GÜN ÖNCESİ PİYASASI KULLANICI KILAVUZU ENERJİ Pİ YASALARİ İ ŞLETME ANONİ M Şİ RKETİ GÜN ÖNCESİ PİYASASİ KULLANICI KILAVUZU

Transkript

1 ENERJİ Pİ YASALARİ İ ŞLETME ANONİ M Şİ RKETİ GÜN ÖNCESİ PİYASASİ KULLANICI KILAVUZU PİYASA OPERASYONLARI DİREKTÖRLÜĞÜ 2015 I

2 İ Çİ NDEKİ LER GÜN ÖNCESİ PİYASASI KULLANICI KILAVUZU 1 GİRİŞ GÜN ÖNCESİ PİYASASI GENEL ESASLAR SÜREÇLER TEKLİFLER GENEL ESASLAR SAATLİK TEKLİF BLOK TEKLİF ESNEK TEKLİF İKİLİ ANLAŞMA EŞLEŞTİRME EKRANLAR GİRİŞ SAYFASI MMS EKRANLARI TERCİHLER MENÜSÜ Dil Katılımcı Seçenekleri DOSYA MENÜSÜ Yükleme Menüsü İndirme Menüsü SİSTEM MENÜSÜ Sistem Süreçleri Olay Tarihçesi Katılımcı Mesaj Ekranı Teknik İşlem Kaydı Teknik İşlem Kaydı Detaylar Sistem Parametreleri Tatil Günleri Yaz Saati Uygulaması İLETİM SİSTEMİ İŞLETMECİSİ MENÜSÜ PİYASA İŞLETMECİSİ MENÜSÜ Ticari İşlem Onayları Teminat Taban/Tavan Fiyat Belirle Kur KATILIMCI MENÜSÜ EKRANLARI Blok Teklif Tanımı Yeni Blok Teklif Tanımı Blok Teklif Tanımı Düzeltme Saatlik Teklifler Yeni Saatlik Teklif Girişi Saatlik Teklif Detaylar Esnek Teklifler Yeni Esnek Teklif Girişi Esnek Teklif Detaylar i

3 6.8.4 Blok Teklifler Yeni Blok Teklifi Girişi Blok Teklif Detaylarını Görüntüleme İkili Anlaşma VPN YAZILIMI KURULUMU WİNDOWS İŞLETİM SİSTEMİ VPN YAZILIMI KURULUMU VPN ISTEMCI YAZILIM AYARLARI VPN Bağlantı Kontrolü VPN Bağlantısını Sonlandırma APPLE İOS İŞLETİM SİSTEMİ Apple IOS İşletim Sistemi VPN İstemci Ayarları ŞEKİ LLER Lİ STESİ ŞEKİL 1: GÜN ÖNCESİ PİYASASI GİRİŞ EKRANI... 6 ŞEKİL 2: GÜN ÖNCESİ PİYASASI KULLANICI GİRİŞ MENÜSÜ... 6 ŞEKİL 3: SMS ŞİFRESİ GÖNDERİM EKRANI... 7 ŞEKİL 4:GÜN ÖNCESİ PİYASASI BAŞARILI GİRİŞ EKRANI... 7 ŞEKİL 5: GÜN ÖNCESİ PİYASASI PİYASA İŞLEMLERİ... 8 ŞEKİL 6: GÜN ÖNCESİ PİYASASI KATILIMCI EKRANI ANA SAYFA... 8 ŞEKİL 7:GÜN ÖNCESİ PİYASASI TERCİHLER MENÜSÜ... 9 ŞEKİL 8: UYGULAMA DİL SEÇİMİ... 9 ŞEKİL 9: PARA BİRİMİ TERCİHİ... 9 ŞEKİL 10: GÜN ÖNCESİ PİYASASI DOSYA MENÜSÜ ŞEKİL 11: GÜN ÖNCESİ PİYASASI DOSYA YÜKLEME MENÜSÜ ŞEKİL 12: GÜN ÖNCESİ PİYASASI DOSYA İNDİRME MENÜSÜ ŞEKİL 13: GÜN ÖNCESİ PİYASASI SİSTEM MENÜSÜ ŞEKİL 14: GÜN ÖNCESİ PİYASASI SÜREÇLERİ ŞEKİL 15: GÜN ÖNCESİ PİYASASI OLAY TARİHÇESİ ŞEKİL 16: KATILIMCI MESAJ EKRANI ŞEKİL 17: TEKNİK İŞLEM KAYDI ŞEKİL 18: TEKNİK İŞLEM KAYDI DETAYLAR ŞEKİL 19: GÜN ÖNCESİ PİYASASI SİSTEM PARAMETRELERİ ŞEKİL 20: GÜN ÖNCESİ PİYASASI RESMİ TATİL GÜNLERİ ŞEKİL 21: YAZ SAATİ UYGULAMASI ŞEKİL 22: GÜN ÖNCESİ PİYASASI İLETİM SİSTEMİ İŞLETMECİSİ MENÜSÜ ŞEKİL 23:GÜN ÖNCESİ PİYASASI PİYASA İŞLETMECİSİ MENÜSÜ ŞEKİL 24: GÜN ÖNCESİ PİYASASI TİCARİ İŞLEM ONAYLARI ŞEKİL 25: GÜN ÖNCESİ PİYASASI TEMİNAT EKRANI ŞEKİL 26: TAVAN/ TAVAN FİYAT BELİRLEME ŞEKİL 27: GÜN ÖNCESİ PİYASASI KUR EKRANI ŞEKİL 28: GÜN ÖNCESİ PİYASASI KATILIMCI MENÜSÜ ŞEKİL 29: BLOK TEKLİF TANIMI ŞEKİL 30: YENİ BLOK TEKLİF TANIMI EKRANI ŞEKİL 31: BLOK TEKLİF TANIMI DÜZENLEME EKRANI ŞEKİL 32: SAATLİK TEKLİF EKRANI ŞEKİL 33: YENİ SAATLİK TEKLİF GİRİŞİ ŞEKİL 34: SAATLİK TEKLİF DETAYLAR ii

4 ŞEKİL 35: ESNEK TEKLİF EKRANI ŞEKİL 36: YENİ ESNEK TEKLİF GİRİŞİ ŞEKİL 37: ESNEK TEKLİF DETAYLAR ŞEKİL 38: BLOK TEKLİF EKRANI ŞEKİL 39: YENİ BLOK TEKLİF VERME ŞEKİL 40: BLOK TEKLİF DETAYI ŞEKİL 41: YENİ İKİLİ ANLAŞMA GİRİŞ EKRANI ŞEKİL 42:YAZILIMI KURULUM DOKÜMANI ŞEKİL 43:VPN PROGRAMI KURULUM DOSYASI ŞEKİL 44:VPN KURULUM AŞAMA ŞEKİL 45:VPN KURULUM AŞAMA ŞEKİL 46: VPN KURULUM AŞAMA ŞEKİL 47: VPN KURULUM AŞAMA ŞEKİL 48: VPN KURULUM AŞAMA ŞEKİL 49: VPN KURULUM AŞAMA ŞEKİL 50: VPN AYARLARI AŞAMA ŞEKİL 51: VPN AYARLARI AŞAMA ŞEKİL 52: VPN AYARLARI AŞAMA ŞEKİL 53: VPN AYARLARI AŞAMA ŞEKİL 54: VPN AYARLARI AŞAMA ŞEKİL 55: VPN AYARLARI AŞAMA ŞEKİL 56: VPN BAĞLANTI KONTROLÜ ŞEKİL 57: VPN BAĞLANTI KONTROLÜ ŞEKİL 58: VPN BAĞLANTI SONLANDIRMA ŞEKİL 59: VPN BAĞLANTI SONLANDIRMA ŞEKİL 60: İOS AYARLAR MENÜSÜ ŞEKİL 61: İOS VPN AYARLAR MENÜSÜ ŞEKİL 62: İOS VPN KONFİGÜRASYONU ŞEKİL 63: İOS TERCİHLİ VPN AYARLARI iii

5 1 GİRİŞ Elektrik Piyasası Kanunu ile başlayan süreçte, elektrik piyasasının şeffaf, güvenilir, rekabete dayalı ve diğer ülkelerin elektrik piyasaları ile entegre bir elektrik piyasasının oluşturulması hedeflenmiştir. Bu hedef doğrultusunda birçok planlı adım atılmış, atılan her adımda da elektrik piyasasının daha güçlü ve daha dinamik olması, piyasa katılımcılarının elektrik piyasasında daha etkin rol alması ve piyasayı işletenlerin en iyi şekilde piyasayı yönetmesi ve takip etmesi için önemli ilerlemeler kaydedilmiştir. Elektrik piyasasının tek alıcı, tek satıcı modelinden, serbest ve rekabetçi bir elektrik piyasası modeline geçiş hedefi doğrultusunda atılan ilk adım 1 Temmuz 2006 da aylık 3 zamanlı uzlaştırma sistemine geçilmesidir. Bir sonraki adım ise 1 Aralık 2009 da işlerlik kazanan Gün Öncesi Planlama sistemidir. Elektrik piyasasının daha güçlü ve daha dinamik olması için bu geçiş dönemlerinin önemi oldukça büyüktür. Piyasanın işletilmesinde rol alan tarafların, her geçiş döneminde kazandıkları tecrübelerin ve öngördükleri gelişmelerin yeni piyasa modellerine aktarılması sağlanmıştır. 1 Aralık 2011 tarihi Türkiye Elektrik Piyasası için milat olmuş ve hedeflenen elektrik piyasası için en büyük adım atılarak mevcut halde kullanılmakta olan Gün Öncesi Piyasası sistemi oluşturulmuştur. Gün Öncesi Piyasasının kurulması ile Türkiye Elektrik Piyasası na yeni bir dinamizm ve vizyon kazandırılıp, rekabete dayalı piyasa ruhu aşılanmıştır. Gün Öncesi Piyasasının gelmesiyle başlayan yeni dönemde getirilen yeniliklerden biri talep tarafının tüketeceği yükü fiyat seviyelerine göre ayarlayabilmesidir. Böylelikle talep tarafı piyasada daha aktif rol alırken kendilerini bir anlamda oluşacak fiyata karşı korumaya alma fırsatına sahip olmuştur. Bir diğer yenilik, Gün Öncesi Piyasası portföy bazlıdır ve her katılımcı kendi portföyünü dengelemektedir. Bu sayede katılımcıların piyasaya daha dengeli bir yapı sunmalarının ve portföylerinde bulunan birimlerinin dengesizlik miktarlarını azaltmalarının önü açılmıştır. Gün Öncesi Piyasasında katılım zorunluluğu yoktur. Diğer bir önemli yenilik, Gün Öncesi Piyasasının uzlaştırılmasının günlük olarak yapılması ve katılımcıların Gün Öncesi Piyasasında yapmış oldukları ticari işlemlerden dolayı oluşan alacaklarının veya borçlarının günlük uzlaştırılmasının, ticaretin yapıldığı günden bir sonraki gün yapılmasıdır. Bu sayede, piyasa katılımcıları, ürettikleri elektriğin parasını ay sonunda almak yerine günlük almakta ve nakit sıkıntısı çekilmeden yatırımlarına devam edebilmektedirler. Getirilen son yenilik ise, Gün Öncesi Piyasası ile getirilen teminat mekanizmasıdır. Teminat mekanizması ile elektrik piyasası ve piyasa katılımcıları güvence altına alınarak, oluşabilecek nakdi sıkıntıların piyasaya olumsuz etkilerinin en aza indirilmesi hedeflenmiştir. 1

6 Gün Öncesi Piyasasının getirdiği söz konusu yenilikler ile elektrik piyasasında yeni bir döneme girilmiştir. Yeni dönem ile birlikte elektrik piyasasının sağlam temeller üzerinde gelişmesi hedeflenmekte ve bu hedef doğrultusunda emin adımlarla ilerlenmektedir. 2 GÜN ÖNCESİ PİYASASI GENEL ESASLAR Gün Öncesi Piyasasına ilişkin piyasa katılımcılarının yükümlülüklerini içeren Gün Öncesi Piyasası Katılım Anlaşması nı imzalayarak piyasa katılımcısı olan tüm lisans sahibi tüzel kişiler Gün Öncesi Piyasasına katılabilirler. Gün Öncesi Piyasası işlemleri günlük olarak, saatlik bazda gerçekleştirilir. Her bir gün, 00:00 dan başlayıp, ertesi gün 00:00 da sona eren saatlik zaman dilimlerinden oluşur. Gün öncesi piyasası teklifleri bir sonraki günden başlanarak 5 gün sonraya kadar verilebilir. Gün Öncesi Piyasasının uzlaştırmasında uygulanan fiyat ve miktarlar günlük bazda ve her bir saat için belirlenir. Uzlaştırma hesaplamaları sonucunda piyasa katılımcılarının gün öncesi dengeleme faaliyetlerine ilişkin olarak, bir fatura döneminin her günü için Piyasa İşletmecisine ödeyeceği ya da Piyasa İşletmecisi tarafından piyasa katılımcılarına ödenecek tutarları içeren günlük avans ödeme bildirimi, günlük bazda ertesi gün Piyasa İşletmecisi tarafından merkezi uzlaştırma bankası aracılığı ile ilgili piyasa katılımcılarına duyurulur. Teminat mektupları her gün saat 10:30 a kadar Piyasa İşletmecisine, teminat mektubu dışındaki diğer teminatlar ise saat 11:00 a kadar merkezi uzlaştırma bankasına, piyasa katılımcısı tarafından sunulur. Bir piyasa katılımcısının hafta sonu veya resmi tatil boyunca Gün Öncesi Piyasası faaliyetine devam edebilmesi için, hafta sonu veya resmi tatil gününden bir önceki iş günü en geç saat 10:30 a kadar teminat mektuplarını, 11:00 a kadar ise teminat mektubu dışındaki diğer teminatlarını sunması gerekmektedir. 3 SÜREÇLER Her gün saat 11:30 a kadar, gün öncesi piyasasına katılan piyasa katılımcıları bir sonraki güne ait gün öncesi piyasası tekliflerini MMS sistemi aracılığıyla Piyasa İşletmecisine bildirirler. Gün Öncesi Piyasasına teklif verilip verilemeyeceğinin belirlenmesi için piyasası açılış zamanından önce saat 11:30-12:00 arasında teminat kontrolü yapılır. Bildirilen her bir gün öncesi piyasası teklifi Piyasa İşletmecisi tarafından saat 11:30-12:00 arasında değerlendirilerek doğrulanır. 2

7 Teyit edilen teklifler saat 12:00-13:00 arasında, optimizasyon aracı ile değerlendirilir ve ilgili günün her bir saatine ilişkin piyasa takas fiyatları ve piyasa takas miktarları belirlenir. Her gün 13:00 de onaylanmış alış-satış miktarlarını içeren ticari işlem onayları ilgili piyasa katılımcısına bildirilir. Bu bildirimlerin içeriğinde hata bulunması durumunda piyasa katılımcısı saat 13:00-13:30 arasında itiraz edebilir. İtirazlar saat 13:00-13:30 arasında değerlendirilir ve sonucu katılımcıya bildirilir. Saat 14:00 da ertesi günün 24 saatine ilişkin fiyat ve eşleşmeler nihai olarak duyurulur. Her gün saat 00:00-16:00 arasında piyasa katılımcıları tarafından ikili anlaşma bildirimleri MMS sistemine girilir. Yukarıda belirtilen süreçler Gün Öncesi Piyasasının normal süreçleri olup, MMS sisteminden kaynaklanabilecek teknik arızalardan dolayı Piyasa İşletmecisi tarafından Ek veya Acil durum süreçleri işletilebilecektir. Ek veya Acil durum süreçleri işletilirken piyasa katılımcıları MMS sistemi aracılığı ile bilgilendirilecektir. 4 TEKLİFLER 4.1 Genel Esaslar Katılımcılar, gün öncesi piyasası kapsamında belirli bir zaman dilimi için saatlik, blok ve/veya esnek teklifler sunabilirler. Teklifler farklı saatler için değişiklik gösterebilen miktar ve fiyat bilgilerinden meydana gelir. a. Bildirilen tüm teklif fiyatları yüzde birlik hassasiyete sahiptir. b. Teklifler Türk Lirası, ABD doları, Euro para birimlerinde yapılmaktadır. ( -$- /MWh) c. Türk Lirası haricindeki para birimlerinde yapılan teklifler TCMB günlük döviz alış kuruna göre Türk Lirasına çevrilerek değerlendirilir. d. Teklif miktarları Lot cinsinden tam sayı olarak bildirilir. 1 Lot 0,1 MWh e eşdeğerdir. Teklifler alış ya da satış yönünde verilir. Hangi yönde teklif verileceği teklife ait miktarın önündeki işaret ile belirlenir. (Örn: Alış Teklifi 100 LOT, Satış Teklifi 100 LOT) Piyasa işletmecisi tarafından asgari fiyat teklif sınırı 0 TL, azami teklif fiyatı sınırı 2000 TL olarak belirlenmiştir. Değişen piyasa koşullarına göre Piyasa İşletmecisi, asgari ve azami fiyat limitlerini güncelleyerek, PYS aracılığıyla piyasa katılımcılarına duyurur. Piyasa İşletmecisi tarafından asgari miktar teklif sınırı 0 LOT, azami teklif miktar sınırı ise ± LOT olarak belirlenmiştir. 1. Aynı teslim günü için verilen teklifler; güncelleme yapıldıktan sonra yeni bir versiyon ile sisteme kaydedilir. 3

8 a. Eşleştirmesi yapılırken teklifin son versiyonu dikkate alınır. b. Eski versiyonların görüntülenmesi Versiyon filtresi ile gerçekleştirilir. 4.2 Saatlik Teklif Saatlik teklifler alış yönünde 32 adet, satış yönünde 32 adet olmak üzere en fazla 64 seviyeden oluşurlar. Saatlik tekliflerde seviyelere ait fiyatlar artan biçimde belirlenmelidir. Aynı fiyat seviyesinde geçerli hem alış hem satış yönünde saatlik teklif bulunamaz. Arz-Talep eğrisi oluşturulurken ardışık iki fiyat/miktar seviyesi arasındaki boş değerler doğrusal interpolasyon metodu ile belirlenerek doldurulur. 4.3 Blok Teklif Blok teklifler fiyat, miktar ve kapsadığı zaman dilimi verilerini içerirler. Blok teklifler en az 4 en fazla 24 saati kapsar. Blok teklif saatleri ardışık ve tam saat dilimleri olarak belirlenirler. Blok tekliflerin tamamı bölünemez olarak işlem görür. Her bir blok teklif, kapsadığı tüm zaman dilimi için ya kabul edilir ya da hiç kabul edilmez. Katılımcılar mevcut blok teklif tanımlarını kullanabildikleri gibi kendi blok teklif tanımlarını da oluşturabilirler. Bir güne ait blok teklif sınırı 50 adettir. Belirlenen blok teklifler arasında aynı teklif bölgesi için verilmiş, aynı işlem yönüne sahip (alış veya satış ) en fazla 3 adet blok teklif arasında (bağlı teklif) ilişki kurulabilir. Birden fazla bağlı teklif sunulabilir. 4.4 Esnek Teklif Esnek teklifler; bir saat için miktar ve fiyat bilgilerinden oluşurlar. Esnek teklifler sadece sistem satış yönünde verilirler. Belirli bir saate ilişkin değildir. Esnek teklif sınırı en fazla 10 adettir. 4.5 İkili Anlaşma 4

9 İkili anlaşmalar 24 saatlik verilerden oluşur. Alış yönünde olması durumunda değerler pozitif yazılırken, satış yönünde olması durumunda değerler negatif olarak yazılır. İki tarafın girmiş olduğu değerler birbirinin tersi yönünde görülür. Birisi alış yönünde iken, diğeri satış yönündedir. Anlaşmanın iki tarafı da aynı değerleri girer ise anlaşma geçerli kabul edilir. İkili anlaşmalar en fazla 60 gün sonrasına kadar bildirilebilir. 5 EŞLEŞTİRME Eşleştirme işlemi; 24 saat için tekliflerin optimizasyon aracı ile değerlendirilerek arz-talep eğrilerinin oluşturulması ile gerçekleştirilir. a. Eşleştirme prosedüründe öncelikle katılımcılar tarafından sunulan saatlik teklifler dikkate alınarak arz ve talep eğrisi oluşturulur ve her bir ticaret aralığı için arz-talep eğrisinin kesiştiği noktada piyasa takas fiyatı ve piyasa takas miktarı belirlenir. b. Sonrasında blok teklifler sırayla optimizasyon aracı ile değerlendirilir ve işlem gününün maliyetini düşüren blok teklifler dikkate alınır. Söz konusu blok tekliflerin dahil edilmesiyle yeni arz-talep eğrileri oluşturulur. c. Son olarak esnek teklifler dikkate alınır ve her bir saat için nihai piyasa takas fiyatı ve miktarı belirlenir. Eşleştirme için oluşturulan arz talep eğrisinin kesişim noktası piyasa takas fiyatı ve eşleşen miktarın belirlenmesini sağlar. a. Kesişim noktasındaki fiyat virgülden sonra 6 basamak hassasiyetinde olup, finansal kullanımlar için kuruş (virgülden sonra 2 basamak ) hassasiyetine yuvarlanmaktadır. b. Piyasa takas fiyatının saatlik teklifin ardışık fiyat seviyelerinin arasında olması ve bu fiyat seviyelerinde farklı miktarların teklif edilmesi durumunda doğrusal interpolasyon metodu uygulanır. İnterpolasyon metodu nedeniyle teklif edilen miktarlardan farklı bir eşleşme miktarı görülebilir. 5

10 6 EKRANLAR 6.1 Giriş Sayfası Şekil 1: Gün Öncesi Piyasası Giriş Ekranı Gün Öncesi piyasasına ( MMS Sistemi) güvenli ağ bağlantısı (VPN) sağlandıktan sonra adresinden erişilmektedir. Şekil 2: Gün Öncesi Piyasası Kullanıcı Giriş Menüsü MMS sistemine giriş için DGPYS de (kırmızı ekranda) belirlenen yetkili kullanıcı adı ve parolası kullanılmalıdır. Kullanıcı adı ve parola girişinden sonra SMS butonu tıklanarak kullanıcıya tanımlanmış olan cep telefonuna MMS sistemine giriş için kullanılacak olan 5 haneli şifre gönderilecektir. 6

11 Şekil 3: SMS Şifresi Gönderim Ekranı SMS butonuna tıklandıktan sonra kullanıcı adı ve şifrenizin doğru olması durumunda SMS şifresi gönderim ekranı görüntülenir ve SMS cep telefonuna gönderilir. Cep telefonuna gelen kod SMS/OTP PAROLA bölümüne doğru olarak girildikten sonra gönder butonu tıklanarak MMS Sistemine giriş gerçekleştirilir. Şekil 4:Gün Öncesi Piyasası Başarılı Giriş Ekranı MMS sistemine giriş başarıyla gerçekleştirildiğinde yukarıdaki ekran görüntülenir. 1. Piyasada işlem yapmak, MMS uygulama ekranına giriş için üst menüde bulunan PİYASA İŞLEMLERİ ne tıklanır. 2. Piyasa ile ilgili yayınlanan verilere ulaşmak için üst menüde bulunan RAPORLAR a tıklanır. 7

12 Şekil 5: Gün Öncesi Piyasası Piyasa işlemleri 1. Karşılaşılan ekranda. KATILIMCI UYGULAMA EKRANI menüsü tıklanarak Katılımcı MMS uygulama ekranlarına giriş sağlanır. 6.2 MMS Ekranları Şekil 6: Gün Öncesi Piyasası Katılımcı Ekranı Ana Sayfa Ana Sayfada sistem saatine, yazılım versiyonuna ilişkin bilgiler görüntülenir. 1. Mesaj bölümünde Piyasa işletmecisi ve sistem tarafından oluşturulan bilgilendirme mesajları görüntülenir. 8

13 6.3 Tercihler Menüsü Şekil 7:Gün Öncesi Piyasası Tercihler Menüsü Dil Şekil 8: Uygulama Dil Seçimi 1. MMS ekranlarının Türkçe ya da İngilizce görüntülenmesi sağlanır Katılımcı Seçenekleri Şekil 9: Para Birimi Tercihi 1. Teklif verilirken varsayılan olarak kullanılacak para birimi Türk Lirası, ABD doları $, Euro arasından seçilir. 9

14 2. Seçilen para birimi sisteme kaydedilerek verilen tekliflerin belirlenen para birimi cinsinden değerlendirilmesini sağlar. 6.4 Dosya Menüsü Şekil 10: Gün Öncesi Piyasası Dosya Menüsü Yükleme Menüsü Şekil 11: Gün Öncesi Piyasası Dosya Yükleme Menüsü İkili anlaşma bilgilerini, Saatlik, Blok, Esnek Teklif bilgilerini içeren XML dosyalarının sisteme yüklendiği bölümdür. Yükleme yapılacak dokümanın içeriğine göre dosya tipi seçilip, gözat ile doküman kişisel bilgisayardan seçilir. Gönder butonu tıklanarak yükleme gerçekleştirilir. Yüklemenin başarılı olup olmadığı dosya indirme menüsünden yapılacak kontrol ile anlaşılabilir. 10

15 6.4.2 İndirme Menüsü Şekil 12: Gün Öncesi Piyasası Dosya İndirme Menüsü İndir bölümü içerisinde; sisteme yüklenmiş olan tekliflere, ikili anlaşma verilerine ait XML dosyaları ve sistem tarafından oluşturulan Sistem Fiyat bilgisi, Ticari İşlem Onayı bilgilerini içeren XML dokümanları indirilir. Piyasa henüz tek bölge (Türkiye 1) olduğu için sistem işletmecisi ( TEİAŞ) tarafından girilen bölgeler arası iletim sınırı (ATC/NTC) verileri bulunmamaktadır. Geçerli sütununda bulunan anlamına gelirken, simgesi dosyanın sisteme doğru bir şekilde kaydedildiği simgesi dosya sisteme yüklenirken bir hata oluştuğu anlamına gelir. 1. Bildirim Tarihi; indirilmek istenen belgelerin sisteme yükleniş tarihinin seçilmesinde kullanılır. 2. Gönderen; dosyayı yükleyen tarafı belirtir. Bu menüden seçilen katılımcıya ait belgeler filtrelenir. 3. Alıcı; dosyayı alan tarafı belirtir. Bu menüden seçilen katılımcıya ait belgeler filtrelenir. 4. Dosya Türü; Belgeler türlerine göre filtrelenir. 5. Simgesi hizasında bulunduğu XML dokümanının indirilmesini sağlar. 6.5 Sistem Menüsü Şekil 13: Gün Öncesi Piyasası Sistem Menüsü 11

16 6.5.1 Sistem Süreçleri Şekil 14: Gün Öncesi Piyasası Süreçleri Piyasanın süreçleri uygulama üzerinden görüntülenir. 1) Sistem Zamanı; Piyasa süreçlerinin işletilmesinde dikkate alınan saattir. NOT: Teklif girişlerinde ve piyasa ile alakalı diğer işlemlerde, kişisel bilgisayarın saati yerine sistem zamanının dikkate alınması hataların önlenmesini sağlayacaktır. 2) Sistem süreçlerinin işlemde olup olmadıkları anlaşılabilir. a. Açık ya da kapalı sütununda herhangi bir simge bulunmaması durumunda ilgili süreçlerle alakalı işlem yapılamayacağı, b. Açık sütununda bulunan simgesi, sürecin işlemde olduğu ve süreçle alakalı işlemlerin yapılabileceği, c. Kapalı sütununda bulunan simgesi, sürecin tamamlanmış olduğu ve süreçle alakalı hiçbir işlemin yapılamayacağı, d. Açık ya da kapalı sütunlarında bulunan simgesi, süreçlerin açılma/kapanma aşamasında olduğu ve bu dönemde herhangi bir işlem yapılamayacağı anlamına gelir. 12

17 6.5.2 Olay Tarihçesi Şekil 15: Gün Öncesi Piyasası Olay Tarihçesi Katılımcı adına kayıtlı MMS sistemi için yetkilendirilmiş kullanıcıların gerçekleştirdiği tüm işlemlere ve sistemde gerçekleşen olaylara ait bilgiler görüntülenir. 1. Mesaj tarihi; görüntülenmek istenen tarih için filtreleme yapılır. 2. Kullanıcı Süzgeci; kullanıcılar ve sistem hareketlerinin görüntülenmesi için filtreleme yapılır. 3. Hareket Süzgeci; Olay tarihçesinde yer alan tüm hareketler içerisinden belirli bir olayın filtrelenmesi için kullanılır. 4. Piyasa İşletmecisine mesaj yazılır. Mesaj ekranı şekildeki gibidir Katılımcı Mesaj Ekranı Şekil 16: Katılımcı Mesaj Ekranı 13

18 Piyasa işletmecisine mesaj ekranı aracılığı ile yazılı başvuru yapılabilir. Yazılan sistem mesajının cevabı uygulama ekranlarının alt bölümünde bulunan mesaj başlığı altında görüntülenir Teknik İşlem Kaydı Şekil 17: Teknik İşlem Kaydı 1. Teknik işlem kaydının tarihi seçilir. 2. Katılımcı bünyesinde bulunan kullanıcı adı ekranda görüntülenir. 3. Önem derecesi Bilgi, Hata, Uyarı, Tehlikeli olarak belirlenmiş kayıtların isteğe göre filtrelenmesi sağlanır. 4. Kayıtlar bulundukları kategoriye göre filtrelenir. (Örn: Enerji teklifi, ikili anlaşma) 5. İlgili kayıt ile alakalı detay bilgileri görüntülenir. 6. Alınan hata mesajları daha koyu renkle görüntülenir. Hataya ait daha detaylı bilgi almak için kayıt detayları incelenebilir Teknik İşlem Kaydı Detaylar Şekil 18: Teknik İşlem Kaydı Detaylar Özeti görülen kayıt için daha detaylı bilgi görülür. Detay kaydı içerisinde gerçekleşme zamanı, kaydın kimin tarafından oluşturulduğu ve gerçekleşen olay hakkında kısa bilgiler görülür. Geri butonu kullanılarak Teknik İşlem Kaydı sayfasına geri dönülür. 14

19 6.5.4 Sistem Parametreleri Şekil 19: Gün Öncesi Piyasası Sistem Parametreleri Başlangıç tarihi olarak belirlenen tarih için sistem parametrelerinin görüntülendiği bölümdür. Mevcut sistemde Şekil 19 da görüldüğü gibi; a. İkili anlaşmalar en fazla 60 gün sonrasına kadar bildirilebilir, b. Erken teklif bildirimi en fazla 5 gün sonrasına kadar yapılabilir, c. Bir teslim günü için maksimum 50 adet blok teklif verilebilir, d. Bir teslim günü için maksimum 10 adet esnek teklif verilebilir, e. Bir saat için katılımcı en fazla LOT enerji alabilir ya da satabilir Tatil Günleri 15

20 Şekil 20: Gün Öncesi Piyasası Resmi Tatil Günleri Sisteme önceden kaydedilmiş olan tatil günleri buradan görüntülenir. Görülen resmi tatil günlerinden bir önceki gün teminat yetersizliği nedeniyle piyasa dışında kalan katılımcılar resmi tatil günleri süresince piyasa dışında kalmaya devam edeceğinden; resmi tatil günlerinden önce teminat kontrolüne daha fazla dikkat edilmelidir. 1. Yıl seçimi yapılarak geçmişe dönük olarak tatil günleri ve tarihleri görülür. 2. Hafta sonu ve tatil seçenekleri ile sadece hafta sonlarına ait tarihler ya da seçilmiş olan yıl için resmi tatillere ait tarihler görülür Yaz Saati Uygulaması Şekil 21: Yaz Saati Uygulaması Gün ışığından daha fazla yararlanmak amacıyla uygulanan yaz saati uygulamasına sistemin geçiş tarihi, geçişin yapılacağı saat ve uygulamanın hangi şekilde (yazdan-kışa/ kıştan-yaza) yapılacağı görülür. Yaz saati uygulamasında görülen tarihlerdeki teslim günü için ticaret saatlerinde değişiklik olacağından (Kıştan yaza 23 saat Yazdan kışa 25 saat) daha dikkatli teklif verilmelidir. 16

21 6.6 İletim Sistemi İşletmecisi Menüsü Şekil 22: Gün Öncesi Piyasası İletim Sistemi İşletmecisi Menüsü Bölgeli sistem kullanımına geçildiğinde, Sistem işletmecisi ( TEİAŞ) tarafından bölgeler arası iletim sınırları girilecektir. Kullanımda tek bölge (Türkiye) olduğu için bu menü aktif değildir. 6.7 Piyasa İşletmecisi Menüsü Şekil 23:Gün Öncesi Piyasası Piyasa İşletmecisi Menüsü Piyasa işletmecisi menüsü altında; a. Katılımcıya ait kabul edilmiş ya da edilmemiş tekliflerin görüntülendiği ticari işlem onayları, b. Katılımcıya ait Gerekli Nakit ve Toplam Teminat miktarları ile firmanın sahip olduğu nakit ve diğer teminat miktarlarına ait bilgiler, c. EPDK tarafından belirlenen minimum ve maksimum fiyat sınırlarına ait bilgiler, d. Yabancı para birimlerinin Türk lirasına çevriminde kullanılan TCMB döviz (Dolar $, Euro ) alış kur değerleri görüntülenir Ticari İşlem Onayları 17

22 Şekil 24: Gün Öncesi Piyasası Ticari İşlem Onayları Ticari İşlem Onaylarının üst satırında bulunan combo-boxlar ticari işlem onaylarının filtrelenmesinde kullanılırlar. 1. Ticari İşlem Onaylarının görüntüleneceği tarih seçilir. 2. Tüm tekliflere ait Ticari İşlem Onaylarından Saatlik Teklif, Blok Teklif, Esnek Teklif olarak istenen teklif türüne göre filtreleme işlemi yapılır. 3. Teklif Bölgesi, çoklu bölge kullanımı durumunda Ticari İşlem Onaylarının bölgelere göre filtrelenmesi gerçekleştirilir. Şu anda tek bölge (Türkiye) kullanımda olduğu için filtre yapılamamaktadır. 4. Ticaret Aralığı; 24 saatlik Ticari İşlem Onaylarından istenilen ticaret aralığı filtrelenerek görüntülenir. 5. İtiraz Filtresi; Ticari işlem onaylarından itiraz edilmiş olan teklifler, itirazı piyasa işlemecisi tarafından cevaplamış olan teklifler, itiraz edilmemiş olan teklifler filtrelenerek görüntülenir. 6. Gizle; Aynı satırda bulunan ve verilmiş olan teklifin detayının saklanmasını sağlar. 7. Göster; Aynı satırda bulunan ve verilmiş olan teklifin detayının görüntülenmesini sağlar. 8. İtiraz; Hizasında bulunan Ticari İşlem Onayında yanlışlık olduğunun düşünülmesi durumunda Ticari İşlem Onayına itiraz edilmek için kullanılır. Her ticaret günü için Ticari İşlem Onaylarının incelenmesi ve gerekirse itiraz edilebilmesi için belirlenen itiraz sürecinde kullanılabilir. İtiraz butonu genellikle alış- satış tekliflerinin dikkatsizlik sonucu ters yönlü (satış yerine alış gibi vb.) girilmesinde ve interpolasyon nedeniyle girilen teklif miktarı ile Ticari İşlem Onayındaki miktar arasında fark olması durumunda kullanılmaktadır. a. İnterpolasyondan kurtulmak için verilecek olan teklifler mümkün olduğunca kademelendirilerek verilmelidir. (Örn: Şekil 33) 18

23 6.7.2 Teminat Şekil 25: Gün Öncesi Piyasası Teminat Ekranı Mevcut teminat miktarı, gerekli teminat miktarından büyük ya da eşit ise miktarın görüntülendiği satır beyaz fon rengine sahip iken, mevcut teminat miktarı gerekli teminat miktarından küçük ise teminat miktarlarının görüntülendiği satır turuncu fon rengine sahiptir. Teminat satırı beyaz fon renginde ise katılımcının teminatı yeterlidir. Teminat satırı turuncu fon renginde ise katılımcının teminatı yetersizdir. 1. Kontrol edilmek istenen teslim günü tarihi seçilir. 2. Katılımcıya ait Nakit ve Toplam teminat bilgileri görülebilir. 3. Katılımcıların piyasada işlem yapabilmesi için gerekli Nakit ve Toplam teminat miktarı görülebilir Taban/Tavan Fiyat Belirle Şekil 26: Tavan/ Tavan Fiyat Belirleme Kullanımda olan minimum (O TL) ve maksimum fiyat limitlerinde (2000 TL) herhangi bir değişiklik olduğunda, yeni fiyatların değerleri ve geçerli olacakları tarih görüntülenir. 19

24 6.7.4 Kur Şekil 27: Gün Öncesi Piyasası Kur Ekranı 1. Tarihe göre sıralanmış kur gösterimi Para Birimi (dolar $, Euro ) cinsinden filtrelenir. 2. Başlama Zamanı, gösterilmesi istenen tarih aralığı için başlangıç tarihi seçilir. 3. Bitiş Zamanı, gösterilmesi istenen tarih aralığı için bitiş tarihi seçilir. 6.8 Katılımcı Menüsü Ekranları Şekil 28: Gün Öncesi Piyasası Katılımcı Menüsü Gün öncesi piyasası ana sayfasından Saatlik Teklif bölümü seçildiğinde karşımıza Saatlik Teklif sayfası gelecektir. 20

25 6.8.1 Blok Teklif Tanımı Şekil 29: Blok Teklif Tanımı 1. Blok tanımın geçerli olacağı tarih seçilerek ilgili gün için tanımlanan blok teklifler görüntülenir. 2. Yeni blok teklif tanımlanır. Yeni blok teklif tanımı ekranı Şekil 30 da görülmektedir. 3. Tanımlanmış olan blok teklif üzerinde bazı veriler için düzenleme/güncelleme yapılır. Blok teklif tanımı güncelleme ekranı Şekil 31 de görülmektedir. 4. Mevcut blok teklif tanımları kullanımda olmamaları durumunda karışıklıkları önlemek amacıyla sistemden silinirler Yeni Blok Teklif Tanımı Şekil 30: Yeni Blok Teklif Tanımı Ekranı 21

26 Ekrandaki tüm bölümler aktif olup, bölümlerin doğru şekilde doldurulması gerekmektedir. 1. Yeni tanımlanacak olan blok teklif bu bölümde belirtilecek isim ile gösterilir. 2. Katılımcıya ait kısa ad görülür. 3. Blok teklif tanımının geçerli olacağı süreye ait başlangıç tarihi belirlenir. 4. Blok teklif tanımının geçerli olacağı süreye ait bitiş tarihi belirlenir. 5. Blok teklifin geçerli olacağı ticaret aralığının başlangıcı belirlenir. (ÖRN: 8-24) 6. Blok teklifin geçerli olacağı ticaret aralığının sonu belirlenir. (ÖRN: 8-24) 7. Blok teklif tanımı kaydedilir. 8. Blok teklif tanımı kaydedilmeden menüden çıkılır Blok Teklif Tanımı Düzeltme Şekil 31: Blok Teklif Tanımı Düzenleme Ekranı Düzenleme ekranında sadece isim ve teklifin geçerlilik süresinin bitiş tarihi aktif olup, tanımda yapılabilecek değişiklikler sınırlandırılmıştır. Değişiklik ekranının yeterli değişikliği sağlamaması durumunda eski blok tanımı kayıtlardan silinerek yeni blok tanımı oluşturulmalıdır. 1. Mevcut blok tanımının ismi değiştirilir. 2. Katılımcıya ait kısa ad görülür. 3. Blok teklif tanımının geçerli olacağı süreye ait başlangıç tarihi görüntülenir. Üzerinde değişiklik yapılamaz. 4. Blok teklif tanımının geçerli olacağı süreye ait bitiş tarihi belirlenir. İstenilen tarihe güncellenebilir. 5. Blok teklifin geçerli olacağı ticaret aralığının başlangıcı görüntülenir. Üzerinde herhangi bir değişiklik yapılamaz.(örn: 0-6) 6. Blok teklifin geçerli olacağı ticaret aralığının sonu görüntülenir. Üzerinde herhangi bir değişiklik yapılamaz. (ÖRN: 0-6) 7. Blok teklif tanımı kaydedilir. 8. Blok teklif tanımı kaydedilmeden menüden çıkılır. 22

27 6.8.2 Saatlik Teklifler Şekil 32: Saatlik Teklif Ekranı 1. Saatlik teklifin görüleceği teslim tarihi seçilir. 2. Katılımcının kendi kısa adı ekranda görüntülenir. 3. Teklifin verileceği teklif bölgesi seçimi yapılır. Mevcut kullanımda tek bölge (Türkiye 1) olduğu için şu anda aktif değildir. 4. Aynı teslim günü için verilen teklif; her güncellemede yeni bir versiyon ile sisteme kaydedilir. a. Eşleştirmede teklifin son versiyonu geçerlidir. b. Eski versiyonların görüntülenmesi versiyon filtresi ile gerçekleştirilir. 5. Yeni saatlik teklif vermek için kullanılır. Yeni saatlik teklif ekranı Şekil 33 de görülmektedir. 6. Sisteme kaydedilmiş olan mevcut teklifin hangi teslim günü için verildiği ve geçerli olup olmadığı görülür. 7. Mevcut olan saatlik teklifin detayları görüntülenir. Detaylar menüsünden mevcut teklif üzerinde güncelleme, kopyalama işlemleri gerçekleştirilir. Saatlik teklif detaylar ekranı Şekil 34 de görülmektedir. 8. Sisteme kaydedilmiş olan teklif iptal edilir Yeni Saatlik Teklif Girişi 23

28 Şekil 33: Yeni Saatlik Teklif Girişi 1. Saatlik teklifin verileceği teslim tarihi seçilir. 2. Katılımcının kendi kısa adı ekranda görüntülenir. 3. Teklifin verileceği ticaret bölgesinin seçimi yapılır. Mevcut kullanımda tek bölge (Türkiye 1) olduğu için şu anda aktif değildir. 4. Teklifin verileceği para birimi belirlenir. Varsayılan olarak ayarlanılan para birimi tercihi değiştirilir. 5. Teklife ait veri girişi yapıldıktan sonra, teklifin sisteme kaydedilmesini sağlar ve mevcut ekran görüntülenmeye devam eder. 6. Teklife ait veri girişi yapıldıktan sonra, teklifin sisteme kaydedilmesini sağlar ve mevcut ekrandan ayrılıp saatlik teklif ana ekranının görüntülenmesi sağlanır. 7. Teklife ait veri girişi yapıldıktan sonra belirlenecek olan başka bir teslim tarihi için aynı teklif sisteme kaydedilir. 8. Yeni saatlik teklif girişinde indirme özelliği pasiftir. Teklif sisteme kaydedildikten sonra indirme menüsü aktif olur. 9. Yapılan tüm girişler, değişiklikler sisteme kaydedilmeden bir önceki ekrana dönülür. 10. Simgesi yeni fiyat seviyesi oluşturulabilmesine olanak sağlar. 11. Simgesi ile mevcut fiyat seviyesi için oluşturulan alan ve alan içerisinde bulunan değerler silinir. Fiyat seviyesi silindikten sonra sisteme kayıt işlemi gerçekleştirilmelidir. Yeni saatlik teklif verileceği için versiyon numarası 0 olarak görülecektir. Yeni teklif girişi tamamlandığında versiyon 1 olarak güncellenecektir Saatlik Teklif Detaylar 24

29 Şekil 34: Saatlik Teklif Detaylar 1. Saatlik teklifin verildiği teslim tarihi görülür. 2. Katılımcının kendi kısa adı ekranda görüntülenir. 3. Teklifin verildiği ticaret bölgesi görüntülenir/güncellenir. Mevcut kullanımda tek bölge (Türkiye 1) olduğu için şu anda aktif değildir. 4. Teklif yeni verildiği için versiyon 1 olarak güncellenmiştir. Teklif üzerinde yapılacak yeni değişikliklerden sonra versiyon, her değişiklik için sırayla artacaktır. 5. Verilmiş olan teklifin para birimleri görülür, varsayılan olarak ayarlanılan para birimi tercihi değiştirilir. 6. Teklif üzerinde değişiklik ya da yeni veri girişi yapıldıktan sonra teklifin sisteme kaydedilmesini sağlar ve mevcut ekran görüntülenmeye devam eder. 7. Teklif üzerinde değişiklik ya da yeni veri girişi yapıldıktan sonra teklifin sisteme kaydedilmesini sağlar ve mevcut ekrandan ayrılıp saatlik teklif ana ekranının görüntülenmesi sağlanır. 8. Teklife ait veri girişi yapıldıktan sonra belirlenecek olan başka bir teslim tarihi için aynı teklif sisteme kaydedilir. 9. Mevcut saatlik teklifin verilerini içeren XML dosyası indirilir. 10. Simgesi yeni fiyat seviyesi oluşturulabilmesine olanak sağlar. 11. Simgesi ile mevcut fiyat seviyesi için oluşturulan alan ve alan içerisinde bulunan değerler silinir. Fiyat seviyesi silindikten sonra sisteme kayıt işlemi gerçekleştirilmelidir. 25

30 6.8.3 Esnek Teklifler Şekil 35: Esnek Teklif Ekranı 1. Esnek teklifin görüleceği teslim tarihi seçilir. 2. Katılımcının kendi kısa adı ekranda görüntülenir. 3. Teklifin verileceği teklif bölgesi seçimi yapılır. Mevcut kullanımda tek bölge (Türkiye 1) olduğu için şu anda aktif değildir. 4. Aynı teslim günü için verilen teklif; her güncellemede yeni bir versiyon ile sisteme kaydedilir. a. Eşleştirmede teklifin son versiyonu geçerlidir. b. Eski versiyonların görüntülenmesi versiyon filtresi ile gerçekleştirilir. 5. Yeni esnek teklif vermek için kullanılır. Yeni esnek teklif ekranı Şekil 36 da görülmektedir. 6. Sisteme kaydedilmiş olan mevcut teklifin hangi teslim günü için verildiği ve geçerli olup olmadığı görülür. 7. Mevcut olan esnek teklifin detayları görüntülenir. Detaylar menüsünden mevcut teklif üzerinde güncelleme, kopyalama işlemleri gerçekleştirilir. Esnek teklif detaylar ekranı Şekil 37 de görülmektedir. 8. Sisteme kaydedilmiş olan teklif iptal edilir Yeni Esnek Teklif Girişi Şekil 36: Yeni Esnek Teklif Girişi 26

31 1. Esnek teklifin verileceği teslim tarihi seçilir. 2. Katılımcının kendi kısa adı ekranda görüntülenir. 3. Teklifin verileceği ticaret bölgesi seçimi yapılır. Mevcut kullanımda tek bölge (Türkiye 1) olduğu için şu anda aktif değildir. 4. Verilmiş olan teklifin para birimleri görülür, varsayılan olarak ayarlanılan para birimi tercihi değiştirilir. 5. Teklife ait veri girişi yapıldıktan sonra, teklifin sisteme kaydedilmesini sağlar ve mevcut ekran görüntülenmeye devam eder. 6. Teklife ait veri girişi yapıldıktan sonra, teklifin sisteme kaydedilmesini sağlar ve mevcut ekrandan ayrılıp esnek teklif ana ekranının görüntülenmesi sağlanır. 7. Teklife ait veri girişi yapıldıktan sonra belirlenecek olan başka bir teslim tarihi için aynı teklif sisteme kaydedilir. 8. Yeni esnek teklif girişinde indirme özelliği pasiftir. Teklif sisteme kaydedildikten sonra indirme menüsü aktif olur. 9. Yapılan tüm girişler, değişiklikler sisteme kaydedilmeden bir önceki ekrana dönülür. 10. Simgesi yeni teklif oluşturma alanı görüntülenmesini sağlar. 11. Simgesi ile yeni esnek teklif veri girişi için görüntülenen alan ve veriler silinir. Teklif silindikten sonra sisteme kayıt işlemi gerçekleştirilmelidir. Yeni esnek teklif verileceği için versiyon numarası 0 olarak görülecektir. Yeni teklif girişi tamamlandığında versiyon 1 olarak güncellenecektir Esnek Teklif Detaylar Şekil 37: Esnek Teklif Detaylar 1. Esnek teklifin verildiği teslim tarihi görüntülenir. 2. Katılımcının kendi kısa adı ekranda görüntülenir. 3. Teklifin verileceği ticaret bölgesi görülür. Mevcut kullanımda tek bölge (Türkiye 1) olduğu için şu anda aktif değildir. 27

32 4. Teklif yeni verildiği için versiyon 1 olarak güncellenmiştir. Teklif üzerinde yapılacak yeni değişikliklerden sonra versiyon her değişiklik için artacaktır. 5. Verilmiş olan teklifin para birimleri görülür, varsayılan olarak ayarlanılan para birimi tercihi değiştirilir. 6. Teklif üzerinde değişiklik ya da yeni veri girişi yapıldıktan sonra, teklifin sisteme kaydedilmesini sağlar ve mevcut ekran görüntülenmeye devam eder. 7. Teklif üzerinde değişiklik ya da yeni veri girişi yapıldıktan sonra, teklifin sisteme kaydedilmesini sağlar ve mevcut ekrandan ayrılıp esnek teklif ana ekranının görüntülenmesi sağlanır. 8. Teklif üzerinde değişiklik ya da yeni veri girişi yapıldıktan sonra, belirlenecek olan başka bir teslim tarihi için aynı teklif sisteme kaydedilir. 9. Mevcut esnek teklifin verilerini içeren XML dosyası indirilir. 10. Yapılan tüm girişler, değişiklikler sisteme kaydedilmeden bir önceki ekrana dönülür. 11. Simgesi yeni teklif oluşturma alanı görüntülenmesini sağlar. 12. Simgesi ile yeni esnek teklif veri girişi için görüntülenen alan ve veriler silinir. Teklif silindikten sonra sisteme kayıt işlemi gerçekleştirilmelidir Blok Teklifler Şekil 38: Blok Teklif Ekranı 1. Blok teklifin görüleceği teslim tarihi seçilir. 2. Katılımcının kendi kısa adı ekranda görüntülenir. 3. Aynı teslim günü için verilen teklif; her güncellemede yeni bir versiyon ile sisteme kaydedilir. a. Eşleştirmede teklifin son versiyonu geçerlidir. b. Eski versiyonların görüntülenmesi versiyon filtresi ile gerçekleştirilir. 4. Yeni blok teklif vermek için kullanılır. Yeni blok teklif ekranı Şekil 39 da görülmektedir. 5. Sisteme kaydedilmiş olan mevcut teklifin hangi teslim günü için verildiği ve geçerli olup olmadığı görülür. 6. Mevcut olan blok teklifin detayları görüntülenir. Detaylar menüsünden mevcut teklif üzerinde güncelleme, kopyalama işlemleri gerçekleştirilir. Blok teklif detaylar ekranı Şekil 40 da görülmektedir. 28

33 7. Sisteme kaydedilmiş olan teklif iptal edilir Yeni Blok Teklifi Girişi Şekil 39: Yeni Blok Teklif Verme 1. Blok teklif ekranı açıldığında belirlenecek teslim tarihi ile teklif verilmek istenen ya da mevcut blok teklifler üzerinde işlem yapılmak istenen tarih görülür. 2. Katılımcının kendi kısa adı ekranda görüntülenir. 3. Verilmiş olan teklifin para birimleri görülür, varsayılan olarak ayarlanılan para birimi tercihi değiştirilir. 4. Yeni giriş yapılacak teklif için belirlenen başlangıç saati ile daha önceden tanımı yapılmış olan blok tekliflerden ilgili saati içeren blok teklifler filtrelenir. 5. Yeni giriş yapılacak teklif için belirlenen bitiş saati ile daha önceden tanımı yapılmış olan blok tekliflerden ilgili saati içeren blok teklifler filtrelenir. 6. Teklife ait veri girişi yapıldıktan sonra teklifin sisteme kaydedilmesini sağlar ve mevcut ekran görüntülenmeye devam eder. 7. Teklife ait veri girişi yapıldıktan sonra teklifin sisteme kaydedilmesini sağlar ve mevcut ekrandan ayrılıp blok teklif ana ekranının görüntülenmesi sağlanır. 8. Teklife ait veri girişi yapıldıktan sonra belirlenecek olan başka bir teslim tarihi için aynı teklif sisteme kaydedilir. 9. Yeni blok teklifi girişinde indirme özelliği pasiftir. Teklif sisteme kaydedildikten sonra indirme menüsü aktif olur. 10. Yapılan tüm girişler, değişiklikler sisteme kaydedilmeden bir önceki ekrana dönülür. 11. Simgesi yeni teklif oluşturma alanı görüntülenmesini sağlar. 12. Belirlenmiş tarih için belirlenen başlangıç-bitiş saatlerini içeren blok teklif tanımlarından istenilen tanım seçilir. 13. Blok teklifin hangi ticari bölge için verileceği belirlenir. Mevcut kullanımda tek bölge (Türkiye 1) olduğu için şu anda aktif değildir. 14. Blok teklifin başka bir blok teklife bağlanıp bağlanmayacağı belirlenir. Bağlı teklifte bir seçim bulunmadığında verilecek teklifin eşleştirilmesi sadece girilen fiyat miktar ikilisine bağlı iken, 29

34 bağlı teklif oluşturulması durumunda fiyat-miktar ikilisinin yanında belirlenen bağlı teklifin kabul edilmesi şartına da bağlı hale gelmiştir. 15. Simgesi ile yeni blok teklif veri girişi için görüntülenen alan ve veriler silinir. Teklif silindikten sonra sisteme kayıt işlemi gerçekleştirilmelidir. Yeni blok teklif verileceği için versiyon numarası 0 olarak görülecektir. Yeni teklif girişi tamamlandığından versiyon 1 olarak güncellenecektir Blok Teklif Detaylarını Görüntüleme Şekil 40: Blok Teklif Detayı 1. Blok teklifin verildiği teslim tarihi görülür. 2. Katılımcının kendi kısa adı ekranda görüntülenir. 3. Blok teklifin verildiği ticaret bölgesi görülür. Mevcut kullanımda tek bölge (Türkiye 1) olduğu için şu anda aktif değildir. 4. Teklif yeni verildiği için versiyon 1 olarak güncellenmiştir. Teklif üzerinde yapılacak yeni değişikliklerden sonra versiyon, her değişiklik için artacaktır. 5. Verilmiş olan teklifin para birimleri görülür, varsayılan olarak ayarlanılan para birimi tercihi değiştirilir. 6. Teklif üzerinde değişiklik ya da yeni veri girişi yapıldıktan sonra, teklifin sisteme kaydedilmesini sağlar ve mevcut ekran görüntülenmeye devam eder. 7. Teklif üzerinde değişiklik ya da yeni veri girişi yapıldıktan sonra, teklifin sisteme kaydedilmesini sağlar ve mevcut ekrandan ayrılıp blok teklif ana ekranının görüntülenmesi sağlanır. 8. Teklif üzerinde değişiklik ya da yeni veri girişi yapıldıktan sonra belirlenecek olan başka bir teslim tarihi için aynı teklif sisteme kaydedilir. 9. Mevcut blok teklifin verilerini içeren XML dokümanı indirilir. 10. Değişiklikler sisteme kaydedilmeden bir önceki ekrana dönülür. 30

35 11. Simgesi yeni teklif oluşturma alanı görüntülenmesini sağlar. 12. Mevcut blok teklifin tanımı değiştirilmek istendiğinde bu combo-box kullanılır. Mevcut blok teklif tanımlarından istenilen tanım seçilerek blok teklif güncellenir. 13. Blok teklifin verildiği ticari bölge değiştirilir. Mevcut kullanımda tek bölge (Türkiye 1) olduğu için şu anda aktif değildir. 14. Blok teklifin başka bir blok teklife bağlanıp bağlanmayacağı belirlenir. Bağlı teklifte bir seçim bulunmadığında verilecek teklifin eşleştirilmesi sadece girilen fiyat miktar ikilisine bağlı iken, bağlı teklif oluşturulması durumunda fiyat- miktar ikilisinin yanında belirlenen bağlı teklifin kabul edilmesi şartına da bağlı hale gelmiştir. 15. Simgesi ile yeni blok teklif veri girişi için görüntülenen alan ve veriler silinir. Teklif silindikten sonra sisteme kayıt işlemi gerçekleştirilmelidir İkili Anlaşma Şekil 41: Yeni İkili Anlaşma Giriş Ekranı 1. İkili anlaşmanın teslim tarihi belirlenir. 2. Verileri (Değerler, Anlaşma karşı tarafı) girilmiş olan anlaşma sisteme kaydedilir. 3. Verileri (Değerler, Anlaşma karşı tarafı) girilmiş olan anlaşma belirlenecek olan başka bir teslim tarihi için sisteme kaydedilir. 4. İkili anlaşmanın yapılacağı katılımcı buradan seçilir. 5. Simgesi yapılacak her ikili anlaşma için veri girişi bölümünün görüntülenmesi sağlanır. 6. Simgesi ile ikili anlaşma veri girişi için görüntülenen alan ve veriler silinir, girişin iptal edilmesi sağlanır. 7. Teklifi giren katılımcının bulunduğu ticaret bölgesi seçilir. Mevcut kullanımda tek bölge (Türkiye 1) olduğu için şu anda aktif değildir. 8. Anlaşmanın karşı tarafındaki katılımcının bulunduğu ticaret bölgesi seçilir. Mevcut kullanımda tek bölge (Türkiye 1) olduğu için şu anda aktif değildir. 9. İkili anlaşmaya ait 24 saatlik veriler girilir. Alış yönünde olması durumunda değerler pozitif yazılırken, satış yönünde olması durumunda değerler negatif olarak yazılır. 10. Anlaşmanın karşı tarafındaki katılımcının girmiş olduğu değerler görüntülenir. 31

36 11. Anlaşmanın iki tarafı da aynı değerleri ters işlem yönünde girmiş ise bu bölümde simgesi görülür ve anlaşma geçerli sayılır. İki tarafın girmiş olduğu değerler birbirinin tersi yönünde görülür. Birisi alış yönünde iken, diğeri satış yönündedir. ( ÖRN Katılımcı A= 300 LOT, Katılımcı B= -300 LOT ) Anlaşmanın iki tarafı da aynı değerleri girer ise anlaşma geçerli kabul edilir ve karşı tarafın değerleri Turuncu renkli gösterilirken, geçerli bölümünün altında simgesi görüntülenir. 7 VPN YAZILIMI KURULUMU Gün Öncesi Piyasası sisteminin güvenliğini sağlamak, güvenli ağ bağlantısı sağlayabilmek amacıyla VPN bağlantı yazılımı kullanılmaktadır. 7.1 WİNDOWS İŞLETİM SİSTEMİ VPN YAZILIMI KURULUMU EPİAŞ yetkilileri tarafından sıkıştırılmış şekilde gönderilen VPN istemci yazılım klasörü klasör haline getirilmelidir. Eğer yazılım klasörü sıkıştırılmamışsa bu madde dikkate alınmamalıdır. Şekil 42:Yazılımı Kurulum Dokümanı Klasör içerisinde bulunan vpnclient_setup.exe dosyasına çift tıklanarak kuruluma başlanır. 32

37 Şekil 43:VPN Programı Kurulum Dosyası Çıkan ilk ekranda ilerlemek için Next butonu tıklanır. Şekil 44:VPN Kurulum Aşama 1 Kurulumun yapılacağı adres seçimi istenmektedir. Adresin değiştirilmemesi tavsiye edilir. 33

38 Şekil 45:VPN Kurulum Aşama 2 Lisans sözleşmesinin kabul edilmesi gerekmektedir. Bu bölümde sözleşme Yes butonuna tıklanarak kabul edilip ilerlenir. Şekil 46: VPN Kurulum Aşama 3 Programın başlat menüsünde bulunacağı yerle ilgili gelen ekranda default ayar seçilmesi önerilmektedir. Bu bölümde Next butonuna tıklanarak ilerlenir. 34

39 Şekil 47: VPN Kurulum Aşama 4 Şekil 48: VPN Kurulum Aşama 5 Yükleme işlemi başladığında şekil 48 görüntülenir. 35

40 Şekil 49: VPN Kurulum Aşama 6 Kurulumun son aşamasında gelen ekranda bilgisayarınızın Restart edilmesi için seçenek bulunmaktadır. a) Yes, I want seçeneği seçilerek bilgisayarın yeniden başlatılması sağlanır. Açık belge veya kaydedilmemiş çalışmalar var ise bunların kaydedilip bilgisayarın yeniden başlatılması önerilir. b) No, I will seçeneği seçilerek bilgisayarın daha sonra yeniden başlatılması sağlanır VPN ISTEMCI YAZILIM AYARLARI Şekil 50: VPN Ayarları Aşama 1 36

41 VPN Client Programı kurulup bilgisayar yeniden başlatıldıktan sonra VPN Client programı çalıştırılır. Şekil 51: VPN Ayarları Aşama 2 Connection Entries menüsünden New seçeneği seçilerek yeni bir bağlantı oluşturulur. Şekil 52: VPN Ayarları Aşama 3 37

42 Görüntülenen ekranda belirtilen yerlere aşağıdaki veriler girilir. a) Connection Entry kısmında bağlantı adı istenildiği gibi isimlendirebilir. b) Host kısmına IP adresini girilir. c) Group Authentication sekmesi işaretli olmalıdır. Bu kısımdaki Name alanına şekilde görüldüğü gibi MMS_RA, Password alanına wersdfxcv234. yazılır. Yukarıda belirtilen değerler doğru olarak girildikten sonra SAVE butonu tıklanarak bilgiler kaydedilir. Şekil 53: VPN Ayarları Aşama 1 Oluşturulmuş olan bağlantı seçilerek sol köşedeki Connect butonu tıklanır. Şekil 54: VPN Ayarları Aşama 1 38

43 Connect tuşuna bastıktan sonra görüntülenen pencerede bulunan USERNAME ve PASSWORD alanlarına EPİAŞ yetkilileri tarafından bildirilmiş Kullanıcı adı ve şifre girilir. OK butonu tıklandıktan sonra kullanıcı adı ve şifre doğru ise VPN client programı bağlantıyı kurmak için gerekli işlemleri yapmaya başlar. Bağlanma esnasında hata vermediği müddetçe herhangi bir işlem yapılmaz. Şekil 55: VPN Ayarları Aşama 7 Bağlantı sağlıklı kurulduğunda görev araç çubuğundaki Cisco VPN programına ait kilit ikonu daha öncesinde açık iken kapalı konuma gelir VPN Bağlantı Kontrolü Bağlantının sağlıklı kurulup kurulmadığı opsiyonel olarak IP kontrol edilerek anlaşılır. Kontrol için aşağıdaki adımlar gerçekleştirilir. a) İlk olarak Başlat menüsünden Çalıştır menüsü seçilir. 39

44 Şekil 56: VPN Bağlantı Kontrolü-1 b) Görüntülenen Pop-up Çalıştır ekranına CMD yazılıp Tamam butonu tıklanarak DOS ekranına erişim sağlanır. Şekil 57: VPN Bağlantı Kontrolü-2 c) Görüntülenen DOS ekranında nslookup yazıp Enter a basıldığında kullanımda olunan bilgisayarın IP si görüntülenecektir. d) VPN bağlantısı doğru şekilde kurulduğunda alınacak IP değerleri ( ).x şeklinde olacaktır. IP bundan farklı ise bağlantı kurulamamış demektir VPN Bağlantısını Sonlandırma VPN bağlantısını iki farklı şekilde sonlandırılır; a) Masaüstünde görev çubuğundaki kilit işaretinin üzerinde sağ tıklayıp Disconnect seçeneğini işaretlenerek VPN bağlantısını sonlandırılır. 40

45 Şekil 58: VPN Bağlantı Sonlandırma-1 b) VPN Client programı üzerinde Disconnect tuşunu işaretleyerek VPN bağlantısı sonlandırılır. Şekil 59: VPN Bağlantı Sonlandırma APPLE İOS İŞLETİM SİSTEMİ Apple cihaz kullanıcıları tarafından işletim sisteminde bulunan VPN bağlantı ayarları düzenlendikten sonra MMS sistemine güvenli bağlantı sağlanabilmektedir Apple IOS İşletim Sistemi VPN İstemci Ayarları 41

46 Şekil 60: İOS Ayarlar Menüsü Ayarlar menüsü içerisinden VPN bölümü seçilir. VPN bölümü altından VPN Konfigürasyonu Ekle.. seçilerek yeni VPN bağlantısı oluşturulur. Şekil 61: İOS VPN Ayarlar Menüsü 42

47 Şekil 62: İOS VPN Konfigürasyonu VPN konfigürasyon ayarlarından IPSec başlığı seçilerek, başlık altında görülen bölümler doldurulur. Açıklama VPN bağlantısına verilen isim olup, istenilen isim verilir. Sunucu bölümüne girilir. Hesap bölümüne EPİAŞ yetkilileri tarafından verilen kullanıcı adı girilir. Gurup Adı olarak MMS_RA girilir. Sır olarak wersdfxcv234. girilir. Yukarıda belirtilen bilgiler ilgili bölümlere girildikten sonra veriler kaydedilerek çıkılır. Şekil 63: İOS Tercihli VPN Ayarları 43

48 Yeni oluşturulan VPN ayarları tercihli olarak belirlenir. VPN bağlantısı açıldığında karşılaşılan kullanıcı adı ve parola bölümüne EPİAŞ yetkilileri tarafından bildirilen kullanıcı adı ve şifre girilerek bağlantı sağlanır. VPN bağlantısından sonra MMS sistemine erişim sağlanabilir. 44