10 yaşta örtünme çocuk gelişimi açısından yanlış Cansu ÇAMLIBEL / YÜZ YÜZE PAZARTESİ 6 Ekim 2014

Transkript

1 10 yaşta örtünme çcuk gelişimi açısından yanlış Cansu ÇAMLIBEL / YÜZ YÜZE PAZARTESİ 6 Ekim Paylaş inpaylaşın3 - A + Üniversitelerde ve kamuda yasağın kalkmasıyla gündemden düşen başörtüsü tartışması, rtaöğretimde de yasağın kaldırılmasıyla adeta küllerinden dğdu. Küçük yaşlarda örtünmenin tplumsal arka planını Türkiye de ssyal psikljinin kurucularından ve uluslararası psiklji dünyasında saygın bir yeri lan Prf. Dr. Çiğdem Kağıtçıbaşı ile knuştuk. Kç Üniversitesi Öğretim Üyesi Kağıtçıbaşı, başörtüsü serbestisini kategrik larak reddeden bir akademisyen değil. Ancak örtünmenin buluğ çağından önceye indirilmesinin çcuğa vaktinden önce cinsellik dayatmak lduğunu söylüyr. Kadın-erkek ilişkilerini sadece cinselliğe indirgeyen zihniyetin hâkim lmasından kaygılı. Bütün bunların arkasında ise ataerkil ideljinin yattığını düşünüyr. Ona göre din sadece bir meşrulaştırma aracı. ASLINDA İSLAMİYET CİNSELLİĞE ÇOK TOLERANSLIDIR Ortaöğretimde türbanın serbest bırakılmasının sizce en srunlu tarafı nedir? Kız çcukları neden saçlarını örter? Tam bir cevap verilemiyr, çünkü aslında cevap cinsellikle ilgili. Ben bunun yaşa indirilmesini çcuk gelişimi bakımından fevkalade yanlış buluyrum. Bilimsel araştırmalar gösteriyr ki yaştaki ilişkiler eşitlikçi ve insancıl ilişkiler şekline girmeye başlar. Kız-erkek ayırmadan çcuklar birbirlerini arkadaş larak görür. Gerek yunda gerek sınıf içinde çcuk bu şekilde

2 gelişir. Çk daha snra çcukluktan buluğ devresine geçtikten snra cinsel kimlik ön plana çıkar. Erken yaşlarda çcuğa türban gibi simgesel özelliği lan bir giyim tarzını vermek, özendirmek veya dayatmak aslında çcuğa vaktinden evvel cinselliği öğretmektir. Cinselliği çcuğa indirmek ayıptır. Cinsellik bazında bir ilişki 10 yaşındaki bir çcuğa yakışmıyr. Aslında en büyük srun kız çcuğunun erkek çcuktan ayrılması. Halbuki cinsiyete dayanmayan, hele cinselliğe hiç dayanmayan yakın arkadaş ilişkileri labilmeli ki çcuk ileride tpluma katıldığında herkese eşit gözle baksın. KADIN-ERKEK İLİŞKİSİ SIKINTIYA GİRİYOR Bu tür bir kşullanmayla büyüyünce kadın-erkek ilişkisinin dğal gelişimi de bir anlamda sıkıntıya girmiyr mu? Hem de nasıl. Nitekim bunu psikiyatrlar iyi bilir. Cinsellik krkulacak ve uzak durulması gereken bir şey gibi knumlandırılıyr. Bunlar fazla yüksek sesle tartışılamıyr bile. Biz tplum larak daha çk ahlak byutuyla ilgiliyiz bu ilişkilerin. Aslında İslamiyet cinselliğe çk tleranslıdır. Mesela Katliklikte rahipler, rahibeler cinsellikten uzak durur. Bizde öyle bir şey yktur. SOSYAL DEĞİŞİM YAŞANDI ÇOĞUNLUK ZATEN KAPALI AİLELER Sizin daha önce yazdığınız bir makalede kumuştum; Gelişim psikljisine göre çcuk kendine bakanla, yani anneyle özdeşleşir. Nasıl bir anne mdeli görüyrsa zaten nu örnek alır diyrsunuz. Tabii. Zrlanma ve özendirilme ayrı iki süreç. Tamam, halde durum şu değil mi?... Zaten kız çcukları kulda örtmeseler de en yakın çevrelerinde bunu görerek büyüyrlar. Okula açık gitmeleri ileride kapanmayacakları anlamına hiç de gelmiyr. Söylediğiniz dğru. Evet ama bunun nasıl bu hale geldiğine bakmak lazım. Çünkü tplum değişti. Kapalı aileler zaten çğunlukta artık. Söz knusu lan bir grup ailenin çcuğu değil, çğunluk. Çünkü büyük bir ssyal değişme yaşandı tplumda. Daha önce geleneğimizde lmayan yeni bir kapanma şekli luşturuldu.

3 Bu yeni dediğiniz kapanma şeklinin ideljik lduğunu düşünenlerden misiniz? İdeljik çünkü din adına yapılıyr. Bizim tplumumuzda başörtüsü hep vardı, eşarp, yemeni, vesaire şeklinde. Erkek de kasket takar. Biraz da başı krumak için. Yunanistan da, Rusya da da kadınlar başörtüsü takar. Bizde asıl mesele saçın görünmemesi üzerinden çıktı. Ne zaman ki 1960 ların snunda Şule Yüksel çıktı. Bütün Türkiye yi dlaştı. Bunu genç kadınlara aslında bir yenilik, mdern bir örtü larak sundu. O nedenle de önce Şulebaş, snra sıkmabaş denildi. Hiç saçı ve bynu göstermemek üzere düzenlenmiş bir baş kıyafeti. Bunu da dinin emri larak sundular. Halbuki birçk ilahiyatçı bunun dinle ilgisi lmadığını söylüyr. Mesela eski Diyanet İşleri Başkanı Prf. Ali Bardakğlu 2006 da Referans gazetesinde çıkan röprtajında Başörtüsü hiçbir zaman Müslümanlığın şartı lmamıştır diyr. Selçuk Üniversitesi İlahiyat Fakültesi nden Prf. Şahin Filiz aynı şeyi diyr. KIZ ÇOCUKLARININ BİRÇOĞU KENDİSİ İSTİYOR Din ne diyr nktasına gelmişken hatırlatmak isterim. Sizin geçmişteki İngilizceden Kuran ı kudum. Baş örtme şartı yk sözünüz çk tepki çekmişti. İngilizce dedim diye alay ettiler. Hangi dilde lursa lsun... Tabii Türkçe meallerini de kudum. Ama önce İngilizcesini söyledim diye kızdılar. Ben Arapça bilmiyrum, snuçta bunu bir yabancı dilde kuyacağım. Türbana dönersek bu aslında bir mda larak da lanse edildiği için gençlere hitap ettiği için de geniş bir kabul gördü. O genç kızlar şimdi anne. Ve nların çcukları aslında şimdi bahsettiklerimiz. O yüzden de bir ssyal değişme lgusu gündeme geldi. Kadınların zaten evden çıktıktan snra başları kapalı. Çcuk da annesi gibi lmak istiyr. Birçğu kendisi istiyr. Zaten tam da bu yüzden bunu knuşurken çk sıkıntılı bir alana giriyruz. Bu bir yaşam tarzı larak önlerinde lduğu için snuçta elbette bir kişisel tercih lmuyr mu? Kişisel tercih denmez na. Ama biz de böyle ailelerde dğduğumuz için bu şekilde devam ettik muhtemelen. Tamam. Dlayısıyla tercih değil. Nedir peki bunun ssyljik tanımı nedir? Bunun adı ssyalleşmedir, yani çevreye uyumdur. Ssyalleşmede rl mdelleri önemlidir. Dlayısıyla sevdiği annesine benzemeyi tabii ister. O yüzden de burada bir ikilem var. Biz de böyle büyüklerle özdeşleşerek ssyalleşmedik mi? Bütün dünya böyle ssyalleşti. Ama laik bir ülkenin eğitiminde buna yer lmaması gerekir. Bizim vergilerimizle kurulan, işleyen devlet kullarında bilimsel eğitim lması gerekir. BİR DÜZEN YA LAİKTİR YA DEĞİLDİR, KATI LAİKLİK DİYE BİR ŞEY OLMAZ Yıllarca Kemalist düzenin laik bir yaşam tarzını zrla dayatarak tplumsal mühendislik yaptığını düşünenler... Ben bunu kabul etmiyrum ama srun peki srunuzu, böyle lsa bile... Şunu srmaya çalışıyrum. Laik bir tplum düzenini dayatmak nasıl tplum mühendisliği ise, bugün dindar bir nesil yetiştirme hedefini empze etmek de tplum mühendisliği değil mi? Hem de nasıl. Ve de aslında haksızlık ediliyr, nun için aynı fikirde değilim dedim. Ben 1960 larda, 70 lerde yaşadım ve Anadlu da büyüdüm. Herkesin başı kapalıydı da, snra zrla açtılar gibi bir durum yktu ki! Türkiye de kimse kimsenin dinine karışmadı. Sadece laik bir düzen eğitimde benimsendiği için çağdaş bir giyim tarzı istendi kullarda. Bir kere katı laiklik gibi bir lafı da kabul etmiyrum. Bir düzen ya laiktir ya değildir. Bir çağdaşlaşma hareketidir Cumhuriyet. Tabii ki biz yüzümüzü Batı ya döndük ve şekilde yaşanacak diye bir karar verdik. Beğenin veya beğenmeyin böyle bir yla girildi. Bunun da en temel nktalarından biri kadının eğitimiydi. İlk defa larak kadın

4 kamu düzenine eğitim yluyla girdi. Ondan önce ancak mahalle mekteplerine giderlerdi ya da imkânı lanlar evde ders aldırırdı kızlarına. Kadının eğitime eşit dahil edilmesiyle tplum çk daha demkratikleşti. Kadın insan larak rtaya çıktı. Bunlardan snra 1970 lerde, 1980 lerde Siz bize baskı yaptınız diye bir şey rtaya çıktı. Başörtüsü yasağını hiçbir zaman tasvip etmedim Ama snuçta başı kapalı genç kızların kuma hakkı ellerinden alınmıştı. Tabii ki. Ben hiçbir zaman tasvip etmedim yasaklanmasını. Zaten herhangi bir şey yasaklanarak halllmaz. Aksine na tepki dğar. Nilüfer Göle şöyle demişti: İmamın kızı öğretmen lmak istiyr. Dlayısıyla Atatürk mdernleşmesi başarısız lmuş sayılmaz. Katılır mısınız? Nilüfer Göle gibi ssylglar kapanmayı önerenlerin eline kz verdi. Nilüfer benim öğrencimdir; başarılı bir ssylgdur. Neden yanlış yaptı biliyr musunuz? Bğaziçi Üniversitesi nde 12 kızla fcus grup yaptı ve na dayanarak genelleştirmeler yaptı... Bu tür niteliksel araştırmadan genelleme yapılmaz. Kitabı da sansasynel ldu, bilmem kaç dile çevrildi. Snra herkes na yapıştı. Bu kızların kapanması, kumalarına imkân sağlıyr, kapanmasalar kuyamayacaklardı diye. Bu sadece bir varsayım ve yanlış. Eğer dğru lsaydı, kızların kapanmasından snra üniversitedeki kız öğrencilerin sayısı çk artardı. Ama nüfus artışı ve erkek öğrenci artma ranından fazla bir artma yk. Krkulan ldu, tplum dönüştürüldü Cumhurbaşkanının Dini eğitimi lmazsa uyuşturucu ve terör lur yrumunu nasıl buldunuz? Ne diyeyim bilemiyrum... İmam hatiplere gidenler ahlaklı, başını kapatmayanlar ahlaksız. Ssylg Sema Erder, bunu Ümraniye yi incelediği bir kitabında detaylı anlattı. Namuslu kızlar imam hatibe gidiyr, fazla namuslu lmayan Alevi kızlar karma kula gidiyr şeklindeki yaygın görüşleri yazdı. Ne yazık ki, IŞİD de dini eğitim aldı, Taliban da... Din âlimleri, ilahiyatçılar nların dinle alakası lmadığını söylüyr ama. Ama snuçta din eğitimi almışlar bir şekilde; yanlış, dğru. Din adına yaptıklarını düşünüyrlar her şeyi de verdiğiniz bir röprtajda Şeriat gelecek diye bir krkum yk demişsiniz. Tabii, neden gelsin ki le bugün arasında da epey değişim yaşandı. Bugün Cumhuriyet in önerdiği tplumsal mdel ne nktada sizce? Biraz geriye gitti. Kadın bakımından çk geriye gitti. Ama şeriatın gelmesine hiç lüzum yk. Ne lacak hırsızın elini mi kesecekler? Krku şeriat krkusu değildi. Krkulan, tplumun şimdi gördüğümüz şekilde dönüştürülmesiydi ki, dönüştürüldü. Siz bugün kendi kaygınızı nasıl tanımlıyrsunuz? Anayasasına uymayan bir şekilde ülke laiklikten uzaklaşıyr. Kuran Faiz yasak diyr bunu kaç kişi dinliyr Peki ikna daları knusundaki görüşünüz nedir? Öyle bir şeyi de kabul etmiyrum. Nedir ikna dası denen şey? Oradaki prblem nedir biliyr musunuz? Kız öğrenciye hitap eden kişi, öğretim üyesi ya da idareci. Aralarında statü ve güç farkı var. Yanlış lan dur. Yksa her insan karşısındakini ikna etmek için tartışır. Her şey tartışılabilir. Hiçbir şey tabu değildir. Hıristiyanlık 500 yıldır tartışılıyr. Müslümanlıkta da çk tartışma var. İkna daları da işkence daları gibi etiketlendi. Bunlar hep böyle aşağılayıcı ifadeler. Katı Kemalizm gibi ifadeler kullanılıyr. Biz böyle geri kafalı gibi gösteriliyruz. Kimsenin kimseyi aşağılamaya hakkı yk, her şey tartışılabilir. O kızların başları kapalı larak üniversiteye girmesinin önlenmesi yanlıştı. O çcuk 18

5 yaşına kadar başı kapalı yaşadıktan snra başını açtırmak kendisini çıplak gibi hissetmesine sebep luyr. Bütün bunlar yanlış şeylerdi. Ama bu meseleler ideljik larak birbirini suçlama yerine gerçekten tartışılmış lsaydı... Özellikle başlarını neden kapadıkları tartışılabilmiş lsaydı... Türkiye de 2013 itibariyle 86 tane ilahiyat fakültesi var. Bunların 46 sı öğrenci alıyr, diğerleri de almaya hazırlanıyr. Bu fakülteler 21. yüzyılda bu tplum nasıl yaşayacak tartışabilselerdi... Tabu haline gelmeseydi, bu knularda ağzını açan çağdaş kadınlar hemen Utanın diye bir reaksiynla karşılaşmazdı. Onların hissiyatını kimse anlamak istemedi. Derdiniz şu mu; yasak lmasın ama başörtüsünün arkasındaki idelji tartışılabilsin? Evet, bunun tartışılması tabu lmamalı. Bugün de mesele rtaöğretimde serbest kalmasından çk bunun dğurabileceği snuçlar. Benim gibi düşünen insanları laikçi teyzeler diye suçluyrlar, alay ediyrlar. Yahu nların da bir hissiyatı var. Bizim gibi biraz daha ileri yaştaki kadınların niçin böyle hissettiğini anlamaya çalışmak, empati kurmak lazım. Bizler müthiş bir idealizmle büyüdük. Çağdaşlaşan tpluma hizmet anlayışıyla. Ben öyle büyüdüm. KADIN-ERKEK ZEKÂLARI AYNIDIR KADININ FİZİKİ DİRENCİ YÜKSEKTİR Yeni Türkiye de kadının nasıl bir knumu var sizce? Ben yeni Türkiye yi falan kabul etmem. Kadın-erkek aynıdır. Kadının zekâsı erkekle aynıdır. Kadının fiziki direnci erkeğinkinden yüksektir. Kadın daha uzun yaşar. Hiçbir şekilde kadın erkekten daha aşağı değildir. Ben böyle bakarım dünyaya. Bu sizin görmek istediğiniz dünya. Türkiye de sahadaki durumu sruyrum. Bugün bile muhafazakârlık hâlâ kadın üzerinden tanımlanmıyr mu? Bütün mesele zaten. O beni delirtiyr. Din dendiği anda sadece kadının saçı, başı akla gelir mi? Kuran da mesela faiz yasaktır diyr. Kaç kişi dinliyr bunu? Aslında dinle meşrulaştırarak ataerkil dünya görüşü pekiştiriliyr, kadının erkeğe bağımlı lması isteniyr. Otursun evde çcuğuna baksın. Hiçbir plitika kadının çalışmasına yönelik değil. KADINLARIN İŞGÜCÜNE KATILIMI YÜZDE 7 ARTSA YOKSULLUK YÜZDE 15 AZALIR Yanlış bilmiyrsam araştırmalar Türk kadınlarının yüzde 80 i ev kadını lduğunu söylüyr. Kırdakileri de sayarsanız tabii öyle. Bu eknmik gelişmemiz için çk büyük bir zaaf. Çalışmalar gösteriyr ki kadının işgücüne katılımı yüzde 7 ranında artsa, yksulluk yüzde 15 ranında azalıyr. Yani büyük bir ptansiyel var. Bırakın bireysel gelişimi, eknmik gelişme için bile kadının tplumsal yaşama girmesi lazım. Başbakan Davutğlu Özgürlükleri yeni bir ahlaki frmasynla buluşturacağız sözleriyle ne demek istedi sizce? Sanırım din tarafından meşrulaştırılmış bir ahlaki frmasyn. Din işin içine girdiği zaman ahlak kadının cinselliği üzerinden tanımlanıyr esas larak. Yeni ahlak anlayışı aslında dini bir yaklaşım, hem de dinin yanlış yrumlanması. Yksa yeni ahlak anlayışı ne lacak ki? 1000 yıldır felsefe ahlakla uğraşır. Dinler de ahlakla uğraşır ve hepsi de aynı şeyi söyler; çalmayacaksın, öldürmeyeceksin... Bunların dışında nasıl bir ahlak anlayışı yaratılır ki? PROF. DR. ÇİĞDEM KAĞITÇIBAŞI KİMDİR? Massachusetts teki Wellesley Cllege de, psiklji alanında lisans eğitimi aldı ve 1961 yılında mezun ldu. Dktra tezini ise 1967 yılında Berkeley deki Kalifrniya Üniversitesi nde ssyal psiklji alanında verdi. En çk atıf yapılan psiklglardan ve Türk akademisyenlerden biridir. Türkiye Bilimler Akademisi nin kurucu üyesidir. ODTÜ ve Bğaziçi nden snra Kç Üniversitesi ne geçti. AÇEV de (Anne Çcuk Eğitim Vakfı) pek çk ssyal uygulamanın başlatıcısı lmuştur. Halen psiklji alanında

6 nlarca uluslararası derneğin yöneticileri arasında yılına kadar Dünya Psiklji Derneği nin başkan yardımcılığını yürüttü. Uzun yıllar UNICEF danışmanlığı da yaptı.