Birinci Baskı: Ekim Milli Değerleri Koruma Vakfı

Transkript

1 Birinci Baskı: Ekim 2003 Milli Değerleri Koruma Vakfı Osmaniye Mahallesi, Kazasker Sokak, Detay İş Merkezi No: 8 Kat:4 D. 15 Kadıköy - İstanbul Tel: Baskı:Seçil Ofset 100 Yıl Mahallesi MAS-SİT Matbaacılar Sitesi 4. Cadde No: 77 Bağcılar-İstanbul Tel: web: İÇİNDEKİLER Giriş 8 Kuş Cenneti Milli Parkı 22 Manisa Spil Dağı Milli Parkı ve Lale Yetiştiriciliği 42 Gelibolu Yarımadası Milli Parkı 64 Milli Parklar GİRİŞ

2 Dünyada gelişmiş ülkelerin milli değerlerini belirleme politikaları arasına Milli Park olarak tanımlanan ve koruma altına alınan, kara ve su alanları eklenmiştir. Bu tür alanların belirlenmesindeki en önemli kriterlerden biri, park sınırları içindeki bitki, hayvan türleri ve tarihi dokunun başka bir deyişle o ülkeye ait milli değerlerin ve varlıkların korunmasıdır. Ülkemiz sahip olduğu doğal, kültürel ve tarihi özellikleri nedeniyle Milli Park statüsüne girebilecek çok sayıda alana sahiptir. Türkiye de Milli Park kavramı, kanun kapsamına 1953 yılındaki 6831 sayılı yasanın 25. maddesinde alınmıştır yılında ise 6831 Sayılı Orman Yasasının 25. maddesini değiştiren 2873 sayılı kanun çıkarılmıştır. Bu yasaya Milli Park, Tabiat Parkı, Tabiat Koruma Alanı ve Tabiat Anıtı gibi yeni kavramlar eklenerek Milli Parkların hukuki çerçevesi belirlenmiştir. Milli değerlerimize sahip çıkılması ve bu alanların yasal düzenlemelerle güvence altına alınması oldukça olumlu bir yaklaşımdır. Devletimizin bu konudaki samimi çabaları ülkesini seven milliyetçi, muhafazakar, Atatürkçü gençler olarak bizleri de oldukça sevindirmekte ve milli değerlerimizi koruma amacıyla kurduğumuz vakfımızdaki çabalarımızı şevklendirmektedir. Vakfımız, ulusal kaynaklarımızdan biri olarak değerlendirilmesinde büyük önemi olduğuna inandığı Milli Parklarımızın yurt dışında tanıtılması ve bu alanlarımızdan ekonomik anlamda yararlanılması için vatansever bir çaba içersindedir. Bu alanların alışılmış ekonomik anlamdaki üretimden kurtarılması, doğal ve tarihi dokularını bozmadan alternatif ekonomik kullanımlara açılması düşünülmelidir. Bu amaçla Milli Parklar statüsünde yer alan üç farklı alanımız vakfımız tarafından pilot bölge seçilerek bilimsel bir araştırma yapılmıştır. Bu parklarımızın her birinin kendine özgü bir özelliği vardır. Bunlardan; Kuş Cenneti ekolojik açıdan kuş türlerinin zenginliği nedeniyle ilginçtir ve Ornitoloji ile ilgilenen kişilere yöneliktir. Manisa Spil Dağı, dağ turizmi, bitki ve hayvan türleri bakımından ülkemizin önemli milli parklarından biridir. Ancak bu dağı asıl ilginç yapan özelliği Osmanlı İmparatorluğu'na bir dönem adını veren lalelerin buradan İstanbul a götürülmüş olmalarıdır. Kaybolan bir milli değerimiz olan lalelerin yeniden yetiştirilmesi bu dağımızın önemini arttırmaktadır. Gelibolu Yarımadası Milli Parkı ise sahip olduğu tarihsel özellikleri ile dikkat çeken bir alandır. Burada yaşanan ünlü Çanakkale Savaşları sırasında çok sayıda yabancı askerin de hayatını kaybetmesi söz konusu milli parkı dünya çapında tanınır hale getirmiştir. Yukarıda adı geçen Milli Parklarımız hakkında yapılan çalışmada izlenen yöntem, öncelikle tanıtıcı bilgiler verilmesi, ardından park ve çevresindeki sorunların gündeme getirilmesi ve fazla harcama gerektirmeyen pratik yöntemlerle, çözümler üretilmesidir. Vakfımız Mili Parklarımızın ve tüm milli, manevi değerlerimizin korunması, güçlenmesi ve tanıtılmasında devletimizle birlikte çalışmaya taliptir. KUŞ CENNETİ MİLLİ PARK Söz konusu alan İ.Ü. Fen Fakültesi zooloji kürsüsü kurucusu ve ilk müdürü olan Prof. Dr. Curt Kosswig tarafından 1938 yılında keşfedilmiştir. Ancak Milli Park statüsüne alınması bu tarihten 21 yıl sonra 1959 yılında gerçekleşmiştir. Milli Park 1976 yılında Avrupa Konseyi tarafından doğanın en iyi korunduğu alanlara verilen (A) sınıfı Avrupa Diploması ile ödüllendirilmiştir. Bu diploma daha sonraki yıllarda birçok kereler yenilenmiştir. Ayrıca park UNESCO Dünya Kültür Mirasının Koruma Listesi kapsamındaki yerler arasındadır. Balıkesir in Manyas İlçesinin kuzeyinde Susurluk-Bandırma Karayolunun batısında yer alan eski adı Manyas yeni adı Kuş Gölü olan göl ve yakın çevresi Milli Park alanı içine girer. Milli Parkın Doğal Çerçevesi: Kuş Cenneti Milli Parkı'na, kuş çeşitliliği kazandıran, Manyas gölü(kuş gölü), Marmara Denizi'ne paralel olarak uzanan doğu- batı doğrultulu çöküntü alanının batı ucunda yer alır. 20 km. uzunluğunda 14 km. genişliğinde ortalama derinliği 4 m. olan (en derin yeri 10 m.) sığ bir tatlı su gölüdür. Sığ olması nedeniyle dalgaların dibe vurması göle bulanık bir görünüm kazandırır. Göl güneyden gelen ve uzun bir delta oluşturan Madra Çayı ve kuzeyden gelen eski Sığırcı Deresi tarafından beslenir. Güneydoğu ucundan çıkarak Susurluk Çayı'na dökülen Karacabey Akarsuyu gidegeni ise göl sularını dolaylı olarak Marmara Denizi'ne boşaltır. Gölün, yaz sonu ve sonbaharda derinliği 1.5 m.'ye inmesine karşın kuşların kuluçkaya yattığı ilkbahar mevsiminde su seviyesi yükselir ve yuvaların bulunduğu ağaçlarla sazları çevreleyerek yavrular için güvenli bir ortam oluşturur. Nitekim söğütler, Çeltikçi, Erguvani Balıkçıl ve Gece Balıkçılı, Ilgınlar ise Deniz kırlangıçları gibi kuş türlerinin yoğun olarak kuluçkaya yattığı doğal ortamlardır. Göl sularının yaz aylarında çekilmesi ile çevresi, saz kamış, kofa otu gibi çeşitli çayır otları ve çiçekli bitkilerin yer aldığı yoğun bir bitki örtüsü ile kaplanır. Bu yoğun bitki örtüsünün bulunduğu alanda çeşitli kuş yuvaları yer alabildiği gibi bu alanların böcek ve sürüngen türlerinin yaşam alanı olması besin kaynaklarının çeşitliliğini arttırır. Çevresi kadar gölün

3 kendisi de besin kaynakları açısından zengindir. Başlıcalarını Sazan, Yayın, Turna, Tatlısu Kefali, Karabalık, Acıbalık, Kızılkanat ın oluşturduğu yaklaşık 20 tür balık, Kerevit, Kurbağa türleri, Su semenderleri ve Su yılanları bu besin kaynaklarının en önemlileridir. 64 hektarlık Milli Park alanı bu özellikleri sayesinde 200 den fazla kuş türüne ev sahipliği yapmaktadır. Bu sahaya Kuş Cenneti adının verilmesinin en önemli nedeni de Mili Parkta yaklaşık çift kuşun kuluçkaya yatması, bu sayının yavruları ile birlikte e ulaşmasıdır. Park kuluçkalama, konaklama, kışlama ve beslenme olanaklarının elverişli olması nedeniyle yaklaşık olarak bir yıl içinde dolayında kuşu ağırlar. Bu özelliği ile de ornitolojik açıdan büyük bir zenginlik gösterir. Sahanın ekonomik olarak değerlendirilmesinde bu biyolojik potansiyel üzerinde önemle durulmalıdır. Kuluçkaya Yatan Kuş Türleri: Tepeli Batağan, Küçük Batağan, Tepeli Kutan, Büyük Karabatak, Küçük Karabatak, Balaban, Küçük Balaban, Erguvan Balıkçıl, Külrengi Balıkçıl, Küçük Ak Balıkçıl, Alaca Balıkçıl, Gece Balıkçılı, Kaşıkçı, Çeltikçi, Bozkaz, Yaşilbaş, Çamurcun, Çıkrıkçın, Pasbas Dalağan, Angıt, Su Kılavuzu, Küçük Yalve, Benekli Yelve, Saztavuğu, Sakarmeke, Gece Yırtıcılarından, Puhu, Peçeli Baykuş, Kukumav, Ötücü Kuş Türleri, Üveyik, Gökkuzgun, Ağaçkakan Türleri, Sarıasma, Leş Kargası, Küçük Karga Konaklayan ve Kışlayan Türler: Bu kuş türleri kış aylarında göç ederek parkta kuluçkaya yatan türlerdir. Büyük Ak Balıkçıl, Ak Kutan, Kuğu, Turna, Kara Leylek, Ak Leylek, Sakarca Kazı, Bozördek, Fiyo, Kepçel, Boz Dalağan, Macar, Küçük Tarkdiş, Suna, Şahin, Arı Şahini, Atmaca, Saz Delicesi, Delice Doğan, Büyük Orman Kartalı, Balık Kartalı, Kerkenez, Tahtalı Güvercin, Çulluk, Su Çulluğu, Uzunbacak, Kılıçgaga, Düdükçün Türleri, Kervan Çulluğu, Kızkuşu, Döğüşkenkuş, Batak Kırlangıcı, Küçük Martı, Karabaş Martı, Gümüş Martı, Yalıçapkını, Arı Kuşu ve diğer ötücü kuş türleri. Çevresel Sorunları: Günümüzde dünyanın ornitolojik açıdan zengin alanlarından birini oluşturan Kuş Cenneti Milli Parkı'nda bazı önemli çevresel sorunlar yaşanmaktadır. Bu çevresel sorunları büyük bir bölümünü ekonomik kullanımdan kaynaklanan sorunlar oluşturmaktadır. Diğer bir kısmı ise kirlilik ile ilgili sorunlardır. (1) Ekonomik Kullanımdan Kaynaklanan Sorunlar: Su seviyesinin düşmesi: İnsan faaliyetlerinin yarattığı en önemli sorunların başında çevredeki tarım alanlarının sulanması amacıyla gölden su çekilmesi gelmektedir. Gölden pompalar ve kanallarla taşınan su miktarı saatte 560 ton dolayına ulaşmaktadır. Bu durum zaten düşük olan su seviyesinin yaz aylarında daha da düşmesine neden olarak kuşların beslenme alanını daraltmaktadır. Nitekim 1967 yılından beri kuş sayısında %50 oranında azalma meydana gelmiştir. Tarım Alanları ve Hayvan Çiftliklerinden Kaynaklanan Sorunlar: Tarım alanlarında verimi arttırmak amacıyla kullanılan kimyasal maddelerin yağmur suları ile göle taşınması, mandıra ve tavuk çiftliklerindeki hayvan pisliği ve atık suların göle karışması, balık populasyonunda azalmaya neden olmaktadır. Aşırı Avlanma: Kerevit ve balık türlerinin köylülerce kurulan balık kooperatifi önderliğinde aşırı ölçülerde avlanması, balık sayısının 10 yıl içinde sekiz kat azalmasına neden olmuştur. Doğal Bitki Örtüsü Tahribi: Kuşların yuva yaptıkları ağaçların tarla açmak amacıyla yakılması veya kesilmesi, suların çekildiği yaz döneminde sazlıkların da aynı biçimde yakılarak mevsimlik tarlaların açılması kuşların yaşam alanının daraltmaktadır. (2) Çevre Kirliliği: Göl çevrede yer alan yerleşmelerden ve sanayi tesislerinden yüzeysel akışlarla gelen atık sular nedeniyle büyük ölçüde kirlenmektedir. Kirlilik kaynakları evsel atıklar ve sanayi atıkları olmak üzere iki ana başlık altında toplanabilir. Evsel Atıklar: Göl çevresinde Marmara Bölgesi'nin gelişmiş ilçeleri bulunmaktadır. Bu ilçelerdeki yerleşim alanlarından arıtma yapılmadan göle ulaşan sular gölün, azotlu ve fosforlu birleşiklerle kirlenmesine neden olmaktadır. Sanayi Atıkları: Çöl çevresinde yer alan gübre, yem, yağ, un, gıda, kurşun ve antimuan tesisleri atık sularını arıtma yapmadan göle vermektedir. Bu nedenle göl Bakır, Kurşun, Çinko, Demir ve Civa gibi ağır metallerle kirlenmektedir. (Bu kısmın hazırlanmasında Türkiye nin Sulak Alanları Türkiye Çevre Vakfı Yayını,1993 yararlanılmıştır.) Çözüm Önerileri: Dünyadaki doğal zenginlikler arasında önemli bir yeri olan kuş cennetinin özenle korunması gereklidir. Ancak bu koruma sağlanırken çevre halkının Milli Parkın özel durumundan yararlanarak gelir elde edebilmesi mümkündür. Bu bakımdan öncelikle Milli Parka zarar veren unsurların ortadan kaldırılması gereklidir. Bu amaçla;

4 Gölü kirleten sanayi tesislerinin arıtıcı kullanmaları zorunludur. Çevredeki sanayi tesislerin çoğunluğu doğrudan gölü kirletmediklerini belirtmelerine rağmen bu göle ulaşan akarsulara atık sularını vererek dolaylı yoldan kirlenmesine yol açmaktadırlar. Bu durumun acil bir biçimde giderilmesi, gerekirse ceza uygulanması gereklidir. Eti-Bor Tesisleri ndeki üretimde açığa çıkan ve Simav Çayı na akarak buradan da Manyas Gölü ne dökülen atık maddelerin bundan sonra Çamköy Atık Su Barajı nda toplanacak olması bu konudaki olumlu yaklaşımlardan biridir. Tarım alanlarının gölden su çekilerek sulanması uygulamasından vazgeçilmesi gereklidir. Su kaynağı olarak yeraltı sularından faydalanılması yönteminin seçilmesi gereklidir. Bu konuda devletimizin oluşturduğu DSİ kurumunun köylümüze yardımcı olacağı kesindir. Fabrika atıklarının akarsulara karışması önlendikten sonra bu akarsuların uygun olan kısımlarında balık üretme çiftliklerinin kurulması ile göldeki aşırı avlanmanın önüne geçilmiş olacaktır. Bu biçimde kuşların besin dengesinde ortaya çıkan bozulma ortadan kalkacaktır. Çevredeki hayvan çiftliklerindeki (mandra ve tavuk çiftlikleri) hayvani atıkların, toprağın verimini arttırmak amacıyla gübre olarak kullanılması özendirilmelidir. Evsel atıkların yarattığı kirliliği önlemek için bu kesimde mutlaka arıtma kollektörler kullanılmalıdır. Tarım alanı açmak amacıyla kuşların yuva yapma ve kuluçkaya yatma alanı olan doğal bitki örtüsünün tahrip edilmesinin önüne geçilmelidir. Çoğunlukla mevsimlik olarak açılan bu tarım alanlarından elde edilen gelir Kuş Cenneti'nden sağlanacak gelir yanında düşük kalacaktır. Kuş Cenneti'ni her yıl 67 ülkeden kişi ziyaret etmektedir. Bu sayıyı arttırarak turizmden elde edilen gelirleri arttırmak mümkündür. Çünkü Ornitoloji bugün dünyada oldukça ilgi gören alternatif bir turizm potansiyeli olmuştur. Turizm potansiyelini arttırmak için öncelikle yukarıda belirtilen önlemlerin alınması kuş türlerinin çeşitliliğini sürdürme açısından çok önemlidir. Ayrıca; Manyas Gölü ve çevresindeki köylerde günübirlik kullanım için bile konaklama tesisi bulunmamaktadır. Oysaki buraya gelen ziyaretçiler ve bilim adamları kuş türlerinin yaşamlarını uzun süreli olarak incelemek amacındadır. Bu nedenle günübirlik ziyaretçilerin konaklayacağı restaurantlar gölün yakın çevresinde oluşturulmalıdır. Kuşların göç yolu üzerinde olması nedeniyle saha her mevsim farklı göçmen kuşlar veya yerel kuş türleri ile doludur. Bu nedenle turizm bütün bir yıla dağılabilecek bir özelliktedir. Uzun süreli kalacak yabancı konuklar için göle yakın köylerde pansiyonlar oluşturulmalıdır. Bu pansiyonların temiz, köyün otantik yapısını yansıtacak dekorasyona sahip, konuklarına yemek verebilecek kapasitede olması önemlidir. Manyas ve yakın çevresine ait el işi (dokuma, dantel işleme, vb. gibi) eserlerin gelen yabancı turistlere satılması da yöre halkı için ek bir gelir kaynağı olacaktır. Çevredeki tarihsel ve kültürel dokunun incelenerek, yöreye gelen turistleri yakın çevre turlarına özendirmek, kalış sürelerini arttırmak açısından önemlidir. Bu amaçla Bursa daki kaplıcalardan da yararlanılabilir. Yörenin yurt dışında tanıtılması çok önemlidir. Bu amaçla tanıtıcı çeşitli broşürlerin basılması, özellikle yurt dışındaki üniversitelerin fen fakültelerine ve ornitoloji bölümlerine kuş türlerini tanıtıcı broşürleri gönderilebilir yılından bu yana her yıl ULUSLARARASI BANDIRMA KUŞ CENNETİ KÜLTÜR VE TURİZM FESTİVALİ adıyla bir festival düzenlenmektedir. Bu festivalin kapsamı genişletilmelidir.

5 MANİSA SPİL DAĞI MİLLİ PARKI VE LALE YETİŞTİRİCİLİĞİ Ülkemiz Milli Parkları açısından ilginç alanlardan birisi de Manisa Spil Dağı Milli Parkıdır. Parkı ilginç yapan özellikler yüzey şekilleri, doğal bitki örtüsü, yaban hayatı kaynakları ve tarihi özellikleridir. Ege Bölgesi'nde Manisa Ovası, Kemal Paşa Ovası ve İzmit Körfezi arasında dağlık bir kütle olan Spil Dağı İzmir e 41 km. uzaklıktadır. Dağın tarihinde hektarlık bölümü Milli Park ilan edilmiş, 1991 yılında yapılan düzenlemelerle alanı 6.693,5 hektara çıkarılmıştır. Dağı cazip hale getiren unsurlar sırasıyla incelenebilir. Yapısal Özellikleri: Spil Dağı eski şist temel üzerine oturmuş, II.zaman kalkerlerinden oluşmuş bir kütledir. Yapısında kalkerlerin geniş yer tutması nedeniyle akarsular tarafından derin bir biçimde yarılmış kanyon vadiler, büyüklü küçüklü mağaralar yer alır. Kalker kayaçların aşınması ile oluşan yüzey şekillerinden dolinler ve lapyalar da ilginç görünümleri ile ilgi çekerler. Bunlardan parkın doğu ucunda 600 m. yükseklikte yer alan, içinde sülüklerin yaşadığı Sülüklü göl adını alan dolin güzel bir manzara oluşturur. İklim, Doğal Bitki Örtüsü, Yaban Hayatı Kaynakları: Dağ iklim özellikleri bakımından Manisa Ovası'ndan daha farklıdır. Nitekim yaz aylarında sıcaklık, Ege Bölgesi'nin sıcak havasından 7-80C daha düşüktür. Bu biçimde dağa çıkanlar yazın bunaltıcı havasından kurtulurlar. Kış aylarında ise kar yağışı nedeniyle zemin karla kaplıdır. Bu durum ise görsel açıdan büyük bir güzellik yaratır. Park doğal bitki örtüsü açısından oldukça zengindir. Maki türleri metre yüksekliğe kadar çıkar. Bu yükseklikten itibaren Karaçam ve Sabin Ardıçları (J. Sabina) görülür. Dağın bitki örtüsü açısından asıl zenginliği her mevsim açan çiçekler bulunmasıdır. Çiğdem (Colchicum), Sümbül (Hyacintus), Yabani Gül (Rosa Canina), Siklamen (Cyclamen Europdeum), Menekşe (Viola Odorata), Şakayık (Paconia), Papatya (Matricaria) ve Manisa Lalesi (Anemone Coronaira) bunların başlıcalarıdır. Parkta kurt, çakal, sansar, porsuk, tilki, gelincik, tavşan, sincap, kirpi gibi hayvanlar ile çeşitli ötücü kuşlar, keklik, yaban güvercini, sığırcık, bıldırcın, çulluk, gibi kuşlar, yırtıcı kuşlardan atmaca, doğan, kartal, akbaba zoolojik ve ornitolojik açıdan önem arz eder. Tarihi Özellikler: Milli parkta bulunan Kybele röliefi ve ayaklarının altında bulunan hiyeroglif yazısı Hitit egemenliğinin buraya kadar ulaştığını göstermesi açısından tarih araştırmaları yapan veya bu konulara ilgi duyanlar için oldukça ilginçtir. Aynı biçimde Kybele röliefinin güneyinde yer alan Tantales kalesi de turistler açısından ilgi çeken kalıntılardır. 14 güzel çocuğu Apollo ve Artemis in anneleri Leto tarafından öldürüldüğü için ağlayan Niobe ye benzetilen, başını eğmiş ağlayan bir kadın biçimindeki Ağlayan Kaya figürü de bu mitolojik hikayeyi bilenler veya duyanların ilgi gösterdikleri bir yapıdır. (Not: Bu kısmın hazırlanmasında, 1994 yılında Türk Coğrafya Dergisi Sayı 29 da, yayınlanan Nurhan Taşlıgil in Manisa Spil Dağı Milli Parkı adlı makalesinden yararlanılmıştır.) Sorunlar: Vakfımızın yaptığı incelemeler sonucunda Milli Parkın ekonomik kullanımdan, ulaşımdan, aşırı avlanmadan, tanıtım ve tesis eksikliğinden kaynaklanan sorunları olduğu tespit edilmiştir. Ekonomik Kullanımdan Kaynaklanan Sorunlar: Spil dağı çevresindeki köylerin büyük kısmında küçük baş hayvancılık temel geçim kaynakları arasında yer almaktadır. Hayvanların açık mera hayvancılığı biçiminde geniş ölçüde otlatılması, dağın doğal bitki örtüsü ve zengin flora örtüsünü tahrip etmektedir. Ulaşımdan Kaynaklanan Sorunlar: Manisa dan Milli Parka ulaşım karayolu ile gerçekleşmektedir. Ancak dağa çıkış yolu dar ve virajlı olduğundan oldukça tehlikelidir. Bu yola tecrübesi olmayan çoğu turist otobüsünün çıkabilmesi oldukça güçtür. Ayrıca yaz aylarında ve özellikle hafta sonları Manisalıların yaylası olarak kabul edilen dağa çıkışta trafik yoğunluğu yaşanmaktadır. Kış aylarında ise yer yer yaşanan buzlanma ulaşımı tehlikeli hale getirmektedir. Avlanmadan Kaynaklanan Sorunlar: Avcılıkla ilgilenen kişilerin kaçak ve aşırı avlanması nedeniyle hayvan sayılarında azalmalar görülmektedir. Yakın zamana kadar parkta görülen ayı, karaca, dağ keçisi, sülün ve keklik gibi hayvanlara artık rastlanmaması aşırı avlanmanın en önemli göstergesidir.

6 Tanıtımdan Kaynaklanan Sorunlar Ve Tesis Yetersizliği: Dağın sahip olduğu doğal ve arkelojik özelliklerin yurt içi ve dışında tanıtımını sağlayan broşür ve kitapçıklar mevcut değildir. Ülkemizin deniz turizmini tanıtıcı reklam filmleri yoğun olarak yayınlanırken turizme alternatif olanaklar sunabilecek dağ alanları ile ilgili tanıtımlar yetersizdir. Diğer taraftan Orman İşletmesine ait olan Atalanı Konaklama tesisleri yetersiz, bakımsız ve eskidir. Turistlerin ve tüm insanların öncelikle bekledikleri estetik görünüm ve temizlikten de oldukça uzaktır. Özellikle kış aylarında gelenlerin konaklaması, konutların içine konan şöminelerin yanmaması, yanması durumunda konutun içine yayılan dumanın solunumu olanaksız hale getirmesi, sıcak su sisteminin olmaması gibi nedenlerle imkansızlaşmaktır. Çözüm Önerileri: Manisa Spil Dağı, ülkemizin ekonomik yapısına katkıda bulunabilecek özelliklere sahiptir. Bu katkı turizm ve çiçek yetiştiriciliği özellikle de lale yetiştiriciliği üzerinde yoğunlaştırılmalıdır. Turizm İle İlgili Çözüm Önerileri: Ulaşım Sorununun Çözümü: Dağ alanı turizm açısından çekicilikler sunmaktadır. Bunların başında ulaşım kolaylığı gelmektedir. Yurt dışı ve içinde yeterli bir tanıtım yapıldıktan sonra turistlerin buraya en kolay ve kısa zamanda ulaşması İzmir üzerinden gerçekleşecektir. Manisa dan 41 km. uzaklıkta olan İzmir limanı ve hava alanı yurt dışından gelecek olan turistler için büyük bir çekicilik oluşturacaktır. Bu biçimde gelen turistlerin İzmir i görmeleri, bu şehrimizde zaman geçirmeleri ve alışveriş yapmaları da ülke ekonomisine olumlu katkılar sağlayacaktır. Turistler İzmir den otobüslerle Spil Dağı'nın eteklerine kadar mevcut yolları kullanarak getirileceklerinden ulusal bütçeye herhangi ek bir yük de söz konusu olmayacaktır. Ancak bu kısımdan dağda bulunan konaklama alanına kadar ulaşım teleferiklerle yapılmalıdır. Teleferikle ulaşım hem görsel açıdan bir zenginlik oluşturarak dağ turizmi için zevkli bir ortam yaratacak hem de büyük otobüslerin virajlı yollarda kaza yapma olasılığını ortadan kaldıracaktır. Ekoturizm Açısından Cazip Olan Potansiyelinin Geliştirilmesi: Milli Park sahip olduğu yaban hayatı kaynakları bakımından oldukça zengindir. Ancak mevcut olan hayvan populasyonunun arttırılması için avlanmanın önüne geçilmesi ve kesinlikle izin verilmemesi gereklidir. Sayısı azalan hayvan türleri bakım istasyonlarında üretilerek doğal ortamına bırakılmalıdır. Özellikle kuş türlerini incelemek isteyen araştırıcılar için gözlem kuleleri kurulmalıdır. Park, mağara ve dağ sporları ile ilgilenen kişiler için uygun ortam yaratmaktadır. Bu çekiciliğinin alternatif turizm olarak değerlendirilmesi gerekmektedir. Konaklama Tesislerinin Düzenlemesi: Mevcut konaklama tesisleri günümüzdeki özellikleri ile oldukça yetersizdir. Bu tesislerin özel mülkiyete dönüştürülmesi, devletin bu tesislerden sadece vergi alması daha uygun olacaktır. Tesisler küçük dağ evleri görünümünde yeniden yapılmalı mevcut olanları da restore edilmelidir. Bu tesisler sıcak sulu, lüks ve temiz bungalovlar şeklinde düzenlenmelidir. Diğer taraftan manzara seyir yerleri ile günübirlik gelen ziyaretçiler için piknik alanları, konaklayan turistler için spor tesisleri (tenis, basketbol, futbol sahaları, kapalı ve açık yüzme havuzları vb.) yaptırılmalıdır. Ekonomik Kullanım İle İlgili Çözüm Önerileri: Hayvancılığın Geliştirilmesi İle İlgili Çözüm Önerileri: Dağın çevresinde yer alan köylerin büyük kısmı geçimini küçük baş hayvancılık yaparak karşılamaktadır. Ancak bu faaliyet açık mera hayvancılığı şeklinde yapıldığından dağın doğal bitki örtüsüne zarar vermektedir. Bu nedenle hayvancılığın ahır hayvancılığı biçimine dönüştürülmesi hem doğal bitki örtüsünün korunması, hem de hayvandan daha fazla verim alınması açısından yararlıdır. Çevre köylerde tavuk çiftliklerinin kurulması, İzmir, Aydın, Manisa gibi büyük tüketim merkezlerinin et-protein ihtiyacını karşılayacaktır. Ayrıca çeşitli çiçek türleri ve 850 m.'den başlayan çam ormanları arıcılığın geliştirilmesi açısından uygun bir ortam hazırlar. Çiçek Yetiştiriciliğinin Geliştirilmesi: Dağın özellikleri hakkında verilen bilgiler arasında Çiğdem, Sümbül, Yabani Gül, Siklamen, Menekşe, Şakayık, Papatya ve Manisa Lalesi gibi çiçek türlerinin doğal ortamda yetiştiği belirtilmiştir. Bu çiçek türlerinin kültüre edilerek seralarda yetiştirilmesi ülkemize önemli bir gelir kazandıracaktır. Adı geçen çiçeklerden özellikle bir tanesi olan ve Osmanlı döneminde bir devre adını veren Lale nin Spil dağından İstanbul a götürüldüğü iddia edilmektedir.1 Roma ve Bizanslıların fazla ilgi göstermediği Selçukluların ise bahçelerinde yetiştirdiği lalenin, şaşkınlık veren öyküsü 16.yüzyılda Osmanlılar devrinde başlamış ve sadece İstanbul da birbirinden güzel 2 bine yakın lale çeşidi yetiştirilmiştir. Özellikle Sultan III. Ahmet zamanında İstanbul baharla birlikte dev bir Lale

7 bahçesine dönüşüyordu. Saray bahçelerinden en küçük İstanbul evlerinin bahçesine, yol kenarlarından, pencerelerdeki saksılara kadar gözün görebildiği her yer renk renk lalelerle bezeniyordu. 2 Lalenin Avrupa ya yolculuğu 1562 sonbaharında İstanbul limanından başlar, gemi değerli kumaşları yükledikten sonra Kuzey Avrupa nın Arves limanına hareket eder. Burada değerli kumaşları bekleyen Flaman tüccar kumaşların içinden çıkan bir paket lale soğanının Türk tüccarın bir hediyesi olarak düşünür ve bir kısmını ateşte kızartarak yemeğe çalışır, ancak tadını beğenmemiş olacak ki sabah diğer soğanları bahçesindeki lahanaların yanına diker baharında bu tüccarın bahçesinde şimdiye kadar Avrupa da örneği görülmemiş çiçekler açar. Bu çiçekler Flemenk te açan ilk lalelerdir. Az sayıda imtiyazlı kişi arasında alınıp satılan lale soğanları 1610 yılında Fransa ya ulaşır ve Devrin aristokrat hanımları giysilerine gerdanlık yerine lale takarak özel günlere katılırlar. 3 Lalenin öyküsü günümüzde Kanada nın başkenti Ottawa ya kadar uzanır. 18. yüzyıldan sonra İstanbul da gittikçe yok olan laleler günümüzde Japonya dan Kanada ya kadar yayılmışlardır ve adına festivaller düzenlenmektedir. Türkiye ve İstanbul a ise laleler Hollanda dan ithal edilerek getirilmekte, ekilen Lale soğanları kısırlaştırıldığı için sadece bir kez çiçek vermektedir. Günümüzde Hollanda da den fazla türü yetiştirilen lale, dünyanın farklı ülkelerine ihraç edilmektedir. Ve bu ülke yılda 2 milyar lale ihraç ederek Türkiye nin dış ticaret gelirinin hemen hemen tamamına yakınını sadece çiçeklerden elde eder.4 Süs bitkilerindeki üretimin değeri 2000 yılında 10 milyar gulden olarak gerçekleşmiştir ki, bu miktar gıda sektörü değerinin iki katıdır. Çiçek ve süs bitkileri satışları 2000 yılında yüksek fiyatların da etkisiyle %11 artmıştır. Bu durumda ülkemizin çiçek yetiştiriciliğine daha fazla önem vermesi ve özellikle lale yetiştiriciliğinde Hollanda ya rakip olması beklenmelidir. Çünkü bu çiçeğin anavatanı olan ve laleyi dünyaya tanıtan ülke Türkiye dir. Bu nedenle kısırlaştırılmış ve oldukça yüksek maliyetli laleleri satın almak yerine, Spil dağındaki yabani lale soğanlarını botanikçiler ve genetik mühendislerimiz sayesinde kültüre edebiliriz. Aynı biçimde bu milli parkımızda bulunan diğer çiçek türleri de kültüre edilerek dağın çevresindeki Ege köylerinde yetiştirilebilir. Seraların ihtiyacı olan güneş enerjisi bu bölgemizde oldukça yoğundur, su gereksinimi artezyenlerden karşılanabilir. Yetiştirilen ürünler ise Türkiye nin en büyük ihraç limanı olan İzmir üzerinden gönderilerek ulaşımın ucuz ve kolay olması sağlanır. Hollanda denizden kazandığı topraklarda bu üretimi gerçekleştirebildiğine göre, toprağı bol ve verimli olan ülkemizde, üretimin gerçekleştirilmesi çok daha kolay olacaktır. GELİBOLU YARIMADASI MİLLİ PARKI Pilot saha olarak seçilen son Milli parkımız tarihi kültür mirası olarak kabul edilen Gelibolu Yarımadası Milli Parkı dır. Bir açık hava müzesi niteliği taşıyan saha, yılında Orman Bakanlığı tarafından tarihi milli park ilan edilmiştir. Ancak zaman içinde park ile ilgili sorunların gündeme gelmesi üzerine, tarihinde park idaresi, milli parkın gerçek sahibi kabul edilmiş ve parkın Uluslararası Barış Parkı olarak düzenlenmesi kabul edilmiştir hektar alan kaplayan Gelibolu Milli Parkı Çanakkale Boğazı ve Saros Körfezi arasında yer alan Ege Denizi'ne doğru uzanmış bir yarımadadır. Yarımadanın en dar yeri Yıldız Koyu Bolayır İskelesi yaklaşık olarak 5 km. genişliktedir. En geniş yeri ise 17.5 km. ile Ece Limanı- Aktaş İskelesi arasındadır. Genel Özellikler: Saha genellikle alçak platolar ve bu platolar üzerinde yer alan hafif tepelik alanlardan oluşur. Kıyıları fazla girintili çıkıntılı olmayan yarımada da birkaç önemli burun ve koy yer alır. Bu tepeler, koylar ve burunların (Conkbayırı, Arıburnu, Kanlısırt, Anafartalar ve Kireçtepe) bulunduğu kısımlar şiddetli savaşların geçtiği sahalardır. Bu nedenle tarihsel öneme sahiptirler ve dünya çapında tanınırlar. Milli Park yoğun bir doğal bitki örtüsü ile kaplıdır. Yarımadanın kuzey ve kuzeybatı kesimlerinde çoğunlukla meşe türleri, güney ve güneydoğu kesimlerinde kızılçam ormanları dikkati çeker. Ormanın tahrip olduğu kesimler ise maki formasyonu ile kaplıdır. Doğal bitki örtüsü oluşturduğu yeşil kuşak ile parka görsel bir güzellik kazandırır. Türk yakın tarihinin en kanlı ve onurlu savaşlarından olan Çanakkale Savaşları (03 Kasım O7 Ocak 1916) Milli Park alanı olarak koruma altına alınan bu sahanın çeşitli kesimlerinde geçmiştir. Savaşta İngiliz, Fransız, Kanadalı, Hintli, Avusturyalı(anzak) ve Yeni Zelandalı (anzak) olmak üzere yaklaşık yabancı asker ve Türk askeri hayatını kaybetmiştir. Şiddetli çarpışmaların geçtiği ve hayatları pahasına vatan toprağını savunan şehitlerimizin yattıkları bu topraklar mutlaka gezilip görülmelidir. Yarımadaya Tarihsel Özellik Kazandıran Bazı Anıtlar:

8 Türk Anıtları: Çamburnu Anıtı: Eceabat - Seddülbahir yolunun 2. km'sinde yer alır. Anıt, Balkan ve Çanakkale Şehitleri adına 1962 yılında yaptırılmıştır. Bir kaide üzerine oturtulmuş olan anıtın boyu 2.5 m'dir. Çevresi demir motiflerle süslenmiştir. Anıtın bir yüzünde, Burada Balkan ve Çanakkale Harplerinde şehit düşen binlerce kahramanlar yatar yazısı, diğer yüzünde de DUR YOLCU şiirinin bir kıtası yer alır. Sığındere Sargı Yeri Anıtı: Alçıtepe köyünün kuzeybatısındadır yılında yapılmıştır. 25 ve 26. Piyade Alaylarında şehit düşen tüm personel ile Sığındere deki ilk yardım istasyonunda tedavi görmekte iken düşmanın açtığı ateş esnasında şehit olan asker anısına, 1995 de T.C Kültür Bakanlığınca inşa edilmiştir. İlk Şehitler Anıtı: Seddülbahir köyündedir yılında, Çanakkale Savaşlarında ilk olarak canlarını veren 5 Subay, 81 er olmak üzere toplam 86 şehidimiz anısına dikilmiştir. Cephanelik Şehitliği olarak da adlandırılmaktadır. Çanakkale Şehitler Abidesi: Morto koyu önündeki Hisarlıktepe üzerinde Çanakkale Savaşları'nda vatanları için canlarını veren şehidimizin anısına yaptırılmıştır. Projesi Mimar Doğan Erginbaş ve İsmail Utkular tarafından hazırlanmıştır. Temeli 19 Nisan 1954 tarihinde atılmış ve Mühendis Ertuğrul Barla başkanlığında 21 Ağustos 1960 tarihinde ziyarete açılmıştır. Yüksekliği cm'dir. Çanakkale Şehitleri anısına yapılan anıtın altında SAVAŞ ESERLERİ MÜZESİ bulunmaktadır. Abidenin girişte sol tarafında ise T.C Kültür Bakanlığı'nca 1992 yılında yaptırılan Çanakkale Şehitliği bulunmaktadır. Şehitler Abidesi Müzesi: Müze, Şehitler Abidesi nin altındaki salonda hizmet vermektedir. Salonun girişinde Çanakkale Savaşları'nı gösteren krokiler ile savaş anında çekilmiş fotoğraflar yer alır. Salonun sağındaki vitrinlerde, İngilizlere ait harp esnasında kullanılan ilaç, içki, karavana kapları vardır. Diğer vitrinlerde şehitlerimize ait kan dolu saatler, savaşın vahşetini gösteren kemiklere saplanmış mermi ve şarapnel parçaları ve mermi çekirdeklerinin havada birbirleri ile çarpışmalarıyla meydana gelen ilginç şekiller, Mehmetçiğin kahramanlığının delilleri olarak sergilenmektedir. Yahya Çavuş Anıtı: Seddülbahir köyünün karşısında, Ertuğrul Koyu'na hakim tepecik üzerinde yer alır. Anıt, 25 Nisan 1915 günü çıkartma yapan İngiliz kuvvetlerine kahramanca karşı koyan ve büyük kayıplar verdiren Yahya Çavuş ve takımı adına, T.C Kültür Bakanlığı nca 1993 yılında yaptırılmıştır. Nuri Yamut Anıtı: 26 Haziran - 12 Temmuz 1915 tarihleri arasında yapılan Sığındere Savaşları'nda şehit düşen kahramanımız adına yaptırılmıştır. Alçıtepe köyünün 2.5 km batısındadır. Mehmet Çavuş Anıtı: Bu anıt, düşmanın hiçbir zaman ele geçiremediği ve bu nedenle Cesarettepe diye anılan tepede bulunmaktadır. Silahı kırıldığından düşmana taşla ve yumrukla hücum eden Mehmet Çavuş un anısına izafeten yaptırılmıştır. 57. Piyade Alayı Şehitliği: Çanakkale Savaşları sırasında kahramanlıkları destanlaşan ve tümü şehit olan 57. Piyade Alayı Şehitleri anısına T.C. Kültür Bakanlığı'nca 1994 yılında yaptırılmıştır. 18 Mart 1915 Şehitleri Anıtı: Çanakkale Deniz Savaşları zaferi anısına, Kanlıdere kuzeyinde Alçıtepe köyüne dikilmiştir. Conkbayırı Mehmetçik Anıtı: Bu anıt Conkbayırı ndaki savaşta hayatını kaybeden Türk askerleri adına dikilmiştir. Milli tarihimize altın bir sayfa olarak eklenen Çanakkale Savaşları'nın odak noktası olan ve düşmanın ilk yenilgisini aldığı Mehmetçik Parkı içerisinde yapılan anıt, tepeyi tümüyle kaplayacak tarzda ve kademeli olarak yükselen beş beton panelden oluşmaktadır. Bu beş panel, Allah a dua eden bir insanın beş parmağını sembolize etmektedir. Kabatepe Tanıtma Merkezi: Çanakkale Savaşları sonrası harp sahasında bulunan çeşitli silah, mermi, giysi, vb. malzemeler ile; Çanakkale Savaşları nın çeşitli sahnelerini gösteren fotoğrafların sergilendiği bir müzedir. Çamyayla Atatürk Evi:

9 Çanakkale Savaşları sırasında Mustafa Kemal in 19. Tümen Karargahı olarak kullandığı ve bir odasında ikamet ettiği ev, 1973 yılında müze haline getirilmiştir. Müzede Atatürk ün şahsi eşyaları, sivil ve askeri kıyafetleri ile fotoğrafları sergilenmektedir. Yabancılara Ait Anıtlar: Helles Anıtı: Çanakkale Savaşları esnasında hayatlarını kaybeden İngiliz, Avustralya ve Hindistan kuvvetlerinden oluşan toplam kişinin anısına dikilmiştir. 29. Kraliyet Deniz Tümeni'nin karaya çıktığı yerin yakınındaki tepenin üzerinde yükselir. Sütun 36 m boyundadır. Sütunun denize bakan yüzünde Boğaz Savaşları'na katılan gemilerin, bu sütunun karşısındaki avlu duvarlarının üzerinde diğer savaş gemilerinin isimleri kazınmıştır. Helles, Anzak ve Suvla isimleri sütunun diğer yüzlerine yazılmıştır. Lone Pine Anıt ve Mezarlığı: Türkçe karşılığı Tek Çam demek olan şehitlik, Çanakkale Savaşları sırasında ölen Avustralya ve 708 Yeni Zellanda askerinin anısına Kanlısırt a yaptırılmıştır. Anıt ve mezarlığın bulunduğu yer Avustralya lıların hedeflerinden birisi idi. 25 Nisan 1915 de Anzak Koyu na çıkartma yapıldığı gün alındı ve sonra kaybedildi. 6 Ağustos günü Türk siperleri l. Avusturalya Tugayı tarafından bombalandı ve ele geçirildi. Savaş 5 gün 5 gece sürdü. Her yıl burada Avustralyalılar 24/25 Nisan da özel törenler yapmaktadırlar. Fransız Anıt ve Mezarlığı: Morto koyuna bakan bir yamaç üzerine kurulan anıt, Çanakkale Savaşları'nda hayatlarını kaybeden Fransız askerinin anısına yapılmıştır. Mezarlıkta kimlikleri bilinen askerler için ayrı ayrı taşlar dikilidir. Kimlikleri tespit edilemeyenler ise anıt çevresindeki dört toplama bölmesine konulmuştur. Conkbayırı (Anzak) Anıt ve Mezarlığı: Conkbayırı nda hayatlarını kaybeden 952 Yeni Zellandalı'nın anısına yapılmıştır. Conkbayırı, Çanakkale Savaşları'nda en önemli hedeflerden birisidir. Avustralya lılar 25 Nisan çıkartmasının ardından Conkbayırı na doğru ilerlemiş ancak hiç beklemedikleri büyük bir direniş ile karşılaşmışlardır Ağustos tarihleri arasında yapılan Sarı Bayır Savaşları'nda Yeni Zellandalılar Conkbayırı nın en uç noktasını ele geçirmeye çalıştılar fakat Mustafa Kemal in başında bulunduğu güçlü savunma karşısında başarısızlığa uğradılar. Askeri dehası ile Atatürk, Conkbayırı ile Sarı Bayır ın bütün güney yarımadanın anahtarı olacağını anlamıştır. Büyük Komutan ATATÜRK, Size taarruzu değil, ölmeyi emrediyorum... emrini, Conkbayırı da vermiştir. Conk bayırı anıtının üzerinde Atatürk ün şu ünlü söylevi yer alır: BU MEMLEKETİN TOPRAKLARI ÜSTÜNDE KANLARINI DÖKEN KAHRAMANLAR : BURADA DOST BİR VATANIN TOPRAĞINDASINIZ. HUZUR VE SÜKUN İÇİNDE UYUYUNUZ. SİZLER MEHMETÇİKLERLE YAN YANA, KOYUN KOYUNASINIZ. UZAK DİYARLARDAN EVLATLARINI HARBE GÖNDEREN ANALAR ; GÖZYAŞLARINIZI DİNDİRİNİZ, EVLATLARINIZ, BİZİM BAĞRIMIZDADIR. HUZUR İÇİNDEDİRLER VE HUZUR İÇİNDE RAHAT RAHAT UYUYACAKLARDIR. BU TOPRAKTA CANLARINI VERDİKTEN SONRA ARTIK BİZİM EVLATLARIMIZ OLMUŞTUR. Sorunlar: M. Kemal Atatürk, 1934 Milli Parkta ortaya çıkan sorunlar ekonomik ve turizm amaçlı kullanım ile yerel yönetimlerden kaynaklanan sorunlar olarak dikkati çekmektedir. Ekonomik Kullanımdan Kaynaklanan Sorunlar: Tarımsal Sorunlar: Parkta tarımla ilgili olarak karşılaşılan en önemli sorun, tahıl tarımının hakim olduğu sahada hasat işleminden sonra, anızın yakılması ve büyük orman yangınlarının ortaya çıkmasıdır. Nitekim ansızın yakılması sonucu 25 Temmuz 1994 tarihinde bir yangın çıkmış, yangın kuzeydoğudan esen şiddetli rüzgarın da etkisi ile hektar orman alanını yok etmiş, Kabatepe, Küçükanafarta, Kemalyeri, Kanlısırt, Arıburnu, Conkbayırı, 57. Alay Şehitliği gibi tarihi sahalara zarar vererek Milli Parkın %12 sini yok etmiştir.

10 Balıkçılık İle İlgili Sorunlar: Üç tarafı denizlerle çevrili olan yarımadada balıkçılık fazla gelişmemiştir. Sadece birkaç köyde 40 kadar aile kıyı balıkçılığı yapmaktadır. Dalyanlarda yapılan balıkçılık ise kullanılan yemlerin balçıklaşması nedeniyle çevresel kirlilik oluşturmaktadır. Bu kirliliğin en belirgin örneği Tuz Gölü lagününde yaşanmıştır. Gölün denizle bağlantısının kesilmesi ve göl içinde bölümlendirilmiş alanlarda üretilen balığın kirli sularının, gölün diğer bölmelerine verilmesi önemli bir kirlilik oluşturmuştur. Günümüzde bu balık üretme tesisi kapanmış ve kirletici etki ortadan kalkmışsa da tekrar eski yapısını kazanması uzun bir süreç sonunda gerçekleşecektir. Turizmden Kaynaklanan Sorunlar: Bu sorunların başında bazı kumsallarda yoğun sayılabilecek biçimde ikinci konutlar (yazlık evler) ve turistik tesislerin bulunması gelir. Kumsalların doğal görünümleri ile kalmaları, tarihi dokuya ve atmosfere zarar verecek yapının olmaması gereklidir. Diğer taraftan yarımadanın turizm altyapısı yeterli değildir. En önemli sorun yatak sayısının azlığıdır. Özellikle 18 Mart, 25 Nisan ve 10 Ağustos tarihlerindeki anma günlerinde gelenlerin sayısında büyük artışlar olmakta ve sahayı ziyaret eden turist sayısı yılda i geçmektedir. Ziyaret edenlerin çoğu, başta Avustralya, Yeni Zelanda olmak üzere İngiltere, Kanada, Almanya ve Japonya dan gelen yabancı turistlerdir. Yaklaşık olarak i bulan yabancı turistleri ağırlayan turizm tesislerinin yatak kapasitesi ise 522 dir. Oldukça az olan bu yatak kapasitesi özellikle anma günlerinde gelenlerin sayısının artması ile daha da yetersiz hale gelmektedir. Milli Parka yönelik turizm hareketi genellikle günübirlik veya 1-2 günlük kısa ziyaretler biçimindedir. Turizmin daha uzun süreli hale getirilmesi zorunludur. Yerel Yönetimler ve Arsa Spekülasyonundan Kaynaklanan Sorunlar: Bu konuda ortaya çıkan sorunlar başlıca üç başlık altında toplanabilir. Bunlardan ilki park alanı içinde gerçekleşen kaçak yapılaşmadır. Genellikle hisseli mülkiyet sistemine dayalı ve tarım alanı olarak gösterilen kısımlarda ikinci konut yapımı büyük bir yoğunluk kazanmıştır. Ancak bu konutların bir kısmı, parselleme olmadığından ve mevcut turizm ana planına ters düştüğünden alt yapı hizmeti alamamaktadır. Diğer taraftan en şiddetli deniz savaşlarının geçtiği koy ve körfezlerin ikinci konut veya turistik tesislerle deniz turizmine açılması sakıncalı bir gelişmedir. İkinci yapılaşma tipi eski köy evlerinin satın alınarak, yenilenmesi veya büyütülmesi ile kırsal mimari yapısının bozulmasıdır. Ancak daha önemli bir sorun köy evlerinin satışının açılması ile ev satışının köylüler arasında yaygınlaşması, evini satanların büyük kentlere göç etmesi ve kırsal ekonominin bozulmasıdır. Milli Parkın 1/5 i yarımadanın şehirsel yerleşmelerinden biri olan Eceabat ın belediye sınırları içinde kalır. Bu şehirde yeni konutlara kaynak yaratmak amacıyla kooperatif alanlarının park alanı dahilinde aranması ve apartman bloklarının kıyıya paralel olarak yükselmesi en önemli yapılaşma sorunlarıdır. Apartman bloklarının yükselmesi, kentin tarihsel dokusunun bozulması sorununu gündeme getirmektedir. Ancak daha önemlisi düzenli hava akımlarını engellemektedir. Benzer sorunlar Gelibolu şehrinde de yaşanmaktadır. (Bu kısmın hazırlanmasında, 2001 yılında O.Yaşar ın Türk Coğrafya Dergisi sayı:36 da yayınlanan Gelibolu Yarımadası Tarihi Milli Parkı (Barış Parkı) Yaşanan Sorunlar ve Çözüm Önerileri adlı makalesinden faydalanılmıştır.) Çözüm Önerileri: Ekonomik Kullanıma Yönelik Çözüm Önerileri: Ahır hayvancılığı, tavukçuluk ve mantar yetiştiriciliği, özellikle iç kısımda yer alan köylerde özendirilmelidir. Ancak hayvan çiftliklerinde oluşacak kirlilik için tedbirler alınmalıdır. Hayvanların gübresi tarım topraklarının verimini artırmak için kullanılmalı, sıvı atıklar ise arıtma işleminden geçirildikten sonra toprağa verilmelidir. Deniz kıyısına yakın olan kırsal yerleşmelerde ise balıkçılık teşvik edilmelidir. Ancak dalyanlarda üretilecek olan kültür balıklarının 30 m'den daha derin sularda yetiştirilmesi, balık yemlerinin sığ sularda birikerek balçık oluşturmasına engel olacaktır. Turizm İle İlgili Çözüm Önerileri: Yarımadanın sunduğu olanaklar deniz turizmi ve kültür turizminin gelişmesine olanak tanımaktadır. Bu konuda dikkati çeken en büyük sorun konaklama tesislerinin yetersiz yatak kapasitesidir. Yatak kapasitesinin arttırılması gereklidir. Bu amaçla denize yakın köylerde pansiyonculuk yaygınlaştırılmalıdır. Bu pansiyonlar kırsal dokuyu bozmayan özellikte, ancak gelenlerin hoşnut olacağı ölçüde temiz ve rahat biçimde tasarlanmalıdır. Üç şehirsel merkez olan Gelibolu, Eceabat ve Çanakkale ise kitle turizmine yönelik büyük otellerin yerleşim alanı olmalıdır. Bu biçimde Marmara Bölgesi içinde olmasına rağmen fazla gelişememiş bir yapı gösteren söz konusu şehirler geliştirilmiş olacak, burada yaşayan halkımız turizmden gelir (çeşitli turistik eşyaların, gıda ürünlerinin satışı, restaurantlar, otellerde çalışma vb.) elde edecektir. Söz konusu şehirler, boğaz kıyılarında karşılıklı olarak çalışan arabalı vapur seferleri (Gelibolu- Lapseki, Eceabat- Çanakkale) nedeniyle günümüzde sadece gelip geçen yolculara ve günübirlik ziyaretçilere hizmet etmektedir. Otellerin

11 yapılması ile turizm bütün bir yıla yayılabilir. Yaz aylarında deniz turizmine, anma günlerinde ise kültür turizmine yönelik olarak hizmet verebilirler. Ayrıca yakın çevredeki Kazdağı Milli Parkı, Truva Antik Kenti ve Edremit Körfezi kıyılarındaki tarihi ve kültürel yerler (Zeus Altarı, Antandros Kenti, Güre de Dor tarzı sütunlar, Babakale Köyü'nde Vezir Kaptan Paşa'nın yaptırdığı kale, Tahtakuşlar Etnografya Müzesi, Altınoluk a 7 km uzaklıktaki Şahinkale mevkiindeki kal ve kalıntılar), sağlık turizmine yönelik kaplıcalar (Güre Kaplıcaları), manzara seyir yerleri ile mesire ve piknik alanlarını dünya turizmine bir paket tur kapsamında sunulmalı, otellerin yaz ayları dışındaki aylarda da dolu olması sağlanmalıdır. Deniz Turizmine Yönelik Çözüm Önerileri: Yukarıda belirtildiği gibi kitle turizmine ağırlık veren turizm hedeflenmelidir. Oteller büyük şehirler çevresinde kurulacağı için tarihi yarımada içindeki denize uygun koylar, tuvaletleri, duşları, restaurantları, kabinleri, deniz kıyısında yer alan şezlongları, şemsiyeleri, güneşlenenlere gerektiğinde isteklerini ellerine getirecek garsonları ile tam teşekküllü, son derece temiz ve modern kamping alanlarına dönüştürülmelidir. Bu tip alanlar çevredeki tarihsel dokuya hiçbir zarar vermeden gelen turistlerin denizden yararlanmasını sağladığı gibi yaz aylarında fazla işi olmayan (hasat eylül ayından itibaren başladığından) köylüler için alternatif bir iş olanağı sunacaktır. Turistler konakladıkları otellerden deniz kıyısına son derece modern otobüslerle taşınmalı, hazırlanan paket programlarda, gün batımına yakın saatlerde çevredeki anıtlara geziler düzenlenmelidir. Ayrıca Çanakkale İskelesi'nin işlevi arttırılmalı, İstanbul Limanı'nda olduğu gibi otel gemilerin yanaşacağı bir hale dönüştürülmelidir. İstanbul Boğazı'ndan gelip geçen turist gemilerinin Çanakkale ye yanaşması ve en az iki günlük programlar ile misafir edilmesi turizm gelirlerini arttıracaktır. Ayrıca Eceabat, Lapseki, Gelibolu gibi şehirlerin uluslararası standartlara uygun yat limanlarının olması milli parka daha çok ziyaretçi gelmesini sağlayacaktır. Gelenler kendi teknelerinde konaklayacakları için ek yatak kapasitesine ihtiyaç olmayacak, Mavi yolculuk adıyla yapılan Ege turlarının başlangıç noktası burası olacaktır. Çanakkale Boğazı kıyıları oldukça rüzgarlıdır. Bu nedenle uluslararası yelken ve sörf yarışları düzenlenerek, denizlerden spor amaçlı olarak yararlanılmalıdır. Ayrıca çeşitli batıkların yer alması ve Saros Körfezi kıyılarının sualtı zenginliği, dalma sporu, sualtı arkeolojisi ve fotoğrafçılığı ile uğraşan kişilerin ilgisini çekecektir. Günümüzde dünya turizminin değişik alanlara yönelmesi, çoğu kişinin farklı heyecan ve zevkleri tatmak istemesi, Milli Park sahasının ekonomik kaynaklarını çeşitlendirecektir. Tarihi Dokunun Korunması ve Geliştirilmesine Yönelik Çözüm Önerileri: Milli Park içinde tarihi dokunun korunması amacıyla, yapılaşmaya kesinlikle izin verilmemesi, özellikle ikinci konut yapımının çıkarılacak yasalarla önlenmesi gerekmektedir. İkinci konutlar yılın sadece 2-3 ayında kullanılmakta diğer zamanlar boş olarak durmaktadır. Bu hem milli değer kaybıdır, hem de görsel kirlilik oluşturmaktadır. Yoğun savaşların geçtiği alanlarda, savaş anını canlandıran minyatür heykeller konarak gelenlere savaşın korkunç yüzü bir kez daha hatırlatılmalıdır. Gelen ziyaretçilerin anıtları ve savaş alanlarını gezerken yorulmamaları için akülü trenler kullanılabilir. Bu biçimde tarihi ve doğal yapıya zarar verilmemiş olur. Nitekim Mısır, Krallar Vadisi'ne yaptığı turlarda bu tip trenler kullanmaktadır. Parka giriş ve çıkışların kontrol edilmesi için en az üç veya dört noktada kontrol alanlarının kurulması, ayrıca ziyaret edenlerden belli bir ücret alınması gereklidir. Yapılaşma İle İlgili Sorunlara Yönelik Çözüm Önerileri: Bu sorun ile ilgili çözüm önerileri devletin hazırlayacağı yasalar çerçevesinde belirlenmelidir. Öncelikle Milli park sınırları içinde yapılaşmanın önlenmesi, mevcutların kamulaştırılarak yok edilmesi sağlanmalıdır. Kırsal yerleşmeler içinde yer alan eski ve boş konutların devlet tarafından kamulaştırılarak çeşitli kullanımlara yönelik (pansiyon, lokanta veya hediyelik eşya satan mağazalar) olarak uzun süreliğine yatırımcılara kiralanması düşünülmeli, mevcut kırsal dokunun bozulmasına neden olacak köy evi satın alma isteğinin yasalarla engellenmesi gereklidir. Köylülerin büyük kısmı evlerini şu andaki ekonomik olanaklarının yetersiz olması ve tarımdan beklenen geliri elde edememeleri nedeniyle satmaktadır. Yukarıda belirtilen çözüm önerileri hayata geçirilirse, gelir kaynakları artacak ve evlerin satılıp büyük köylere göç edilmesi alışkanlığının önüne geçilebilecektir. Büyük kentlerdeki yapılaşma ise nüfus artışı nedeniyle devam etmek zorundadır. Ancak bu yapılaşmada dikkat edilmesi gereken nokta, kentin ilk yerleşim alanının, tarihi dokuyu yansıtması nedeniyle, korunmasıdır. Yapılacak yeni konutların görsel kirlilik oluşturmaması için çevre düzenlemesinin yapılarak ağaçlandırılması, konutların aynı yükseklikte, geniş pencereli ve balkonlu, Akdeniz mimari özelliklerini yansıtacak şekilde beyaz boyalı olması, cadde kenarlarının, evlerin balkonlarının, şehir içindeki parkların çiçeklendirilmesi, konutlar yapılırken hakim rüzgar yönü göz önüne alınarak şehir içinde hava akımının sağlanmasına dikkat edilmesi gereklidir. Bu şehirlerin sanayi şehri olarak gelişmesi düşünülmemelidir. Fonksiyonel bakımdan bir ticaret ve turizm şehri olmalarına çalışılmalıdır. Ticari özellikleri çevrelerindeki kırsal yerleşmelerden gelecek tarım ve hayvani ürünlerin toplanıp, ülkemizin diğer şehirlerine gönderilmesi biçiminde olmalıdır.

12 Sahaya ulaşım olanaklarının, önerilen denizyolu ve mevcut karayolu dışında mutlaka havayolu ile desteklenmesi gereklidir. Bu amaçla Çanakkale de uluslar arası hava trafiğine açık bir hava alanının inşa edilmesi zorunludur. Özellikle sahayı ziyaret eden turistlerin Avustralya, Yeni Zelanda ve Japonya gibi oldukça uzak ülkelerden geldiği düşünülürse, havayolu ulaşımının önemi daha açık bir biçimde ortaya çıkar. Amaç, yaşadığımız bu toprakları en yararlı, güzel ve ekonomik biçimde kullanmak, bu kullanım biçimini oluştururken, estetik görünüme ve temizliğe de önem vererek, devletimize ve milletimize faydalı olmaktır. MİLLİ PARKLAR Ö nceki sayfalarda kısaca açıklanan Milli Parklarımız dışında ülkemizde çok sayıda Milli Park, Tabiat Parkı ve Tabiat Anıtı bulunmaktadır. Bu milli değerlerimizin adları ve bulundukları yerler aşağıda kısaca belirtilmiştir.. Yozgat Çamlığı Milli Parkı ( Yozgat) Karatepe Aslantaş Milli Parkı ( Adana) Soğuksu Patara Milli Parkı ( Ankara) Kuşcenneti Milli Parkı ( Balıkesir) Uludağ Milli Parkı ( Bursa) Yedigöller Milli Parkı ( Bolu) Dilek Yarımadası-Menderes Deltası Milli Parkı ( Aydın) Spil Dağı Milli Parkı (Manisa) Kızıldağ Milli Parkı (Isparta) Termessos Milli Parkı (Antalya) Kovada Gölü Milli Parkı (Isparta) Munzur Vadisi Milli Parkı (Tunceli) Beydağları Sahil Milli Parkı (Antalya) Gelibolu Yarımadası Tarihi Milli Parkı (Çanakkale) Köprülü Kanyon Milli Parkı (Antalya) Ilgaz Dağı Milli Parkı (Kastamonu) Başkomutan Tarihi Milli Parkı (Afyon) Göreme Tarihi Milli Parkı (Nevşehir) Altındere Vadisi Milli Parkı (Trabzon) Boğazköy Alacahöyük Milli Parkı (Çorum) Nemrut Dağı Milli Parkı (Adıyaman) Beyşehir Gölü Milli Parkı (Konya) Kazdağı Milli Parkı (Balıkesir) Kaçkar Dağları Milli Parkı (Rize) Hatila Vadisi Milli Parkı (Artvin) Karagöl-Sahara Milli Parkı (Artvin) Altınbeşik Mağarası Milli Parkı (Antalya) Honaz Dağı Milli Parkı (Denizli) Aladağlar Milli Parkı (Niğde, Adana, Kayseri) Marmaris Milli Parkı (Muğla) Saklıkent Milli Parkı (Muğla) Tabiat Parkları Bitki örtüsü ve yaban hayatı özelliğine sahip manzara bütünlüğü içinde halkın dinlenme ve eğlenmesine uygun tabiat parçalarıdır. Ölüdeniz- Kıdrak Tabiat Parkı (Muğla) Çorum-Çatak Tabiat Parkı (Çorum) Abant Gölü Tabiat Parkı (Bolu) Yazılı Kanyon Tabiat Parkı (Isparta) Uzungöl Tabiat Parkı (Trabzon) Kurşunlu Şelalesi Tabiat Parkı (Antalya)

13 Gölcük Tabiat Parkı (Isparta) Bafa Gölü Tabiat Parkı (Aydın) Polonezköy Tabiat Parkı (İstanbul) Ayvalık Adaları Tabiat Parkı (Balıkesir) Ballıkayalar Tabiat Parkı (Kocaeli) Hacıosman Ormanı Tabiat Parkı (Samsun) Tabiatı Koruma Alanları Bilimsel ve eğitim bakımından önem taşıyan nadir, tehlikeye düşmüş veya kaybolmaya yüz tutmuş ekosistemler, türler ve tabii olayların meydana getirdiği seçkin örnekleri ihtiva eden ve mutlak korunması gerekli olup, sadece bilim ve eğitim amaçları ile kullanılmak üzere ayrılmış tabiat parçalarıdır. Hacıosman Ormanı Tabiatı Koruma Alanı (Samsun) Tekkoz-Kengerli Tabiatı Koruma Alanı (Hatay) Kasnak Meşesi Tabiatı Koruma Alanı (Bolu) Sütçüler Sığla Ormanı Tabiatı Koruma Alanı (Isparta) Sarıkum Tabiatı Koruma Alanı (Sinop) Beykoz-Göknarlık Tabiatı Koruma Alanı (İstanbul) Kavaklı Tabiatı Koruma Alanı (Karabük) Çitdere Tabiatı Koruma Alanı (Karabük) Kökez Tabiatı Koruma Alanı (Bolu) Sülüklügöl Tabiatı Koruma Alanı (Bolu) Kasatura Körfezi Tabiatı Koruma Alanı (Kırklareli) Sultansazlığı Tabiatı Koruma Alanı (Kayseri) Sakagölü Longozu Tabiatı Koruma Alanı (Kırklareli) Vakıf Çamlığı Tabiatı Koruma Alanı (Kütahya) Kazdağı Göknarı Tabiatı Koruma Alanı (Balıkesir) Akdoğan ve Rüzgarlar Ebe Çamı Tabiatı Koruma Alanı (Bolu) Sırtlandağ Halep Çamı Tabiatı Koruma Alanı (Muğla) Kale-Bolu Fındığı Tabiatı Koruma Alanı (Bolu) Alacadağ Tabiatı Koruma Alanı (Antalya) Seyfe Gölü Tabiatı Koruma Alanı (Ankara) Kaşalıç Tabiatı Koruma Alanı (Kütahya) Çığlıkara Tabiatı Koruma Alanı (Antalya) Gala Gölü Tabiatı Koruma Alanı (Edirne) Körçoban Tabiatı Koruma Alanı (K.Maraş) Çamburnu Tabiatı Koruma Alanı (Rize) Dibek Tabiatı Koruma Alanı (Antalya) Habibi-Neccar Tabiatı Koruma Alanı (Hatay) Demirciönü Tabiatı Koruma Alanı (Bolu) Yumurtalık Tabiatı Koruma Alanı (Adana) Dandindre Tabiatı Koruma Alanı (Eskişehir) Kartal Gölü Tabiatı Koruma Alanı (Denizli) Akgöl (Ereğli Sazlığı) Tabiatı Koruma Alanı (Karaman) Tabiat Anıtları Tabiat olaylarının meydana getirdiği özelliklere ve bilimsel değere sahip ve milli park esasları dahilinde korunan tabiat parçalarıdır. Samandere Şelalesi Tabiat Anıtı (Bolu) Mızıkçam Tabiat Anıtı (Kütahya) Bığbığ Orman Sarmaşığı Tabiat Anıtı (Adana) Asarlık Tepeleri Tabiat Anıtı (Ankara) Anadolu Kestanesi Tabiat Anıtı (İzmir) Eskipazar Türbe Çamı Tabiat Anıtı (Bolu) Araç Turbe Çamı Tabiat Anıtı (Kastamonu)

14 Fosil Ardıç Tabiat Anıtı (Konya) Titrek Kavak Tabiat Anıtı (Konya) Koca Katran Tabiat Anıtı (Mersin) Taşdede Pırnal Meşesi Tabiat Anıtı (İzmir) Dokuz Kardeşler Çamı Tabiat Anıtı (Çamkırı) Barla Sedir Ağacı Tabiat Anıtı (Isparta) Kunduracı Çınarı Tabiat Anıtı (İzmir) Kızılcaelmaaltı Meşesi Tabiat Anıtı (Sinop) Ana Ardıç Tabiat Anıtı (Mersin) Çatal Sedir Tabiat Anıtı (Burdur) Söğüt Yaylası Ulu Ardıç Tabiat Anıtı (Isparta) Meşe Ağacı Tabiat Anıtı (Adapazarı) Görkemli Meşe Tabiat Anıtı (Sinop) Teos Menengici Tabiat Anıtı (İzmir) Ulu Kavak Tabiat Anıtı (Aydın) Güney Şelalesi Tabiat Anıtı (Aydın) Subaşı Havuzlar Çınarı Tabiat Anıtı (İstanbul) Kızılağaç Köyü Lübnan Sediri Tabiat Anıtı (Antalya) Koca Kaplan Lübnan Sediri Tabiat Anıtı (Antalya) Şah Ardıç Tabiat Anıtı (Antalya) Koca Sedir Tabiat Anıtı (Antalya) Söğüt Köyü Çınarı Tabiat Anıtı (Muğla) Bayır Servi Ağacı Tabiat Anıtı (Muğla) Bayır Çınarı Tabiat Anıtı (Muğla) Ovacık Köyü Anadolu Kestanesi Tabiat Anıtı (Muğla) Ulu Meşe Tabiat Anıtı (İzmir) Çatal Çam Tabiat Anıtı (Isparta) Aslan Ardıç Tabiat Anıtı (Antalya) Karamık Köyü Sedir Ağacı Tabiat Anıtı (Antalya) Beldeğirmen Köyü Çınar Ağacı Tabiat Anıtı (Kastamonu) Oniki Kardeşler Tabiat Anıtı (Kastamonu) Erenler Çamı Tabiat Anıtı (Kastamonu) Kıranı Evliya Ardıcı (Gümüşhane) Ali Ağanın Kavağı (Gümüşhane) Yarendere Fıstık Çamı (İzmir) İlk Kurşun Çınarı (İzmir) Yemişçi Çınarı (İzmir) Fıstık Çamı (İzmir) Örümcek Ormanı Ladini (1) (Gümüşhane) Örümcek Ormanı Ladini (2) (Gümüşhane) Örümcek Ormanı Ladini (3) (Gümüşhane) Örümcek Ormanı Ladini (4) (Gümüşhane) Örümcek Ormanı Göknarı (1) (Gümüşhane) Örümcek Ormanı Göknarı (2) (Gümüşhane) Örümcek Ormanı Göknarı (3) (Gümüşhane) Örümcek Ormanı Göknarı (4) (Gümüşhane) Kadınlar Kuyusu Koca Menegici (İzmir) Kaynak: NOTLAR 1 Taşlıgil N.A.g.e s. 262, yazan Abdullah kılıç

15 UNESCO Dünya Kültür Mirasının Koruma Listesi kapsamındaki yerler arasında yer alan Kuş Cenneti Milli Parkı'ndan görüntüler 25 Ege Bölgesinde Manisa Ovası, Kemal Paşa Ovası ve İzmit Körfezi arasında dağlık bir kütle olan Spil Dağı'ndan çeşitli görüntüler 40 Spil Dağı'nda yetişen bitkilere ait görüntüler Spil Dağı bitki örtüsü açısından son derece zengindir. Dağda çok sayıda çiçek türü doğal ortamda yetişmektedir. Bu çiçek türlerinin kültüre edilerek seralarda yetiştirilmesi ülkemize önemli bir gelir kazandıracaktır. 46 Türk yakın tarihinin en kanlı ve onurlu savaşlarından olan Çanakkale Savaşları Gelibolu Yarımadası Milli Parkı'nın çeşitli kesimlerinde geçmiştir. 47 Şiddetli çarpışmaların geçtiği ve hayatları pahasına vatan toprağını savunan şehitlerimizin yattıkları görülmelidir. Üstte Çanakkale Deniz Savaşı'nı anlatan bir tablo. (Tahsin Bey bu topraklar mutlaka gezilip 49 Çanakkale Deniz Savaşları'nda 215 okkalık (275 kg) top mermisini sırtında taşıyan er Seyit. 52 Çanakkale'de grup karargahı önünde 54 Orman yangınları, Kabatepe, Küçükanafarta, Kemalyeri, Kanlısırt, Arıburnu, Conkbayırı, 57. Alay Şehitliği gibi tarihi sahalara zarar vererek Milli Parkın %12 sini yok etmiştir. ~