FACEBOOK VE TWITTER GİBİ SOSYAL MEDYADAN ELDE EDİLEN BİLGİLERİN DELİL DEĞERİ

Transkript

1 FACEBOOK VE TWITTER GİBİ SOSYAL MEDYADAN ELDE EDİLEN BİLGİLERİN DELİL DEĞERİ Günümüzde internet, genellikle özel hayata ilişkin kişisel bilgilerin tutulduğu ve bu bilgilerin sosyal paylaşım sitelerinde paylaşıldığı bir ortam olarak karşımıza çıkmaktadır. Tüm dünyada her geçen gün internet vasıtası ile işlenen suçlar artmakta olup, bu doğrultuda sosyal medyaya ait bilgi ve belgeler de karşımıza delil olarak gelmektedir. İnternetin kullanımının yaygınlaşmasıyla paralel olarak İnternet kullanıcılarının hukuki sorumluluklarının hangi esaslara tabi olacağı, sosyal medyada yapılan paylaşımlar sebebiyle hukuki ve cezai sorumluluğun sınırları ve özellikle başkasına ait içeriği paylaşmanın hukuki sorumluluğu, dünyada olduğu gibi Türkiye de de önemli bir tartışma konusu olmuştur. Bu çalışmada internet üzerinden sosyal medyadan elde edilen bilgilerin delil değeri incelenecektir. 1. İNTERNET ÜZERİNDEN PAYLAŞIMLARIN SORUMLULUKLARI 5237 sayılı Türk Ceza Kanunu nun 6. maddesinde Basın ve yayın yolu deyimi; her türlü yazılı, görsel, işitsel ve elektronik kitle iletişim aracıyla yapılan yayınlar olarak tanımlanmıştır. TCK da; haberleşmenin gizliliğini ihlal, özel hayatın gizliliğini ihlal gibi suçların basın yoluyla işlenmesi durumunda aynı cezaya hükmedileceği, dolandırıcılık ve müstehcenlik gibi suçların basın yoluyla işlenmesi halinde ise nitelikli hal sayılıp daha fazla ceza öngörüldüğü görülmektedir. Örnek olarak; hakaret suçunun alenen yapılması nitelikli hal sayılmış ve daha fazla ceza öngörülmüştür. Basın yayın yolu ile yapılan yayınlar da alenen yayınlar kapsamındadır. İnternetten yapılan yayınların, TCK da yer alan tanımda geçen kitle iletişim araçları vasıtası ile yapılan yayınlar kategorisinden olduğu, dolayısıyla, internet yoluyla yapılan yayınların, basın yayın yoluyla yapılan yayınlar gibi, hatta verilen örneklerde olduğu gibi bazı suçlarda daha fazla hukuki ve cezai sorumluluk gerektirdiği anlaşılmaktadır. İnternet sayfasından bir yazı yayınlayan, tıpkı gazete ya da dergide yazı yayınlar gibi takipçilerine bu yazıyı neşretmiş olur ve konusu suç teşkil eden içerikten hukuki ve cezai sorumluluğu vardır sayılı İnternet Ortamında Yapılan Yayınların Düzenlenmesi ve Bu Yayınlar Yoluyla İşlenen Suçlarla Mücadele Edilmesi Hakkında Kanun un 4. maddesinde; İçerik sağlayıcı, internet ortamında kullanıma sunduğu her türlü içerikten sorumludur. Hükmü vardır. Gelişen internet teknolojisi çerçevesinde, sosyal medya vasıtasıyla içerik yayınlayan herkes içerik sağlayıcı konumunda sayılmaktadır. Dolayısıyla yayınlanan içerik sebebiyle yasa karşısında sorumluluk her zaman mevcuttur. Benzer şekilde bir gönderiyi paylaşan kişiler için de bu gönderinin içeriğini benimsediği ve bu içeriğin arkadaş listesinde yer alan tüm kişilere gitmesini amaçladığı düşünülebilir. Bu açıdan değerlendirildiğinde de hakaret ya da özel hayatın gizliliğini ihlal gibi konusu suç teşkil eden ya da uygunsuz içerikli bir gönderiyi arkadaşlarıyla paylaşan kişi sorumlu tutulabilecektir. Türk Ceza Kanunu nun Hakaret başlıklı 125. maddesinde; Bir kimseye onur, şeref ve saygınlığını rencide edebilecek nitelikte somut bir fiil veya olgu isnat eden veya sövmek suretiyle bir kimsenin onur, şeref ve saygınlığına saldıran kişi, üç aydan iki yıla kadar hapis veya adlî para cezası ile cezalandırılır. Mağdurun gıyabında hakaretin cezalandırılabilmesi için fiilin en az üç kişiyle ihtilat ederek işlenmesi gerekir. Hükmü vardır. Maddenin devamı Fiilin, mağduru muhatap alan sesli, yazılı veya görüntülü bir iletiyle işlenmesi halinde, yukarıdaki fıkrada belirtilen cezaya hükmolunur. Şeklindedir. Kanun maddesinde, suçun gerçek yolla işlenmesi ile sesli, yazılı ya da görüntülü bir iletiyle işlenmesi aynı kategoride değerlendirilmiştir. Aynı maddenin devamı; Mağdurun gıyabında hakaretin cezalandırılabilmesi için fiilin en az 3 kişiyle ihtilat ederek işlenmesi gerekir. Şeklindedir. Bu sebeple kişinin bir arkadaşına özel mesajla hakaret veya iftira içeren mesajı paylaşması durumunda suçun unsuru olan en az 3 kişiye ihtilat gerçekleşmeyecektir. Ancak üçten fazla kişiye veya tüm kullanıcılara (arkadaşlar listesinde bulunan 3 ten fazla kişiye) açık şekilde iletilmesi bu unsurun gerçekleşmesi için yeterli olacaktır. 1 / 5

2 Özellikle son yıllarda sosyal medya aracılığı ile hakaret sebebiyle birçok kişi adli para cezası ve hapis cezası gibi yaptırımlarla karşı karşıya kalmıştır. Buna örnek olarak, 2013 yılında yaşanan gezi olaylarında Başbakan a hakaret sebebiyle açılan davalar gösterilebilir. Bu davaların bir kısmı cezai yaptırımlarla neticelenmiştir. Sosyal medyadan hakarete somut bir örnek verecek olursak; Sakarya da geç kaldığı gerekçesiyle kendisini vize sınavına almayan öğretim üyesine bir paylaşım sitesinden hakaret içeren yorumlar yazdığı öne sürülen üniversite öğrencisi, Sakarya 4. Sulh Ceza Mahkemesi nce alenen hakeret suçundan TL adli para cezasına çarptırılmış, üniversite öğrencisine verilen ceza ertelenmiş ve 5 yıl süreyle denetim altında tutulması kararlaştırılmıştır. 2. SOSYAL MEDYA DELİLLERİNİN ELDE EDİLME YÖNTEMİ 12/01/2011 tarihinde yürürlüğe giren 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu 189. maddesinin 2. fıkrasında Hukuka aykırı olarak elde edilmiş olan deliller, mahkeme tarafından bir vakıanın ispatında dikkate alınamaz., ayrıca 5271 sayılı Ceza Muhakemesi Kanunu 206. maddesinde Ortaya konulması istenen bir delil, kanuna aykırı elde edilmişse reddolunacağı hükümleri vardır. Bu ve benzeri hükümlerle ispat hakkının delillere dair yönünün hukuki çerçevesi çizilmiş, bir davada ileri sürülebilecek her türlü delilin mutlaka hukuka uygun yollardan elde edilmiş olması esası getirilmiştir. Böylece yargılama sırasında taraflarca sunulan delillerin elde ediliş biçiminin mahkeme tarafından re sen göz önüne alınması ve delilin her ne surette olursa olsun hukuka aykırı olarak elde edildiğinin tespit edilmesi halinde, diğer tarafça bir itiraz ileri sürülmese dahi mahkemece değerlendirilmemesi gerekmektedir. Örnek olarak; posta memuru ile anlaşarak ele geçirilmiş ve mahkemeye sunulmuş olan başkalarına yazılmış mektuplar, sesin gizlice kayıt altına alınması, bir kişinin Facebook hesabındaki paylaşımların, kendisinden habersiz olarak ya da şifresini el geçirmek suretiyle sayfasına girerek elde edilmesi gösterilebilir. Özel hayatın gizliliği kapsamında, disiplin hukuku açısından iletişimin kaydedilmesi yoluyla elde edilen delillerin disiplin soruşturmasında delil olarak kullanılıp kullanılmayacağı konusunun da değerlendirilmesi gerekmektedir. Danıştay ın uzun yıllardan bu yana yerleşmiş içtihatlarından, iletişimin usule aykırı olarak kaydedilmesi yoluyla elde edilen delillerin disiplin soruşturmasında delil olarak kullanılmasının kabul edildiği anlaşılmıştır. Akaryakıt kaçakçıları ile ortaklık yapan polislerin gizlice seslerinin kaydedilmesi, gümrük memurlarının eylemlerinin gizli kamera ile kaydedilmesi, aldatıldığını iddia eden bir kadının, eşinden habersiz ve rızası olmaksızın elde ettiği Facebook yazışmalarını soruşturmacıya vermesi buna örnek olarak gösterilebilir. Bu konu ile ilgili Danıştay kararlarından, bu şekilde hukuka aykırı olarak elde edilen delillerin disiplin soruşturmasında kullanılabileceği anlaşılmaktadır. 1 Neticede, soruşturmacının, kendi çabası olmaksızın kendisine hukuka aykırı bir delil sunulması halinde bu delile göre işlem yapmasında bir sakınca bulunmadığı, bununla birlikte, konu ile ilgili tahkikat yapan soruşturmacının, ek deliller elde etmek için şüphelinin bilgisayarını ya da sosyal medya sayfasını incelemek durumunda kaldığında şüphelinin rızasını gözetmesinin uygun olacağı değerlendirilmektedir. 1 Danıştay 12.Dairesinin; tarihli ve EN: 2008/4878, KN: 2008/6853, tarihli ve EN: 2001/3558, KN: 2002/2902, tarihli ve EN:2007/3065, KN:2007/5534, tarihli ve EN:2000/3517, KN:2001/130, tarihli ve EN:2008/1444, KN.2008/4333, tarihli ve EN: 2008/1240, KN: 2008/4858 sayılı kararları. 2 / 5

3 3. FACEBOOK TA BEĞEN, YORUM YAP, PAYLAŞ, TWITTER DA FAVORİLERE EKLE VE RETWEETLE AYNI MIDIR? En sık kullanılan sosyal paylaşım araçlarından Facebook ve Twitter da yer alan paylaşım seçeneklerinin yaptırımlar açısından değerlendirilmesi gerekmektedir. TCK 215. maddede; İşlenmiş olan bir suçu veya işlemiş olduğu suçtan dolayı bir kişiyi alenen öven kimse, bu nedenle kamu düzeni açısından açık ve yakın bir tehlikenin ortaya çıkması hâlinde, iki yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır. hükmü vardır. Konusu suç teşkil eden, ayrıca kamu düzeni açısından da tehlike oluşturabilecek bir paylaşımı Facebook ta paylaşmak, Twitter da ise retweet lemek (paylaşmak), sorumluluk gerektiren bir eylemdir. Zira bu durumda konusu suç teşkil eden paylaşım çok daha fazla kişiye ulaştırılmış olacaktır. Uygunsuz içeriği paylaşan kişi, bu içeriği arkadaş listesinde bulunan kişilere yaymak suretiyle, asıl suçu işleyen kişi ile aynı suçu işlemiş kabul edilebilir. Facebook ta beğenme, Twitter da ise favorilere ekleme (FAV) ise yukarıda zikredilen durumdan farklı olarak değerlendirilmelidir. Zira teknik olarak farklı olan bu eylemlerin hukuki sonucunun da farklı olması gerekir. Kullanıcının beğenme ve favorilere ekleme seçeneğini kullanarak yayma iradesinden ziyade, bu konuda farklı bir amaç güttüğü anlaşılmaktadır. Zira söz konusu gönderiyi paylaşma yerine beğenmeyi seçmiştir. Bu şekilde bu gönderiyi kendi arkadaşlarına yaymamış olacaktır. Bu durumda TCK da düzenlenen hakaret veya özel hayatın gizliliği gibi suçların beğenme ve Favorilere ekleme yollarıyla işlenemeyeceği düşünülebilir. Bir paylaşımın beğenilmesini TCK 215. maddede suç olarak nitelendirilen suçu alenen övme kategorisinde değerlendirilmek uzak bir yorum olacaktır. Neticede bir gönderiyi beğenen veya favorilerine ekleyen kişinin sorumluluğunun, bu gönderiyi arkadaşlarıyla paylaşan kişinin sorumluluğundan farklı olduğu düşünülmektedir. Zira bu durumda irade beyanının tespiti yeterince mümkün olmayıp, hukuki ve cezai sorumluluğun doğacağını ileri sürmek de mümkün değildir. Bir diğer konu da, beğenme ve içerik paylaşma olmaksızın, internet vasıtası ile bir linkin (bağlantı, adres) paylaşılmasıdır sayılı Kanun un 4. maddesinde İçerik sağlayıcı, bağlantı sağladığı başkasına ait içerikten sorumlu değildir. Ancak, sunuş biçiminden, bağlantı sağladığı içeriği benimsediği ve kullanıcının söz konusu içeriğe ulaşmasını amaçladığı açıkça belli ise genel hükümlere göre sorumludur. Hükmü vardır. Kanun maddesinde her ne kadar başkasına ait içerikten sorumlu olmamaktan bahsedilmekte ise de, devamında; kullanıcının içeriğe ulaşmasını amaçladığı açıkça belli ise sorumlu olduğu belirtilmektedir. İlgili Kanun un yönetmeliği incelendiğinde de konu ile ilgili ayrıntı verilmediği ve aynı ifadeler kullanıldığı görülmektedir. Bağlantı sağlanan içerik sebebiyle sorumluluğun nasıl olacağı konusu tartışmalıdır. Bağlantının sunuş biçiminden, bağlantı sağlanan içeriğin benimsendiği veya kullanıcıların bu içeriğe ulaşmasını hedeflendiği açıkça anlaşılıyorsa sorumluluktan bahsedilebilir. Burada, bağlantı paylaşan kişinin bu bağlantıyı eleştirmek maksadı gütmesi ihtimali de gözden kaçırılmamalıdır. Bu çerçevede, hukuki ve cezai sorumluluk açısından sıralamak gerekirse; sorumluluğun en fazla olduğu paylaşım şeklinden başlarsak; konusu suç teşkil eden bir hususta sosyal medya vasıtası ile içerik yayınlamak ve yorum yapmak birinci sırada, daha önce yapılmış bir paylaşımı kendi arkadaşlarıyla paylaşmak ya da retweetlemek ikinci sırada, beğenmek ve favorilere eklemek üçüncü sırada yer alabilir. Yukarıda zikredildiği gibi bir linkin paylaşılması halinde ise bağlantı sağlanan içeriğin benimsendiği veya kullanıcıların bu içeriğe ulaşmasını hedeflendiği açıkça anlaşılıyorsa sorumluluktan bahsedilebilir. 3 / 5

4 4. İNTERNETTEN ELDE EDİLEN DELİLLERİN KANITLANMASI İnternet ağının karmaşık bir yapıda olması, iletimin hangi bilgisayardan ve kim tarafından yapıldığının saptanmasının bazı durumlarda mümkün olmaması ve Facebook, Twitter gibi sosyal paylaşım ağlarının merkezinin yurt dışında bulunması gibi sebeplerle internetten elde edilen delillerin kanıtlanmasında bazı durumlarda güçlükler yaşanmaktadır. İnternet haber, forum ve blog sitelerinde gerçekleştirilen eylemlerin sorumluları kolayca tespit edilebilir. Zira yöneticisinin ve editörünün belirli olduğu bu tür sitelerde sorumlular kolayca saptanabilir. Burada asıl sorun; Youtube, Facebook veya Twitter gibi sosyal paylaşım siteleri üzerinden işlenen suçlarda veya anlık mesajlaşma ya da e-posta yoluyla gönderilen mesajlarda failin tam olarak tespitindeki zorluklardır. Bu paylaşım sitelerinden gönderilen mesajlarda gönderici kimliği açıkça belli olsa da, bu kişinin eylemi kabullenmemesi, söz konusu paylaşımı kendi adına bir başkasının yaptığını iddia etmesi halinde, mümkün olan teknik imkânlar kullanılarak failin izinin sürülmesi gerekecektir. Ancak Türkiye sınırları dışında kurulmuş yabancı bir internet sitesi söz konusu ise konunun aydınlatılması uzun zaman alabilir hatta hiç mümkün olmayabilir. Bu durumda IP numarasının tespiti yapılarak gerçek kişiye ulaşmak gerekir. Bazı durumlarda IP numarasının tespiti ile de sorun çözülmemektedir. Ayrıca saptanan IP numarasındaki bilgisayarın faile ait olduğunun da kesin olarak tespiti gerekecektir. Örneğin IP yabancı bir ülkeye ait olabilir, dolayısıyla takibat çok zorlaşabilir, hatta imkânsız hale gelebilir. IP izi sürülemeyecek bir bilgisayara ait olabilir (Örneğin bir halk kütüphanesinin veya okul kampüsünün bilgisayarıdır, kullananı tespit etmek zordur). Bazen de IP konuyla ilgisiz bir kişiye aittir. Adresin kullanımında kusuru vardır ama kastı yoktur (Örneğin kablosuz internet bağlantısına şifre koymayan amatör bir kullanıcının bilgisayarı kullanılmıştır) vb. Facebook, Twitter gibi sosyal ağlardan yapılan paylaşımlarda da şüpheli, soruşturma konusu içeriği kendisinin yayınlamadığını iddia edebilir. Bazen şüpheli; Benim Facebook/Twitter sayfamı ele geçirmişler, şifremi çalmışlar ve benim yerime paylaşım yapmışlar diyebilir. Bazen de; Facebook/Twitter sayfam açık kalmış, çocuklar benim yerime paylaşım yapmış şeklinde bir savunma yapabilir. Bu iddiaların sahibinin öncelikle kendi sayfasındaki içeriğin başkasına ait olduğunu kendinin ispatlaması gerekecektir. Zira sosyal paylaşım sitelerinde hesap açan kişi, öncelikle bu hesabın kullanım ve hizmet kuralları nı kabul ederek, yayınlayacağı içerikten sorumlu olduğunu baştan kabul eder. Ayrıca 5651 sayılı Kanun da da içerik sağlayıcının sorumluluğu açıkça hükme bağlanmıştır. Bu gibi sitelere üye olan kişiler, benzersiz bir kimlikle, tıpkı kimlik kartı gibi şahsa özel bir hesap sahibi olurlar ve bu hesaptan yapılan yayınlardan da sorumlulukları vardır. Bu sebeple şahsa ait hesabın başkası tarafından ele geçirildiğini iddia eden kişinin bu durumu ispat etmesi gerekir. Bu şekilde, bir başkasının hesabını ele geçirmek suretiyle paylaşım yapan kişilerin cezai sorumluluğu vardır. Sistemi engelleme, bozma, verileri yok etme veya değiştirme başlıklı TCK 244. maddede bu konu hükme bağlanmıştır. Bir başka konu da, sosyal medyadan elde edilen ekran görüntülerinin tek başına delil olup olmadığıdır. Print screen ile ekran görüntüsü alınmak suretiyle bir delil ortaya koymak ancak bir delil başlangıcı olabilir. Zira bu türden bir ekran görüntüsü, günümüzde kolaylıkla bir başkası tarafından yaratılabilmekte, foto düzenleme araçlarıyla düzenlenebilmektedir. Bu sebeple bu nitelikte bir delilin özgün halinin soruşturmacı tarafından görülmesi gerekmektedir. Facebook tan alınmış bir ekran görüntüsü gibi, tek başına böyle bir delil ortaya konduğunda, şüpheli bu delilin varlığını ikrar ederse bu delil üzerine hüküm kurmak mümkündür. Delil inkar olunur ya da bir başkası tarafından oluşturulduğu iddia edilirse bu durumda iddiayı destekleyecek yan delillerin araştırılması gerekmektedir. 4 / 5

5 5. BAŞKANLIK PERSONELİNE MAHSUS SİYASET YASAĞI BAĞLAMINDA SOSYAL MEDYA PAYLAŞIMLARI 633 sayılı Kanun un 25. maddesinde Diyanet İşleri Başkanlığı Kuruluşunun her derecesinde görev alan personel, Memurin Kanununun hizmetliler için yasak ettiği siyasi faaliyetten başka, dini görevi içinde veya bu görevin dışında, her ne suretle olursa olsun, siyasi partilerden herhangi birini veya onların tutum ve davranışını övemez ve yeremez. Bu gibi hareketleri tahkikatla sabit olanların, ilgili ve yetkili mercilerce işine son verilir. Hükmü vardır. Kanun metninde yer aldığı gibi bu yasak, Başkanlığın tüm personeline şamil olup, dini görev dışında dahi söz konusudur. Ayrıca siyasi parti lehine ya da aleyhine eyleme dönüşmeyen övme ve yerme fiilleri de yasa kapsamındadır. Başkanlık personeli özelinde ve Başkanlık Müfettişlerince son dönemde konu ile ilgili yürütülen soruşturmalar bağlamında düşünüldüğünde, personelin genelde sosyal medyada yer alan siyasi içerikleri beğenmek, bunlara yorum yapmak ya da arkadaşları ile paylaşmak suretiyle tahkikata konu oldukları görülmektedir. 633 sayılı Kanun un 25. maddesinde övme ve yerme ifadesi geçtiği için, sosyal medya üzerinden yapılan bu türden eylemlerin sorumluluğu da 3. bölümde yer aldığı gibi olacaktır. 5 / 5