TÜRK VERGİ SİSTEMİ II

Transkript

1 SAKARYA ÜNİVERSİTESİ TÜRK VERGİ SİSTEMİ II Hafta 9 Prof. Dr. Habib YILDIZ Bu ders içeriğinin basım, yayım ve satış hakları Sakarya Üniversitesi ne aittir. "Uzaktan Öğretim" tekniğine uygun olarak hazırlanan bu ders içeriğinin bütün hakları saklıdır. İlgili kuruluştan izin almadan ders içeriğinin tümü ya da bölümleri mekanik, elektronik, fotokopi, manyetik kayıt veya başka şekillerde çoğaltılamaz, basılamaz ve dağıtılamaz. Her hakkı saklıdır 2012 Sakarya Üniversitesi

2 ÜNİTE 6 GÜMRÜK VERGİSİ İÇİNDEKİLER I. GENEL OLARAK II. VERGİNİN KONUSU III. VERGİNİN MÜKELLEFİ IV. VERGİYİ DOĞURAN OLAY V. MUAFLIK VE İSTİSNALAR VI. VERGİNİN MATRAHI VII. VERGİNİN TARHI VIII. ORAN VE TARİFE VII. TARH IX. VERGİNİN TEBLİĞİ, TAHAKKUKU VE ÖDENMESİ

3 ÖĞRENME HEDEFLERİ Bu konuyu çalıştıktan sonra: Gümrük vergisinin matrahı ve onayı, Gümrük vergisinde vergilendirme dönemi ve verginin ödenmesini öğreneceksiniz. ÖNERİLER Dersi öğrenmeye başlamadan önce gümrük vergisi ile ilgili bir ön araştırma yapmak dersi öğrenmede etkili olacaktır. Kütüphane ve internet imkanlarından yararlanarak ünitede geçen başlıca kanun metinleri ve eserlerin sistematiği ve genel muhtevasını incelemeye çalışınız.

4 I. GENEL OLARAK GÜMRÜK VERGİSİ Gümrük vergileri dış ticaret yapan ülkeler arasında uygulanan bir vergi çeşididir. Başka bir ifade ile gümrük vergisi, bir ülke sınırından girerek eşyanın ithalatında alınan bir vergidir. Ülkemizde uzun yıllar 1615 sayılı Gümrük Kanunu uygulanmıştır. Ancak bu kanun Avrupa Birliği ile mevzuat uyumu çerçevesinde yürürlükten kaldırılarak yerine 4458 sayılı yeni Gümrük Kanunu uygulamaya konulmuştur. Hala yürürlükte buluna Gümrük Kanunu yaklaşık 300 maddeden oluşmaktadır. II. VERGİNİN KONUSU Gümrük vergisi ithalat üzerinden alınan bir vergi olup, konusu Türkiye Cumhuriyeti Gümrük hattından gecen eşyadır. Gümrük Kanunu na göre gümrük hatlı Türkiye'nin siyası sınırlarıdır. Bu bağlamda vergiye tabi olduğu gümrük tarifesinde belirtilen Türkiye Cumhuriyeti gümrük bölgesine giren eşya gümrük vergisinin konusunu oluşturur 1. Türkiye Cumhuriyeti gümrük bölgesi, Türkiye kara suları, iç sular, hava sahası gümrük bölgesine dahildir. Transit ve gümrük antreposu, serbest liman, serbest bölgeler ve geçici depolama yerleri gibi eşya konulmasına gümrükçe izin verilmiş yerler ve araçlar gümrük bölgesi dışında sayılır 2. III. VERGİNİN MÜKELLEFİ Gümrük vergisinin mükellefi, gümrük sınırından geçen eşyayı geçiren her sahibidir. Başka bir ifade ile gümrük vergisinin mükellefi, mal sahibidir 3. Mal sahibi; konşimento 4, yük senedi ve ordino 5 gibi belgelerde eşyanın teslim edileceği belirtilen kişidir. Konşimentosuz gelen veya gümrüğe konşimento veya ordinosu ibraz edilmeyen eşyanın taşıyıcıları mal sahibi kabul edilirler. Verginin mükellefi beyanda bulunan mal sahibi olabileceği gibi bazen adına beyanda bulunan gümrük müşavirleri mükellef olabilmektedir. Ancak malı ithal eden kişi bu işi ticari amaçla yani malı başkasına satmak üzere yapıyorsa, ödediği vergiyi malı sattığı kişilere yansıtır. Böyle bir durumda verginin mükellefi gümrük vergisini ödedikten sonra son tüketici veya kullanıcı olması halinde aynı zamanda vergiyi taşıyan kişi olur 6. IV. VERGİYİ DOĞURAN OLAY Gümrük vergisinde vergiyi doğuran olay, ithal işlemine bağlı olarak farklı şekillerde ortaya çıkmaktadır. Eşyanın serbest dolaşıma girmesi durumu gümrük vergisinde en yaygın karşılaşılan vergiyi doğuran olay şeklidir. Burada vergiyi doğuran olay vergiye tabi eşyanın 1 Aksoy, 1999: Arslan, 2007:470 3 Aksoy, 1999: Taşıyıcı veya acentesi tarafından malı yükleyene verilen malın teslim alındığını ve kararlaştırılan şekilde taşınıp gönderilene teslim edileceğini gösteren, malı temsil eden ve mal üzerinde mülkiyet hakkı sağlayan bir belgedir. 5 Konşimentoda yazılı malların kısım kısım çekilebilmesini temin etmek üzere hazırlanan emir veya talimattır. Bir malı yükleme veya boşaltmadan önce vapur ve nakliye acentelerinden kaptana ya da nakliyeciye hitaben bir ordino (emir mektubu) verilir. Buna "teslim emri" de denir. 6 Arslan, 2007:470

5 serbest dolaşıma girmesidir. Serbest dolaşıma girme, eşyanın ithal edilmesi olup, dolaşıma giren eşyanın Türkiye'de serbestçe alınıp satılması ve kullanılmasını ifade eder. Gümrük Kanununun 74. maddesinde, Türk gümrük bölgesine gelen eşyanın serbest dolaşıma girmesinin kanunen ödenmesi gereken verginin tahsili ile mümkün olduğu belirtilmiştir 7. Gümrükçe denetlenen yerlerde bulunan eşya açısından; Gümrük denetimine tabi tutulan eşyada vergiyi doğman olay beyannamenin tescili, sözlü beyan hallerinde bu beyana ait tahakkuk evrakının mükellef tarafından imzalanıp, idarece tescil edilmesidir 8. Gümrük denetlemesi dışında kalan eşyada ise vergiyi doğuran olay, eşyanın gümrük hattından geçirilmesidir 9. V. MUAFLIK VE İSTİSNALAR Gümrük vergisinde birçok muafiyet ve istisna vardır. Aşağıda bu muafiyet ve istisnalardan birkaç tanesi belirtilmiştir (GK, m ): Cumhurbaşkanının zat ve ikametgahı için gelen eşya, Mütekabiliyet esasına göre ithal edilen diplomatik eşya, Değeri 100 Euro yu geçmeyen eşya, Gerçek kişiler tarafından ithal edilen kullanılmış şahsi eşya, Gerçek kişilerce ithal edilen kullanılmış bazı eşyadan; Kamu kurum ve kuruluşları ile kamu yararına çalışan dernekler ve Bakanlar Kurulunca vergi muafiyeti tanınan vakıflar tarafından ticari gaye güdülmemek ve kuruluş amaçları doğrultusunda kullanılmak üzere ithal edilen eşya, Ticari mahiyet arz etmeyen numuneler, Cenaze ve cenaze ile ilgili eşyanın ithali. VI. VERGİNİN MATRAHI Gümrük vergisinde verginin matrahı, bazı eşyalar için advalorem, bazıları için ise spesifik olarak belirlenmiştir. Advalorem matrahın söz konusu olduğu durumlarda gümrük vergisinin matrahı, ithal edilen eşyanın gümrük vergisine esas olan kıymetlidir. Eşyanın gümrük kıymeti, gümrük tarifesinin ve eşya ticaretine ilişkin belirli konularda getirilen tarife dışı düzenlemelerin uygulanması amacıyla, belirlenen kıymettir. İthal eşyasının gümrük kıymeti, eşyanın satış bedelidir. Satış bedeli, Türkiye'ye ihraç amacıyla yapılan satışta fiilen ödenen veya ödenecek fiyattır Bu fiyat, eşyanın satıcı tarafından teslim noktasına kadar yapılan giderler (nakliye, sigorta, ambalaj, yükleme) dahil fiyatıdır. Eşyanın fiyatının (dolayısıyla matrahın) uluslararası terminolojide, maliyet + sigorta + navlun oluşan CİF fiyat olduğu anlaşılmaktadır 10. Spesifik matrahın esas alınması durumunda ise gümrük tarifesinde matrahın genellikle eşyanın ağırlığı, adedi, uzunluğu gibi fiziki özellikler belirtilmektedir (GK.md-32). 7 Arslan, 2007:470 8 Aksoy, 1999: Arslan, 2007: Arslan, 2008: 472: GK.m

6 VII. VERGİNİN TARHI Verginin tarhı, mükellefin vereceği giriş beyannamesine dayanılarak idare tarafından tarh edilir. Beyan, kural olarak yazılı yapılır, ancak bazı istisnai durumlarda sözlü beyan da kabul edilmektedir (GK, m. 59). Yapılan beyanların doğruluğunu araştırmak üzere gümrük muayene memurları kısmen ya da tamamen muayene yaptırabilir. VIII. ORAN VE TARİFE Gümrük vergisi, ithal edilen eşyanın ismine, cins, nevi ve niteliklerine göre sistematik bir şekilde belirlenmiş olan "Türk Gümrük Tarife Cetveli"ne göre hesaplanır. Tarife cetveli, gümrük tarife ve istatistik pozisyon numaraları ve vergi oranını ihtiva edecek şekilde aşağı yukarı tüm malların alt özelliklerine bağlı ayrımlarına yer verilerek eşyanın ithal edildiği ülkelere göre düzenlenmiştir. Bu oranlar her yıl sene başında yayınlanır 11. VII. TARH Gümrük vergisi genel olarak mükellefin yazılı beyanı üzerine tarh edilir (GVK. Md. 59). Ancak sözlü beyanın yeterli görüldüğü durumlar da vardır. Sözlü beyan daha çok yolcu beraberinde eşyanın ithalinde söz konusu olmaktadır. Yazılı beyan, kural olarak gümrük giriş beyannamesi aracılığı ile yapılır. Beyannamede ithal edilecek eşyanın cinsi, türü niteliği ile gümrük giriş tarife cetvelindeki tertip ve tasnifi belirtilerek uygun şekilde doldurulur. Beyanname idarece tarih ve sıra numarası verilerek tescil edilir. Gümrük memurları tarafından gerekli kontroller yapıldıktan sonra beyanname tahakkuk servisinde gönderilir. Burada beyan edilen matraha eşyanın gümrük tarife cetvelinde belirlenen oran uygulanarak gümrük vergisi hesaplanır 12. IX. VERGİNİN TEBLİĞİ, TAHAKKUKU VE ÖDENMESİ Gümrük vergisinde tebliğ, gümrük idaresince hesaplanan vergi beyanname üzerine mükellefin veya temsilcisinin imzası koyması suretiyle yapılmaktadır. Başka bir ifade ile gümrük vergilerinde tahakkuk fişi ve/veya tebliğ evrakı kullanılmadan vergi gümrük beyannamesi kullanılarak mükellefe tebliğ edilmektedir 13. Gümrük vergisinin kesin tahakkuku, eşyanın gümrük amirlerince muayeneye gerek görülen durumlarda bu muayene sonunda ve muayeneye gerek görülmeyen durumlarda beyannamenin muayene memuruna havalesi üzerine muayene memurları tarafından beyannamenin özel tablolarında gösterilerek yapılır. Tahakkuk yükümlü veya temsilcisine sözle bildirilir ve bu kişilerden tahakkukun görüldüğüne dair tarih ve imza alınır. İmzadan imtina edenlere durum yazı ile tebliğ edilir. Bildirimden itibaren 15 gün içinle mükellef veya temsilcisinin yazılı bir itirazı 14 yoksa veya itiraz edildikten sonra itirazın incelenmesi için yetkili mercilere iletilmeden önce yeri alınmışsa yahut itirazın olmadığı beyannameye şerh verilerek imza edilmişse vergi tahakkuku kesinleşmiş olur 15. Tahakkuk eden gümrük vergisi, tebliğ tarihinden itibaren 10 gün içinde tek seferde ödenir. Bu süre mükellefin talebi üzerine, faiz alınmak koşuluyla 30 gün daha uzayabilir. Gümrük 11 Şenyüz, Yüce ve Gerçek, 2010: Şenyüz, Yüce ve Gerçek, 2010: Şenyüz, Yüce ve Gerçek, 2010: Aksoy, 1999: Aksoy, 1999: 402

7 vergisi ödenmeden veya teminata bağlanmadan ve gümrük idaresinin izni olmadan eşya sahibine teslim edilemez. Başka bir ifade ile gümrükçe alınan vergiler gümrük vergisine alındı makbuzu karşılıda Türk parası ile peşin olarak ödenir. Ayrıca Maliye Bakanlığı tarafından belirlenen esaslar dahilinde banka çekleri de ödemede kabul edilir. Ancak bu durumda mükelleflerin borçtan kurtulmaları çek bedellerinin idarece tahsili keyfiyetine bağlıdır Aksoy, 1999: 402