Toplumsal Cinsiyet. Sendikal Mücadelede Cinsiyet Eşitliği Perspektifi

Transkript

1 Toplumsal Cinsiyet Sendikal Mücadelede Cinsiyet Eşitliği Perspektifi

2 Toplumsal Cinsiyet Kavramı Kadın-Erkek eşitsizliğinin toplumsal bir eşitsizlik olduğunu anlatır. Kadınlık ve erkeklik kalıpları bizi basitçe birbirimizden farklılaştırmakla kalmaz, aynı zamanda toplumsal kaynaklara erişmemizi de büyük ölçüde etkiler. Cinsiyete dayalı ayrımcılık, sadece kadınların değil tüm toplumun sorunudur ve bu ayrımcılıktan bütün emekçiler olumsuz etkilenmektedir. Başta sınıfa dayalı eşitsizlikler olmak üzere diğer bütün toplumsal eşitsizlikler cinsiyete dayalı eşitsizlikten beslenmektedir ve cinsiyet eşitliği hesaba katılmadan tam olarak çözülmeleri mümkün değildir.

3 TOPLUMSAL CİNSİYET Farklı bedensel ve biyolojik cinsiyet özellikleri ile doğuyoruz. Biyolojik cinsiyetimiz toplumsal cinsiyet rollerimizi, (kadınların çocuk baktığını, erkeklerin tamir işleriyle uğraştığını, dünyada okur yazar olmayanların 2/3 nün kadınlar olduğunu) açıklamıyor.

4 Toplumsal cinsiyet, toplumsal olarak yapılandırılmış, inşa edilmiş, öğrenilmiştir.

5 TOPLUMSAL CİNSİYET EŞİTLİĞİ Kaynak ve hakların verilmesinde, menfaatlerin gözetilmesinde ve hizmetlere erişimde bir kişinin cinsiyeti nedeniyle ayrımcılığa uğramamasıdır. "Aynılık" ile eşanlamlı değildir

6 ELBETTE AYNI DEĞİLİZ ANCAK farklılıklarımız; bizim sağlık, eğitim, adalete ve diğer kaynaklara eşit erişmememiz, eşit ücret almamamız, mecliste, sendikada, partilerde eşit temsil edilmememiz, ev sorumluluklarını eşit paylaşmamamız anlamına gelmemeli.

7 Türkiye de Cinsiyete Dayalı Eşitsizlik ve Ayrımcılığın Çeşitli Görünümleri

8 Kızını dövmeyen dizini döver Ya benimsin ya toprağın Her üç kadından birisi aile içinde şiddet görüyor.

9 Kadınlar sokakta da dövülüyor

10 Sadece babalar değil, devlet baba da dövüyor

11 SES ARAŞTIRMASI EV İŞLERİNDE AİLE İÇİ SORUMLULUK PAYLAŞIMI [%] 29,2 Fatura/taksit ödeme 13,0 47,6 Günlük alış-veriş 19,2 19,9 51,1 Evi temizlemek 0,9 24,1 51,1 Ütü yapmak 5,8 21,5 58,6 Çamaşır yıkamak Bulaşık yıkamak 0,6 0,9 7,5 22,9 60,3 77,7 Yemek pişirmek 0,9 24,0 60,8 Kendi Eşi Kendi/eşi

12 AİLEDE HİÇ ŞİDDET YAŞADI MI? Hayır %68,9 Evet %31,1

13 AİLEDE ŞİDDETİ YÖNELTEN KİŞİ Baba %13,6 Anne %6,1 Baba/koca %3,6 Koca/anne %2,3 Koca %45,7 Koca/kayınvalide %1,9 Anne/baba %8,6 Diğer %11,5 Koca/anne/baba %6,7

14 Çalışma yaşamında Kadınların işgücüne katılma oranı %25 İstihdamdaki toplam kadın: 5.8 milyon İstihdamdaki toplam erkek 16.5 milyon Kadınların; %49 u tarımda, %15 i sanayide, %36 sı hizmetlerde Erkeklerin %20 si tarımda, %29 u sanayide, %51 i hizmetlerde

15 Kadınlarda Ücretli %47, ücretsiz aile işçisi %39, kendi hesabına çalışan %13, işveren %1 Erkeklerde Ücretli %60, ücretsiz aile işçisi %6, kendi hesabına çalışan %27, işveren %7 İşteki Durum

16 Türkiye de Cinsiyete Göre İşgücüne Katılım Oranları Yıllar Kadın Erkek

17 Kamu- özel dağılımı Kamu Özel Toplam: Kadın Erkek

18 Cinsiyete Dayalı İşbölümü ve Cinsiyetçi Bakış Açısından Kaynaklanan Önyargılar Kadın çalışmamalı, Çalışsa bile ev- bakım işlerini aksatmamalı, Kadına uygun mesleklerde çalışmalı, Yarı zamanlı, evden yapabileceği işleri tercih etmeli, Kadının ücretinin aileye katkı olması nedeniyle erkeğinkinden düşük olması mümkün olmalı, İşten çıkarma kararı verilirken aileyi asıl geçindiren erkek yerine kadınlara öncelik verilmeli,

19 Kadınların %68 i sosyal güvenlik kapsamı dışında İstihdamdaki kadınların yarısı tarımda. Tarımda çalışan kadınların %99 u kayıt dışı. Sanayide çalışan kadınların %47 si kayıt dışı. kadınların % 39 u ücretsiz aile işçisi olarak çalışıyor..

20 ÇİFTE İŞ YÜKÜ Zaman kullanım anketi Çalışmayan erkeklerin hane halkı ve ev bakımına ayırdığı süre sadece 1 saat 12 dakika iken kadınlarda bu süre 5 saat 43 dakikadır. Çalışan erkeklerin hanehalkı ve ev bakımına ayırdığı süre sadece 43 dakika iken çalışan kadınlarda bu süre 4 saat 3 dakikadır. Tüm ülkelerde de kadınların hane bakımı için harcadığı vaktin erkeklerden fazla olduğu saptanmıştır (TÜİK, 2006: 2).

21 Kadının Görünmeyen Emeğinin Sermaye İçin Anlamı Emek gücünün yeniden üretimini sağlar. Kriz dönemlerinde emniyet subabı işlevi görür. İdeolojik olarak toplumsal denetim işlevi görür. Erkeğin hanenin reisi olduğu ailelerde itaatkar bireyler yetiştirilmesini sağlar.

22 Sonuç olarak; kadınlar tarlada, fabrikada, hizmetlerde ve evde

23 Çok çalışıyor ama az kazanıyor

24 Bundan en çok yararlanan ise kapitalist sistem. ATAERKİL KAPİTALİZM

25 ATAERKİL (ERKEK EGEMEN) SİSTEM VE KAPİTALİZMİN ORTAKLIĞI Emek sömürüsü (ucuz işgücü ve yedek işgücü ordusu) Denetim (uysal, itaatkar..) Kar maksimizasyonu Böl yönet (kadın/erkek) Ataerkillik-cinsiyete dayalı iş bölümü Görünmeyen emek (kadın emeği sayesinde bakım hizmeti vermeden, daha düşük ücret verebilme)

26 Siyasal Yaşamda; Parlamento da kadın temsil oranı: %9.1 dir. Önceki dönemde bu oran %4.4 idi. Cumhuriyet tarihi boyunca kadınların parlamentodaki ortalama oranı ise %2.6 da kalmıştır.

27 Bakanlar Kurulunda Kadın ve Aileden sorumlu sadece bir kadın bakan bulunmakta, TBMM de oluşturulan 16 Komisyonun hiçbirinde başkan ve başkan vekili kadın değildir.

28 Kadınların oranı yerel yönetimlerde daha düşük Belediye başkanının 18 i kadın (%056) Belediye Mec. Üyesinin 799 u kadın (%2.32) İl Genel Mec. Üyesinin 56 sı kadın (%1.75)

29 Kadınların Siyasal Temsilinin Önündeki Engeller Kamusal alan geleneksel olarak hala erkeklere ait görülmektedir. Kadınlar çalışma yaşamı ve üretimin içinde var olmalarına rağmen, üretimden yeterince pay alamamaktadır. Genel olarak siyasal kültür ve siyasal partilerdeki erkek egemen yapılar kadınların katılımını engellemektedir. Kadınlar karar organlarından çok, kadın kolları nda partinin levazım ve destek hizmetlerinde örgütlenmektedir.

30 Sendikalarda Kadın Kadınların ailede, toplumda ve çalışma yaşamındaki eşitsiz konumları sendikalara da yansıyor: Türkiye de sendikalaşma oranı yüzde 6-9 civarındadır Sendikalı işçi sayısı 892 bindir. Kadın işçiler ise sendika üye oranının sadece yüzde 10 unu oluşturmaktadır. Kadınlar eşitsiz bir dünyada yaşıyorlar. Bu eşitsizlik başta sınıf sömürüsü olmak üzere diğer sömürü ilişkilerini de güçlendiriyor.

31 Kadınlar sendikalara eşit katılmıyor, eşit temsil edilmiyor. Nedenleri; Cinsiyete dayalı iş bölümü evde, işyerinde ve sendikada hangi işin kim tarafından yapılacağını belirliyor Buna göre kadınların esas yeri ev, temel görevi de annelik ve ev kadınlığı Devlet ve işveren çocuk bakım yükümlülüklerini yerine getirmiyor işe girişte ve iş yerinde cinsiyete dayalı ayrımcılık uygulanıyor. Sendikalar üzerindeki baskılar

32 Sendikalar Eşitlik İçin Neler Yapabilir? Ailede, çalışma yaşamında ve sendikada cinsiyet ayrımcılığının her türüne karşı duyarlılık geliştirilebilir. Cinsiyet ayrımcılığının her alandaki yansımalarını saptayarak bunları ortadan kaldırmak için kampanyalar düzenleyebilir, toplu sözleşmelere taşıyabilir. Kadın işi-erkek işi ayrımına son vermek için politikalar ve kampanyalar geliştirebilir Kadınların örgütlenmesine yönelik özel bir çaba gösterebilir. Kadınların sendikalarda eşit temsil ve karar süreçlerine tam katılımını engelleyen etmenleri ortadan kaldırmaya yönelik olumlu eylem programları hazırlayabilir.

33 Kadın emekçilerin talepleri sendikanın talepleri haline getirilebilir Sendika yapıları, kadın emekçilerin ihtiyaçlarına yanıt verecek şekilde yeniden düzenlenebilir, Kadınların sendikanın tüm karar alma düzeylerine katılımının üye bileşimini yansıtmasını sağlayabilir Sendika yapısının tüm düzeylerinde kadınların karşılaştıkları sorunları inceleyecek, çözümler önerecek, kadınlara karşı ayrımcılığı ortadan kaldıracak ve kadınların sendikal faaliyetlere katılımını özendirecek organlar oluşturabilir,

34 Kadın eşitlik büroları oluşturulabilir. Sendikalar örgütlenmeye, eğitim gibi alanlara bütçe ayırdıkları gibi kadın örgütlenmesine ilişkin de bir bütçe ayrılabilir. örgütlenme kampanyaları düzenleyebilir Tüzüğe yansıtılan geçici özel önlemlerle ve kadın yapılarının oluşturulmasıyla, sendika yönetim kademelerindeki kadın oranı artırılabilir.

35 Genel sendikal eğitimlere kadın kotası konabilir. Sendikalarda erkeklere yönelik de toplumsal cinsiyet eğitimi çalışmaları yapılabilir. İş yaşamında kadın haklarının ilerletilmesini sendikal mücadelenin temel gündem maddelerinden biri haline getirilebilir. benzer benzerini örgütler prensibinden hareketle, kadın işçilerin örgütlenmesi için kadın örgütçüler istihdam edilebilir.

36 ILO da sendika delegasyonlarındaki kadın oranı (%16) hükümet ve işveren delegasyonlarından daha düşük. Türkiye de işçi sendikalarına kadın üyelik oranı % 13, ancak üst yönetimde tek bir kadın yönetici yok. Memur sendikalarına kadın üyelik oranı % 37, KESK genel merkezinde sadece 1 kadın yönetici var.

37 Kamu Emekçileri Sendikaları Konfederasyonlarının Yönetiminde Kadınlar Kamuda Örgütlü Sendika Konfederasyonları Konfederasyon Başkanı E K Yönetim Kurulu Üye Sayısı Erkek Üye Kadın Üye KESK Türkiye Kamu Sen Memur Sen Toplam

38 Sendika Yönetimlerinde Kadınlar Sendikalar Toplam Erkek Yönetici Kadın Yönetici Oran KESK e Bağlı Sendikalar %15 Kamu-Sen e Bağlı Sendikalar %4.2 Memur Sen e bağlı sendikalar %2.5

39 SES İçin Cinsiyet Eşitliği Perspektifinin Önemi İşkolumuzda çalışanların çoğunluğunu kadınlar oluşturmaktadır. Üyelerimizin çoğu kadın olmasına karşın, binlerce kadın halen örgütsüz durumdadır. kamu personel düzenindeki değişimler örgütlenme potansiyelini tehdit etmektedir. Bu durum kadınların örgütlenmesinin önemini arttırmaktadır.

40 SES İçin Kadınların Örgütlenmesi Ayrıca Önem taşır. Çünkü; SES in temel ilkeleri arasında her türlü eşitsizlik ve ayrımcılıkla birlikte toplumdaki, çalışma yaşamındaki ve eğitimdeki cinsiyet eşitsizliğine ve kadınlara yönelik ayrımcılığa karşı olmak da yer almaktadır. Bu eşitsizliğe ve ayrımcılığa karşı çıkmak için kadınların sendikalaşması ve sendikal örgütlerin karar ve yönetim organlarında aktif olarak yer almaları önemlidir. Bunu sağlama görevi SES in temel ilkelerinin doğal ve zorunlu sonucudur.

41 KADIN ERKEK ÜYE DAĞILIMI 42,09% 57,91% KADIN ERKEK

42 Ş/T YÜRÜTMESİNDE OLAN KADIN-ERKEK ORANI 30,68% 69,32% KADIN ERKEK

43 KADIN YÜRÜTMELERİN SEKRETERLİK DAĞILIMI Ş/T BAŞKANI = 14 Ş/T SEKRETERİ = 27 MALİ SEKRETER = 16 ÖRGÜTLENME S. = 19 KADIN SEKR. = 24 EĞ. BASIN YAYIN = 22 HUKUK VE TİS S. = 22

44 KADIN YÜRÜTMELERİN KURUMLARA DAĞILIMI SHÇEK = 5 ÜNİVERSİTE = 16 SAĞLIK B. = 113

45 Kadınlar Yönetimde Hangi Görevleri Üstleniyorlar? Sosyal işler, Genel Hukuk, Toplu Görüşme ve Kadın Sekreterliği, Kadın, İnsan Hakları ve Çevre Genel Sosyal İşler, Dış İlişkiler ve Kadın Sekreterliği

46 Başa Dönersek: Sendikalar bu eşitsizliğe karşı mücadele etmek zorunda Çünkü; Sendikal örgütlenme açısından zorunlu Eşitlik, özgürlük, adalet ilkeleri açısından zorunlu

47 Olumlu Eylem Toplumsal olarak eşitsiz durumda olanların eğitim, istihdam ve siyaset gibi alanlarda eşit temsil ve katılımının sağlanmasına yönelik politika ve uygulamalar. Yasal eşitliğin yanı sıra fiili/durumsal eşitliği sağlayacak özel önlemleri gerektirmektedir.

48 Olumlu Eylem Tarihsel olarak dışlanmış grupların eğitim, istihdam ve siyaset gibi alanlarda eşit temsil ve katılımının sağlanmasına yönelik politika ve uygulamalar. Yasal eşitliğin yanı sıra fiili/durumsal eşitliği sağlayacak özel önlemleri gerektirmektedir.

49 Sendikalar ve Olumlu Eylem bütün üyeleri toplumsal cinsiyet sorunlarına duyarlı hale getirecek bilgilendirme kampanyalarını yaşama geçirmek hizmet içi ve öncesi eğitimi, iyileştirme ve terfi politikalarını gözlemlemek toplu sözleşmede toplumsal cinsiyet konularının ve sorunlarının sistematik entegrasyonunun güvence altına alınmasını sağlamak işyerinde ve sendikada toplumsal cinsiyet eşitliğinin geliştirilmesine katkı koymak kadınlar adına etkin pazarlık yapacak araçların oluşturulmasını sağlamak Var olan kadın üyelerle ilgili düzenlemelerin ve politikaların gereğine uygun olarak hayata geçirilmesinin sağlanması ve izlenmesini gerçekleştirmek kadın sorunları konuları etrafında dayanışma inşa etmek.

50 KESK te Olumlu Eylem KESK in tüzüğünün amaçlar bölümünün H bendi Toplumsal yaşamın her alanında cinsiyet ayrımcılığına karşı çıkarak, başta çalışma yaşamı olmak üzere her alanda cinsiyetler arası eşitsizliğin ortadan kaldırılması için mücadele etmeyi hedefler Kadın Sekreter liği oluşturulmuştur. Seçimler maddesinde ise, Kadınların aday olmaları halinde konfederasyonun Merkez Yönetim, Denetleme ve Disiplin Kurulu üyeliklerinin toplamında en az yüzde 30 oranında temsil hakkı vardır. ifadesi yer almaktadır.

51 SES te Olumlu Eylem

52 SES tüzüğünde toplumsal cinsiyete duyarlılık Cinsiyet ayrımcılığına karşı çıkarak, başta çalışma yaşamı olmak üzere toplumsal yaşamın her alanında cinsiyetler arası eşitsizliğin ortadan kaldırılması için mücadele etmek ve kadınların sendikal yaşama aktif katılımını sağlamak (Sendikanın Amaçları l bendi) Kadın Sekreterliği kurulmuştur.

53 Teşekkürler

54

55

56

57

58

59

60

61

62

63

64

65 AYŞENUR ŞİMŞEK / ANKARA/1995 Ayşenur Şimşek eczacıydı. Henüz 25 yaşındaydı. Ankara Sağlık-Sen in kurucusu ve yöneticisiydi. Sendikal faaliyetleri nedeniyle sürekli tehdit ediliyordu. 24 Ocak 1995 te gözaltına alındı. Kendisinden haber alınamadı. Karakollara, Emniyet Müdürlüklerine, Savcılığa, İçişleri Bakanlığı na yapılan başvurular sonuçsuz kaldı. Hepsi Bizde yok dediler. Yoğun bir arama kampanyası sonucu 78 gün sonra 12 Nisan 1995 de işkence edilmiş cansız bedeni Ankara Gölbaşı nda bir mezarda gömülü bulundu.

66 ELMAS YALÇIN

67