Dr. Kürşad YAĞCI İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Medeni Hukuk Anabilim Dalı Araştırma Görevlisi CEZAİ MİRASÇILIKTAN ÇIKARMA (CEZAİ ISKAT)

Transkript

1 Dr. Kürşad YAĞCI İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Medeni Hukuk Anabilim Dalı Araştırma Görevlisi CEZAİ MİRASÇILIKTAN ÇIKARMA (CEZAİ ISKAT)

2 İÇİNDEKİLER SUNUŞ... vii ÖNSÖZ...xi İÇİNDEKİLER...xv KISALTMALAR CETVELİ... xxix GİRİŞ...1 Birinci Bölüm CEZAİ MİRASÇILIKTAN ÇIKARMANIN MİRAS HUKUKUNDAKİ YERİ, İŞLEVİ, BENZER KURUMLARLA KARŞILAŞTIRILMASI VE HUKUKUN DİĞER ALANLARINDA UYGULANMASI I. TARİHSEL GELİŞİM...8 II. TANIMI VE TEMEL ÖZELLİKLERİ...11 III. CEZAİ MİRASÇILIKTAN ÇIKARMANIN MİRAS SİSTEMİNDEKİ YERİ ve İŞLEVİ...15 A. MİRASÇILIKTAN ÇIKARMA İLE SAKLI PAY ARASINDAKİ İLİŞKİ Saklı Pay Kurumunun Amacı ve Yeni Eğilimlerin Değerlendirilmesi Cezai Mirasçılıktan Çıkarma Kurumunun Amacı... 30

3 xvi 3. Ailesel Bağın Zayıfladığı Bütün Hallerin Cezai Çıkarma Kurumu Çatısı Altında Çözümlenememesi ve Yeni Kurumlara ya da Yapısal Değişikliklere Duyulan İhtiyaç Alman Medeni Kanununda Saklı Paydan Uzaklaştırmada Yapılan Değişikliklerin Hukukumuz Açısından Değerlendirilmesi...37 B. MİRASÇILIKTAN ÇIKARMANIN TASARRUF ÖZGÜRLÜĞÜ KAPSAMINDA YER ALIP ALMADIĞI...43 IV. CEZAİ MİRASÇILIKTAN ÇIKARMA HÜKÜMLERİNDE YORUM VE BOŞLUK DOLDURMA V. CEZAİ MİRASÇILIKTAN ÇIKARMANIN BENZER KURUMLARLA KARŞILAŞTIRILMASI A. MİRASTAN UZAKLAŞTIRMA İLE KARŞILAŞTIRILMASI B. MİRASTAN YOKSUNLUK İLE KARŞILAŞTIRILMASI...55 C. KORUYUCU MİRASÇILIKTAN ÇIKARMA İLE KARŞILAŞTIRILMASI D. MİRASTAN FERAGAT İLE KARŞILAŞTIRILMASI...71 E. MİRASIN REDDİ İLE KARŞILAŞTIRILMASI...74 VI. CEZAİ MİRASÇILIKTAN ÇIKARMA HÜKÜMLERİNİN HUKUKUN DİĞER ALANLARINDA UYGULANMASI...76 A. MİRAS SÖZLEŞMESİNİN VE MİRAS HUKUKU NİTELİKLİ ÖLÜNCEYE KADAR BAKMA SÖZLEŞMESİNİN TEK TARAFLI ORTADAN KALDIRILMASI BAKIMINDAN B. EVLATLIK BAĞININ KALDIRILMASI (emk m.258/i, c.2) BAKIMINDAN C. BAĞIŞLAMANIN GERİ ALINMASI BAKIMINDAN...85 D. SGK GEREĞİNCE ÖLEN SİGORTALININ HAK SAHİPLERİNE BAĞLANACAK GELİR VE AYLIKLAR İLE TTK GEREĞİNCE ÖZEL HAYAT SİGORTASINDA LEHTARI DEĞİŞTİRME BAKIMINDAN...89

4 xvii İkinci Bölüm CEZAİ MİRASÇILIKTAN ÇIKARMANIN UNSURLARI I. MİRASTAN ÇIKARILAN KİŞİNİN SAKLI PAYLI MİRASÇI OLMASI...93 A. SAKLI PAYLI MİRASÇILAR...93 B. SAKLI PAYIN TAMAMEN YA DA KISMEN KALDIRILMASI...98 II. KANUNDA SAYILAN BİR CEZAİ MİRASÇILIKTAN ÇIKARMA NEDENİNİN VARLIĞI A. CEZAİ MİRASÇILIKTAN ÇIKARMA NEDENİ OLUŞTURAN FİİLLER Mirasbırakana veya Onun Yakınlarından Birisine Karşı Bir Suç İşlenmesi a. Suçun kendilerine karşı işlendiği kişinin mirasbırakan veya onun yakınlarından birisi olması. 103 (1) Suçun mirasbırakana karşı işlenmiş olması (2) Suçun yakına karşı işlenmiş olması (a) Yakınlık bağı ve yakın kapsamına girebilecek kimseler (b) Aile üyeleri için de yakınlık bağı nın aranıp aranmayacağı (c) Fiilen ilişki yokluğu (Görüşmeme) ile yakınlık bağının ayrılması (d) Ağırlık unsuru ile yakınlık bağının karşılaştırılması b. Suç işlenmiş olması (1) MK m.510/b.1 anlamında suç kavramının belirlenmesine ilişkin görüşler ve kabahatlerin mirasçılıktan çıkarma nedeni oluşturup oluşturamayacağı...116

5 xviii (2) Suçun unsurlarının Ceza Hukuku normlarına göre belirlenmesi (a) Tipiklik (b) Maddi unsur (fiil) (c) Manevi unsur (kast, taksir) (d) Hukuka aykırılık (3) Çıkarmaya konu suç bakımından Ceza Hukuku normlarının bağlayıcı olmadığı ve Medeni Hukuk kurallarının uygulandığı haller (a) Suçun kovuşturulmuş olması ya da cezanın uygulanabilir olması gibi hallerin çıkarma için koşul olarak aranmaması (b) Kusurluluk (c) Birlikte kusurun ya da üçüncü kişinin kusurunun ya da davranışının etkisi (4) Çıkarılanın kendisine karşı suç işlediği mirasbırakanı ya da mirasbırakanın yakınını tanımıyor olmasının etkisi (5) Ceza Mahkemesinde suç hakkında verilen kararın, mirasçılıktan çıkarmaya ilişkin davaya etkisi (6) Türk Ceza Kanunun yer ve zaman bakımından uygulanmasına ilişkin kuralların mirasçılıktan çıkarmaya etkisi Mirasbırakana veya Mirasbırakanın Ailesi Üyelerine Karşı Aile Hukukundan Doğan Bir Yükümlülüğün Yerine Getirilmemiş Olması a. Aile hukukundan doğan yükümlülüklerin ihlal edildiği kişinin, mirasbırakan veya onun aile üyesi olması (1) Mirasbırakana karşı (2) Mirasbırakanın aile üyelerine karşı (a) MK m.510/b.2 anlamında aile üyesi kapsamına girmesi muhtemel kimseler ve öğretinin konuya yaklaşımı (b) MK m.510/b.2 anlamında aile üyesi kavramının belirlenmesi ve ölçütler

6 xix (i)aile üyesi kavramının belirlenmesi (ii)ölçüt: Ailesel yakınlık bağının varlığı (iii) Aile üyesi kavramının yakın kavramından ayrılması b. İhlal edilen normun aile hukuku yükümlülüğü teşkil etmesi (1) Aile hukuku yükümlülüğüne aykırılık (2) Kanunda düzenlenmemiş olan ailesel kuralların yerine getirilmemesinin çıkarma nedeni oluşturup oluşturmayacağı (3) Mirasbırakanın yakını olmayan bir üçüncü kişiye karşı mirasçının suç işlemesinin aile hukukundan doğan yükümlülüğün ihlaline yol açıp açmayacağı c. Aile Hukukundan doğan yükümlülüğün yerine getirilmemesinde kusurluluk unsurunun aranıp aranmayacağı d. Çıkarılanın kendisine karşı ihlalde bulunduğu mirasbırakanı ya da mirasbırakanın aile üyesini tanımıyor olmasının etkisi e. Birlikte kusurun veya üçüncü kişinin kusurunun ya da davranışının etkisi B. CEZAİ MİRASÇILIKTAN ÇIKARMAYA NEDEN OLAN FİİLİN AĞIR/ÖNEMLİ ÖLÇÜDE OLMASI Ağırlık Unsurunun Ağır Kusur Kavramından Farkı Ağırlık Unsurunun Belirlenmesinde Hâkimin Takdir Yetkisi Aile Bağını Koparıcı Ağırlık Unsurunu Belirmeye Yarayan Temel Ölçütler a. Fiilin aile bağını koparmış olması (Sübjektif ölçüt) b. Fiilin aile bağını koparıcı güçte olması (Objektif ölçüt) Aile Bağını Koparıcı Ağırlığı Belirlemeye Yarayan Alt Ölçütler a. Mirasbırakan, çıkarılan ve/veya diğer zarar görenler arasındaki kişisel ilişkilerin türü ve derecesi

7 xx b. Sosyal statü, değer yargısı, ahlak anlayışı c. Çıkarılanın kusurunun rolü d. Birlikte kusurun ve üçüncü kişilerin kusurunun rolü e. Çıkarılanın suç işlemedeki rolünün etkisi f. Çıkarılanın kişisel durumunun etkisi g. Fiilin yakın, aile üyesi ya da üçüncü bir kişi üzerinde bıraktığı etkinin ölçüt olup olmayacağı Suçun Ağırlığının Belirlenmesinde Ceza Hukuku Ölçütlerinin Bağlayıcı Olmayışı İspat Sorunu C. ÖZEL OLARAK: CEZAİ ÇIKARMA AÇISINDAN SUÇ TİPLERİ İLE AİLE HUKUKUNDAN DOĞAN YÜKÜMLÜLÜK TÜRLERİ Suç Tiplerine Bakış Aile Hukuku Yükümlülüklerine Bakış a. Anne ve baba ile çocuklar arasındaki ilişkiden doğan yükümlülükler (1) Destekleme (Yardım etme), saygı, anlayış ve aile onurunu koruma yükümlülüğü (2) Anne ve babanın bakım yükümlülüğü (3) Velayet ilişkisinden doğan yükümlülükler (a) Eğitim (b) Dini eğitim (c) Söz dinleme ve ortak yaşam sürme (4) Ana-baba ile ergin çocuklar arasındaki ilişkiyi sürdürme yükümlülüğü (5) Üvey ana/baba ile üvey çocuk arasındaki ilişki (6) Ahlaksız, kötü veya sefih yaşam sürmenin etkisi b. Eşler arasındaki ilişkiden doğan yükümlülük ihlalleri (1) Evlenmenin butlanına bilerek veya kusuruyla sebep olma (2) Eşler arasındaki ilişkide evlilik birliğinden doğan yükümlülükler

8 xxi (3) Evlilik birliğinden doğan yükümlülük ihlallerinin olası sonuçları ve bunların mirasçılıktan çıkarma ile ilişkisi (a) Boşanma nedenleri ve mirasçılıktan çıkarmadaki rolü (i)mirasçılıktan çıkarma açısından özel boşanma nedenlerine bakış (ii) Mirasçılıktan çıkarma açısından genel boşanma nedenine bakış: Evlilik birliğinin temelinden sarsılması (b) Boşanma süreci ve mirasçılıktan çıkarma (i)boşanma davası sırasında mirasçılık durumu (MK m.181) ve mirasçılıktan çıkarma ile ilişkisi (ii)boşanma davasında mahkemenin vereceği kararların etkisi (iii)boşanma davası sırasında ve boşanmadan sonra ortaya çıkan yükümlülükler (c) Evlilik birliğini korumaya yönelik tedbirler ve özellikle ortak yaşama ara verilmesi c. Aile üyelerinin nişanlıya karşı yükümlülükleri ve nişanlılık ilişkisinden doğan yükümlülükler d. Evlilik dışı yaşam birlikteliği bakımından durum e. Hısımlık ilişkisinden doğan yükümlülükler f. Mirasbırakanla aynı çatı altında yaşayan hizmetli, işçi vb. kimseler, koruma ve gözetme ilişkisi çerçevesindeki kişiler ile saklı paylı mirasçı arasındaki ilişkiden doğan yükümlülükler g. Aile hukuku yükümlülüğü ile bazı korunan hukuksal ya da moral değerlerin çatışması III. CEZAİ MİRASÇILIKTAN ÇIKARMA İRADESİNİN VARLIĞI, SIHHATLİ OLMASI VE TEMSİL YASAĞI IV. ŞEKLEN GEÇERLİ BİR CEZAİ MİRASÇILIKTAN ÇIKARMA TASARRUFUNUN VARLIĞI VE ÇIKARMA NEDENİNİN TASARRUFTA GÖSTERİLMİŞ OLMASI

9 xxii A. MİRASÇILIKTAN ÇIKARMANIN ŞEKLİ B. MİRASÇILIKTAN ÇIKARMA NEDENİNİN ÖLÜME BAĞLI TASARRUFTA GÖSTERİLMİŞ OLMASI Mirasçılıktan Çıkarma Nedeninin Somut Olarak Gösterilmesi Ölüme Bağlı Tasarruf Dışındaki Olgu ve Belgelere veya Delillere Gönderme Yapılması V. CEZAİ MİRASÇILIKTAN ÇIKARMA NEDENİNİN GERÇEKLEŞME ANI VE ÇIKARMANIN ŞARTA BAĞLANMASI A. ÇIKARMA NEDENİ OLUŞTURAN FİİLİN HANGİ ANDA GERÇEKLEŞMESİ GEREKTİĞİ Ölüme Bağlı Tasarruf Yapıldığı Anda Mirasçılıktan Çıkarma Nedeninin Gerçekleşmiş Olmasını Arayan Görüş Henüz Gerçekleşmemiş Bulunan Çıkarma Nedeninin Gelecekte Gerçekleşmesi Şartına Bağlı Bir Mirasçılıktan Çıkarma Tasarrufu Yapılabileceği Görüşü Yargı Uygulaması B. ŞARTA BAĞLI CEZAİ MİRASÇILIKTAN ÇIKARMA Geciktirici Şarta Bağlı Mirasçılıktan Çıkarma Bozucu Şarta Bağlı Mirasçılıktan Çıkarma Üçüncü Bölüm CEZAİ MİRASÇILIKTAN ÇIKARMANIN SONUÇLARI I. ÇIKARILANIN HUKUKİ DURUMU A. TAM CEZAİ ÇIKARMANIN ETKİSİ Miras Hakkının Ortadan Kalkması ve Buna Bağlı Sonuçlar

10 xxiii 2. Mirasçılıktan Çıkarma Tasarrufunun Çıkarılana Yapılan Önceki Kazandırmalara Olan Etkisi Tereke İle İlgili Bazı İşlemler Bakımından Çıkarılanın Durumu a. Çıkarılanın terekenin korunması önlemlerini talep edip edemeyeceği b. Mirasçılık belgesi (veraset ilamı) ve mirasçılıktan çıkarma ilişkisi c. Çıkarılanın bilgi alma ve inceleme hakkının olup olmadığı d. Çıkarılanın resmi defter tutulmasını talep edip edemeyeceği Çıkarmanın Miras Hukuku Dışında Sonuç Doğurup Doğurmadığı B. KISMÎ CEZAİ ÇIKARMANIN ETKİSİ II. ÇIKARILANIN MİRAS PAYI Dördüncü Bölüm AFFIN, GERİ ALMANIN VE SONRAKİ SAĞLAR ARASI KAZANDIRMANIN CEZAİ MİRASÇILIKTAN ÇIKARMAYA ETKİSİ I. AF A. AF KAVRAMININ BELİRLENMESİ Affı Gösteren İrade Açıklaması Mirasbırakanın Çıkarmaya ve Affa Konu Olabilecek Olayı Biliyor Olması Affın Aile Bağını Yeniden Kurmuş Olmasının Koşul Olarak Aranıp Aranmayacağı B. AF KAVRAMININ BENZER DİĞER KAVRAMLARDAN AYIRT EDİLMESİ

11 xxiv 1. Af ile Barışma (ve/veya Görüşme) Kavramlarının Ayırt Edilmesi Af ile Olayın Yaralayıcı Etkisinin Zamanla Kaybolması Kavramlarının Ayırt Edilmesi C. AFFIN HUKUKİ NİTELİĞİ VE GERİ ALMA TASARRUFUNDAN AYIRT EDİLMESİ D. AFFIN İSPATLANMASI E. AFFA HUKUKİ SONUÇ BAĞLANIP BAĞLANAMAYACAĞI VE ÖĞRETİDEKİ TARTIŞMALAR Mirasbırakanın Affının Hukuki Sonuçları Bakımından a. Mirasçılıktan çıkarma tasarrufundan önceki affın etkisi b. Mirasçılıktan çıkarma tasarrufundan sonraki affın etkisi (1) Affın tüm mirasçılıktan çıkarma tasarrufunu ortadan kaldırdığı görüşü (2) Affın cezai mirasçılıktan çıkarmaya hiçbir etkisinin olmayacağı görüşü (3) Affın mirasçılıktan çıkarma tasarrufunu tamamen ortadan kaldırmayıp çıkarma nedenini ortadan kaldırdığı görüşü (4) Mirasçılıktan çıkarmaya kural olarak affın etki etmeyeceği, ancak istisnai bir takım hallerde etki edeceği görüşü (5) Görüşlerin değerlendirilmesi ve düşüncemiz c. Mirastan yoksunluk ve cezai mirasçılıktan çıkarma koşullarının aynı anda gerçekleştiği hallerde affın etkisi Mirasbırakanın Yakını ya da Aile Üyesi Olan Kimselerin Affetmesinin Etkisi Bakımından II. CEZAİ MİRASÇILIKTAN ÇIKARMANIN GERİ ALINMASI.394 A. VASİYETNAME ŞEKLİNDE YAPILAN ÇIKARMANIN GERİ ALINMASI

12 xxv 1. Mirasçılıktan Çıkarma Tasarrufundan Önce Düzenlenen Ölüme Bağlı Tasarrufta Yer Alan Affa Yönelik İrade Açıklamalarının Etkisi Mirasçılıktan Çıkarmanın Geri Alınması a. Çıkarmanın açık ya da örtülü olarak geri alınması b. Çıkarmanın tamamen ya da kısmen geri alınması c. Affetmeksizin geri alma d. Geri alma tasarrufunun şekli Geri Alma Tasarrufunun Geri Alınması ve Affın Etkisi Geri Almanın Şarta Bağlanması B. MİRAS SÖZLEŞMESİ ŞEKLİNDE YAPILAN ÇIKARMANIN ORTADAN KALDIRILMASI Miras Sözleşmesinde Yer Alan Mirasçılıktan Çıkarmanın Hukuki Niteliğine İlişkin Görüşler Çıkarmayı İçeren Miras Sözleşmesinin Çıkarılan İle ya da Üçüncü Bir Kişi İle Yapılması a. Çıkarılanın miras sözleşmesinin karşı tarafı olması durumu b. Mirasbırakanın bir üçüncü kişiyle yaptığı miras sözleşmesinde saklı paylı mirasçısını mirasçılıktan çıkarması III. SONRAKİ SAĞLARARASI KARŞILIKSIZ KAZANDIRMALARIN ETKİSİ Beşinci Bölüm CEZAİ MİRASÇILIKTAN ÇIKARMANIN HÜKÜMSÜZLÜĞÜ I. TENKİS DAVASI A. TENKİS NEDENLERİ B. TENKİS DAVASI

13 xxvi 1. Davacılar Davalılar İspat Yükü Hak Düşürücü Süreler C. TENKİSİN SONUÇLARI II. İPTAL DAVASI A. İPTAL NEDENLERİ B. İPTAL DAVASI Davacılar Davalılar İspat Yükü Hak Düşürücü Süreler C. İPTALİN SONUÇLARI D. TENKİS VE İPTAL DAVALARINI İLGİLENDİREN ORTAK BAZI KONULAR III. YOKLUK, KESİN HÜKÜMSÜZLÜK VE KENDİLİĞİNDEN HÜKÜMSÜZLÜK (YÜRÜRLÜĞE GİRMEME) HALLERİ IV. ÇIKARILANIN MİRASÇILIKTAN ÇIKARMANIN GEÇERSİZLİĞİNİ DEF İ OLARAK İLERİ SÜRMESİ Altıncı Bölüm CEZAİ MİRASÇILIKTAN ÇIKARMADA MİRAS PAYLARININ VE TASARRUF ORANININ HESAPLANMASI I. GEÇERLİ BİR CEZAİ ÇIKARMADA MİRAS PAYLARI VE TASARRUF ORANI A. MİRASÇILIKTAN TAM ÇIKARMA DURUMUNDA

14 xxvii 1. Mirasbırakanın, Çıkarılanın Miras Payına İlişkin Olarak Hiçbir Tasarrufta Bulunmamış Olması Durumunda a. Çıkarılan altsoyun miras payı b. Çıkarılan ana ya da babanın miras payı c. Çıkarılan eşin miras payı Mirasbırakanın, Çıkarılanın Miras Payının Tamamında Tasarrufta Bulunmuş Olması Halinde a. Çıkarılanın saklı paylı altsoyu varsa b. Çıkarılanın saklı paylı altsoyu yoksa Özellik Arz Eden Durumlar a. Çıkarılan kimse bulunduğu zümrenin tek mirasçısı ise eşin miras payının hesaplanması (1) Mirasbırakan çıkarılanın miras payında tasarrufta bulunmamışsa (2) Mirasbırakan çıkarılanın miras payında tasarrufta bulunmuşsa b. Mirasbırakanın, mirasçılıktan tam çıkarılan mirasçının miras payının bir kısmında tasarrufta bulunmuş olması halinde B. MİRASÇILIKTAN KISMİ ÇIKARMA DURUMUNDA Mirasbırakanın, Kısmi Çıkarmaya Tabi Saklı Pay Üzerinde Başkaca Hiçbir Tasarrufta Bulunmamış Olması Halinde Mirasbırakanın, Kısmi Çıkarmaya Tabi Saklı Pay Üzerinde Başkaca Bir Tasarrufta Bulunmuş Olması Halinde a. Çıkarılanın, mirasbırakana göre saklı paylı altsoyu yoksa b. Çıkarılanın, mirasbırakana göre saklı paylı altsoyu varsa

15 xxviii C. CEZAİ ÇIKARMANIN GEÇERLİLİK UNSURLARINI TAŞIYAN MİRASTAN UZAKLAŞTIRMA DURUMUNDA II. CEZAİ MİRASÇILIKTAN ÇIKARMANIN TENKİSE UĞRAMASI DURUMUNDA MİRAS PAYLARININ VE TASARRUF ORANININ HESAPLANMASI A. TAM MİRASÇILIKTAN ÇIKARMANIN TENKİSİ DURUMUNDA Mirasbırakanın, Çıkarılanın Miras Payında Başkaca Bir Tasarrufta Bulunmamış Olması Durumunda Mirasbırakanın Çıkarılanın Miras Payında Tasarrufta Bulunmuş Olması Durumunda a. Çıkarılanın saklı paylı altsoyu yoksa b. Çıkarılanın saklı paylı altsoyu varsa B. KISMİ MİRASÇILIKTAN ÇIKARMANIN TENKİSİ DURUMUNDA III. CEZAİ MİRASÇILIKTAN ÇIKARMANIN YOKLUĞU, KESİN HÜKÜMSÜZLÜĞÜ VEYA KENDİLİĞİNDEN HÜKÜMSÜZLÜĞÜ YA DA İPTALİ DURUMUNDA SONUÇ VE ÖNERİLERİMİZ KAYNAKÇA