DERNEKLER VERGİ MEVZUATI

Transkript

1 DERNEKLER VERGİ MEVZUATI GELİRLERİN VE GİDERLERİN BELGELENMESİ Derneklerin Gelir ve Giderleri Alındı Belgesi: Dernekler gelirlerini alındı belgesi ile toplar ve giderlerini harcama belgesi ile yaparlar. Dernek gelirlerinin bankalar aracılığı ile toplanması halinde banka tarafından düzenlenen dekont veya hesap özeti gibi belgeler alındı belgesi yerine geçer. Alındı belgeleri ve harcama belgelerinin beş yıl süre ile muhafaza edilmesi gerekmektedir. Dernek gelirlerinin toplanmasında kullanılacak alındı belgeleri yönetim kurulu kararı ile anlaşmalı yetki belgeli matbaalara bastırılır. Alındı belgelerinin şekli, bastırılması, onaylanması ve kullanılması ile dernek gelirlerinin toplanmasında kullanılacak yetki belgesine ilişkin hususlar yönetmelikte düzenlenecektir. Dernekler gelirlerini toplarken alındı belgesi düzenlemek zorundadır. Dernek gelirlerini yönetim kurulu kararıyla belirlenen yetki belgesi verilmiş olan yetkili kişiler toplayabilirler. Dernekler tarafından tutulacak defter ve kayıtlar ile ilgili usul ve esaslar yönetmelikte düzenlenir. Bu defterlerin dernekler ilgili biriminden ya da noter tarafından onaylı olması zorunlu bulunmaktadır. Y9CD Esas : 2002/2008 Karar : 2002/2121 Tarih : Esas : 2002/2008 Karar : 2002/2121 Tarih : DERNEK ADINA GELİR TOPLAMA YETKİ BELGESİ YETKİ BELGESİNİN YENİLENMEMESİ DERNEK DEFTER ve KAYITLARININ EKSİK TUTULMASI 2908 Sa.Ka.63, 85 Dernek gelirlerini toplamak için düzenlenen yetki belgeleri 1 yıllık süreye tabi olup süre bitiminde yönetmeliğe uygun şekilde yenilenmemesi, 2908 sayılı Kanunun 63. maddesine aykırılık suçunu oluşturmaz. Dernek defter ve kayıtlarının eksik tutulması 2908 sayılı Kanun`un 85/1-son maddesindeki suçu oluşturur. Dernek gelirlerinin toplanması hakkındaki usuller tarih ve sayılı Resmi Gazetede yayımlanan Dernek Gelirlerinin Toplanmasında Kullanılacak Alındı Belgeleri Hakkındaki Yönetmelik te belirtilmiştir. Dernek gelirlerinin toplanmasında bu Yönetmeliğin 5253 sayılı yeni Dernekler Kanununa aykırı olmayan düzenlemelerine uyulmaya devam edilmesi gerekmektedir. Alındı belgelerinin kontrolü, alındı belgesi kayıt defteri, alındı belgelerinin dernek kaşesi ile damgalanması, alındı belgeleri ile yardım toplayacak kişilerin belirlenmesi, kullanılan alındı belgelerinin saklanması ve denetlenmesi, toplanan gelirlerin saklanması ile ilgili olarak bu Yönetmelikteki hükümlere uyulmalıdır. Dernekler mülkî idare amirliğine önceden bildirimde bulunmak şartıyla yurt dışındaki kişi, kurum ve kuruluşlardan aynî ve nakdî yardım alabilirler. Bildirimin şekli ve içeriği yönetmelikte düzenlenir. Nakdî yardımlar ancak bankalar aracılığıyla alınabilir sayılı Dernekler Kanununun 10 uncu maddesinde dernekler, tüzüklerinde gösterilen amaçları gerçekleştirmek üzere, benzer amaçlı derneklerden, siyasi partilerden, işçi ve işveren sendikalarından ve meslekî kuruluşlardan maddî yardım alabilir ve adı geçen kurumlara maddî yardımda bulunabilirler sayılı Dernek ve Vakıfların Kamu Kurum ve Kuruluşları ile İlişkilerine Dair Kanun hükümleri saklı kalmak üzere, dernekler kamu kurum ve kuruluşları ile görev alanlarına giren konularda ortak projeler yürütebilirler. Bu projelerde kamu kurum ve kuruluşları, proje maliyetlerinin en fazla yüzde ellisi oranında aynî veya nakdî katkı sağlayabilirler. hükmü yer almaktadır. Dernekler, mevzuatta yer alan hükümlere uymak şartıyla yardım toplayabilir. Dernekler tarafından yardım toplanmasına ilişkin temel düzenleme 2860 sayılı Yardım Toplama Hakkında Kanundur. Yardım Toplama Hakkında Kanunun 7 nci maddesi 5253 sayılı Dernekler Kanunu ile değiştirilmiştir. Buna göre yardım toplama faaliyeti bir ilin birden fazla ilçesini kapsıyorsa o ilin valisinden, bir ilçenin sınırları içinde ise o ilçenin kaymakamından izin alınır. Yardım toplama faaliyeti birden fazla ili kapsıyorsa yardım toplama faaliyetine girişecek gerçek veya tüzel kişilerin yerleşim

2 yerinin bulunduğu ilin valisinden izin alınır ve izni veren valilik tarafından ilgili valiliklere ve İçişleri Bakanlığına bilgi verilir. Yardım toplama faaliyetleriyle ilgili işlemler dernekler birimlerince yürütülür. Derneklerin Yardım Toplama Kanununa göre yürütecekleri yardım toplama faaliyet sonuçlarını izlemek ve derneklerin yurtdışından alacakları yardım toplama taleplerini yerine getirmek İçişleri Bakanlığı Dernekler Dairesi Başkanlığının görevleri arasındadır tarih ve 4771 sayılı Kanunun üçüncü maddesi ile 2908 sayılı Dernekler Kanunun 46 ncı maddesinde yapılan değişiklikle; dernekler ile ilgili hizmetleri yürütmek üzere İçişleri Bakanlığı bünyesinde Dernekler Dairesi Başkanlığı kurulmuştur. Aynı Kanunun 73 üncü maddesinde yapılan değişiklikle de; İçişleri Bakanlığınca, derneklere ilişkin iş ve işlemleri yürütmek, hizmetleri görmek üzere illerde valilikler, ilçelerde de kaymakamlıklar bünyesinde derneklerle ilgili bir birim oluşturulması hükmü getirilmiştir. TUTULMASI GEREKEN DEFTERLER Derneklerin tutması gereken defterler ve uymaları gereken esaslar tarih ve sayılı Resmi Gazetede yayımlanan Derneklerin Tutacakları Defter, Muhasebe Kayıtlarıyla İlgili Usul ve Esaslara Dair Yönetmelik te düzenlenmiştir. Bu konuda yeni bir yönetmelik çıkarılıncaya kadar bu Yönetmeliğin uygulanmasına devam edilmelidir. Dernekler, defter tutma bakımından ikiye ayrılır. Bunlar; bilanço esası ile işletme hesabı esasıdır. İşletme hesabı esasına tabi olan dernekler; 1- Üye kayıt defteri, 2- Karar defteri, 3- İşletme hesap defteri, (İşletme defterleri sayfaları bitene kadar kullanılabilir.) 4- Envanter defteri tutmak ve bu defterleri notere tasdik ettirmek zorundadırlar. Bilanço esasına göre defter tutmak zorunda olan dernekler ise; 1- Üye kayıt defteri, 2- Karar defteri, 3- Yevmiye defteri, 4- Büyük defter, 5- Envanter defteri tutmak ve bu defterleri notere tasdik ettirmek zorundadırlar. TAŞINMAZ MAL EDİNME Mülga Dernekler Kanununun 64 üncü maddesi uyarınca, dernekler konutları ile amaç ve faaliyetleri için gerekli olanlardan başka taşınmaz mal edinebilirler sayılı Dernekler Kanununun 22 nci maddesine göre; dernekler genel kurullarının yetki vermesi üzerine yönetim kurulu kararıyla taşınmaz mal satın alabilir veya taşınmaz mallarını satabilirler. Dernekler edindikleri taşınmazları, tapuya tescilinden itibaren bir ay içinde mülkî idare amirliğine bildirmekle yükümlüdürler. DERNEK GÖREVLİLERİ VE ÜCRETLERİ Üye sayısının 100 kişiden fazla olması şartıyla dernek hizmetleri gönüllüler veya yönetim kurulu kararı ile göreve başlatılan ücretliler aracılığıyla yürütülür. Dernek yönetim ve denetim kurullarının kamu görevlisi olmayan başkan ve üyelerine ücret verilebilir. Verilecek ücret ile her türlü ödenek, yolluk ve tazminatlar genel kurul tarafından tespit olunur. Yönetim ve denetim kurulu üyeleri dışındaki üyelere ücret, huzur hakkı veya başka bir ad altında herhangi bir karşılık ödenemez. Dernek hizmetleri için görevlendirilecek üyelere verilecek gündelik ve yolluk miktarları genel kurul tarafından tespit olunur. D10D Esas : 2000/109 Karar : 2000/2351 Tarih : KESİN VE YÜRÜTÜLMESİ ZORUNLU İDARİ İŞLEM İDARİ İŞLEM DERNEK TÜZÜĞÜ 2577 Sa.Ka.2, Sa.Ka.10 Dernek yönetici ve üyelerine huzur hakkı veya benzeri başka bir adla ücret ödenmemesi gerektiğinden bahisle davalı dernek tüzüğünde yer alan aksi yoldaki iki fıkra hükmünün

3 tüzükten çıkarılması gerektiği yolunda tesis edilen işlemin kesin ve yürütülmesi zorunlu bir idari işlem olduğu kesinleşmiştir. Dernekler, yapacakları ücret ödemeleri üzerinden kestikleri gelir ve damga vergisi için vergi dairelerine başvurarak muhtasar vergi mükellefiyeti tesis ettirmelidirler. 193 sayılı Gelir Vergisi Kanununun 94 üncü maddesinin birinci fıkrasına göre dernekler gelir vergisi tevkifatı yapmak zorunda olan müesseseler arasında sayılmışlardır. BEYANNAME VERME YÜKÜMLÜLÜĞÜ VE DENETİM Dernekler, yıl sonu itibarıyla faaliyetlerini, gelir ve gider işlemlerinin sonuçlarını düzenleyecekleri beyanname ile her yıl Nisan ayı sonuna kadar mülkî idare amirliğine (il Dernekler Müdürlüğü ne) vermekle yükümlüdürler. Beyannamenin düzenlenmesine ilişkin esas ve usuller yönetmelikte düzenlenir. Elektronik sistemin geliştiği ülkemizde İl Dernekler Müdürlüğü nün web sitesi üzerinden yasal süresi içerisinde e-beyanname olarak sisteme giriş yaptırıldıktan sonra ayrıca orijinal kağıt ortamında alınan beyanname çıktıları dilekçe ekinde bağlı olunan il Dernekler Müdürlüğü ne ayrıca elden verilmesi verilmesi ve onaylatılması gerekmektedir. Denetim: Derneklerin denetimi İçişleri Bakanlığı, mülki idari amirler ve Devlet Denetleme Kurulu ve Sayıştay tarafından yapılır. Dernekleri mali açıdan teftiş ve denetleme yetkisi ise Maliye Teftiş Kurulu tarafından kullanılır. Şartların varlığı halinde, derneklerin tüzüklerinde gösterilen amaçlar doğrultusunda faaliyet gösterip göstermedikleri, defterlerini ve kayıtlarını mevzuata uygun olarak tutup tutmadıkları İçişleri Bakanı veya mülkî idare amiri tarafından talimat verilmek suretiyle denetimlerinin yapılması sağlanabilir. Denetim sırasında görevli memurlar tarafından istenecek her türlü bilgi, belge ve kayıtların, dernek yetkilileri tarafından gösterilmesi veya verilmesi, yönetim yerleri, müesseseler ve eklentilerine girme isteğinin yerine getirilmesi zorunlu bulunmaktadır. Devlet Denetleme Kurulu, Anayasanın 108 inci maddesine göre, kamuya yararlı dernekler üzerindeki her türlü araştırma, inceleme ve denetleme yetkisine sahiptir. Mali Yönden Teftiş Yetkisi: 178 sayılı Maliye Bakanlığının Kuruluş ve Görevleri Hakkında Kanun Hükmünde Kararnamenin 20 nci maddesinin birinci fıkrasının (c) bendine göre;maliye Teftiş Kurulu dernek, vakıf ve sendikaları mali yönden teftiş etmek yetkisini haizdir. Teftişe tabi olan kurum(dernek, vakıf vb) görevlileri, bunlara ait para ve para hükmündeki evrak ve ayniyat ile her türlü mal ve eşyayı ve bunlarla ilgili defter ve belgeleri, Maliye Müfettişine göstermeye, saymasına ve incelemesine yardım etmeye mecburdurlar. Türkiye Büyük Millet Meclisi Başkanlığının talebi üzerine Sayıştay, 832 sayılı Sayıştay Kanununun ek 12 nci maddesine göre Türkiye Büyük Millet Meclisi araştırma, soruşturma ve ihtisas komisyonlarının kararına istinaden talep edilen konuyla sınırlı olmak kaydıyla denetimine tâbi olup olmadığına bakılmaksızın özelleştirme, teşvik, borç ve kredi uygulamaları dahil olmak üzere tüm kamu kurum ve kuruluşlarının hesap ve işlemleri ile aynı usule bağlı olarak, kullanılan kamu kaynak ve imkânlarından yararlanma çerçevesinde her türlü kurum, kuruluş, fon, işletme, şirket, kooperatif, birlik, vakıf ve dernekler ile benzeri teşekküllerin hesap ve işlemlerini denetleyebilir. DERNEKLERLE İLGİLİ VERGİSEL DÜZENLEMELER DERNEKLERE AİT İKTİSADİ İŞLETMELER Derneklere ait iktisadi işletmelerin vergilendirilmesi önem arz etmektedir. Derneklerin, tüzüklerinde gösterilen amaçları gerçekleştirmek üzere, üyeleri için lokal açmaları, eğitim ve öğretim faaliyetleri için yurt, pansiyon ve ile bu tesislerin işletilmesi mülkî idare amirinden izin almaları halinde mümkün bulunmaktadır. İktisadi işletme niteliğine sahip olan bu yerlerin açılması, işletilmesi ve kapatılmasına ilişkin esas ve usuller yönetmeliklerle düzenlenir. Türk Ticaret Kanununun 18 inci maddesine göre gayesine varmak için ticari bir işletme işleten dernekler tacir sayılırlar. İktisadi işletme niteliğine sahip olan bu tür işletmeler, 5422 sayılı Kurumlar Vergisi Kanununa göre kurumlar vergisi mükellefiyeti tesis ettirmeleri gerekmektedir.

4 Dernekler normalde kurumlar vergisi mükellefi değildir. Fakat Kurumlar Vergisi Kanununun 5 inci maddesine göre dernek ve vakıflara ait iktisadi işletmeler kurumlar vergisi mükellefiyeti tesis ettirmek zorundadırlar. İktisadi işletme sayılma şartları: - faaliyetlerinin devamlı bulunması, - ticari, sınai ve zirai işletme niteliğini haiz bulunma - kazanç gayesi gütmemeleri - faaliyetin kanunla tevdi edilmiş görevler arasında bulunması, - tüzel kişiliklerinin olmaması, - müstakil muhasebeleri ve - kendilerine tahsis edilmiş sermayelerinin veya işyerlerinin bulunmaması mükellefiyetlerinin niteliğine etki etmeyecektir. - İktisadi işletme, faaliyeti devamlı bulunan ticari, sınai ve zirai işletmelerdir. Devamlı surette ticari, sınai ve zirai faaliyetten maksat işletmenin tedavül ekonomisine katılması, işletme bünyesinde üretilen mal ve hizmetlerin bir bedel karşılığı satılmasıdır. Devamlılık yönünden esas olan faaliyetin süresi değil niteliğidir. Dernek lokalinde, ya da iktisadi işletmesinde, bir hizmetin bedel karşılığı hizmet verilmesi halinde; dernek tarafından sunulan mal veya hizmet bedelinin yalnızca masrafları karşılayacak tutarda olması ya da belirsiz ve ihtiyari olarak verilen bir tutar olması bu durumu değiştirmeyecektir. Dernek tarafından verilen hizmet karşılığında alındı belgesi düzenlenmesi iktisadi işletmenin varlığını ortadan kaldırmayacaktır. Dernek veya vakıfların eğitim ve sağlık hizmetleri vermek üzere gerekli tesisleri kurarak (okul, hastane, sağlık ocağı gibi) faaliyette bulunması ve bu hizmetlerini bir bedel karşılığı olmaksızın yerine getirmesi halinde, bu faaliyetler dernek ve vakfa bağlı iktisadi işletme olarak nitelendirilmeyecektir. Eğitim ve sağlık hizmetlerinin yerine getirilmesi için yapılan masraf karşılıkları olan tutarlar, hizmet verilenlerden tahsil edilmesi veya bu kişilerden veya ailelerinden bağış yoluyla ya da başkaca adlarla alınması veya çok düşük bir bedelin alınması durumunda, derneğin bu tür faaliyetleri, dernek veya vakfa ait iktisadi işletme olarak kabul edilecek ve kurumlar vergisine tabi olacağı şüphesizdir. DANIŞTAY 3.DAİRE Esas : 2007/2790 Karar : 2008/501 Tarih : DERNEK TARAFINDAN TİCARİ OLARAK İŞLETİLEN KANTİN VE ÇAY OCAĞI - KİRA GELİRİ - TİCARİ KAZANÇ TİCARİ KAZANÇ - DERNEK KANTİN VE ÇAY OCAĞI KİRA GELİRLERİ 492 Sa.Ka Sa.Ka Sa.Ka.1 Davacı dernek tarafından, ticari olarak işletilmek üzere kiralanan kantin ve çay ocağının kiraya verilmesinden elde edilen kazancın, ticari kazanç hükümlerine göre vergilendirilmesinde, hukuka aykırılık yoktur. Katma Değer Vergisi Kanununun 1.maddesinin 3 fıkrasının g bendine göre derneklere ait veya tabi olan ya da bunlar tarafından kurulan veya işletilen müesseselerin ticari, sınai, zirai ve mesleki nitelikteki teslim ve hizmetleri katma değer vergisine tabidir. DANIŞTAY 7.DAİRE Esas : 2001/1943 Karar : 2004/674 Tarih : Sa.Ka Sa.Ka.1 TTK.11, 12 Davacı derneğin lokal olarak kullandığı yerde, üyelerine belli bir bedel karşılığında yapılan çay ve meşrubat satışlarının ticari faaliyet kapsamında değerlendirilmesi gerekmektedir ve katma değer vergisine tabidir.

5 Gıda Bankacılığı Faaliyetinde Bulunan Derneklere Yapılan Gıda Bağışları 5035 sayılı Kanunla, Gelir Vergisi Kanununun 40 ıncı maddesine eklenen 10 numaralı bende göre, fakirlere yardım amacıyla gıda bankacılığı faaliyetinde bulunan dernek ve vakıflara Maliye Bakanlığınca belirlenen usul ve esaslar çerçevesinde bağışlanan gıda maddelerinin maliyet bedeli gelir ve kurumlar vergisinde indirilecek giderler arasında sayılmıştır. Anılan Kanunun 89 uncu maddesinin 1/6 numaralı bendine göre fakirlere yardım amacıyla gıda bankacılığı faaliyetinde bulunan dernek ve vakıflara Maliye Bakanlığınca belirlenen usul ve esaslar çerçevesinde bağışlanan gıda maddelerinin maliyet bedelinin tamamı gelir vergisi beyannamesinde beyana tabi gelirden indirilebilir sayılı Katma Değer Vergisi Kanununun 17/2-b maddesine göre fakirlere yardım amacıyla gıda bankacılığı faaliyetinde bulunan dernek ve vakıflara bağışlanan gıda maddeleri katma değer vergisinden istisna edilmiştir. Bağışı kabul edecek dernek veya vakfın tüzüğünde veya senedinde ihtiyacı bulunanlara gıda yardımı yapabilmesine ilişkin hükümlerin bulunması gerekmektedir. Bununla beraber, dernek veya vakfın başka alanlarda da faaliyet gösteriyor olmasının, kamuya yararlı dernek veya vergiden muaf vakıf olup olmamasının uygulama açısından herhangi bir önemi bulunmamaktadır. SONUÇ : Derneklerin lokal işletmeleri halinde mutlaka iktisadi işletme statüsü sözkonusu olacağından kurumlar vergisi mükellefiyeti tesis ettirmeleri, Katma Değer Vergisi mükellefiyeti tesis ettirmeleri cezalı vergi tarhiyatları ile karşılaşmalarını önleyecektir. Yüksek yargı kararlarında üyelerine bedelsiz çay kahve vb teslim yapılması halinde iktisadi işletmenin varlığından sözedilemeyeceği yönündedir. Ancak herhangi bir bedel sözkonusu olması halinde ise belirtilen vergi mükellefiyetlerinin mutlaka tesisi gerekmektedir. Gıda bankacılığı kapsamında faaliyette bulunacağı dernek tüzüğünde yazılı olan derneklere bu kapsamda ayni olarak gıda bankacılığı kapsamında teslimde bulunacak olan vergi mükellefleri yaptıkları tüm bağış ve yardımları vergi beyanları üzerinden % 100 vergi matrahlarından indirebilmektedirler. HÜSEYİN EROĞLU S.M.MALİ MÜŞAVİR