Türklerin yerleşik yaşama geçmeleri; I. Askerlik III. Bulgarlar. III. Devlet yönetimi ortak özellikleri arasında aşağıdakiler-

Transkript

1

2 TARİH Test 1 İSLAMİYET ÖNCESİ TÜRK TARİHİ I. Hazarlar II. Avarlar Türklerin yerleşik yaşama geçmeleri; I. Askerlik III. Bulgarlar II. Sanat Yukarıda verilen Türk devletlerinin III. Devlet yönetimi ortak özellikleri arasında aşağıdakiler- anlayışlarından hangilerinde köklü bir den hangisi yer alır? değişikliğe neden olmamıştır? A) Gök Tanrı inancını benimsemeleri B) Orta Asya da kurulmaları D) Avrupa da hakimiyet kurmaları E) Çin ile mücadele etmeleri C) İpek yoluna hakim olmaları E) I ve III I. Dini inanış II. Egemenlik anlayışı III. Kuruldukları coğrafya Yukarıda verilenlerden hangileri Göktürk ve Karahanlı Devletlerinin ortak özelliklerindendir? I. Avarlar II. Göktürkler E) II ve III III. Hazarlar Yukarıdaki Türk devletlerinden hangile- Yerleşik hayata geçmişlerdir. ri tarihi süreçte birden fazla kurulmuş- Mani dinini benimsemişlerdir. tur? Kağıt ve bezden paralar kullanmışlar- dır. E) I, II ve III Yukarıda bazı özellikleri verilen Türk Devleti aşağıdakilerden hangisidir? I. Duvar kalıntıları II. Sulama kanalları D) Göktürk verilenlerden A) Avarlar hangileri B) Kırgızlar kesin kanıt sayılabilir? C) Avrupa Hunları D) II ve III E) Hazar Kağıt ve matbaayı kullanan ilk Türk Türklerin yerleşik hayata geçtiklerine C) Uygur devleti aşağıdakilerden hangisidir? III. Halı - kilim dokumacılığı Yukarıda A) Asya Hun B) Türgiş C) I ve II D) Göktürkler E) I,II ve III E) Uygurlar 7

3 ÇÖZÜMLER İSLAMİYET ÖNCESİ TÜRK TARİHİ Ötüken hem Hun, hem Göktürk hem de İslamiyet ten önceki Türk devletlerinde veli- Uygurlara başkentlik yapmıştır. Diğer şehirle- ahtlara rin böyle bir ortak özelliği yoktur. Selçuklularda, Şehzade Osmanlılarda veli- Tigin unvanı verilmiştir. Melik ahtlara verilen unvanlardır. Yabgu İslamiyet ten önceki Türk devletlerinde batı kanadını yöneten hanedan üyelerine, Şad ise küçük oğullara verilen unvanlardır. Orak ve saban tarım yapıldığının doğrudan kanıtıdır. Buğday taneleri satın alınmış olabilir. Yine tahıl saklama kapları satın alınan tahılı saklamak amacıyla kullanılmış olabilir bu yüzden tarım yapıldığına doğrudan kanıt Ağılığ hanedan üyelerine değil, hazine görev- değildir. lilerine verilen unvandır. Diğer şıklarda verilen unvanların hepsi hanedan üyeleri tarafından kullanılan unvanlardır. Macarlar, Bulgarlar ve Peçenekler İslamiyet ten önceki Türk devletlerinde tigin- Hristiyanlığı kabul ederek milli benliklerini yitirmişlerdir. Bulgarlar ve leri eğiten hocalarına İnal, inanç veya ata- Peçenekler man denilmektedir. Ortodoks mezhebini kabul edip slavlaşmışlar, Macarlar ise katolik mezhebini kabul etmişlerdir. İslamiyetten önceki Türk devletlerinde egemenlik anlayışı ülke hanedan üyelerinin ortak malıdır. Kut anlayışı vardır ve bu anlayışta devleti yönetme yetkisinin hakana Tanrı tara- Hünkar Osmanlı Devleti nde kullanılan bir fından verildiğine inanılırdı. Ülke hanedan unvandır, İslamiyet ten önce kullanılmamış- üyelerinin ortak malıdır anlayışından dolayı tır. Han, Kağan, İlteriş ve Tanhü ise hanedan üyeleri ülkenin çeşitli bölgelerine İslamiyet ten önce Türk devletlerinde kullanı- yönetici olarak atanmıştır. Üç öncülde dolayı- lan unvanlar arasındadır. sıyla devlet yönetimi ile ilgilidir. 16

4 TARİH OSMANLI KÜLTÜR VE UYGARLIĞI Aşağıdakilerden hangisi Osmanlı devle- Harem, Enderun ve Birun adı verilen üç A) Ayak divanı bölümden oluşur. B) Galebe divanı Batı mimarisinden etkilenilmemiştir. C) Çarşamba divanı Yukarıda bazı özellikleri verilen saray aşa- D) İstifa divanı ğıdakilerden hangisidir? XVI. Yüzyıl Osmanlı mimarisinin ünlü temsilcisi aşağıdakilerden hangisidir? A) Mimar Hayrettin B) Mimar Sedefkar Mehmet Ağa E) İkindi divanı D) Yıldız Gül koklayan Fatih portresini çizen A) Levni B) Nigari C) Sinan Bey D) Bursalı Şerafettin E) Matrakçı Nasuh Osmanlı Devletinde esnafın denetimini yaparak üretimin kalitesini ve fiyatlara II. Altın ve gümüşün Avrupa üzerinden gel- aşağıdakilerden hangisidir? A) Muhtesip B) Çaşnigir C) Hares emiri D) Kapan emini mesi III. Tımar sisteminin bozulması durumlarından hangilerinin ekonomiyi E) Camedar olumsuz yönde etkilediği savunulabilir? gönderilmesi uygulamasına son verilmesi II. Ekber ve erşad kuralının getirilmesi sancağa Osmanlı devletinde; I. Ticaret yollarının değişmesi uyulup uyulmadığını denetleyen görevli III. Devşirmelerin devlet yönetiminde yer E) I, II ve III I. Meraği II. Itri alması III. Sultan Veled durumlarından hangileri Osmanlı devle- Yukarıdakilerden hangileri Osmanlı döne- tinde padişahların yetişme biçiminde minin ünlü müzik adamları arasında yer değişiklik olduğunu gösterir? C) Topkapı den hangisidir? E) Mimar Sinan I. Şehzadelerin B) Çırağan Osmanlı minyatür sanatçısı aşağıdakiler- D) Mimar Kemalettin A) Dolmabahçe E) Beylerbeyi C) Mimar Davut Ağa Fatih Sultan Mehmet zamanında yapılmıştır. tinde kurulan divanlardan biri değildir? Test 5 alır? E) I, II ve III 116 C) I ve III E) II ve III

5 ÇÖZÜMLER İstifa Divanı Türk-İslam Devletlerinde Gül koklayan Fatih portresini çizen Osmanlı Müstevfi nin başkanlığında mali işleri görüş- minyatür sanatçısı Sinan Bey dir. Matrakçı mek üzere toplanan divandır. Osmanlı Nasuh ve Nigari Kanuni dönemi, Bursalı Devletinde kurulan divanlardan değildir. Şerafettin II. Bayezid dönemi Nakkaşlarıdır. 1 yüzyıl Osmanlı mimarisinin en ünlü tem- Coğrafi keşifler sonucu ticaret yollarının yön silcisi Mimar Sinan dır. Mimar Hayreddin 1 değiştirmesi ve değerli madenlerin Avrupa yy.'ın önemli mimarıdır. II. Bayezit döneminde önemli eserler vermiştir. Sedefkar Mehmet Ağa 1 yy. mimarlarındandır. sultan Ahmet Camii onun eseridir. OSMANLI KÜLTÜR VE UYGARLIĞI üzerinden Osmanlı ya gelmesi maliyetleri artırdığı için ekonomiyi olumsuz etkilemiştir. Tımar sisteminin bozulması üretimin düşmesine neden olduğundan bu durumda ekonomiyi olumsuz etkilemiştir. Mimar Davut Ağa, Mimar Sinan'ın kalfalarındandır. En önemli eserlerinden biri İstanbul Yeni Cami'dir. Mimar Kemalettin arası Neoklasik dönemin en ünlü mimarıdır. Meraği ve Itri Osmanlı döneminin ünlü müzik adamlarındandır. Sultan Veled ise Anadolu Selçukluları zamanında yaşamış bir müzik Osmanlı Devleti nde çarşı pazarı denetleyen, adamıdır. ölçü ve tartı aletlerinin kontrolünü yapan Muhtesiptir. 9. Cevap: B Osmanlı Devleti nde şehre gelen mallar cin- sine masına son verilmesi ile tecrübesiz kişilerin tahta çıkmasına zemin hazırlamıştır. Ekber ve erşed kuralı ile tahta en büyük ve olgun çıkması kuralı getirilmiştir. Şehzadelerin sancağa gönderilmesi uygula- olanın göre Kapan Hanlarında toplanır. Bedesten; üstü kubbe ile örtülü çarşı, Kervansaray ise ticaret yolları üzerinde tüccarın konaklaması ve güvenliği için kurulmuştur. Devşirmelerin yönetimde yer almasının padişahların yetişme biçimi ile ilgisi yoktur. 10. Topkapı Sarayı Fatih döneminde, Şehzade Cami ise Kanuni döneminde yapılmış klasik Topkapı Sarayı 1 Yüzyılda Fatih tarafından dönem eserleridir. Nuruosmaniye ve III. İstanbul da yaptırılmış, çeşitli eklemelerle Ahmet çeşmeleri barok tarzında yapılmış günümüze kadar gelmiş ve 19. Yüzyıla kadar eserlerdir. Osmanlı Devleti bu saraydan yönetilmiştir. 119

6 TARİH OSMANLI KÜLTÜR VE UYGARLIĞI Test 6 I. Alaybeyi ilişkilerde mevcut dengeleri korumayı ve II. Dizdar var olan düzeni bozacak değişme eğilim- III. Divan katibi Osmanlı Devleti nde leri engellemeyi ifade eden ekonomik ilke yukarıdakilerden aşağıdakilerden hangisidir? hangileri maaşları karşılığında zeamet A) İaşecilik alırlar? Osmanlı Devleti nde kunduracı, demirci, B) Gelenekçilik C) Fiskalizm D) Karma ekonomi E) I,II ve III Osmanlı Devleti nde sosyal ve iktisadi E) Devletçi Ekonomi duvarcı, marangoz gibi pek çok meslek grubuna ayrılan ve loncaya kayıtlı olan Osmanlı Devleti nde hazineye ait gelirleri esnafa verilen ad aşağıdakilerden hangi- mümkün olduğu kadar yüksek düzeye sidir? çıkarmak ve ulaştığı düzeyin altına inme- A) Gedik B) Hirfet sini engellemeyi amaçlayan ekonomik C) İhtisap D) Ahi ilke hangisidir? E) Suhte A) İaşecilik B) Gelenekçilik Beylerbeyinin oturduğu vilayet merkezine C) Fiskalizm verilen ad aşağıdakilerden hangisidir? D) Karma ekonomi A) Eyalet B) Bab-ı Ali E) Devletçi Ekonomi C) Kubbealtı D) Paşa sancağı E) Birun Osmanlı Devleti nde reayanın refahını sürekli kılmak için öncelikle piyasalarda Osmanlı Devleti nde yabancı gemilerin Karadeniz ve Akdeniz boğazlarından geçen tüccar gemilerinden alınan vergi uygun fiyata yeterli miktarda mal bulunul- aşağıdakilerden hangisidir? ması hangi ekonomik ilkenin gereğidir? A) İane-i Cihadiyye Vergisi A) iaşecilik B) Kürekçi bedeli vergisi B) Gelenekçilik C) Derbent Resmi Vergisi C) Fiskalizm D) İhtisap Vergisi D) Karma Ekonomi E) İzn-i Sefine Vergisi E) Devletçi ekonomi 121

7 ÇÖZÜMLER OSMANLI KÜLTÜR VE UYGARLIĞI Geliri yirmi bin ile yüz bin akçe arasındaki Hazineye ait gelirleri mümkün olduğu kadar- topraklara zeamet denir. Eyaletlerdeki ikinci yüksek düzeye çıkarmak ve ulaştığı düzeyin derece yöneticilere maaşları karşılığı olarak altına inmesini engellemeyi amaçlayan eko- verilir. Soruda verilen Alaybeyi, dizdar ve nomik ilke fiskalizmdir. Divan katipleri maaşları karşılığında zeamet alırlar. Cevap: B İşyeri açma iznine gedik adı verilir. Osmanlı Devleti nde kunduracı, demirci, duvarcı, marangoz gibi pek çok meslek grubuna ayrılan ve loncaya kayıtlı olan esnafa Hirfet adı verilir. İhtisap esnaf ve zanaatkarlardan alı- İane-i Cihadiye: hane reislerinden savaşa yardım için alınırdı. Kürekçi bedeli: hane reislerinden gemilerde kürek çeken ve yelken açıp toplayanların ücretlerinin ödenmesi için tahsil edilirdi. nan vergidir. Ahilik esnaf ve zanaatkarların Derbent resmi: tüccarlardan geçtikleri kapı, oluşturduğu örgüttür. Suhte ise orta öğretim düzeyindeki medrese öğrencilerine verilen geçit vb. şeylere karşılık alınan vergi addır. İhtisap: esnaf ve zanaatkarlardan alınan vergi Eyaletlerin yöneticisi olan Beylerbeyinin oturduğu yere Paşa Kapısı adı verilir.bab-ı Ali Çift Bozan: Toprağı iki yıl üstüste mazeretsiz Hükümet merkezi, Kubbealtı ise divanın top- olarak ekmeyenlerden alınan vergi landığı yere verilen addır. Birun sarayın dev- Bad-ı Hava: suçlulardan alınan vergi let işlerinin görüşüldüğü dış kısmıdır. Niyabet Rüsumu: yöneticilerin reayadan aldıkları yöneticilik payı Reayanın refahını sürekli kılmak için öncelikle piyasalarda uygun fiyata yeterli miktarda mal bulunması ile ilgili ekonomik politikaya Avarız vergileri: olağanüstü durumlarda halk- iaşecilik adı verilir. tan toplanan vergiler 9. Cevap: B Gümüşten kesilen sikkelere akçe, Abdülmecit döneminde çıkarılan kenarı kırpılmayan Cevap: B paralara mecidiye maden darlığında deve- Sosyal ve iktisadi ilişkilerde mevcut dengele- lüasyon amaçlı bakır oranının artırılmasına ri korumayı ve varolan düzeni bozacak değiş- kızıl akçe bakırdan yapılan paralara ise man- me eğilimlerini engellemeyi ifade eden eko- gır adı verilir. nomik ilke gelenekçiliktir. 124

8 TARİH İNKILAPLAR Aşağıdakilerden hangisi Atatürk döne- Test 5 Milli mücadelenin ilk romanı aşağıdakiler- minde yapılan demiryolu ana hatlarından den hangisidir? biri değildir? A) Ateşten Gömlek A) Ankara- Sivas B) Sivas- Erzurum B) Sodom ve Gomore C) Adana- Diyarbakır D) İzmir- Aydın C) Yaban E) Sivas- Çetinkaya D) Vurun Kahpeye Boğazlarda Türk Hakimiyetini sağlayan Montrö Boğazlar sözleşmesi aşağıdaki ülkelerden hangisinde imzalanmıştır? A) İngiltere B) Fransa D) İsviçre E) Kan ve iman C) İtalya Atatürk ün sağlığında yayınlanan ilk biyografisi aşağıdakilerden hangisidir? E) Almanya A) Bozkurt (H.C Armstrong) B) Tek Adam (Şevket Süreyya Aydemir) C) Atatürk (Andrew Mango) D) Çankaya (Falih Rıfkı Atay) E) Atatürk (Lord Kınross) Birinci TBMM de ilk Maarif vekili (Milli Eğitim Bakanı) aşağıdakilerden hangisidir? A) Hamdullah Suphi Bey B) Bekir Sami Bey C) Dr. Rıza Nur Bey D) Mehmet Emin Bey E) İsmet Bey Atatürk bütün dünya için özellikle Müslüman ülkeler için bir örnektir... Atatürk ün ölümüyle yalnız Müslümanlar değil bütün dünya tarihi en büyük insanlardan birini kaybetmiştir. diyen ve Atatürk öldüğü sırada Hindistan İslam birliği başkanı olan devlet adamı aşağıdakilerden hangisidir? Çanakkale deki istihkamların komutanlığı- A) Muhammed Ali Cinnah nı yaparak 18 Mart Kahramanı olarak anı- B) Mahatma Gandhi lan komutan aşağıdakilerden hangisidir? A) Cevat Paşa B) Rauf Bey C) Refet Bey D) Fevzi Paşa C) Pervez Müşerref D) Rajiv Gandhi E) İndira Gandhi E) Cemal Paşa 306

9 ÇÖZÜMLER İNKILAPLAR Cevap:D Cumhuriyet döneminde Ankara-Sivas, sivas- Atatürk döneminde soruda verilen sözü söy- Erzurum, Samsun-Kalın(Sivas), Irmak-Filyos leyen Hindistan İslam Birliği başkanı olan (Zonguldak kömür hattı), Adana-Fevzipaşa- daha sonrada Pakistan ın ilk kurucusu ve Diyarbakır ve sivas- çetinkaya demiryolu devlet hatları yapılmıştır. İzmir-Aydın hattı Osmanlı Cinnah tır. başkanı olan Muhammed Ali döneminde yapılan ilk demiryolu hattıdır. 21 kasım 1924 te İsmet Paşa nın sağlık Montrö Boğazlar Sözleşmesi 20 Temmuz gerekçesiyle görevinden istifa etmesi üzerine 1936 da İsviçre nin Montreaux (Montrö) ken- bu göreve Ali Fethi Okyar Bey gelmiş ve tinde imzalanmıştır. İlk Milli Eğitim Bakanımız Mayıs- Aralık 1920 tarihlerinde görev yapan Dr. Rıza Nur dur. Şeyh Sait isyanına kadar bu görevi sürdürmüştür. 9. Atatürk üniversite reformu konusunda köklü bir çözüm getirmek için faaliyete geçti. Nusret mayın gemisine tarihi görevi olan; 26 Objektif ve isabetli bir karar verebilmek için mayını kıyıya paralel döşeme emrini vere- İsveçli pedagoji profesörü A. Malche 1932 rek düşman donanmasını adeta bozguna yılı başında bir reform tasarısı hazırlamak uğratan, düşman gemilerini boğazdan geçir- üzere İstanbul a davet edildi. meyerek tarihe Çanakkale geçilmez" mührünü vuracak olan Cevat Paşa (Çobanlı) bu zaferden dolayı 18 Mart Kahramanı olarak 10. anılacaktır. Taksim Cumhuriyet Anıtı (8 ağustos 1928), Dumlupınar Meçhul Asker Anıtı (30 Ağustos 1929), Türk Gazeteciler Birliği (17 Şubat Halide Edip, Kurtuluş Savaşı üzerine yazılan 1930), ilk kez dil bayramının kutlanması (26 romanların ilki ve hala en değerlilerinden biri Eylül 1933) Atatürk dönemi gelişmelerinden- olan Ateşten Gömlek adlı eserini 1922 yılın- dir. Ankara Üniversitesi ise 1946 yılında da kaleme almıştır. Eserinde; İzmir in işgali sırasında eşini ve çocuğunu kaybeden Ayşe nin önce İstanbul a gelişini, ardından da Anadolu ya geçerek Kuvayımilliye ye katılışı- 1 nı anlatmaktadır. İsmet İnönü döneminde açılmıştır. Sabiha Gökçen İlk kadın savaş pilotudur (1936), sabiha Güreyman ilk kadın mühen- Atatürk hayattayken yayınlanan tek biyografi- dis, (1933), ilk kadın muhtar Gül Esin Hanım si H.C Armstron tarafından 1932 de yazılan (1933), ilk kadın yargıçların göreve başlama- ve bazı bölümleri sansürlenen ve ilk Türkçe sı (1930), ilk kadın bakan ise 1971 yılında çevirisi 1955 te yapılan Bozkurt (Grey Sağlık Bakanı olan Türkan Akyol dur. Wolf)'tur. 309