Tüketim eilimleri analizine taıt alımının dahil edilme gerekçesi

Transkript

1 Sayı:48 Sayı:48 "!# $&%"')("( Tüketim eilimleri analizine taıt alımının dahil edilme gerekçesi ette tüketim endeksi, ekonomideki tüketim eilimlerini, kartla yapılan tüketimi baz alarak incelemeedir. Bu nedenle, endeks tüketicinin taıt* alımı ve kira giderleri ile ilgili tüketim eilimlerini kapsamamaadır. Doası gerei bu mal ve hizmet alımlarında ödeme kartla deil, çok büyük ölçüde nakit, tüketici kredisi, banka havalesi, otomatik ödeme talimatı vb. yöntemlerle yapılmaadır. Araç satın alımı ve dier tüketim mallarına yönelik tüketim eilimleri zaman zaman farklılaabilmeedir. Döviz kurlarında yaanan iki yönlü salınımlar ilk etkilerini taıt alımlarında gösterebilmee, Ekim 2011 tarihli ÖTV artırımlarında olduu gibi otomobil üzerindeki vergilerde radikal deiiklikler yapılabilmeedir. Bu ise, hanehalkının tüketim eilimleri analiz edilirken, taıt hariç-dahil gibi farklı yaklaımlara gidilme gereini ortaya çıkarmaadır. Dier ülkelerde tüketim eilimlerinin taıt hariç ve dahil olmak üzere ikili izlenmesi uygulamasına çok yaygın olarak rastlanmaadır. Bu yaygınlık, yukarıda da ifade edildii üzere, taıt alımı ile ilgili eilimlerin genel tüketim trendine göre önemli ölçüde farklılaabilmesinden kaynaklanmaadır. Bu nedenle, hanehalkının taıt alımına yönelik tüketim eilimlerinin de ette tüketim endeksi kapsamında izlenmesine karar verilmitir. * Bu bültende taıt ibaresi, aksi belirtilmedikçe hanehalkının binek oto alımı anlamında kullanılmaadır. 1

2 Taıt alımlarının analize dahil edilmesinin yansımaları Kartlı tüketime dayalı geleneksel ette tüketim endeksi yönteminde, herhangi bir deiiklik yapılmamıtır. Dolayısıyla, dört yıldır açıklanmaa olan ette endeks deerleri deimemitir. Sadece, geleneksel ette tüketim endeksine ilave olarak, taıt alımı da analize dahil edilmek suretiyle, taıt dahil ette endeksi oluturulmaa ve böylece analiz kapasitesi zenginletirilmeedir. Dört yıldır yayınlanmaa olan ette aylık bülteni, eskiden olduu gibi aynı içerie açıklanmaya devam edilecek, sadece taıt dahil toplam tüketim eilimleri ile ilgili ilave bilgilendirme yapılacaır. Bu ekilde, tüketimdeki eilimin taıt alım eilimindeki farklılamadan mı kaynaklandıı, yoksa tüketim eiliminin genele mi yaygın olduunu analiz etmek kolaylaacaır. ette tüketim endeksi, geleneksel ette nin yayınlanmaya balandıı tarihe kadar geriye götürülmütür. Bu ekilde, verinin kırılma göstermeden izlenebilirlii salanmıtır. ette toplam tüketim endeksindeki gelimeler, taıt hariç ve dahil olmak üzere Grafik 1a ve 1b de gösterilmitir. Kapsam genilemesi öncesi ve sonrasında ette deki yıllık nominal ve reel gelimeler, rakamsal olarak Tablo.1 de paylaılmaadır. Gelitirilen yöntem - 1 Nominal ve reel bazda binek otomobil perakende satı ciroları hesaplanmaadır. Binek otomobil satıları, Otomotiv Distribütörleri Dernei nin aylık raporlarından alınmaadır. TÜFE kapsamında TÜK in aylık olarak derledii otomobil fiyatları esas alınmaadır. Perakende satı cirosunun hesabında dizel ve benzinli araç ayırımı dikkate alınmaadır. Reel satı cirosunun hesabında Nisan 2006 fiyatları kullanılmaadır. Perakende satı ciroları bazlı bir endekse dönütürülmeedir. Nominal ve reel bazda hesaplanmaadır. ette tüketim endeksinde olduu gibi baz dönemi Nisan 2006 olarak alınmaadır. Perakende satı cirolarına ait endeks deerleri, geleneksel ette deerleri ile aırlıklandırılarak taıt dahil ette endeks deerlerine ulaılmaadır. Aırlıklandırma ilemi nominal ve reel bazda ayrı ayrı yapılmaadır. Aırlıklar aylık olarak hesaplanmaadır. Aırlık oranlarının hesaplanmasında kartlı ilem tutarı (nominal/reel) ve binek otomobil perakende satı cirosu (nominal/reel) esas alınmaadır. Kartlı ilem tutarı, geleneksel ette toplam tüketim fiyat deflatörü kullanılarak reelletirilmeedir. 2

3 Gelitirilen yöntem - 2 Taıt alımlarının da ette kapsamında analiz edilmesine yönelik gelitirilen yöntem aaıdaki gibi formüle edilmitir: psc n = (s d * f d cari ay ) + (s b * f b cari ay ) psc r = (s d * f d nisan2006 ) + (s b * f b nisan2006 ) endeks deeri psc n = (cari dönem deeri / baz dönem deeri) * endeks deeri psc r = (cari dönem deeri / baz dönem deeri) * taıt dahil ette n = {endeks deeri ette n * α n } + {endeks deeri psc n * (1-α n )} taıt dahil ette r = {endeks deeri ette r * α r } + {endeks deeri psc r * (1-α r )} α n = n / ( n +psc n ) α r = r / ( r +psc r ) psc: binek otomobil perakende satı cirosu s d : satılan aylık dizel otomobil sayısı f d : ortalama dizel otomobil fiyatı : kartlı tüketim ilem tutarı n: nominal r: reel s b : satılan aylık benzinli otomobil sayısı f b : ortalama benzinli otomobil fiyatı α : kartlı tüketimin aırlıı 190 Grafik.1a - ette endeks deerleri ( ve dahil, nominal) (Nisan 2006=) Au.11 Nis.11 Ara.10 Au.10 Nis.10 Ara.09 Au.09 Nis.09 Ara.08 Au.08 Nis.08 Ara.07 Au.07 Nis.07 Ara.06 Au.06 Nis.06 ette (taıt hariç) ette (taıt dahil) 3

4 140 Grafik.1b - ette endeks deerleri ( ve dahil, reel) (Nisan 2006=) Au.11 Nis.11 Ara.10 Au.10 Nis.10 Ara.09 Au.09 Nis.09 Ara.08 Au.08 Nis.08 Ara.07 Au.07 Nis.07 Ara.06 Au.06 Nis.06 ette (taıt hariç) ette (taıt dahil) Tablo.1 - ette tüketim endeksindeki deiim (Toplam tüketim, Yıllık yüzde deiim, m / m) ette-nominal ette-reel ette-nominal ette-reel Austos ,5 11,4 1,4 1,7 Mart ,7 8,9-0,0-0,9 Eylül ,4 10,5 0,8 1,2 Nisan ,7 8,3-1,9-1,7 Ekim ,4 4,6-4,0-4,1 Mayıs ,5 8,5-0,1-0,7 Kasım ,8 2,7-3,5-4,6 Haziran ,2 9,7 1,1 1,2 Aralık ,1-8,1-7,4-13,2 Temmuz ,2 11,6 2,6 3,9 Ocak ,2 0,3-7,6-7,1 Austos ,4 10,4 0,3 2,1 ubat ,4 1,8-5,0-4,5 Eylül ,6 7,7 0,8-1,2 Mart ,5 3,3-3,9-2,6 Ekim ,2 15,8 4,5 7,0 Nisan ,4 2,7-2,6-1,7 Kasım ,0 13,6 2,4 6,2 Mayıs ,9 2,0-3,3-1,3 Aralık ,8 25,9 5,4 20,1 Haziran ,4 1,6-3,9-2,4 Ocak ,2 13,3 7,2 7,4 Temmuz ,6-0,3-5,2-4,9 ubat ,7 13,0 6,5 8,0 Austos ,2-2,1-7,2-7,1 Mart ,4 15,2 7,3 10,3 Eylül ,0 5,5-3,1 0,5 Nisan ,5 15,1 7,1 9,7 Ekim ,5 3,9-1,7-1,3 Mayıs ,6 15,7 5,6 8,1 Kasım ,7 2,8-3,1-3,0 Haziran ,4 16,2 6,8 8,9 Aralık ,1 16,3 2,9 8,6 Temmuz ,7 14,5 6,8 6,8 Ocak ,8 8,0-0,8-0,6 Austos ,4 14,7 7,0 6,3 ubat ,5 9,5-0,7-0,7 Eylül ,4 16,0 8,5 7,9 4

5 analizin ette temsil gücüne etkileri TÜK tarafından milli muhasebe tahminleri kapsamında açıklanan hanehalkı tüketim harcamaları eilimini, ette nin ne ölçüde yansıttıı her yıl analiz edilmee ve bilindii gibi özel bültenler vasıtasıyla kullanıcıyla paylaılmaadır. TÜK in hanehalkı tüketim tahminleri ile ette arasındaki ilikiyi görebilmek açısından, iki veriye ait endeks deerleri aynı grafie karılatırılmaadır(bkz.grafik.2a ve 2b). Ayrıca, hanehalkı tüketim tahminleri ile ette arasındaki ilikinin gücünü görebilmek amacıyla, iki veri arasındaki korelasyon katsayıları da hesaplanmaadır. Bu kapsamda, korelasyon katsayıları taıt dahil ve hariç olmak üzere iki ayrı ekilde raporlanmaadır. Hanehalkı taıt alımlarının analize dahil edilmesinin, ette nin zaten yüksek olan temsilini bir miar daha güçlendirdii görülmeedir. Nitekim, 2006Q2-2011Q2 döneminde taıt ilavesinin temsil gücüne katkısı nominal verilerde kısıtlı kalırken (0,967 taıt hariç / 0,969 taıt dahil), temsil gücüne katkısı reel verilerde (0,743 taıt hariç / 0,806 taıt dahil) daha yüksek olmutur. Taıt alım aivitesinde olaan dıı gelimelerin yaandıı dönemlerde (örnein Aralık 2010 gibi), temsil gücünde belirgin artı yaandıı gözlenmeedir(bkz. Tablo.2). Sözkonusu belirgin artı, tüketim endekslerinin taıt hariç ve dahil olmak üzere ikili analizinin daha salıklı olduu görüünü haklı çıkartmaadır. 175 Grafik.2a - ette performansı: TÜK in tüketim tahminleri ile karılatırma (2006q2=, nominal) 160 ette (nominal) 145 ette (nominal) TÜK (nominal) Korelasyon katsayısı (2006q2-2011q2) (taıt hariç) : 0,967 Korelasyon katsayısı (2006q2-2011q2) (taıt dahil) : 0, q3 2011q2 2011q1 2010q4 2010q3 2010q2 2010q1 2009q4 2009q3 2009q2 2009q1 2008q4 2008q3 2008q2 2008q1 2007q4 2007q3 2007q2 2007q1 2006q4 2006q3 2006q2 5

6 120 Grafik.2b - ette performansı: TÜK in tüketim tahminleri ile karılatırma (2006q2=, reel) ette (reel) 110 ette (reel) TÜK (reel) Korelasyon katsayısı (2006q2-2011q2) (taıt hariç) : 0, Korelasyon katsayısı (2006q2-2011q2) (taıt dahil) : 0, q3 2011q2 2011q1 2010q4 2010q3 2010q2 2010q1 2009q4 2009q3 2009q2 2009q1 2008q4 2008q3 2008q2 2008q1 2007q4 2007q3 2007q2 2007q1 2006q4 2006q3 2006q2 Tablo.2 TÜK hanehalkı tüketim tahminleri ile ette veri setleri arasındaki korelasyon katsayıları* Nominal Reel 2006Q2 2009Q4 dönemi 0,940 0,932 0,741 0, Q2 2010Q1 dönemi 0,941 0,933 0,754 0, Q2 2010Q2 dönemi 0,951 0,945 0,754 0, Q2 2010Q3 dönemi 0,954 0,951 0,748 0, Q2 2010Q4 dönemi 0,956 0,962 0,725 0, Q2 2011Q1 dönemi 0,958 0,960 0,720 0, Q2 2011Q2 dönemi 0,967 0,969 0,743 0,806 * Korelasyon katsayısı 1 e yaklatıkça çok kuvvetli, 0 a yaklatıkça çok zayıf bir ilikiye iaret etmeedir. 6

7 ette aylık bültenleri ve özel sayıları internet ya da mail adreslerinden edinilebilir. ette tüketim endeksi hakkında detaylı bilgi için aaıdaki dökümanlara ve internet adresine bakılabilir: 1) Ercan Türkan, Özel tüketim talebinin izlenmesinde kartlı alıveri: Yeni bir tüketim endeksi önerisi (e.t.t.e), Haziran 2008 (TCMB internet sayfası, 2) Ercan Türkan, Özel tüketim talebinin izlenmesinde kartlı alıveri: Yeni bir tüketim endeksi önerisi (e.t.t.e), (Türkiye Bankalar Birlii nde 28 Kasım 2007 tarihinde yapılan sunu, 3) Ercan Türkan, Taıt alımlarının ette tüketim endeksi kapsamında izlenmesi (ette özel bülten sayı-5, Kasım 2011, Bu bülten bilgilendirme amaçlı olup, içinde yer alan bilgilere dayanarak verilecek yatırım ya da benzeri kararların sonuçlarından yazarı sorumlu tutulamaz. Bu bültende ve bültenin dayandıı makale ile sunuta ileri sürülen görüler yazarına ait olup, kurumunu balayıcı nitelik taımaz. e.t.t.e nin hesaplanmasında kullanılan ve yukarıdaki dökümanlarda tanıtılan metodolojinin tüm hakları saklıdır. Yazarın yazılı izni olmaksızın kısmen ya da tamamen kopyalama veya baka bir suretle kullanılamaz. 7