkları konusunu düündürmektedir. Keskin (2008) ise deerler eitimini tarihsel olarak ele almı, 1998 ve 2004 programlarının karılatırmasını yapmıtır. ki programa esas alınarak bir deerler eitimi ölçei gelitirilmitir. Buna göre iki program arasında deerler eitimi ölçeinin uygulanması sonucunda farklar u ekilde ifade edilmitir: Her iki uygulamada da kızlar ön deerlere sahip olma düzeyleri erkeklerden daha yüksektir. Ailenin sosyoekonomik düzeyi arttıkça örencilerin deerlere yönelik puanları da artmaktadır. Her iki program ilköretim beinci sınıf düzeyinde- deerleri örencilere aynı düzeyde kazandırmaktadırlar. ahin (2013), sosyal bilgiler öretmen adaylarının deerler eitimi öz yeterliliklerine olan etkilerini belirlemeye yönelik olarak yaptıı aratırmasında okullarda, deerler eitiminin uygulayıcısının

10 öretmenler olduunu ifade etmekte, bu nedenle öretmenlerin deerler eitimine ilikin yeterliliini bünyesindeki eitim fakülteleri, öretmen adaylarına deer eitimine ilikin yeterli bilgi ve beceri kazandırması gerekmektedir. ahin, aratırması sonucunda; sosyal bilgiler öretmen adayları üniversitede verilen deerler eitiminin yetersiz olduunu ve kendi yetkinliklerini artırmak amacıyla üniversitelerde deerler eitimine ilikin derse yer verilmesi gerektiinibelirtmilerdir. Parlak (2012) ise Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi ders programını ahlak ve deer eitimi açısından incelemitir. O, ortaöretim döneminin, gencin ahlaki kimliinin yerletii ve ahlaki yargı kabiliyetinin gelitii dönem olması bakımından önemli olduunu ifade etmekte, bu dönemdeki gençlerin ahlaki geliimlerinin doru bir ekilde tamamlanabilmesi için etkili bir ahlak ve deerler eitimi faaliyetine bavurmanın gerekli olduunu dile getirmektedir. Parlak, aratırması sonunda müfredatta yer alan ahlak ve deerler örenme alanıyla ilgili olarak örencilerin ahlaki geliimlerine katkı salayabilecek konuların uygun ekilde ilendiini tespit etmitir. Bununla birlikte düzenlenen etkinliklerin ise bazılarının ilikilendirilen kazanımları gerçekletirebilecek düzeyde etkili olmadıı sonucuna varmıtır. Deerler eitiminin okullarda etkili bir ekilde gerçekletirilmesinde okul yönetimine de önemli görevler dümektedir. Okudan (2011), deerler eitimi konusunu eitim yöneticileri açısından ele almı, deer eitimi yapılırken eitim yöneticisinin üzerine düen role ilikin elde edilecek faktörler üzerinden yöneticinin deer eitiminin önemi ve etkileri hakkındaki görülerini tespit etmek amaçlanmıtır. Aratırmada; kadın yöneticilerin erkek yöneticilere göre çevrenin deerler eitimindeki etkisine daha fazla inanması, okul yöneticilerinin deerler eitimine yönelik görülerinin ya, eitim düzeyi, bran ve medeni durum bakımından bir deiikliin gözlenmedii gibi sonuçlara ulaılmıtır. Deerler eitiminin önemli unsurlarından birisi de saygıdır. Türk (2009), temel deerlerden biri olan saygı deeri konusunda ilköretim ve ortaöretim kurumlarında görev yapmakta olan öretmenlerin algı, tutum ve eitimsel uygulama durumlarını inceleme amacıyla gerçekletirdii aratırmasında 1021 ilk ve orta öretim öretmeni üzerinde çalımıtır. Aratırma sonucunda; öretmenlerin saygı eitimi uygulamalarında, saygısız davranılara karı hafif cezalar verdii, saygılı davranıları ödüllendirme ve sınıf ortamına önem vererek örencilere model olmaya çalıtıkları, saygı yönelimlerinde ise en çok anne-babalara, ahlak kurallarına ve insan haklarına saygı göstermeye; dini inancı olmayanlara (ateistlere), estetik deerlere ve geleneklere en az düzeyde önem verdikleri sonucuna ulaılmıtır. Türk e göre genel olarak, kadın öretmenlerin erkek öretmenlere göre saygı eitimine ve deerine daha çok önem verdikleri görülmektedir. Deerler eitiminin öretmenler deerlendirme geri bildirimde bulunma gibi tutumları yanında deerler eitimine yönelik farklı yaklaımlarla ilgili aratırmalar da bulunmaktadır. Eki ve Katılmı (2011) ise deerler eitimi yaklaımlarını ele aldıkları aratırmalarında sadece deerlerin içeriinin öretilmesinin ya da deerlerin ezberletilmesinin yeterli olmadıını ifade etmektedir. Çünkü onlara göre deerlerin bireyin davranılarına yön verebilmesi için içselletirilmesi gerekmektedir. Bu nedenle deerlerin keif sürecinde kazandırılması, bireyin deerin vurguladıı iyi nitelikleri bizzat kefederek örenmesi ve davranıları göstermesi gerekmektedir. Deerlerin özünde eitimin ahlaki boyutunu oluturduunu belirten Eki ve Katılmı, istenilen amaca ulaabilmek için öretmenlere de önemli görevler dütüünü belirtmektedirler. Aratırmalarda deerler eitimi programının etkililii için motivasyonun önemine iaret edilmektedir. Deer eitiminde motivasyonun önemine iaret eden Otrar (2011), motivasyonun içsel ve dısal olarak ikiye ayrıldıını belirmektedir. Ona göre içsel motivasyon; bireyin keyif alma, ilgi duyma, zevk alma gibi içsel psikolojik kaynaklı amaçlarla hareket etmesi ile oluan motivasyon olup uzun süreli ve dirençli olması nedeniyle deerler eitiminde oldukça önemlidir. Bir örenci deer eitimine kendi ihtiyaçları çerçevesinde örenmekten ve yaamaktan haz alıyorsa, örenme çabalarını bu haz yönlendiriyorsa bu motivasyonun içsel olduu söylenebilir. Deerler eitiminde motivasyon; bir deeri örenmeye balamak, deerle iyiyi, güzeli, doruyu bulmak, kötü, yanlı ve çirkini fark etmek, nihayetinde deeri kazanıp davranılarda onun sürekliliini salaması için önemlidir. Aratırmalarda deerler eitiminin baarılı bir ekilde gerçekletirilmesine yönelik olarak yararlanılacak olan kaynaklarla ilgili çalımalarda bulunmaktadır. Deerler eitiminde Durmu (2011) deerler eitiminde kaynaklar sorununu ele aldıı makalesinde deerleri öreten ve örenenin daha salıklı bir zemin oluturabilmeleri, daha hızlı yol alabilmeleri için gerekli görmektedir. Ona göre deerler eitiminde kaynaklar; basılı kaynaklar, sözlü kaynaklar, görsel kaynaklar ve dijital kaynaklar olarak ele alınabilir. Basılı kaynaklarda sadece kitaplar deil aynı zamanda süreli yayınlarda önemli rol oynamaktadır. Sözlü kaynaklar ise folklordan, öykü ve masallara, türkülerden oyunlara, bilmecelerden kelime daarcıına, söz oyunları ve deyimlere kadar çok kapsamlıdır. nternet, kiisel bilgisayar, CD, DVD ve benzeri dijital araçlarda deerler eitiminde önemli rol oynamaktadır. Yine deerler eitiminde kullanılabilecek resim,

11 fotoraf, film, insan ürünü yapı, bina süslemeleri, müzeler vb. birçok araç da deerler eitiminde görsel kaynakları oluturmaktadır. Atabey (2014), okul öncesi sosyal deerler kazanımı ölçeinin gelitirilmesi ve sosyal deerler eitimi programının anasınıfına devam eden çocukların sosyal deerler kazanımına etkisinin incelenmesi amacıyla gerçekletirdii aratırmada metodolojik aratırma yöntemi kullanmıtır. Aratırmada elde edilen bulgular sonucunda; "Okul Öncesi Sosyal Deerler Kazanımı Ölçeinin", anasınıfına devam eden çocukların sahip oldukları sosyal deerleri belirlemede geçerli ve güvenilir bir ölçme aracı olduu tespit edilmitir. Bunun yanında aratırma sonucuna göre "Sosyal Deerler Eitimi Programının", çocukların sosyal deerler kazanımında etkili olduu ve bu etkisinin kalıcı olduu saptanmıtır. Sonuç Deerler eitimi ile ilgili yapılan aratırma sonuçlarını ele alan aratırmada internet ve kütüphane ortamında yapılan aratırmada konuya ilikin çok sayıda aratırma yapıldıı görülmektedir. Bu aratırmaların büyük çounluu lisansüstü tez çalıması iken az sayıda makaleye ulaılmıtır. Aratırmaların büyük çounluu sosyal bilimler alanlarında ve daha çok ilköretim kademesinde gerçekletirilmitir. Aratırmanın amacı dorultusunda bulunan çalımalar ele aldıkları konuya göre deerlendirildiinde bu aratırmaların genellikle deerler eitiminde kullanılan araçlar, deerler eitimi ile ilgili öretmen görüleri, deerler eitimi programı ve deerler eitiminin örencilerin geliimleri ile ilgili oldukları görülmektedir. Deerler eitimi ile ilgili gerçekletirilen aratırmalarda farklı derslerle bütünletirilen deerler eitimi programının etkililiine, deerler eitimi ile ilgili yer verilen yeni yaklaımlara, deerler eitimi programları etkileyen koullara ve deerler eitimi programının uygulama boyutuna yer verilmitir. Deerler eitimini öretmen görülerine göre ele alan aratırmalarda ise deerler eitiminin etkili bir ekilde verilmesi için nelerin gerekli olduu, öretmenlerin süreç içinde daha çok hangi yöntemlere aırlık verdikleri, yaanan sorunların nasıl ortadan kaldırılacaı gibi sorunların cevapları aranmıtır. Aratırmalarda en fazla deerler eitiminde kullanılan aratırmalara yer verilmitir. Bu aratırmalarda genellikle kitapların, atasözlerinin deer eitimi açısından deerlendirilmesi, kitap, atasözü, türkü ve semahlarla çocuk edebiyatı ürünlerinden nasıl etkili bir ekilde yararlanılması gerektii gibi konulara yer verilmitir. Deerler eitiminin çocuk geliimine olan etkilerini konu edinen aratırmalarda ise özellikle deerler eitiminin çocukların duygusal ve sosyal geliimlerine olan etkileri ele alınmıtır. Fakat deerler eitiminin çocukların bilisel, ahlaki geliimlerine olan etkileri ile ilgili aratırma sonuçları da bulunmaktadır. KAYNAKÇA AKGÜL, lker (2014). lkokul Örencileri çin Web Tabanlı Deerler Eitimi, Yayınlanmamı Yüksek Lisans Tezi, Uak: Uak Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. AKKAYA,Sümeyra (2013). Mevlâna'nın Mensur Eserlerinde Deerler Eitimi, Yayınlanmamı Yüksek Lisans Tezi, Malatya: nönü Üniversitesi Eitim Bilimleri Enstitüsü. AKTÜRK, F. Gülfidan (2012). Çocukta Deerler Eitimi Açısından Üzeyir Gündüz'ün Eserleri, Yayınlanmamı Yüksek Lisans Tezi, Afyonkarahisar: Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. ASLAN, Mecnun (2009). Deerler Eitiminde Kahramanlardan Yararlanma, Yayınlanmamı Yüksek Lisans Tezi, Tokat: Gazi Osman Paa Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. ATABEY, Derya (2014). Okul Öncesi Sosyal Deerler Kazanımı Ölçeinin Gelitirilmesi Ve Sosyal Deerler Eitimi Programının Anasınıfına Devam Eden Çocukların Sosyal Deerler Kazanımına Etkisinin ncelenmesi, Yayınlanmamı Doktora Tezi, Ankara: Gazi Üniversitesi Eitim Bilimleri Enstitüsü. ATE, Fatih (2013). lkokulve Ortaokul Öretmenlerinin Deerler Eitimi ve Uygulamalarına Yönelik Görüleri Üzerine Nitel Bir Aratırma, Yayınlanmamı Yüksek Lisans Tezi, stanbul: Yeditepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. ATMACA, Gülah (2011). Çocuklara Mahsus Gazete' de Deerler Eitimi (1-100 sayılar), Yayınlanmamı Yüksek Lisans Tezi, stanbul: Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. AYDIN, M. Zeki (2006). nsanın Deerler Eitimi, Eitim Yazıları, S. 10, s BACI, Erva (2013). Çocuk Edebiyatı Ürünleriyle Çocuklar çin Yazılmı Eserlerin Deerler Eitimi Balamında Karılatırılması, Yayınlanmamı Yüksek Lisans Tezi, Manisa: Celal Bayar Üniversitesi Sosyal Bilimleri Enstitüsü. BAYSAL, Necati (2013). Ortaokul Sosyal Bilgiler Derslerinde Deerler Eitimi Uygulamalarının Öretmenler Yönüyle Deerlendirilmesi, Yayınlanmamı Yüksek Lisans Tezi, Nide: Nide Üniversitesi Eitim Bilimleri Enstitüsü. BÇER, Seçil (2013). Deerler Eitimi Açısından Mehmet Akif Ersoy'a Ait Safahat Adlı Eserin ncelenmesi, Yayınlanmamı Yüksek Lisans Tezi, Uak: Uak Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. BOZDA, ükran (2013). Öretmenlerin Mesleklerine Adanmılık Düzeyleri le Deerler Eitimi Uygulama Düzeyleri Arasındaki liki, Yayınlanmamı Yüksek Lisans Tezi, Ankara: Hacettepe Üniversitesi Eitim Bilimleri Enstitüsü

12 BULUT, Sevilay (2011). Atasözlerinin Deerler Eitimindeki Yeri, Yayınlanmamı Yüksek Lisans Tezi, Trabzon: Karadeniz Teknik Üniversitesi Eitim Bilimleri Enstitüsü. CAN, Özge (2008). Dördüncü ve Beinci Sınıf Öretmenlerinin Sosyal Bilgiler Dersinde Deerler Eitimi Uygulamalarına likin Görüleri, Yayınlanmamı Yüksek Lisans Tezi, Ankara: Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. CEVHERL, Kübra (2014). Okul Öncesinde Deerler Eitim: Boaziçi eitim modeli, Yayınlanmamı Yüksek Lisans Tezi, Sakarya: Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. COKUN, Deniz (2011). lköretim Birinci Kademe 5. Sınıf Sosyal Bilgiler Dersinde Deerler Eitimi (Denizli ili örnei), Yayınlanmamı Yüksek Lisans Tezi, Denizli: Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimleri Enstitüsü. ÇAKIROLU, A. Esra (2013). Deerler Eitiminde Korku Kültürünün Etkisi, Yayınlanmamı Yüksek Lisans Tezi, Bolu: Abant zzet Baysal Üniversitesi Eitim Bilimleri Enstitüsü. ÇENGELC, Tuba (2010). lköretim Beinci Sınıf Sosyal Bilgiler Dersinde Deerler Eitiminin Gerçekletirilmesine likin Bir Durum Çalıması, Yayınlanmamı Yüksek Lisans Tezi, Eskiehir: Anadolu Üniversitesi Eitim Bilimleri Enstitüsü. DEMRTA, Tuba (2012). Deerler Eitiminde Edebî Ürünlerden Yararlanma: Nasreddin Hoca Fıkraları, Yayınlanmamı Yüksek Lisans Tezi, Sakarya: Sakarya Üniversitesi Eitim Bilimleri Enstitüsü. DLMAÇ, Bülent (2007). Bir Grup Fen Lisesi Örencisine Verilen nsani Deerler Eitiminin nsani Deerler Ölçei le Sınanması, Yayınlanmamı Doktora Tezi, Konya: Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Durmu, A. (2011). Deerler Eitimi çin Kaynaklar, Diyanet Dergisi, S. 245, s EK, H. Ve Katılmı, A. (2011). Deerler Eitimi Yaklaımları, Diyanet Dergisi, S. 245, s ENGN, Gizem (2014). Türkçe ve Beden Eitimi Öretim Programları ile Bütünletirilmi Deerler Eitimi Programının Etkililii, Yayınlanmamı Yüksek Lisans Tezi, Çanakkale On Sekiz Mart Üniversitesi Eitim Bilimleri Enstitüsü, Çanakkale. ERCAN, A. Nur (2014). Etfal Gazetesi nin Metin ve Deerler Eitimi Açısından ncelenmesi, Yayınlanmamı Yüksek Lisans Tezi, Necmettin Erbakan Üniversitesi Eitim Bilimleri Enstitüsü, Konya. ERGÜN, Sinem (2013). Ergenlere Verilen Deerler Eitiminin Öz Düzenleme Stratejilerini Üzerindeki Etkisinin Sınanması, Yayınlanmamı Yüksek Lisans Tezi, Konya: Necmettin Erbakan Üniversitesi Eitim Bilimleri Enstitüsü. ERKU, Süreyya (2012).Okul Öncesi Öretmenlerinin Okul Öncesi Eitim Programındaki Deerler Eitimine likin Görülerinin Deerlendirilmesi, Yayınlanmamı Yüksek Lisans Tezi, Diyarbakır: Dicle Üniversitesi Eitim Bilimleri Enstitüsü. IZGAR, Gökhan (2013). lköretim Okulu 8. Sınıf Örencilerine Uygulanan Deerler Eitimi Programının Demokratik Tutum Ve Davranılarına Etkisi, Yayınlanmamı Doktora Tezi, Necmettin Erbakan Üniversitesi Eitim Bilimleri Enstitüsü, Konya. CAN, C. Demirhan (2007). lköretim Düzeyinde Deerler Eitimi Programının Etkililii, Yayınlanmamı Doktora Tezi, Ankara: Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. KALAÇA, Hatice (2013). Türk Atasözleriyle Deerler Eitimi, Yayınlanmamı Yüksek Lisans Tezi, stanbul: Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. KANTAR, ifa (2014). lköretim 4 ve 5. Sınıf Sosyal Bilgiler Dersinde 100 Temel Eser Yoluyla Deerler Eitimi, Yayınlanmamı Yüksek Lisans Tezi, Konya: Necmettin Erbakan Üniversitesi Eitim Bilimleri Enstitüsü. KARATA, V. (2011). Dualarla Deerler Eitimi, Diyanet Dergisi, S. 245, s KASAPOLU, H. (2013). Okulda Deer Eitimi ve Hikâyeler. Milli Eitim Dergisi, S. 198, s KAYNAK, Latife (2012).Deerler Eitimi Balamında Sevinç Çokum unhikâyelerinin Analizi, Antalya: Yayınlanmamı Yüksek Lisans Tezi, Akdemiz Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. KESKN, Yusuf (2008). Türkiye'de Sosyal Bilgiler Öretim Programlarında Deerler Eitimi: Tarihsel Geliim, 1998 Ve 2004 Programlarının Etkililiinin Aratırılması, Yayınlanmamı Yüksek Lisans Tezi, stanbul: Marmara Üniversitesi Eitim Bilimleri Enstitüsü. KESKNOLU, M. erif (2008). lköretim Beinci Sınıf Örencilerine Uygulanan Mesnevi Temelli Deerler Eitimi Programının Ahlaki Olgunlua ve Saldırganlık Eilimine Etkisi, Yayınlanmamı Yüksek Lisans Tezi, stanbul: Yeditepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. KOVA, Öner (2014). TRT Repertuvarında Bulunan Dei ve Semahların Müzikal Analizi Ve Deerler Eitimi Açısından ncelenmesi, Yayınlanmamı Yüksek Lisan Tezi, Elazı: Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. KUMBASAR, Ezgi (2011). Muzaffer zgü'nünromanlarının Deerler Eitimi Açısından ncelenmesi, Yayınlanmamı Yüksek Lisans Tezi, Trabzon: Karadeniz Teknik Üniversitesi Eitim Bilimleri Enstitüsü. KUNDUROLU, Tuba (2010). 4. Sınıf Fen ve Teknoloji Öretim Programıyla Bütünletirilmi Deerler Eitimi Programının Etkililii, Yayınlanmamı Yüksek Lisans Tezi, Ankara: Ankara Üniversitesi Eitim Bilimleri Enstitüsü. LATFOLU, Narin (2013). Çocuklara Mahsus Gazete de Deerler Eitimi ( sayılar),stanbul: Yayınlanmamı Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi Eitim Bilimleri Enstitüsü. MOUL, Selçuk (2012). Mehmet Akif Ersoy'un Safahat simli Eserinin Türkçe Eitimi ve Deerler Eitimi Açısından ncelenmesi, Yayınlanmamı Yüksek Lisans Tezi, Kayseri: Erciyes Üniversitesi Eitim Bilimleri Enstitüsü. NESLTÜRK, Seviye (2013). Anne Deerler Eitimi Programının 5-6 Ya Çocuklarının Sosyal Beceri Düzeyine Etkisi,Yayınlanmamı Doktora Tezi, Konya: Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimleri Enstitüsü. OKUDAN, A. Yasin (2010). Eitim Yöneticilerinin Deerler Eitiminin Önemi Etkileri ve Uygulamalar Hakkındaki Görüleri, Yayınlanmamı Yüksek Lisans Tezi, stanbul: Marmara Üniversitesi Eitim Bilimleri Enstitüsü. OKUMU, E. (2010). Toplum ve Ahlak Eitimi, Eitime Bakı Dergisi, 6(18), s OTRAR, M. (2011). Deerler Eitiminde Motivasyon Salama, Diyanet Dergisi, S. 245, s ÖRETC, Bekir (2011). lköretim 6. Sınıf Sosyal Bilgiler Derslerinde Deerler Eitimine Yönelik Uygulamaların Etkililiinin Aratırılması, Yayınlanmamı Yüksek Lisans Tezi, Sakarya:Sakarya Üniversitesi Eitim Bilimleri Enstitüsü. ÖZDA, Faysal (2013). Ortaokullarda Deerler Eitimi ve stenmeyen Örenci Davranılarına likin Öretmen Görülerinin Deerlendirilmesi, Yayınlanmamı Yüksek Lisan Tezi, Elazı: Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. PARLAK, E. Arslan (2011). Ortaöretim Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Ders Müfredatında Ahlak ve Deerler Eitimi, Yayınlanmamı Yüksek Lisans Tezi, stanbul: stanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. SAMUR, A. Öztürk (2011). Deerler Eitimi Programının 6 Ya Çocuklarının Sosyal ve Duygusal Geliimlerine Etkisi, Yayınlanmamı Yüksek Lisans Tezi, Konya: Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü

13 SELEK, Melek (2014). Osman Yalçın ın Hayvan Hikâyelerinde Deerler Eitimi, Yayınlanmamı Yüksek Lisans Tezi, Burdur: Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eitim Bilimleri Enstitüsü. SEVM, Zeynep (2013). Çizgi Filmlerin Deerler Eitimi Bakımından Karılatırılması, Yayınlanmamı Yüksek Lisans Tezi,, Uak: Uak Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. AHN, Taner (2013). Sosyal Bilgiler Öretmen Adaylarının Deerler Eitimi Öz-Yeterliliklerinin ncelenmesi, Yayınlanmamı Yüksek Lisans Tezi, stanbul: Marmara Üniversitesi Eitim Bilimleri Enstitüsü, stanbul. TDK (2014). Deer kavramı, Alındıı Tarih TÜRK, brahim. (2009).Deerler Eitiminde Saygı, Yayınlanmamı Yüksek Lisans Tezi, Tokat: Gazi Osman Paa Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. UZUNKOL, Ebru (2014). Hayat Bilgisi Öretiminde Uygulanan Deerler Eitimi Programının Örencilerin Özsaygı Düzeyleri, Sosyal Problem Çözme Becerileri ve Empati Düzeylerine Etkisi, Yayınlanmamı Doktora Tezi, Ankara: Gazi Üniversitesi Eitim Bilimleri Enstitüsü. YAZAR, Taha (2010). lköretim Sosyal Bilgiler Programında Deerler Eitiminin Mevcut Durumunun Belirlenmesi Ve Öretmenlere Yönelik Bir Program Modülü Gelitirme, Yayınlanmamı Yüksek Lisans Tezi, Mersin: Mersin Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. YILMAZ, Esra (2012). Ziya Gökalp'ın iirlerinin Deerler Eitimi Açısından ncelenmesi, Yayınlanmamı Yüksek Lisans Tezi, Trabzon: Karadeniz Teknik Üniversitesi Eitim Bilimleri Enstitüsü, Trabzon