İŞLETMELERDE SOSYAL SORUMLULUK VE ETİK

Ebat: px

Şu sayfadan göstermeyi başlat:

Download "İŞLETMELERDE SOSYAL SORUMLULUK VE ETİK"

Bariş Apak
7 yıl önce
İzleme sayısı:

1 DİKKATİNİZE: BURADA SADECE ÖZETİN İLK ÜNİTESİ SİZE ÖRNEK OLARAK GÖSTERİLMİŞTİR. ÖZETİN TAMAMININ KAÇ SAYFA OLDUĞUNU ÜNİTELERİ İÇİNDEKİLER BÖLÜMÜNDEN GÖREBİLİRSİNİZ. İŞLETMELERDE SOSYAL SORUMLULUK VE ETİK KISA ÖZET KOLAYAOF

2 2 Kolayaof.com Sayfa 2

3 İÇİNDEKİLER 1. ÜNİTE- SORUMLULUK KAVRAMLARI VE İŞLETMELERİN SOSYAL SORUMLULUKLARI 4 2. ÜNİTE-İŞ AHLAKI VE ÖNEMİ ÜNİTE- İŞ AHLAKI VE ETİK YAKLAŞIMLAR ÜNİTE- İŞLETMELERDE AHLAKİ KARAR ALMA VE ETİK LİDERLİK ÜNİTE- ÖRGÜTLERDE ETİK KAVRAMININ ÖNEMİ ÜNİTE- İŞLETME İÇİNE YÖNELİK İŞ AHLAKİ KONULARI ÜNİTE- İŞLETME FONKSİYONLARINA YÖNELİK İŞ AHLAKI KONULARI ÜNİTE- İŞ AHLAKI AÇISINDAN EĞİTİM VE ETİK KODLARIN ÖNEMİ Kolayaof.com Sayfa 3

4 1. Ünite Sorumluluk Kavramları ve İşletmelerin Sosyal Sorumlulukları SORUMLULUK KAVRAMI Sorumluluk; kişinin kendi davranışlarını veya kendi yetki alanına giren herhangi bir olayın sonuçlarını üstlenmesi; mesuliyet, şeklinde tanımlanmaktadır. Bu tanımdan hareketle bireyin kendi davranışları yanında, yetki sahibi olduğu konuların sonuçlarından da sorumlu olduğu açıkça söylenebilir. Bu kapsamda sorumluluk iki ana başlık altında toplanabilir: Geriye doğru sorumluluk ve ileriye doğru sorumluluk. Geriye doğru sorumlulukta zamir her zaman tekildir ama ileriye doğru sorumlulukta zamir çoğul olabilir. İkinci tür sorumluluklar yetkili konumda olma durumu olarak da tanımlanabilir. Herkesin eyleminden sorumlu olması bağlamında geriye dönük sorumluluklar genel olup, ileriye doğru sorumluluk tikeldir. Eğer birisi tikel bir mevki ya da makam üstlenmişse, aynı zamanda bu makam ya da mevkinin getirdiği sorumlulukları da üstlenir ve çoğul haldeki bu sorumluluklar, yükümlülükler olarak da tanımlanır Bir bireyin sorumluluk üstlenebilmesi ya da sorumlu tutulmasının üç önemli koşulu; akıllı olması ve aklını kullanma yetisine sahip olması, özgür iradesini kullanabilmesi ile yetki sahibi, yani ehliyetli olmasıdır. Akıl, normal olarak her insanda bulunan ve vücuttaki yeri, işleyişi keşfedilemeyen, düşünce, anlama ve tedbir alma hassası; idrak, anlama, kavrayış ve zekâ olarak tanımlanmaktadır İrade; herhangi bir konuda karar vermek, bir eylem yahut etkinliği gerçekleştirmek için gerekli olan bilinçli muhakeme gücü ve kararlılığı, alternatişer arasında bilerek ve isteyerek seçim yapabilme yetisi olarak tanımlanırken, irade özgürlüğü ise kişisel etkinliklerde insan iradesinin serbest, baskılardan ve denetimden uzak olması, insanın kendi adına her türlü korku ve endişeden uzak biçimde karar verebilmesi, tercih yapabilmesi olarak ifade edilmektedir (Demir ve Acar, 1997:117). Özgür irade ise, kişinin herhangi bir eylem veya davranışı yapma ya da yapmama noktasında özgürce karar verebilme ve verilen kararı uygulamaya geçirebilme gücü olarak tanımlanabilir Yetki sahibi olma, bireyin herhangi bir konuda ehil olması yanında, kendisine bulunduğu topluluk ya da kurum içindeki rolü, statüsü ve konumu gereği verilmiş yazılı olan ya da olmayan bir güç olarak tanımlanabilir. Kişinin karakteristik özellikleri onun sorumluluk üstlenip üstlenmemesine etkide bulunduğu gibi, sorumluluğunu yerine getirme düzeyini de etkiler. Sorumluluğa ilişkin bu genel açıklamalardan sonra, sorumsuzca davranma ya da insanın sorumsuz hareket etmesi konusuna değinmekte yarar olacaktır. 4 Bireysel Sorumluluk Sorumluluk, bireysel ve sosyal açılardan ele alınması gereken bir kavramdır. Kişi, her şeyden önce, birey olarak kendisine karşı sorumludur. İnsanın kendisine karşı bireysel sorumluluğu, sahip olduğu maddi ve manevi değerlerini doğru, yerinde ve zamanında kullanmasını gerektirir. İç sorumluluk, kişinin vicdanına karşı sorumluluğudur. Kişinin kendiyle baş başa kaldığında, vicdan muhasebesi yapması, vicdanının onu rahatlatması ya da rahatsız etmesi iç sorumluluğun çalıştığının göstergesi olarak kabul edilebilir. Dış sorumluluk ise sınırları kanun ve hukuk normlarıyla çizilmiş sorumluluklar yanında sosyal normlarla da ilişkili olabilir. Hukuk ve kanunlarla çerçevelenmeye çalışılan sorumluluklarda yargılama süreçleri sonucunda yaptırımların da çerçevesi çizilmiştir. Kanıt ve tanıklıklar bağlamında yargılama sonucunda sorumluluklara ilişkin yaptırımlar gündeme gelir. Bireyin en temel sorumluluğu beden ve ruh Kolayaof.com Sayfa 4

5 sağlığını koruma sorumluluğudur. Bu sorumluluğun yerine getirilememesi, diğer pek çok sorumluluğun yerine getirilememesi anlamına gelecektir. Sosyal Sorumluluk; İnsan aileden başlamak üzere küçük ya da büyük, biçimsel ya da biçimsel olmayan örgütlenme ya da sosyal gruplar içinde yaşar. Birey olarak öğrenme ve gelişmesinde insanın sosyalleşmesi de bu sosyal gruplar içinde gerçekleşir. Dolayısıyla bireysel sorumlulukların tamamının sosyal boyutu vardır. Görev Sorumluluğu; Görev sorumluluğu, herhangi bir görevi yerine getiren kişinin bireysel sorumluluğunun yanında hem görev icabı rol sorumluluğunun hem de sorumluluk alanındaki diğer bireysel sorumlulukların üstlenilmesini gerektirir. Bu yönüyle görev sorumluluğu, bireysel sorumluluk ve bunun üzerine eklenen sorumluluklar toplamıdır. Yönetsel Sorumluluk; Yöneticinin bir yandan bireysel ahlaki sorumlulukları varken, öte yandan yöneticilik görevi ve performansı bakımından yüklenmiş olduğu sorumluluklar vardır. Bu açıdan yöneticinin bireysel sorumluluklarının bir de sosyal yönü vardır (McHugh, 1992: 37). Yöneticilerin sorumluluk alanlarını, özel yaşam, ekonomik ilişkiler, liderlik bilinci ve toplum üyesi olarak sosyallik şeklinde dört başlık altında toplamak da mümkündür. Yöneticiler her şeyden önce kendi özel yaşamlarındaki davranışları ve sonuçları bakımından bireysel sorumluluk sahibidir. İŞLETMELERİN SORUMLULUKLARI Pazardaki tüketici ihtiyaçlarının karşılanmasına yönelik olarak örgütlenen işletmelerin asıl sorumlulukları, pazarın ihtiyaçlarını istek ve beklentilere uygun olarak, kârlı ve verimli bir şekilde karşılamalarıdır. Zira her işletme kaynak kullanan bir organizasyon olup, bu kaynakları verimlilik ve etkinlik kriterlerine uygun olarak karşılamaları onların aynı zamanda temel amaçları olan kârlılıklarına da hizmet edecektir. Bu durum ise işletmelerin ekonomik sorumluluklarına uygun hareket etmeleri anlamına da gelir. 5 İşletmelerin Sorumluluklarının Sınıflandırılması İşletmelerin sorumlulukları farklı şekillerde sınıflandırılabilir. Bir sınıflandırma önerisi olarak şunlar sıralanabilir: İşletme içine ve dışına yönelik sorumluluklar Birincil ve ikincil sorumluluklar Paydaşlara (çıkar gruplarına) yönelik sorumluluklar Ekonomik, yasal, ahlaki ve gönüllü sorumluluklar İŞLETMELERİN SOSYAL SORUMLULUKLARI İşletme faaliyetleri ile bunların sonuçlarının artan sayıda çıkar grubunu etkilemeye başlamış olması ve bu faaliyetlerin çıkar gruplarını artan ölçüde etkiler hale gelmesi, işletmelerin sosyal sorumluluklarının daha fazla ön plana çıkmasına yol açmaktadır. Bu açıdan sosyal sorumluluk; bir işletmenin kendini toplum için yükümlü hissetmesi şeklinde tanımlanabilir. İşletmelerin Sosyal Sorumluluklarıyla İlgili Yaklaşımlar Klasik Yaklaşım Adam Smith ın, 1776 yılında ortaya koymuş olduğu, kâr maksimizasyonu ve görünmez elin piyasayı düzenlemesi ilkelerinin, ünlü iktisatçı Milton Friedman tarafından biraz daha Kolayaof.com Sayfa 5

6 geliştirilerek benimsendiği anlaşılmaktadır. İşletmelerin sosyal sorumluluklarıyla ilgili klasik yaklaşımın temelini bu iki iktisatçının ortaya koymuş olduğu bu ilke oluşturmaktadır. Adam Smith, işletmenin öncelikli hedefinin kâr elde etmek olduğunu, kâr olmadığı takdirde girişimcinin istihdam oluşturma ve sermayesini riske etmekten kaçınacağını ifade etmişken (Öcal, 2007: 60), oldukça benzer mantıkla Friedman, 1970 yılında yazmış olduğu İşletmelerin Sosyal Sorumluluğu Kârını Artırmaktır adlı makalesinde, işletmelerin sorumluluklarından değil insanların sorumluluklarından bahsedilebileceği üzerinde durmuş ve işletme yöneticilerinin asıl sorumluluklarının işletmeye sermaye koymuş olan ortaklara karşı işletme kârının artırılmasından ibaret olduğunu iddia etmişti Modern Yaklaşım Klasik olarak nitelendirilen Friedman yaklaşımına karşı sosyal sorumluluğa modern yaklaşanlar işletmelere, örgütsel amaçların çok ötesinde daha fazla birtakım toplumsal amaçlar da yüklemeye çalışırlar. Bu görüş sahiplerine göre örneğin, iş letme zehirli atıklarını boşalttığı gölü temizlemeli veya eğitimsiz işgörenlerinin iş uzmanlığını artırmalı ya da onların ekonomik durumlarını iyileştirmelidir. Son zamanlarda büyük bir yoğunluk kazanan çevre kirliliği, enerji ve hammadde yetersizliği, işletmelerin tekelleşmesi ve bazı politik rahatsızlıklar, bu yaklaşımın büyük bir destek görmesine yol açmıştır. İşletmelerin sosyal sorumlulukları konusundaki modern yaklaşımlardan biri olan İş Döngüsü Yaklaşımı, işletmenin kâr yanında kamu faydasını gözetmesini de öngörür. İşletmelerde Sosyal Sorumluluğun Leh ve Aleyhindeki Görüşler Lehteki Görüşler İşletmelerin sosyal sorumluluklarının lehindeki görüşler genel olarak şu şekilde sıralanabilir ; Kamu beklentilerinin değişmesi Daha iyi bir işletme çevresi Kamu imajı Devlet düzenlemelerinden kaçınma Sosyo-kültürel normlar Sorumluluğun yetki ile dengelenmesi 6 Aleyhteki Görüşler Sosyal sorumluluğun aleyhindeki görüşleri aşağıdaki gibi sıralamak mümkündür; Kârın maksimizasyonu asıldır Sosyal sorumluluk işletme için maliyet etkenidir Sosyal sorumluluk faaliyetlerinin bedelini toplum ödemelidir İşletmeler sosyal yeteneklere sahip değildir İşletmenin esas amacını aksatır Sosyal sorunlardan işletmeler sorumlu değildir. Kolayaof.com Sayfa 6

Benzer belgeler

ÜNİTE:1 Sorumluluk Kavramları ve İşletmelerin Sosyal Sorumlulukları. ÜNİTE:2 İş Ahlakı ve Önemi. ÜNİTE:3 İş Ahlakı ve Etik Yaklaşımlar

ÜNİTE:1 Sorumluluk Kavramları ve İşletmelerin Sosyal Sorumlulukları ÜNİTE:2 İş Ahlakı ve Önemi ÜNİTE:3 İş Ahlakı ve Etik Yaklaşımlar ÜNİTE:4 İşletmelerde Ahlaki Karar Alma ve Etik Liderlik ÜNİTE:5 Örgütlerde