ÜNİVERSİTE ÖĞRENCİLERİNİN ÇEVRESEL DÜŞÜNCE VE DAVRANIŞLARININ YAPISAL EŞİTLİK MODELİ İLE ARAŞTIRILMASI

Transkript

1 The Journal of Academic Social Science Studies International Journal of Social Science Doi number: Number: 40, p , Winter I 2015 Yayın Süreci Yayın Geliş Tarihi Yayınlanma Tarihi ÜNİVERSİTE ÖĞRENCİLERİNİN ÇEVRESEL DÜŞÜNCE VE DAVRANIŞLARININ YAPISAL EŞİTLİK MODELİ İLE ARAŞTIRILMASI TO INVESTIGATE THE STRUCTURAL EQUATION MODEL OF ENVIROMENTAL THOUGHT AND BEHAVIOR OF UNIVERSITY STUDENTS Yrd. Doç. Dr. Erkan ARI Dumlupınar Üniversitesi, İktisadi İdari Bilimler Fakültesi, Ekonometri Bölümü, İstatistik ABD Özet Çalışmada, üniversite öğrencilerinin çevresel düşünce ve davranışları arasındaki ilişkiyi önerilen bir araştırma modeli yardımıyla ortaya koymak amaçlanmıştır. Bu amaçla Dumlupınar Üniversitesi nde eğitim gören rassal olarak seçilen 431 öğrenciye Mayıs 2015 te yüz yüze görüşülerek bir ölçek uygulanmıştır. Çalışmada literatürden yararlanılarak oluşturulan Çevresel Düşünce ve Davranış Tutum Ölçeği olarak isimlendirilen veri toplama aracı kullanılmıştır. Ölçek uygulama yapılmadan tutum ifadelerinin öğrenciler tarafından anlaşılıp anlaşılmadığını belirlemek amacıyla 50 kişilik bir öğrenci grubu üzerinde anket uygulanarak anlaşılması güç sorular anketten çıkartılmış, kimi sorular ise düzeltilmiştir. Ölçme aracının güvenilirliğini değerlendirmek amacıyla güvenilirlik analizi yapılmış ve Cronbach Alfa güvenilirlik katsayısı 0,881 olarak hesaplanmıştır. Verilerin analizinde, üniversite öğrencilerinin çevresel düşüncelerinin, çevresel davranışları üzerine etkisini ortaya koymak ve modelin uyumunu değerlendirmek amacıyla Yapısal Eşitlik Modeli (YEM) kullanılmıştır. Ayrıca öğrencilerin çevresel düşünce ve çevresel davranış puan ortalamalarının demografik özelliklere göre farklılık gösterip göstermediğini ortaya koymak amacıyla ve ANOVA testleri uygulanmıştır. YEM Analizi sonucunda çevresel düşünce bağımsız gizil değişkeninin çevresel davranış bağımlı gizil değişkenini pozitif yönde etkilediği sonucuna varılmıştır. Çevresel düşünce ve davranış değişkenleri arasındaki ilişki katsayısı 0,74 olarak bulunmuştur. Öğrencilerin eğitim gördükleri fakültelere göre çevresel düşünce puan ortalamaları arasında ve cinsiyet, anne eğitim düzeylerine göre ise çevresel davranış puan ortalamaları arasında istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık olduğu tespit edilmiştir. Anahtar Kelimeler: Çevre, Çevre Eğitimi, Çevresel Duyarlılık, Çevresel Düşünce ve Davranış, Yapısal Eşitlik Modeli (YEM)

2 168 Abstract The study is purposed to reveal the relationship between environmental thought and environmental behavior of university students with the recommended research model. For this purpose, in May 2015, a survey is applied face to face to 431 randomly selected students, who are studying in Dumlupinar University. Environmental Thought and Behavior Scale is used on this study as a data collecting tool. Before the application of the scale, a group of 50 students is selected and the survey is applied on them to determine if the questions can be understood or not. Then several questions are removed from the survey or corrected. Afterwards to test the relaibility of the measurement tool, a relaibility analysis is conducted and the Cronbach Alpha confidence interval is calculated as Structural Equation Model is used to investigate the effect of environmental thoughts of university students on their environmental behaviors and the consistency of the model. Also t and ANOVA tests are conducted to measure if the mean scores of environmental thoughts and environmental behaviors of the students show demographic differences or not. It is decided that the environmental thought independent latent variable has a positive effect on environmental behavior dependant latent variable as the result of SEM analysis. Correlation coefficient between environmental thought and behavior is found as It is determined that there are statistically significant differences among faculties for mean scores of environmental thought and there are differences among sex and mother s education level for mean scores of environmental behavior. Keywords: Environment, Environmental Education, Environmental Sensitivity, Environmental Thought and Behavior, Structural Equation Model (SEM) Erkan ARI 1. GİRİŞ İnsan hayatta kalabilmek için, yaşamını birbirine bağımlı ve yakından ilişkili olan çok değişik, içsel ve dışsal dengeler üzerine oturtur. Bu dengelerin belki de en önemlisi insanoğlunun var oluşundan beri süre gelen insan ve çevre arasındaki dengedir (Güven ve Aydoğdu, 2012, s.186). İnsan ve çevre, sürekli canlı olan bir etkileşim içindedir. İnsanların davranışları çevreyi, çevredeki değişimler insanı etkilemektedir. Topal ve Arslan (2010) çevreyi; insanların ve diğer canlıların yaşamları boyunca ilişkilerini sürdürdükleri ve etkileşimde bulundukları fiziki, biyolojik, sosyal, ekonomik ve kültürel ortam olarak tanımlar. Ertürk (1996) ise çevreyi; varlıkların yaşamları boyunca ilişkilerini devam ettirdikleri dış dünyadır şeklinde tanımlamaktadır (Başal vd., 2015: 14). Özellikle 20. Yüzyılın ikinci yarısından itibaren artan sanayileşme hareketleri, bireylerin bilinçsiz davranışları ve eğitimsizliğiyle birlikte hızla gelişen teknoloji, çevre sorunlarına neden olmakta ve bu sorunlar günümüzde tüm dünya ülkelerini tehdit etmektedir (Güven, 2013, s. 412) li yıllardan itibaren çevre sorunlarının artarak tehlikeli boyutlara ulaşması sonucunda çeşitli konferanslar ve toplantılar düzenlenerek önlemler alınmaya çalışılarak çevre sorunlarının önüne geçilmeye çalışılmıştır (Özsevgeç ve Artun, 2012). Yapılan çalışmalar sonucu çevre problemlerinin sadece teknoloji ile veya yasalarla çözülebilecek bir problem olmadığı, insanoğlunun yol açtığı çevre sorunlarının, yine insanoğlu tarafından çözülebileceği anlaşılmıştır (Başol vd., 2015, s.14). Mevcut sorunların çözümünde kişilerde bilişsel, duyuşsal ve devinişsel alanda istendik yönde bilgi, tutum ve davranış kazandırmak amacıyla eğitimden yararlanmak gerekmektedir (Geray, 1998). Çünkü çevre sorunlarının çözümü ancak bireylere gerekli çevre bilincini kazandıran, hedefler, doğru belirlenmiş bir çevre eğitimi ile mümkündür (Güven, 2013, s. 412). Çevre eğitiminin çok disiplinli ve disiplinler arası olmasından dolayı, tanımlanması çok zordur ve çevre eğitiminin farklı biçimlerde

3 Üniversite Öğrencilerinin Çevresel Düşünce ve Davranışlarının Yapısal Eşitlik Modeli İle Araştırılması 169 tanımlanmasına yol açmıştır. Bu tanımlardan bazıları şöyledir; Bireylerin çevrelerinin farkında olmalarını sağlayan, gelecek kuşaklar için çevresel sorunları çözmeye yönelik bilgi, beceri, değer ve deneyim kazandıkları sürekli bir öğrenme sürecidir (Vaughan vd., 2003; Köse, 2010, s.199). İnsanın biyofiziksel ve sosyal çevresiyle ilgili değerlerin, tutumların ve kavramların tanınması ve ayırt edilmesidir (Baez vd., 1987; Gökçe vd., 2007, 454). Çevre sorunlarına çözüm bulabilmek için eğitimin belirli kademelerinde çevre eğitiminin verilmesi şarttır. Çevre eğitiminin temel amaçlarından birisi, çevre kültürü olan, çevre problemlerinin çözümüne aktif olarak katılabilecek bireyler yetiştirmektir (Morgil vd., 2005; Köse, 2010, s. 199). Bir başka amaç olarak, çevre eğitimi ile bireylerin özellikle yaşadığı çevreyi ve çevre sorunlarını fark etmesi, çevre sorunları hakkında bilgi edinerek sorunlara yönelik duyarlılık geliştirmesi, çevre ile ilgili olumlu ve gerçekçi tutumlar kazanması ve sorunlarının çözümüne aktif olarak katılması söylenebilir (İleri, 1998; Güven ve Aydoğdu, 2012, s.186). Son yıllarda mühendislik ve sosyal alanlarda yurt içi ve yurt dışında birçok araştırmacının üzerinde çalıştığı çevre konusunda, bireylerin çevre hakkındaki davranışlarının üzerinde etkili olduğu düşünülen pek çok değişken farklı bakış açıları ile ele alınmış ve aralarındaki ilişki ortaya konulmuştur. Literatür incelendiğinde, araştırmacıların çevresel davranışı açıklayan değişken olarak çevresel tutumu (Kaiser vd., 1999; Fraj ve Martinez, 2007; Dono vd., 2010); bazı araştırmacıların ise çevresel tutum yanında çevresel duyarlılığı, (Tilikidou ve Delistavrou, 2008; Yılmaz vd., 2009;2011) ele aldığı görülmektedir. Bu çalışmada ise üniversite öğrencilerinin çevre hakkındaki düşüncelerinin çevre davranışlarına etkisi önerilen bir model aracılığıyla araştırılmıştır. Bu amaçla, öğrencilerin çevresel davranışlarını açıklayan değişken olarak çevre ile ilgili düşünceleri kullanılmıştır. 2. LİTERATÜR TARAMASI Kaiser vd. (1999) tarafından, çevre ile ilgili tutumların, çevresel davranışın açıklayıcı değişkeni olarak kullanabileceği ifade edilmiş ve ortaya koydukları modelde çevre ile ilgili tutumların ekolojik davranışa olan ilgideki değişimin %40 ını, ekolojik davranışa olan ilginin de genel ekolojik davranıştaki değişimin %75 ini açıklayabildiği ifade edilmiştir. Fraj ve Martinez (2007) tarafından, çevre ile ilgili tutumların çevre davranışı üzerinde etkili olduğunu önerdikleri bir yapısal eşitlik modellemesi ile ortaya koyulmuştur. Benzer şekilde Dono vd. (2009) tarafından, üniversite öğrencileri üzerinde yapılan bir araştırmada, çevre ile ilgili tutumlar ve davranışlar arasında anlamlı bir ilişki olduğu saptanmıştır. Tilikidou ve Delistavrou (2006) tarafından, Yunanistanlı tüketicilerin çevre davranışları ile çevre duyarsızlıkları arasında negait bir ilişki olduğu saptanmıştır. Yılmaz vd. (2009) tarafından üniversite öğrencilerinin çevresel duyarlılık ve çevresel davranışın ekolojik ürün satın alma davranışına etkilerinin yapısal eşitlik modeli ile araştırıldığı çalışmada, çevresel duyarlılığın çevresel davranışı doğrudan etkilemediği, ancak çevresel tutum geliştirenlerin çevresel davranış sergileyerek ekolojik gıda ürünü satın alma davranışı gösterdiği belirlenmiştir. Yılmaz vd. (2011) tarafından yapılan bir başka çalışmada ise üniversite öğrencilerinin çevresel duyarlılığının, çev-

4 170 Erkan ARI resel tutumdaki değişimin %54 ünü, çevresel tutumların ise çevresel davranıştaki değişimin %28 ini açıkladığı ifade edilmiştir. Köse (2009) tarafından lise öğrencilerinin çevreye yönelik tutumlarına etki eden faktörlerin araştırıldığı çalışmada öğrencilerin tutumlarını etkileyebilecek faktörlerden bilgi düzeyleri, annebabalarının tutumları, anne-babalarının çevreye karşı korumacı davranışları, en uzun süre yaşanılan yerleşim birimi ve anne baba öğrenim düzeyinin çevreye karşı tutumda etkili olduğu sonucuna varılmıştır. Gökçe (2007) tarafından, ilköğretim öğrencilerinin çevreye yönelik tutumlarının araştırıldığı çalışmada ilköğretimde çevre eğitiminde, öğrencilere bilgi vermekten öte tutum ve davranış değiştirme boyutuna öncelik verilmesi gerektiği vurgulanmış ve öğrencilerin çevreye yönelik tutumlarının cinsiyet ve akademik başarı düzeyine göre farklılaştığı belirtilmiştir. Kalantari ve Asadi (2010) tarafından, Tahran da çevre sorununu araştırmak ve kent sakinlerinin çevresel tutum ve davranışlarını açıklamak için bir model oluşturulmuş ve bu model ile çevresel davranışları açıklayan bireysel ve sosyal faktörler ortaya koyularak, çevresel tutum ve davranışlar arasındaki ilişki ortaya koyulmuştur. Berberoğlu ve Uygun (2012) tarafından, çevre farkındalığı ve çevre tutumu arasındaki ilişkinin yapısal eşitlik modeli ile sınandığı çalışmada çevre farkındalığı ile çevre tutumu arasındaki etki değeri 0,81 olarak bulunmuştur. Saraçlı vd. (2014) tarafından, üniversite öğrencilerinin çevresel bilgi ve davranışlarının yapısal eşitlik modeli ile incelendiği bir başka çalışmada, öğrencilerin çevreye karşı düşünsel bakış açılarının 0,52 lik bir katsayı ile çevresel davranışı etkileyen önemli bir faktör olduğu belirtilmiştir. 3. YÖNTEM Bu kısımda araştırmanın amacı, veri toplama aracı, örneklem, çalışmada kullanılan araştırma modeli, hipotez ve çalışmanın analizinde kullanılan YEM kısaca anlatılacaktır Araştırmanın Amacı Bu araştırmanın amacı, Dumlupınar Üniversitesi nde eğitim gören öğrencilerin çevresel düşüncelerinin çevresel davranışları üzerine etkisinin önerilen bir araştırma modeli yardımıyla ortaya koymaktır. Öğrencilerin çevre davranışlarını etkileyen çevre ile ilgili düşüncelerini saptamak için literatür taranarak elde edilen bulgular doğrultusunda araştırma modeli ve hipotez oluşturulmuştur Araştırma Modeli ve Hipotez Araştırmada kullanılan model Şekil 1 de verilmiştir. Çevresel Düşünce Çevresel Davranış Şekil 1. Araştırma Modeli Araştırma modeline dayalı oluşturulan hipotez aşağıda verilmiştir. Öğrencilerin çevresel düşüncelerinin, çevresel davranışları üzerinde anlamlı bir etkisi vardır. Aracı 3.3. Örneklem ve Veri Toplama Çalışmanın evreni, öğretim yılında Dumlupınar Üniversitesi nde eğitim gören öğrencilerdir. Örneklem büyüklüğü %5 anlam düzeyinde ve %5 örnek-

5 Üniversite Öğrencilerinin Çevresel Düşünce ve Davranışlarının Yapısal Eşitlik Modeli İle Araştırılması 171 lem hatası ile 384 olarak belirlenmiştir. Araştırma örneklemini ise 2015 yılı Mart ayında Dumlupınar Üniversitesi Evliya Çelebi yerleşkesi içinde yer alan rassal olarak seçilen ve yüz yüze görüşülerek anketi dolduran 431 öğrenci oluşturmaktadır. Çalışmada veri toplama aracı olarak öncelikle çevreye karşı tutum ve davranış ile ilgili olarak kapsamlı bir literatür taraması gerçekleştirilmiştir. Bu konudaki çalışmalar incelendikten sonra çevresel düşünce ve davranış faktörleri başlığı altında birçok soru yazılmıştır. Ölçek uygulama yapılmadan tutum ifadelerinin öğrenciler tarafından anlaşılıp anlaşılmadığını belirlemek amacıyla 50 kişilik bir öğrenci grubu üzerinde anket yüz yüze uygulanarak anlaşılması güç sorular anketten çıkartılmış, kimi sorular ise düzeltilmiştir. Çalışmada literatürden yararlanılarak oluşturulan Çevresel Düşünce ve Davranış Tutum Ölçeği olarak isimlendirilen veri toplama aracı kullanılmıştır (Kaiser vd., 1999; Kalantari ve Asadi, 2010; Yılmaz vd., 2009; 2011; Saraçlı vd., 2013). Anket formunun ilk bölümünde öğrencilerin demografik özelliklerine ilişkin (cinsiyet, fakülte, sınıf, anne eğitim düzeyi, baba eğitim düzeyi ve en çok yaşanılan yerleşim yeri türü) sorularına yer verilmiştir. İkinci bölümde ise çevreye ilişkin düşünce ve davranışları ölçen sorulara yer verilmiştir. Bu bölümde 51 soru olup sorular 5:Tamamen Katılıyorum, 1: Hiç Katılmıyorum şeklinde 5 li likert tarzı tutum ifadelerinden oluşmaktadır. Ankette tutum ifadelerine ait ifadeler, Çevresel Düşünce ve Çevresel Davranış olarak iki faktör altında toplanmıştır. Öğrencilerin çevre ile ilgili düşünceleri ile çevre davranışları arasındaki ilişkiyi ortaya koymak amacıyla LISREL programı kullanılarak YEM analizi yapılmıştır. Ölçme aracının güvenilirliğini değerlendirmek amacıyla güvenilirlik analizi yapılmış ve Cronbach Alfa güvenilirlik katsayısı 0,881 olarak hesaplanmıştır Yapısal Eşitlik Modeli (YEM) Yapısal eşitlik modelleri son zamanlarda özellikle psikoloji, psikometri,pazarlama, eğitim gibi araştırmalarda sıkça kullanılan bir istatistiksel modelleme yaklaşımı olarak karşımıza çıkmaktadır. Sümer e (2000: 50-51) göre gizil değişkenler, yapısal eşitlik modelinin en önemli kavramlarından biridir ve araştırmacıların gerçekte ilgilendikleri zeka, güdü, duygu, tutum, davranış gibi soyut ya da psikolojik kavramlara karşılık gelmektedir. Hoyle ye (1995) göre yapısal eşitlik modeli, gözlenen ve gizil değişkenler arasındaki ilişkiler hakkındaki hipotezlerin test edilmesini sağlayan çok geniş kapsamlı bir istatistiksel modelleme yaklaşımıdır. Cudeck vd. (2000) göre, yapısal eşitlik modeli, hem bağımlı hem de bağımsız değişkenlerdeki ölçüm hatalarını, karşılıklı neden sonuç ilişkisini, içeren yapısal teorilerin çözümlenmesi için bir hipotez testi ortaya koyan bir istatistiksel modellemedir Modelin Uygunluğunun Değerlendirilmesi Yapısal eşitlik modellerinde kullanılan birden fazla model uyum iyiliği testi bulunmaktadır. YEM de sıklıkla kullanılan uyum iyiliği testleri; benzerlik oranı ki-kare istatistiği, ortalama hata karakök yaklaşımı test istatistiği (RMSEA), Standardize edilmiş RMR dir (SRMR). Ki-kare/serbestlik derecesi değerinin 3 ten küçük olması kabul edilebilir uyumun olduğunu göstermektedir. RMSEA değerinin 0,05 ten küçük olması mükemmel uyumu, 0,05 RMSEA 0,1 arası kabul edilebilir uyumu, RMSEA 0,1 değeri ise kötü uyumu göstermektedir. SRMR değerinin 0,05 ten küçük olması mükemmel uyumu, 0,05<SRMR<0,10 arası kabul edilebilir uyumu, SRMR>0,1değeri ise kötü uyumu göstermektedir (Schermelleh- Engel vd., 2003: 23-74).

6 172 Erkan ARI 4. BULGULAR Bu kısımda tanımlayıcı istatistikler, YEM e ilişkin bulgular ve demografik değişkenlere göre çevresel düşünce ve davranış puan ortalamaları arasındaki farka ilişkin ve ANOVA testlerine yer verilecektir Tanımlayıcı İstatistikler Araştırmaya katılan öğrencilerin %67,5 inin (f=291) bayanlardan, %32,5 inin ise (f=140) erkeklerden oluştuğu belirlenmiştir. Öğrencilerin eğitim gördükleri fakültelere bakıldığında; %36,2 sinin (f=156) İktisadi İdari Bilimler Fakültesi, % 25,3 ünün (f=109) Mühendislik Fakültesi, %21,3 ünün (f=92) Eğitim Fakültesi, %10,4 ünün (f=45) İlahiyat Fakültesi, %5,6 sının Tıp Fakültesi (f=24), %1,2 sinin ise Uygulamalı Bilimler Yüksek Okulu (f=5) olduğu belirlenmiştir. Öğrencilerin eğitim gördükleri sınıflara bakıldığında; %13,2 sinin (f=57) 1. sınıf, %43,9 unun (f=189) 2. sınıf, %36,7 sinin (f=158) 3. sınıf, %6,3 ünün ise (f=27) 4. sınıf olduğu belirlenmiştir. Araştırmaya katılan öğrencilerin anne eğitim düzeyine bakıldığında; %6,7 sinin (f=29) okuma yazma bilmediği, %57,3 ünün (f=247) ilkokul, %20,9 unun (f=90) ortaokul, %13 ünün (f=56) lise, %1,6 sının (f=7) üniversite, %0,5 inin ise (f=2) lisansüstü mezunu olduğu belirlenmiştir. Baba eğitim düzeyine bakıldığında; %2,6 sının (f=11) okuma-yazma bilmediği, %42,0 sinin (f=181) ilkokul mezunu, %22,5 unun (f=97) ortaokul mezunu, %24,4 ünün (f=105) lise mezunu, %7,9 unun (f=34) üniversite mezunu ve %0,7 sinin ise (f=3) lisansüstü mezunu olduğu belirlenmiştir. Öğrencilerin en çok yaşadıkları yerleşim yerine bakıldığında; %63,6 sının (f=274) il merkezinde, %24,8 inin (f=107) ilçede, %3,2 sinin (f=14) kasabada, %8,3 ünün (f=36) köyde yaşadığı belirlenmiştir Önerilen Yapısal Eşitlik Modeline (YEM) e İlişkin Analiz Sonuçları Çalışmada öğrencilerin çevresel düşünce ve davranışlarına ilişkin ilgili faktörleri ortaya çıkarmak ve yapı geçerliliğini kontrol etmek amacıyla Doğrulayıcı Faktör Analizi yapılmıştır. Model uyumunu sağlayabilmek için paket programın önerileri doğrultusunda değerinde en yüksek düşüşe sebep olabilecek sorular çıkartılarak modifikasyon yapılmıştır. Analiz sonucunda araştırma modeli için elde edilen faktörler ve bu faktörlere ait parametre tahminleri Tablo 1 de verilmiştir. Yapılan testi sonucunda desteklenmiştir. Tablo 1. Araştırma Modeli İçin Yem Sonuçları

7 Üniversite Öğrencilerinin Çevresel Düşünce ve Davranışlarının Yapısal Eşitlik Modeli İle Araştırılması 173 Faktörler / Maddeler Standart Yükler t-değeri 2 R Faktör D: Çevresel Düşünce (Cronbach Alfa=0,796) D1.Yaşam standardının yükselmesi, çevreyi kirletmek için gerekçelerden biri değildir. D2.Yaşam standardının yükselmesi, çevreyi kirletmek için gerekçelerden biri değildir. D3.Bireyler kendi zevk ve eğlenceleri uğruna çevreyi kirletmemelidirler. D4. Nesli tükenen türleri korumak için çıkarlarımıza ters düşse bile her yol denenebilir. D5. Restoranlarda plastik kutu ve şişeler yerine daha yüksek ücrette de olsa, cam ve kağıt olanlar tercih edilmelidir. D6. Çevreye zarar veren her türlü davranış beni çileden çıkarır. D7.Egzozundan fazla gaz çıkaran araçlar şikayet edilmelidir. D8. Medyada çevre korumasına ilişkin daha çok yayına yer verilmelidir. D9. Enerji koruma uygulamaları acilen başlatılmalıdır. D11.Şimdiki ekonomik problemleri çözmek, gelecekteki çevre sorunlarından daha önemlidir. D14. İnsanlar ihtiyaçlarını karşılamak için doğal çevreyi değiştirme hakkına sahiptirler. D16. Varoşlarda gerçekleştirilen endüstriyel faaliyetler, kent için geri dönülmez zararlara yol açabilir. D17. Kentteki çevresel gelişmeler maliyeti ne kadar yüksek olsun gerçekleştirilmelidir. D19. Ekonomik kalkınma ve çevrenin korunması aynı anda mümkün olabilir. D21. Çevreyle ilgili yasalar yeterli olmasına karşın tam anlamıyla uygulanamamaktadır. D22. Devlet, yurttaşların çevreyi korumasını sağlamak için daha fazla yasa koymalıdır. D23. Devlet, sanayicilerin çevreyi korumaları için daha fazla yasa koymalıdır. 0,59 12,68 ** 0,35 0,37 0,53 0,40 0,51 0,59 0,59 0,67 0,66 0,18 0,27 0,26 0,32 0,37 0,10 0,54 0,60 7,33 ** 11,11 ** 8,04 ** 10,59 ** 12,63 ** 12,59 ** 14,87 ** 14,56** 3,54 ** 5,34 ** 5,04 ** 6,23 ** 7,41** 3,47 ** 11,26 ** 12,78 ** 0,13 0,28 0,16 0,26 0,35 0,34 0,45 0,43 0,03 0,07 0,06 0,09 0,13 0,03 0,29 0,35

8 174 Erkan ARI Faktör CD: Çevresel Davranış (Cronbach Alfa=0,881) CD1. Ağaç dikme faaliyetlerine katılırım. CD2.Ürün atıklarının geri dönüşüm için değerlendirilmesini savunurum. CD3.Çevreyi kirletenleri yetkililere şikayet ederim. CD4.Etrafımda gereksizce çevreye zararlı tüketim yapanları uyarırım. CD5. Park ve bahçelerdeki ağaç ve çiçeklere zarar verenleri uyarırım. CD7. İçinde yaşadığım doğal çevreye karşı şiddet ve saldırganlık göstermem. CD8. Özel ve iş hayatımda ekonomik kaygılar güderek çevreme dolaylı ya da doğrudan zarar vermem. CD9. Çevremi daha yaşanabilir kılmak için elimden gelenin en iyisini yaparım. CD10.Çevreyi korumak için düzenlenen temizlik kampanyalarına katılırım. CD11.Sınırlı olan dünya kaynaklarının sorumsuzca tüketilmesine karşı tepki veririm. CD12.Benzin, kömür, doğalgaz gibi kaynaklar yenilenemeyen kaynaklar olduğundan bunları tüketirken özen gösteririm. CD13. Damlatan bir musluk gördüğümde tamir eder ya da iyice sıkarım. CD14. Gereksiz yere yanan lambaları kontrol eder ve söndürürüm. CD15. Çalışırken arka yüzü boş, müsvedde kağıt kullanırım. CD17. Doğa ve insanlık yararına gönüllü olarak çalışırım. CD18. Gelecek nesillere temiz bir dünya bırakabilmek adına çevreye karşı duyarlı davranırım. CD19. Kullandığım kağıtları atık kağıt kutusuna atarım. CD20. Araba asansör kullanmaktansa yürümeyi ya da bisiklete binmeyi tercih ederim. CD22. Eşyaları taşımak için plastik poşetler yerine geri dönüşümlü çanta tercih ederim. CD23. Geri dönüşüm için atık kağıt kampanyalarını desteklerim CD25. Asansör yerine merdivenleri kullanmayı tercih ederim. 0,28 0,40 0,46 0,55 0,55 0,40 0,46 0,58 0,46 0,59 0,50 0,39 0,47 0,30 0,49 0,65 0,46 0,35 0,36 0,51 0,29 4,62 ** 4,85 ** 5,07 ** 5,06 ** 4,64 ** 4,84 ** 5,13 ** 4,84 ** 5,16 ** 4,94 ** 4,57 ** 4,87 ** 4,11 ** 4,93 ** 5,24 ** 4,84 ** 4,39 ** 4,43 ** 4,97 ** 3,99 ** 0,07 0,15 0,21 0,30 0,29 0,16 0,21 0,33 0,21 0,35 0,24 0,15 0,21 0,09 0,23 0,42 0,21 0,12 0,12 0,25 0,08 Hipotez H1: Çevresel Düşünce Çevresel Davranış 0,74 5,24 ** Sonuç Desteklendi *p<0,05;**p<0,01; ***p<0,10; AD: Anlamlı Değil YEM ile elde edilmiş birinci modelin uyumuna ilişkin uyum iyiliği ölçütleri Tablo 2 de, Yapısal Eşitlik Modeline ilişkin path diyagramı ise Şekil 2 de verilmiştir. Ortaya konan model ile standart değerler karşılaştırıldığında model sonuçlarının kabul edilebilir uyum içinde oldukları görülmektedir.

9 Üniversite Öğrencilerinin Çevresel Düşünce ve Davranışlarının Yapısal Eşitlik Modeli İle Araştırılması 175 Tablo 2. Yapısal Eşitlik Modeline İlişkin Uyum İyiliği Değerleri Uyum ölçüleri İyi Uyum Kabul Edilebilir Uyum Araştırma Modeli SRMR 0 0, 0,06 RMSEA 0 0,05 0,05 0 2,23 Kaynak: (Schermelleh-Engel vd., 2003:23-74). D: Çevresel Düşünce; CD: Çevresel Davranış Şekil 2. Öğrencilerin Çevresel Düşünce ve Davranışları Arasındaki İlişki İçin Önerilen Modelin Path Diyagramı Tablo 1 ve Şekil 2 deki sonuçlar incelendiğinde; Çevresel Düşünce bağımsız gizil değişkeninin Çevresel Davranış bağımlı gizil değişkenini pozitif olarak etkilediği görülmektedir. Çevresel düşünce ve çevresel davranış değişkenleri arasındaki ilişki katsayısı 0,74 tür. Yani öğrencilerin çevresel düşüncelerine ilişkin bir birimlik artış çevresel davranışlarını 0,74 birim arttırmaktadır Dolayısıyla, çevresel düşünce ve davranış tutum ölçeğinin alt boyutları olan Çevresel Düşünce ve bağımsız gizil değişkeni ile Çevresel Davranış bağımlı gizil değişkeni arasında bir neden sonuç

10 176 Erkan ARI ilişkisi olduğu görülmektedir. Çevresel Düşünce bağımsız gizil değişkeninin 17 adet maddesi vardır. Bu maddelerin pozitif katsayılara sahip olduğu görülmektedir. Bu katsayıların en büyüğü D8 (0,67) ve D9(0,66) a aittir. Bunun anlamı, öğrencilerin çevresel düşünceleri olumlu yönde arttıkça, Medyada çevre korunmasına ilişkin daha çok yayına yer verilmelidir ve Enerji koruma uygulamaları acilen başlatılmalıdır düşüncelerine sahip olmaları da artacaktır demektir. Çevresel Davranış bağımlı gizil değişkeninin 21 adet maddesi olup bunlardan en büyük katsayıya CD17(0,65) ve CD11(0,59) sahiptir. Yani, öğrencilerin çevresel davranışları arttıkça Doğa ve insanlık yararına gönüllü olarak çalışırım ve Sınırlı olan dünya kaynaklarının sorumsuzca tüketilmesine karşı tepki veririm düşüncelerine sahip olmaları da artacaktır Öğrencilerin Çevresel Düşünce Boyutunda Aldıkları Puanların Demografik Değişkenlere Göre İncelenmesi Öğrencilerin cinsiyetlerine göre çevresel düşünce puan ortalamaları arasında farka ilişkin testi sonucu Tablo 3 de verilmiştir. Tablo 3. Öğrencilerin cinsiyetlerine göre çevresel düşünce puan ortalamaları arasındaki farka ilişkin testi sonucu Çevresel Düşünce Cinsiyet Erkek 140 3,697 0,402 Bayan 291 3,730 0,419 0,780 0,436 Tablo 3 incelendiğinde erkek ve bayan öğrencilerin çevresel düşünce puan ortalamaları arasında istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık bulunmadığı görülmektedir.. Erkek ve bayan öğrencilerin çevresel düşünce puan ortalaması birbirine yakındır. Erkeklerin puan ortalaması, bayan- ların puan ortalaması ise dur. Öğrencilerin eğitim gördükleri fakültelere göre çevresel düşünce puan ortalamaları arasındaki farka ilişkin ANOVA testi sonucu Tablo 4 deki gibidir. Tablo 4. Öğrencilerin eğitim gördükleri fakültelere göre çevresel düşünce puan ortalamaları arasındaki farka ilişkin ANOVA testi sonucu Çevresel Düşünce Fakülte İ.İ.B.F 156 3,763 0,394 Eğitim Fakültesi 92 3,779 0,368 Mühendislik Fakültesi 109 3,577 0,419 Tıp Fakültesi 24 3,791 0,342 İlahiyat Fakültesi 45 3,775 0,517 Uygulamalı Bilimler Y. 5 3,513 0,325 4,00 0,001 Tablo 4 incelendiğinde, öğrencilerin eğitim gördükleri fakültelere göre çevresel düşünce puan ortalamaları arasında istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık olduğu görülmektedir.. Bu farklılığın Tukey testine göre mühendislik fakültesi, İ.İ.B.F.,

11 Üniversite Öğrencilerinin Çevresel Düşünce ve Davranışlarının Yapısal Eşitlik Modeli İle Araştırılması 177 ve mühendislik fakültesi ile eğitim fakültesi öğrencilerinden kaynaklandığı görülmektedir. Çevresel düşünce puan ortalamalarına bakıldığında ise tıp fakültesi öğrencilerinin ve eğitim fakültesi öğrencilerin puan ortalamalarının diğer fakülte öğrencilerin puan ortalamalarından daha yüksek olduğu görülmektedir. Bu sonuca göre tıp fakültesi öğrencilerinin çevresel düşüncelerinde diğer fakülte öğrencilerine göre daha duyarlı olduğu söylenebilir. Öğrencilerin okudukları sınıflara göre çevresel düşünce puan ortalamaları arasındaki farka ilişkin ANOVA testi sonucu Tablo 5 deki gibidir. Tablo 5. Öğrencilerin okudukları sınıfa göre çevresel düşünce puan ortalamaları arasındaki farka ilişkin ANOVA testi sonucu Çevresel Düşünce Sınıf ,765 0, ,723 0, ,702 0, ,694 0,431 0,371 0,774 Tablo 5 incelendiğinde öğrencilerin okudukları sınıflara göre çevresel düşünce puan ortalamaları arasında istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık bulunmadığı görülmektedir.. Öğrencilerin sınıflarına göre çevresel düşünce puan ortalamaları birbirine yakın olmakla birlikte 1. sınıf öğrencilerin diğer sınıfta okuyan öğrencilere göre çevresel davranış puanlarının daha yüksek olduğu görülmektedir. Bu sonuca göre, 1.sınıf öğrencilerin çevresel düşüncelerinde diğer sınıftakilere göre daha duyarlı olduğu söylenebilir. Öğrencilerin anne eğitim düzeyine göre çevresel düşünce puan ortalamaları arasındaki farka ilişkin ANOVA testi sonucu Tablo 6 daki gibidir. Tablo 6. Öğrencilerin anne eğitim düzeyine göre çevresel düşünce puan ortalamaları arasındaki farka ilişkin ANOVA testi sonucu Çevresel Düşünce Anne Eğitim Düzeyi Okuma-Yazma Yok 29 3,728 0,562 İlkokul 247 3,737 0,393 Ortaokul 90 3,739 0,400 Lise 56 3,642 0,367 Üniversite 7 3,354 0,696 Yüksek l. veya doktora 2 3,934 0,830 1,745 0,123 Tablo 6 incelendiğinde öğrencilerin anne eğitim düzeylerine göre çevresel düşünce puan ortalamaları arasında istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık bulunmadığı görülmektedir.. Öğrencilerin anne eğitim düzeylerine göre çevresel düşünce puan ortalamaları birbirine yakın olmakla birlikte annesi yüksek lisans veya doktora mezunu olan öğrencilerin diğer öğrencilere göre çevresel davranış puanlarının daha yüksek olduğu görülmektedir. Bu sonuca göre, anne

12 178 Erkan ARI eğitim düzeyi lisansüstü olan öğrencilerin çevresel düşüncelerinin diğer öğrencilere göre daha duyarlı olduğu söylenebilir. Öğrencilerin baba eğitim düzeyine göre çevresel düşünce puan ortalamaları arasındaki farka ilişkin ANOVA testi sonucu Tablo 7 deki gibidir. Tablo 7. Öğrencilerin baba eğitim düzeyine göre çevresel düşünce puan ortalamaları arasındaki farka ilişkin ANOVA testi sonucu Çevresel Düşünce Baba Eğitim Düzeyi Okuma-Yazma Yok 11 3,853 0,448 İlkokul 181 3,717 0,421 Ortaokul 97 3,723 0,405 Lise 105 3,716 0,395 Üniversite 34 3,681 0,439 Yüksek l. veya doktora 3 3,753 0,722 Tablo 7 incelendiğinde öğrencilerin baba eğitim düzeylerine göre çevresel düşünce puan ortalamaları arasında istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık bulunmadığı görülmektedir.. Öğrencilerin baba eğitim düzeylerine göre çevresel düşünce puan ortalamaları birbirine yakın olmakla birlikte babası okumayazma bilmeyen öğrencilerin diğer öğrencilere göre çevresel davranış puanlarının daha yüksek olduğu görülmektedir. Bu sonuca göre, babası okuma-yazma bilmeyen öğrencilerin çevrese 0,293 0,917, düşüncelerinin diğer öğrencilere göre daha duyarlı olduğu söylenebilir Öğrencilerin Çevresel Davranış Boyutunda Aldıkları Puanların Demografik Değişkenlere Göre İncelenmesi Bu kısımda demografik değişkenlere göre sadece cinsiyet ve anne eğitim düzeyine ilişkin çevresel davranış puan ortalamalarında anlamlı bir farklılık olduğu saptanmış ve bu değişkenler için ve ANOVA testlerine yer verilmiştir. Öğrencilerin cinsiyetlerine göre çevresel davranış puan ortalamaları arasında farka ilişkin testi sonucu Tablo 8 de verilmiştir. Tablo 8. Öğrencilerin cinsiyetlerine göre çevresel davranış puan ortalamaları arasındaki farka ilişkin testi sonucu Çevresel Davranış Cinsiyet Erkek 140 3,881 0,528 Bayan 291 3,705 0,521 3,236 0,001 Tablo 8 incelendiğinde erkek ve bayan öğrencilerin çevresel davranış puan ortalamaları arasında istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık olduğu görülmektedir.. Erkeklerin puan ortalaması, bayanların puan ortalaması ise dir. Puan ortalamalarında bakıldığında erkek öğrencilerin çevresel davranışlarının bayan

13 Üniversite Öğrencilerinin Çevresel Düşünce ve Davranışlarının Yapısal Eşitlik Modeli İle Araştırılması 179 öğrencilere göre daha yüksek olduğu görülmektedir. Bu sonuca göre, erkek öğrencilerin çevresel davranışlarının bayan öğrencilere göre daha duyarlı olduğu söylenebilir. Öğrencilerin anne eğitim düzeyine göre çevresel davranış puan ortalamaları arasındaki farka ilişkin ANOVA testi sonucu Tablo 9 daki gibidir. Tablo 9. Öğrencilerin anne eğitim düzeyine göre çevresel davranış puan ortalamaları arasındaki farka ilişkin ANOVA testi sonucu Çevresel Düşünce Anne Eğitim Düzeyi Okuma-Yazma Yok 29 3,846 0,601 İlkokul 247 3,841 0,522 Ortaokul 90 3,936 0,478 Lise 56 3,600 0,518 Üniversite 7 3,433 0,825 Yüksek l. veya doktora 2 3,964 0,000 3,738 0,003 Tablo 9 incelendiğinde öğrencilerin anne eğitim düzeylerine göre çevresel davranış puan ortalamaları arasında istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık olduğu görülmektedir.. Bu farklılığın Tukey testine göre, annesi ilkokul, lise mezunu ve lise ile ortaokul mezunu olan öğrencilerinden kaynaklandığı görülmektedir. Öğrencilerin anne eğitim düzeylerine bakıldığında annesi yüksek lisans veya doktora mezunu olan öğrencilerin diğer öğrencilere göre çevresel davranış puanlarının daha yüksek olduğu görülmektedir. Bu sonuca göre, anne eğitim düzeyi lisansüstü olan öğrencilerin çevresel davranışlarının diğer öğrencilere göre daha duyarlı olduğu söylenebilir. 4. TARTIŞMA Bu çalışmanın temel amacı, üniversite öğrencilerinin çevresel düşünce ve davranışları arasındaki ilişkiyi önerilen bir araştırma modeli yardımıyla ortaya koymaktı. Ayrıca çalışmada öğrencilerin demografik özellikleri ile çevresel düşünce ve davranış puan ortalamaları arasında istatis- tiksel anlamlı bir farklılık olup olmadığı da ortaya konulmuştur. Önerilen bir araştırma modeli yardımıyla, öğrencilerin çevresel düşüncelerinin çevresel davranış üzerine etkisini ortaya koyan modelde YEM analiz sonucuna göre çevresel düşünce bağımsız gizil değişkeninin, çevresel davranış bağımlı gizil değişkenini pozitif olarak etkilediği belirlenmiştir. Dolayısıyla öğrencilerin çevresel düşünceleri arttıkça, çevreye ilişkin olumlu davranışlarının artacağı, tersine, öğrencilerin çevreye ait olumlu düşünceleri azaldıkça, çevresel olumlu davranışlarının da azalacağı saptanmıştır. Çalışmada YEM sonucuna ait bulgular ile örtüşen çalışmalara rastlamak mümkündür. Kaiser vd. (1999), çevre ile ilgili tutum ve düşüncelerin, çevresel davranışın açıklayıcı değişkeni olarak kullanabileceği ifade etmiştir. Fraj ve Martinez (2007), çevre ile ilgili tutumların çevre davranışı üzerinde etkili olduğunu önerdikleri bir yapısal eşitlik modellemesi ile ortaya koymuştur. Yılmaz vd. (2011) üniversite öğrencilerinin çevresel duyarlılığın ile çevresel davranışı pozitif yönde etkilediğini yapısal eşitlik modeli ile ortaya koymuştur. Benzer şekilde Saraçlı vd. (2014), üniversite öğrencilerinin çevresel düşünce ve davranışları arasındaki ilişkiyi yapısal eşitlik

14 180 Erkan ARI modeli ile ortaya koyarak öğrencilerin çevreye karşı düşünsel bakış açılarının 0,52 lik bir katsayı ile çevresel davranışın önemli bir faktörü olduğunu belirtmiştir. Berberoğlu ve Uygun (2012), çevre farkındalığı ve çevre tutumu arasındaki ilişkiyi yapısal eşitlik modeli araştırdığı çalışmasında çevre farkındalığı ile çevre tutumu arasındaki etki değerini 0,81 olarak bulmuştur. Çalışmada öğrencilerin demografik özellikleri ile çevresel düşünce ve davranış boyutlarında aldıkları puan ortalamalarına göre anlamlı bir farklılık gösterip göstermediği ve ANOVA testleri ile ortaya konulmuştur. Öğrencilerin demografik özellikleri ile çevresel düşünce boyutunda aldıkları puan ortalamaları arasında istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık olup olmadığına bakıldığında, sadece eğitim gördükleri fakültelere göre istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık gösterdikleri belirlenmiştir. Öğrencilerin demografik özellikleri ile çevresel davranış puan ortalamaları arasında istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık olup olmadığına bakıldığında ise cinsiyet ve anne eğitim düzeyine göre istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık gösterdikleri saptanmıştır. Çalışma sonuçlarıyla paralellik gösteren araştırmalara rastlamak mümkündür. Köse (2009) tarafından lise öğrencilerinin çevreye yönelik tutumlarına etki eden faktörlerin araştırıldığı çalışmada, anne-baba eğitim düzeyinin çevreye karşı tutumda etkili olduğu sonucuna varılmıştır. Gökçe (2007) tarafından ilköğretim öğrencilerinin çevreye yönelik tutumlarının araştırıldığı çalışmada, çevreye yönelik tutumun cinsiyete göre farklılık gösterdiği ifade edilmiştir. Saraçlı (2014) tarafından yapılan bir başka çalışmada da çalışma sonucuna benzer şekilde, cinsiyet, eğitim görülen fakülte ile çevresel düşünce boyutundan alınan puan ortalamaları arasında istatistiksel olarak anlamlı farklılık olduğu saptanmıştır. KAYNAKÇA Baez, A.V., Knamiller, G.W., Smyth, J.C. (1987). The Environment and Science and Technology Education. A. Wheaton and Co. Ltd. Exeter. Başal, H.A., Özen, R., Bağçeli-Kahraman, P. (2015). Üniversite Öğrencileri İçin Çevre Duyarlılığı Ölçeği Çalışması. International Journal of Social Science, 35: Berberoğlu, E.O., Uygun, S. (2012). Çevre Farkındalığı-Çevre Tutumu Arasındaki İlişkinin Yapısal Eşitlik Modeli İle Sınanması. Uludağ Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 25(2): Cudeck, R., Toit, D.S., Sörbom, D. (2000). Structural Equation Modeling: Present and Future. Scientific Software International Inc. Dono, J., Webb, J., Richardson, B. (2010). The Relationship Between Environmental Activisim, Pro-Environmental Behaviour and Social Identity. Journal of Environmental Psychology, 30(2): Ertürk, H. (1996). Çevre Bilimine Giriş. Bursa: Uludağ Üniversitesi Güçlendirme Vakfı Yayınları. Fraj, E., Martinez, E. (2007). Ecological Consumer Behaviour: An Emprical Analysis. International Journal of Consumer Studies, 31: Geray, C. (1998). Yerel Yönetimler ve Çevre. Çağdaş Yerel Yönetimler Dergisi, 7(3): Gökçe, N., Kaya, E., Aktay, S., Özden, M. (2007). İlköğretim Öğrencilerinin Çevreye Yönelik Tutumları. İlköğretim Online, 6(3): Güven, E., Aydoğdu, M. (2012). Çevre Sorunlarına Yönelik Farkındalık Ölçeğinin Geliştirilmesi ve Öğretmen Adaylarının Farkındalık Düzeylerinin Belirlenmesi. Journal of Teacher Education and Educators, 1(2):

15 Üniversite Öğrencilerinin Çevresel Düşünce ve Davranışlarının Yapısal Eşitlik Modeli İle Araştırılması 181 Güven, E. (2013). Çevre Sorunlarına Yönelik Tutum Ölçeğinin Geliştirilmesi ve Öğretmen Adaylarının Tutumlarının Belirlenmesi. Gazi Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi (GEFAD), 33(2): Hoyle, R.H. (1995). Structural Equation Modeling: Concepts, Issues and Applications. (First Edition). California: Sage Publications, Inc. İleri, R. (1998). Çevre Eğitimi ve Katılımın Sağlanması. Ekoloji Dergisi, 28: 3-9. Kaiser, F.G., Wölfing, S., Fuhrer, U. (1999). Environmental Attitude and Ecological Behaviour. Journal of Environmental Psychology, 19: 1-19 Kalantari, K., Asadi, A. (2010). Designing A Structural Model for Explaning Environmental Attitude and Behavior of Urban Residents (Case of Tahran). International Journal of Environmental Research, 4(2): Köse, E.Ö. (2010). Lise Öğrencilerinin Çevreye Yönelik Tutumlarına Etki Eden Faktörler. Sayı:3: Morgil, İ., Ural, E., Erdem, E., Oskay, Ö., Yılmaz, A. (2005). Kimya Eğitiminde Çevre, Çevre Sorunları ve Alternatif Çözümler Konusundaki Workshop Çalışmasının Öğrenci Performansına Etkisi. XIV. Ulusal Eğitim Bildiriler Kitabı, Eylül, Denizli: Pamukkale Üniversitesi. Özsevgeç, T., Artun, H. (2012). İlköğretim Öğrencilerinin Çevreye Yönelik Tutumlarına Etki Eden Faktörlerin Değerlendirilmesi. X. Ulusal Fen Bilimleri ve Matematik Eğitimi Kongresi, Haziran, Niğde: Niğde Üniversitesi. Saraçlı, S., Kılıç, İ., Türkan, A., Dursun, P., Doğan, İ., Özdemir, Ş., Gazeloğlu, C. (2014). Üniversite Öğrencilerinin Çevresel Bilgi ve Davranışlarının Yapısal Eşitlik Modeli İle İncelenmesi. International Anatolia Academic Online Journal (IAAOJ),2(1):1-11. Schermelleh-Engel, K., Mossbrugger, H., Müller, H. (2003). Evaluating The Fit of Structural Equation Models: Test of Significance and Descriptive Goodness-of Fit Measures. Methods of Psychological Research Online, 8(2): Sümer, N. (2000). Yapısal Eşitlik Modelleri. Türk Psikoloji Yazıları, 3(6): Tilikidou, I., Delistavrou, A. (2008). Types and Influential Factors of Consumers Non Purchasing Ecological Behaviors. Business Strategy and the Environment, 18: Topal, M., Arslan, E.I. (2010). Türkiye de Çevre Mühendisliği Bölümleri ve Eğitimi. Erciyes Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 26(1): Vaughan, C., Gack, J., Solorazano, H., Ray,R. (2003). The Effect of Environmental Education on Schoolchildren, Their Parents and Community Members: A Study of İntergenerational and İntercommunity Learning. The Journal of Environmental Education, 34(3): Yılmaz, V., Çelik, H.E., Yağızer, C. (2009). Çevresel Duyarlılık ve Çevresel Davranışın Ekolojik Satın Alma Davranışına Etkilerinin Yapısal Eşitlik Modeliyle Araştırılması. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 9(2):1-14. Yılmaz, V., Yıldız, V., Arslan, T. (2011). Üniversite Öğrencilerinin Çevresel Duyarlılıkları ile Çevresel Davranışlarının Yapısal Eşitlik Modeliyle Araştırılması. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 30:

16 182 Erkan ARI