T.C AKDENİZ ÜNİVERSİTESİ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ MANİSA İLİNDE ÜZÜM ÜRETİM EKONOMİSİ VE PAZARLAMA YAPISININ İNCELENMESİ.

Transkript

1 T.C AKDENİZ ÜNİVERSİTESİ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ MANİSA İLİNDE ÜZÜM ÜRETİM EKONOMİSİ VE PAZARLAMA YAPISININ İNCELENMESİ DÖNEM PROJESİ TARIM EKONOMİSİ ANABİLİM DALI 2016

2 T.C AKDENİZ ÜNİVERSİTESİ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ MANİSA İLİNDE ÜZÜM ÜRETİM EKONOMİSİ VE PAZARLAMA YAPISININ İNCELENMESİ DÖNEM PROJESİ TARIM EKONOMİSİ ANABİLİM DALI Bu tez 11/06/2016 tarihinde aşağıdaki jüri tarafından Oybirliği/Oyçokluğu ile kabul edilmiştir. Prof. Dr. Cengiz SAYIN Prof. Dr. Burhan ÖZKAN Yrd.Doç.Dr. R. Figen CEYLAN

3 ÖZET MANİSA İLİNDE ÜZÜM ÜRETİM EKONOMİSİ VE PAZARLAMA YAPISININ İNCELENMESİ Dönem Projesi, Tarım Ekonomisi Anabilim Dalı Danışman: Prof. Dr. Cengiz SAYIN Haziran 2016, 56 Sayfa Bu çalışmanın ana konusunu genel olarak Dünya da ve Türkiye de üzüm üretimi, özelde ise Manisa ilindeki üzüm yetiştiriciliği oluşturmaktadır. Araştırmada Türkiye de ve Dünya da bağcılığın durumu, ithalat ve ihracat durumları, bağcılık işletmelerinin ekonomik yapısı, bağ kurulum tekniği ve masrafları, ekonomik olarak yetiştiriciliği yapılan üzüm çeşitleri ve özellikleri, Manisa da tarımın genel görünümü ve bağcılığın bunun içindeki payı, üzümün satış ve pazarlama kanalları ile yöntemleri, ticari değerlendirme şekillerine göre sofralık ve kurutmalık olarak ayrı ayrı ele alınmış ve son yıllara ait veriler karşılaştırmalı olarak analiz edilmiştir. Manisa ili üzüm üretimi bakımından incelendiğinde; Türkiye de ilk sırada yer almaktadır yılında toplam tonluk üretimi ile Türkiye nin tonluk üretimine nazaran toplam üretimin yaklaşık % 34,83 ünü karşılamaktadır yılında % 31 den biraz fazla olan bu rakam üretilen ürün bakımından 15 yıllık bir sürede % 13,40 lik bir artış göstermiştir. Bu artışın nedenleri arasında üzüm fiyatlarının son yıllardaki artışı, ihracat miktarının artması ve mekanizasyon olanaklarının artışı neticesinde verimlilik de meydana gelen artış gösterilebilir. Türkiye, Dünya üzüm üretimi sıralamasında 6. Sırada yer almaktadır. Son dokuz yıllık dönem incelediğinde ( ) Türkiyenin üretim artışının % 4,19, Çindeki üretim artışının ise % 98,62 olduğu görülmektedir. Türkiye bu artış hızıyla, üzüm yetiştiriciliği konusunda yıldızı gün geçtikçe parlayan Çin in çok gerisinde kalmıştır. Çin deki bu büyümenin nedeni ise üzüm kalitesi ve şarap kalitesinin artırılması gibi konularda Çin Hükümetinin uzun vadeli planlar yaparak bunu ülke genelinde uygulamasıdır.ülkemizde de Çin dekine benzer kaliteye yönelik çalışmalar ve devlet teşvikleri ile kalite, verimlilik ve bunun sonucunda pazar payı arttırılabilir. Dış pazarda firmaları en çok zorlayan konu kalıntıdır. Temin edilen üründe bilinçsiz ilaç kullanımdan dolayı kalıntı olabilirken bazı ülkelerde de ilaç kalıntı limitleri ile ilgili uyuşmazlıklardan dolayı sorunlar yaşanmaktadır. Bu limitlerin ülkelerle hem yeniden düzenlenmesi gerekmekte hem de üreticilerin kontrollü ilaç kullanması sağlanmalıdır. Anahtar Kelimeler: Bağcılık, İthalat, İhracat, Kuru Üzüm, Manisa, Pazarlama, Üzüm JÜRİ: Prof. Dr. Cengiz SAYIN (Danışman) Prof. Dr. Burhan ÖZKAN Yrd.Doç.Dr. R. Figen CEYLAN i

4 ABSTRACT OBSERVATION OF ECONOMICALLY GRAPE PRODUCTION AND MARKETING SITUATION IN MANISA PROVINCE MSc Thesis in Agricultural Economy Supervisor: Prof. Dr. Cengiz SAYIN June 2016, 56 Pages In this study, the main subject is generally grape production in the World and in Turkey, particularly it is about grape production in Manisa. In the study, viticultural situation in the World and Turkey, import and export situation, economic structure of the viticultural business, planting techniques and costs, grape varieties and their economic characteristics, overview of agriculture in Manisa and viticultural development, sales and marketing channels and methods of grapes were examined according to commercial evaluation as table and dried separately, and the datas were analyzed in comparison to the last year. When Manisa province was examined in terms of grape production; It is the first place in Turkey. With total production of 1,271,393 tons in 2015, compared to production of 3.65 million tons in Turkey, it meets approximately 34.83% of the total production. This figure is slightly more than 31% in 2000 increased 13.40% in last 15 year period. Increasing of grape price in recent years, increasing of export volume, mechanization opportunities and productivity can be shown as the reasons of this increment. Turkey is located 6th place in the ranking of the World grape production. Considering recent nine years period ( ), increasing of production in Turkey is 4.19% while the increasing of grape production in China is 98.62%. With this growth rate, Turkey has lagged far behind in grape growing to shining star China day by day. The reason for this growth, Chinese government is making long-term plans on the quality of grapes and wine, and implement across within whole country. In our country, quality, productivity, and marketing share can be increased with studies of similar quality as in China and state incentives. In foreign markets, the most challenging issue for companies is residual. There may be residual due to irrational pesticide using in supplied product, some countries are also experiencing problems because of a dispute related to pesticide residue limits. These limits should be reorganized in countries and growers should be provided to use controlled pesticide. Keywords: Export, Grape, Import, Marketing, Manisa, Raisins, Viticulture COMMITTEE: Prof.Dr. Cengiz SAYIN (Supervisor) Prof. Dr. Burhan ÖZKAN Asst. Prof. Dr. R. Figen CEYLAN ii

5 ÖNSÖZ Asma, dünyada en eski meyve türlerinden biri olup, bugün 'in üzerinde üzüm çeşidi bulunmakta ve bunun 1.200'den fazlası ülkemizde yetiştirilmektedir. Ancak, günümüzde bu kadar çeşitten yalnızca kadarı ekonomik olarak değer taşımaktadır. Dünyadaki en büyük üzüm üreticisi 9,6 Milyon ton ile Çin dir. Türkiye nin yıllık ortalama üretimi ise 4 Milyon ton civarındadır. Çekirdeksiz kuru üzüm üretiminde ise ülkemiz ilk sırada yer almakta, ikinci sırada ise ABD bulunmaktadır. Çekirdeksiz kuru üzümde Türkiye üretiminin % 94 lük kısmı Ege Bölgesi içerisinde yer alan Manisa ilinde gerçekleştirilmektedir. Manisa, üzüm yetiştiriciliğindeki stratejik öneminden dolayı bu projenin ana konusunu ve uygulama sahasını oluşturmuştur. Bu projenin hazırlanmasında desteklerini ve yardımını hiçbir zaman esirgemeyen Danışman hocam Sayın Prof. Dr. Cengiz SAYIN a (Akdeniz Üniversitesi Ziraat Fakültesi), Manisa Bağcılık Araştırma Enstitüsü Müdürü Sayın Akay ÜNAL a (MBAEM), bölüm başkanım Ziraat Yüksek Mühendisi Sayın Yüksel SAVAŞ a (MBAEM), Ziraat Yüksek Mühendisi Sayın Dr. Selçuk KARABAT a (MBAEM) ve Akdeniz Üniversitesi Tarım Ekonomisi Ana Bilim Dalında görevli tüm hocalarıma vermiş oldukları destek ve bilgiler için teşekkür ederim. Ayrıca beni bugünlere getiren Anneme, Babama ve vermiş oldukları manevi destekle her zaman yanımda olan sevgili eşim Leyla BAYBAŞ a, kızlarım Defne Su ve Rüya Ada ya da çok teşekkür ederim. iii

6 İÇİNDEKİLER ÖZET... i ABSTRACT... ii ÖNSÖZ... iii İÇİNDEKİLER... iv SİMGELER VE KISALTMALAR DİZİNİ... vi ŞEKİLLER DİZİNİ... vii ÇİZELGELER DİZİNİ... viii 1.GİRİŞ KURAMSAL BİLGİLER VE KAYNAK TARAMALARI MATERYAL ve METOT Materyal Çalışma Alanının Genel Özellikleri Metot ARAŞTIRMA BULGULARI Asmanın Kökeni, Bağcılığın Tarihçesi Dünya ve Türkiye Ekonomisindeki Yeri ve Önemi Asmanın Kökeni Bağcılığın Tarihçesi Bağcılığın Dünya Ekonomisindeki Yeri ve Önemi Dünyada'ki Üzüm Üreticisi Ülkelerdeki Verimler ve Üretimleri Türkiye'de ve Dünyada Üzüm Tüketimi Bağcılığın Türkiye Ekonomisindeki Yeri ve Önemi Türkiye'de Üzüm Yetiştiriciliğinde Önemli İller ve Verimleri Türkiye'de Yetiştiriciliği Yapılan Önemli Kurutmalık, Sofralık ve Şaraplık Üzüm Çeşitleri Bağcılık İşletmelerinin Ekonomik Yapısı Üretim Faktörleri Bağcılıkta İşgücü İhtiyacı Bağcılıkta Karşılaşılan Maliyet Unsurları Bağ Tesis Masrafları Sofralık Üzüm Birim Maliyetinin Hesaplanması iv

7 Dünya'da ve Türkiye'de Üzümün Dış Ticareti Dünya'da Yaş Üzüm İthalat Miktarları Dünya'da Yaş Üzüm İthalat Değerleri Dünya'da Yaş Üzüm İhracat Miktarları Dünya'da Yaş Üzüm İhracat Değerleri Dünya'da Kuru Üzüm İthalat Miktarları Dünya'da Kuru Üzüm İthalat Değerleri Dünya'da Kuru Üzüm İhracat Miktarları Dünya'da Kuru Üzüm İhracat Değerleri Kuru Üzümün Yıllara Göre Dünya, Türkiye Piyasası ve Borsa Tescil Fiyatları Manisa'nın Tarımsal Potansiyeli ve Bağcılıktaki Rolü Manisa İlinin Dış Ticaret Potansiyeli Manisa İlinde Faaliyet Gösteren İhracatçı Firmaların İncelenmesi Manisa İlinde Bağcılığın Güçlü, Zayıf Yönleri ile Karşılaşılabilecek Fırsat ve Tehditler Sofralık Üzümde Pazarlama Kanalları Kuru Üzümde Pazarlama Kanalları SONUÇ VE DEĞERLENDİRME KAYNAKLAR...52 ÖZGEÇMİŞ iv

8 SİMGELER VE KISALTMALAR DİZİNİ KISALTMALAR LİSTESİ MTB İTB ZMO GTHB IMF MBAEM MGTHİM MGM FAO TAGEM TEDGEM TİGEM TÜİK TZOB GTB STB MBSTİM AB Manisa Ticaret Borsası İzmir Ticaret Borsası Ziraat Mühendisleri Odası Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı Uluslararası Para Fonu Manisa Bağcılık Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü Manisa Gıda Tarım ve Hayvancılık İl Müdürlüğü Meteoroloji Genel Müdürlüğü Birleşmiş Milletler Gıda ve Tarım Örgütü Tarım Araştırmalar Genel Müdürlüğü Teşkilatlanma ve Destekleme Genel Müdürlüğü Tarım İşletmeleri Genel Müdürlüğü Türkiye İstatistik Kurumu Türkiye Ziraat Odaları Birliği Gümrük ve Ticaret Bakanlığı Sanayi ve Ticaret Bakanlığı Manisa Bilim Sanayi ve Ticaret İl Müdürlüğü Avrupa Birliği SİMGE LİSTESİ Da Dekar Kg Kilogram $ Dolar Ha Hektar Gr Gram vi

9 ŞEKİLLER DİZİNİ Şekil 3.1 Manisa ili haritası..6 Şekil 3.2 Manisa ilindeki tarımsal işletmelerin büyüklüklerine göre dağılımları....8 Şekil 4.1 Geç Hitit dönemine ait İvriz (Konya) kabartması...10 Şekil 4.2 Osmanlı dönemi bir İznik seramiği...11 Şekil yılı verilerine göre ülkelerin dünya bağ alanındaki yüzde oranları...13 Şekil 4.4 Sofralık üzümde pazarlama kanalları 48 Şekil 4.5 Kuru üzümde pazarlama kanalları vii

10 ÇİZELGELER DİZİNİ Çizelge 3.1 Manisa ilinin ilçelere göre nüfus dağılımı ve yüzölçümleri... 7 Çizelge yılları arası Dünya bağ alanları. 12 Çizelge yılları arası önemli üzüm üreticisi ülkelerin verimleri 13 Çizelge 4.3 Dünya üzüm üretim miktarları 14 Çizelge 4.4 Dünyada ve Türkiye de Kişi Başı Üzüm Tüketimi (Şaraplık 15 Hariç).. Çizelge 4.5 Türkiye de üzüm üretim alanları, üretim miktarı ve verim 17 miktarları... Çizelge 4.6 Türkiye de bağcılıkta önemli illerin üzüm üretim alanları, üretim miktarları. 18 Çizelge 4.7 Bağcılık işletmelerinde işgücü Dağılımı. 23 Çizelge 4.8 Yüksek telli sistem bağın dekara ortalama tesis maliyeti (1. YIL) 24 Çizelge 4.9 Yüksek telli sistem bağın dekara ortalama tesis maliyeti (2. YIL) 25 Çizelge 4.10 Yüksek telli sistem bağın dekara ortalama tesis maliyeti (3. YIL) 26 Çizelge 4.11 Yüksek telli sistem 1 da bağda sofralık üzümün ortalama üretim 27 girdileri ve maliyeti Çizelge 4.12 Dünyada yaş üzüm ithalat miktarları.. 30 Çizelge 4.13 Dünyada yaş üzüm ithalat değerleri 31 Çizelge 4.14 Dünyada yaş üzüm ihracat miktarları. 32 Çizelge 4.15 Dünyada yaş üzüm ihracat değerleri Çizelge 4.16 Dünyada kuru üzüm ithalat miktarları 34 Çizelge 4.17 Dünyada kuru üzüm ithalat değerleri. 35 Çizelge 4.18 Dünyada kuru üzüm ihracat miktarları Çizelge 4.19 Dünyada kuru üzüm ihracat değerleri. 37 Çizelge 4.20 Kuru Üzümün Yıllara Göre Dünya, Türkiye Piyasası ve Borsa Tescil Fiyatları 38 Çizelge 4.21 Manisa nın ülke tarımsal üretimindeki yeri 40 Çizelge 4.22 Manisa da Üzüm Üretimi ve Verimi.. 41 Çizelge 4.23 Manisa ilinde bazı üzüm çeşitlerinin olgunlaşma tarihi, olgunlaşmaya kadar geçen süre ve üzümlerin olgunlaşıncaya kadar istedikleri sıcaklık toplamı 42 Çizelge 4.24 Manisa Tarım Alanları 43 Çizelge yılları arası Manisa dış ticareti.. 44 Çizelge 4.26 Manisa ilinin sebze ve meyve ihracat miktarları 44 Çizelge 4.27 Manisa ilininde Üzüm İhracatı Yapan Firmalar 45 viii

11 GİRİŞ 1. GİRİŞ Dünyada üzüm yetiştiriciliği ağırlıklı olarak kuzey yarımkürede 20-52, güney yarımkürede ise enlem dereceleri arasında yayılım göstermektedir. Sıcaklık faktörü bağcılığın kuzey bölgelere doğru yayılmasını engelleyen en önemli faktördür. Bağcılık için yerkürenin en elverişli iklim kuşağı üzerinde bulunan ülkemiz, asmanın gen merkezi olmasının yanı sıra son derece eski ve köklü bir bağcılık kültürüne de sahiptir. Anadolu 'da bağcılık kültürünün tarihi oldukça eskidir. Dünya üzerinde çok geniş bir alana yayılmış bulunan asma türleri içerisinde en önemlisi, halen dünya üzüm üretiminin %90 ından fazlasını sağlayan Vitis vinifera L. dir. Bağcılık tarihi, Avrupa ile Küçük Asya nın (Anadolu) doğal florasında yer alan bu türün kültüre alınmasıyla başlamıştır. Arkeolojik bulgulara göre, bu asma türünün ilk olarak M.Ö yıllarında (Cilalı Taş Devri), Kafkasya ve Anadolu da kültüre alındığı ve zamanla buradan dünyanın hemen her yerine dağıldığı kabul edilmektedir (Çelik, vd. 1998). Üzüm insan için çok önemli bir besin kaynağıdır. Taze üzüm, yüksek oranlarda şekere ve zengin minerale sahip olmasından dolayı önemli bir enerji ve besin kaynağıdır. Üzümün sahip olduğu vitamin, şeker, mineraller ve üzüm suyu insana faydalı olabilmektedir. Bu nedenlerden dolayı üzüm ve mamulleri böbrek, karaciğer ve bağırsak hastalıklarıyla, kansızlık tedavisinde kullanılmaktadır. Üzüm ayrıca sanayi içerisinde önemli bir tarımsal üründür. Birçok tarım sanayi ham maddesini sağlamaktadır. Üzümün kurutulması ile elde edilen çekirdekli kuru üzümden sağlanan rakı, üzüm suyunun fermantasyonuyla elde edilen şarap, ayrıca üzümün çeşitli şekillerde işlenmesiyle elde edilen pekmez, cevizli sucuk, köfter, pestil, sirke vb. birer tarım sanayi koludur. Ayrıca asma, çevre düzenlemesinde bir süs bitkisi olarak da kullanılmaktadır (Çeliker 2000). Üzümün insan sağlığı ve beslenmesindeki öneminin yanı sıra, değerlendirme şekillerinin de çok yönlü oluşu üzümün değerini daha da artırmaktadır. Tarımla uğraşan çiftçi ailelerine geçim kaynağı olduğu gibi, farklı değerlendirme şekilleriyle tarımsal ürünler içinde önemli bir yer alarak ulusal ekonomiye de katkı sağlamaktadır (Cangi ve ark. 2005). Türkiye de 2014 yılında, da bağ alanından toplam ton yaş üzüm elde edilmiştir ton sofralık, ton kurutmalık, ton şaraplık üzüm üretimimiz vardır yılında ülkemizde üretilen üzümlerin %52 si sofralık, %38 i kurutmalık, %10 u şaraplık ve diğer amaçlarla değerlendirilmektedir (TUİK 2014). Ege Bölgesi gerek iklimi ve toprak yapısı gerekse de üretilen tarımsal ürünlerin çeşitliliği yönünden önemli bir yere sahiptir. Sofralık üretimin büyük bir kısmı ve kurutmalık üretimin ise tamamına yakını Ege Bölgesi'nde yapılmaktadır. Bölgede en yaygın yetiştirilen üzüm çeşidi Sultani Çekirdeksiz'dir (Anonim, 2012). Sultani Çekirdeksiz Üzüm, zaman içerisinde farklı yollarla dünyaya yayılmıştır. ABD de bu üzümü kıtaya ilk getiren kişinin adına atfen Thompson Seedlless, Yakındoğu da Sultana, Sultanina veya Sultanieh, Orta Asya da Oval Kişmiş, Güney Afrika ve Avusturalya da Sultana veya Sultanina ve Rusya da Ak Kişmiş olarak isimlendirilmiştir. Günümüzde ise, dünyanın pek çok yerinde yetiştirilmektedir (Crisosto et al., 2003; Abu-Zahra,2010). 1

12 GİRİŞ Türkiye de 2012 verilerine göre aşılı asma fidan üretimi adet, aşısız asma fidan üretimi adettir. Türkiye de üretilen asma fidanların %79,40 ı Ege bölgesinde üretilmektedir. Ege bölgesinde 2011 ve 2012 toplam aşılı asma fidan üretimi adet, aşısız asma fidan üretim toplamı ise adettir. Ülkemizde ticari olarak yetiştirilen ve standart olarak kabul edilen yerli ve yabancı kökenli üzüm çeşidi sayısı civarında olup ülkemizin bağ bölgelerinde kullanılan önemli asma anaçları 41B, 1103P, 5BB, 110R, 140Ru, 99R dir (Çelik 2013). Bağcılık kültürü bir bütün olarak üretimin tüm safhalarını yani, tesis için yer seçiminden, hasat edilip depolanmasına kadar ki süreci kapsar. Birim alandan yüksek kaliteli ürün alınabilmesi için uygun teknolojide amaca uygun üzüm çeşitleriyle bağcılık yapmak, toprak karakterine uyum sağlayan anaç seçmek, yetiştirme amacına ve üzümün çeşidine en uygun terbiye sistemini oluşturmak, bitkinin ihtiyaç duyduğu besin maddelerini istediği oranda, uygun zaman ve yöntemle vermek, gerektiğinde uygun aletlerle toprak işlemeyi yapmak, zamanında ve uygun yöntemlerle su vermek, budamayı zamanında ve tekniğine uygun yapmak, hastalık ve zararlılarla uygun dönemde uygun ilaç ve aletlerle mücadele yapmak, üzümleri uygun kuru maddede hasat etmek, kurutmalık üzümleri uygun şekilde bandırıp, uygun şekillerde kurutmak, uygun ölçülerde ambalajlamak ve uygun koşullarda depolamakla mümkündür (TZOB). Bu çalışmanın konusunu Dünya da ve Türkiye de üzüm üretimi, özelde ise Manisa ilindeki üzüm yetiştiriciliği oluşturmaktadır. Ayrıca Türkiye de ve Dünya da bağcılığın durumu, ithalat ve ihracat durumları, üretim ve tüketim miktarları, bağ kurulum tekniği ve masrafları, ekonomik olarak yetiştiriciliği yapılan üzüm çeşitleri, Manisa da üzümün satış ve pazarlama kanalları ve yöntemleri, ticari değerlendirme şekillerine göre yaş ve kurutmalık olarak ayrı ayrı ele alınmış ve son yıllara ait veriler karşılaştırmalı olarak analiz edilmiştir. 2

13 KURAMSAL BİLGİLER VE KAYNAK TARAMALARI 2.KURAMSAL BİLGİLER VE KAYNAK TARAMALARI Günümüze değin gerek Türkiye de, gerekse diger ülkelerde Sofralık ve Kurutmalık üzüm üretiminin teknik yönüne ilişkin çok sayıda araştırma yapılmasına karşın bağcılığın ekonomik yönünü ortaya koyan araştırma sayısı çok sınırlıdır. Türkiye de ve diğer ülkelerde bağcılığın teknik yönü ile birlikte ekonomik yönünü de ele alan ve konu ile ilgili bulunan bazı araştırmalara aşağıda geçmişten bugüne doğru kısaca yer verilmiştir. Eggenberger ve ark. (1975), Yapmış oldukları çalışmada; Genellikle işletmede girişimci, bağcının bizzat kendisidir. Bu nedenle işgücü ve sermaye kendisi tarafından konulmakta ve bunların doğal koşullarla uyumlu bir şekilde kullanılması, işletmeyi karlı hale getirmektedir. İşletmeyi karlı hale getirebilmek için öncelikle tüm işlemler günlük olarak kaydedilmeli ve üretim masraflarını arttırıcı harcamalardan kaçınılması gerektiğini ifade etmişlerdir. Ceran vd. (1983), Tarsus yöresinde bağcılığın yoğun olduğu bölgelerde üzüm üretimi, değerlendirilmesi, maliyeti ve sorunlarına ilişkin yaptıkları çalışmada; üretilen üzümün %93,3 ünün sofralık olarak pazara sunulduğunu saptamışlardır. Başlıca sorunların; gerekli kültürel işlemlerin yapılmasında teknik bilgi yetersizliği, toprak analizlerinin yapılamaması ve girdi temininde güçlük çekilmesi, üzümün tanelenmesi nedeniyle yola dayanamayışı, pazar bulma güçlüğü, üzüm satış fiyatının düşüklüğü ve istikrarsızlığı, üreticinin örgütlenemeyişi olduğunu ifade etmişlerdir. Yıldırım vd. (1989), Türkiye de yaş meyve ve sebzelerin iç ve dış pazarlama yapılarını incelemişlerdir. Özellikle dış pazarla ilgili altyapıda koordinasyonun sağlanması, fiziksel altyapıda çeşit standardına ve kaliteye önem verilmesi, üretimi arttırılmak istenen ürünler için özel destekleme programlarının uygulanması, ayrıca enflasyon, dışsatım sigortası ve uluslararası ilişkilerin de düzeltilmesi ile olumlu gelişmelerin olabileceğini, bunun dışında dış yardımlara da gereksinim duyulduğunu, planlama ve kooperatifçilik uygulamalarının da geliştirilmesi gerektiğini belirtmişlerdir. Erkuş ve ark. (1995), Yapmış oldukları çalışmada; Bir bağcılık işletmesinin başarılı olarak yönetilmesi, teknik bilgi yanında, ekonomik açıdan da işletmecilik esaslarına uygun faaliyet göstermesi ile mümkündür. Buda içinde bulunan doğal koşullar müsaade ettiği sürece işletmenin emek ve sermayesini en etkin şekilde kullanması ile mümkün olduğunu belirtmişlerdir. Akgüngör (1996), Salihli ve Kemalpaşa da organik ve geleneksel yöntemlerle çekirdeksiz kuru üzüm üretiminin verim, maliyet ve pazarlama durumunu incelediği çalışmasında; ekolojik olarak üretilen çekirdeksiz kuru üzümün maliyetinin geleneksel olarak üretilen kuru üzüm maliyetinden daha yüksek olduğunu saptamıştır. Ekolojik olarak üretilen çekirdeksiz kuru üzümün sözleşmeli üretim kapsamında pazarlanmasının üretici karını arttırdığını belirtmiştir. Dekara verim düzeyi 400 kg dan fazla olan ve ekolojik üretim tekniğini uygulayan üreticilerin geleneksel üretim yapan üreticilere göre kg basına yaklaşık TL daha fazla kazandıklarını belirlemiştir. 3

14 KURAMSAL BİLGİLER VE KAYNAK TARAMALARI Çelik, vd. (1998), Bağcılığın tarihi hakkındaki yazılarında; Anadolu 'da bağcılık kültürünün tarihi oldukça eskidir. Dünya üzerinde çok geniş bir alana yayılmış bulunan asma türleri içerisinde en önemlisi, halen dünya üzüm üretiminin %90 ından fazlasını sağlayan Vitis vinifera L. dir. Bağcılık tarihi, Avrupa ile Küçük Asya nın (Anadolu) doğal florasında yer alan bu türün kültüre alınmasıyla başlamıştır. Arkeolojik bulgulara göre, bu asma türünün ilk olarak M.Ö yıllarında (Cilalı Taş Devri), Kafkasya ve Anadolu da kültüre alındığı ve zamanla buradan dünyanın hemen her yerine dağıldığı kabul edilmektedir demektedirler. Çelik, v.d. (1998), Yapmış oldukları çalışmada; Üretim faktörleri, emek, çevre, sermaye ve girişimciden oluşmaktadır. Bunun anlamı üreticinin işgücünü, bağ varlığını ve diğer sermaye unsurlarını belirli bir amaç çerçevesinde verimli kılmak için gerekli önlemleri almasıdır. Bağcı elindeki kıt kaynakları kullanarak, işletmenin başarılı olmasını sağlamalıdır demektedirler. Gündüz (1998), Türkiye de yaş meyve sebze sektörünün altyapı ve kullanılan girdiler ile finans ve pazar koşulları doğrultusunda yeniden yapılandırılması gerektiğini belirtmiştir. Türkiye de dışsatıma yönelik üzüm çeşitlerinin; Sultani, Müşküle, Cardinal, Razakı, Tarsus Beyazı gibi geleneksel çeşitlerden oluştuğunu, rakiplerinin; Kıbrıs, Yugoslavya, Tunus, İspanya, İsrail, ABD, İtalya, Portekiz, Fas ve Hollanda olduğu, bu ülkelerde üretilen çeşitlerin Türkiye de düşük miktarda üretildiği ve ancak ticari anlamda üretiminin arttırılması gerektiğini belirtmiştir. Crisosto et al., (2003), Yapmış olduğu çalışmada; Sultani Çekirdeksiz Üzüm, zaman içerisinde farklı yollarla dünyaya yayılmıştır. ABD de bu üzümü kıtaya ilk getiren kişinin adına atfen Thompson Seedlless, Yakındoğu da Sultana, Sultanina veya Sultanieh, Orta Asya da Oval Kişmiş, Güney Afrika ve Avusturalya da Sultana veya Sultanina ve Rusya da Ak Kişmiş olarak isimlendirilmiştir. Günümüzde ise, dünyanın pek çok yerinde yetiştirilmektedir demektedir. Eraktan, (2003), Yapmış olduğu çalışmada; Üreticilerin kaynak kullanımından pazarlamaya kadar başarılı bir şekilde örgütlenmeleri gerekmektedir. Pazarlama amaçlı kooperatifler kurulmuş olmasına rağmen ekonomik destek yetersizliginden dolayı aktif olarak faaliyete geçememişlerdir. Üreticilerin pazarlık gücü kazanabilmeleri, pazarı ve fiyatı belirleyebilmeleri için etkili bir sekilde örgütlenmeleri gerekmektedir. Bu yönde örgüt ya da organizasyonların etkinleştirilmesi ya da yenilerinin kurulması ve yaygınlaşması için finansman, yönetim, denetim, deneyim ile ilgili üreticilerin örgütlenme yönünde desteklenmeleri ve bilgilendirilmeleri gerekmektiğini söylemiştir. Öztürk vd. (2004), Yaş meyve sebze dışsatımı yapan firmaların yapısı ve sorunlarını inceledikleri çalışmalarında; firmaların dışsatımını etkileyen temel üç sorundan söz etmişlerdir. Bu sorunlar; dışsatım işlemlerinin uzun sürmesi ve karmaşıklığı, firmalar arası rekabet, navlun hizmetlerinin yüksekliği ve yetersizliği olarak belirtilmiştir. Yaş meyve sebze dışsatımında mevcut pazarları koruyabilmek ve yeni pazarlara açılabilmek için, üreticiler, dışsatımcılar ve ilgili tüm taraflar arasında koordinasyon ve işbirliğinin sağlanması gerektiğini vurgulamışlardır. 4

15 KURAMSAL BİLGİLER VE KAYNAK TARAMALARI Cangi ve ark. (2005), Yapmış oldukları çalışmada; Üzümün insan sağlığı ve beslenmesindeki öneminin yanı sıra, değerlendirme şekillerinin de çok yönlü oluşu üzümün değerini daha da artırmaktadır. Tarımla uğraşan çiftçi ailelerine geçim kaynağı olduğu gibi, farklı değerlendirme şekilleriyle tarımsal ürünler içinde önemli bir yer alarak ulusal ekonomiye de katkı sağlamaktadır demektedirler. Uysal (2007), Yapmış olduğu çalışmada; Bölgede sofralık üzüm konusunda faaliyet gösteren firmalar ürünü doğrudan üreticinin bağından kendileri seçerek almaktadır. Standart bir üretimin olmamasından dolayı firmaların temin ettigi ürünlerde yüksek oranlarda fire olmaktadır. Bunun dışında firmaların % 72 si kaliteli ürün bulmakta zorlanmaktadırlar. Ürünlerin kalitesi ile ilgili yaşadıkları sorunlar; ilaç kalıntısı % 4,28, aşırı hormon uygulaması sonucunda ortaya çıkan sıkı salkım % 3,88 ve tanelerde çatlama % 3,60 yetersiz kültürel işlemler % 3,36 ve renklenme % 3,36 olarak sıralanmıştır. Sözleşmeli üretimin yerleşmemesi firmaların ürünü en fazla hasattan 7-14 gün önce almaları ürün izlemeyi zorlaştırmakta ve güvenilirligini azaltmaktadır. Tüketici talepleri doğrultusunda ürünlerin temin edilebilmesi ve sunulabilmesi için üretici-dışsatımcı işbirliğinin mutlaka yapılması gerektiğini söylemektedir. Gücüyen (2007), Yapmış olduğu çalışmada; Bağcılıkta ilaç kullanımını mümkün oldukça en aza indirebilmek ve entegre zirai mücadele kuralları paralelinde bir ilaçlama programı izlemek, kaliteli üzüm yetiştiriciliği ve güvenilir gıda üretimi açısından çok büyük öneme sahiptir. Yöredeki bağlarda uygulanan kimyasal mücadele, üzüm yetiştiriciliğindeki en büyük risklerden biridir.yöredeki üreticiler yüksek dozajlarda ve çok defa ilaçlama yapmaktadır. İşletmeler ilaç seçiminde de yeterli bilgiye sahip olmadığından yanlış ilaç kullanımı görülmektedir. Kimyasal mücadeleden önce ürünlerin zararlı, hastalık ve yabancı otlardan korunmasında kimyasal olmayan yöntemlerin (biyolojik, kültürel ve mekanik) ilk sırada değerlendirilmesi gerektiğini söylemiştir. Geyikçi (2013), Yapmış olduğu çalışmada; Manisa ilinin üzüm üretim ve pazarlaması konusunda öncelikle güçlü yönlerini destekleyerek, zayıf yönlerini telafi edici tedbirler alması gerekmektedir. En temelde üreticilerin bilinç düzeylerini yükseltilmesi ve örgütlü hale getirilmeleri gerekmektedir. Bu amaçla TARİŞ gibi kooperatiflerin desteklenmesi, özerk yapılarının korunması gereklidir. İşletmelere toprak ve yaprak analizi yaptırmaları konusunda zorlayıcı tedbirler alınabilir demektedir. 5

16 MATERYAL VE METOT 3. MATERYAL VE METOT 3.1. Materyal Çalışmanın ana konusunu genel olarak Dünya da ve Türkiye de üzüm üretimi, özelde ise Manisa ilindeki üzüm yetiştiriciliği oluşturmaktadır. Projede Türkiye de ve Dünya da bağcılığın durumu, ithalat ve ihracat durumları, Bağcılık işletmelerinin ekonomik yapısı, bağ kurulum tekniği ve masrafları, ekonomik olarak yetiştiriciliği yapılan üzüm çeşitleri ve özellikleri, Manisa da tarımın genel görünümü ve Bağcılığın bunun içindeki payı, üzümün satış ve pazarlama kanalları ve yöntemleri, ticari değerlendirme şekillerine göre yaş ve kurutmalık olarak ayrı ayrı ele alınmış ve son yıllara ait veriler karşılaştırmalı olarak analiz edilmiştir. Şekil 3.1 Manisa ili haritası Projede kullanılan ikincil veriler ; T.C. Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı, Manisa İl Tarım Müdürlüğü, Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK), Dünya Gıda ve Tarım Örgütü (FAO), Ziraat Mühendisleri Odası (ZMO), Türkiye Ziraat Odaları Birliği (TZOB), İzmir Ticaret Borsası (İTB), Manisa Bağcılık Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü (MBAEM) gibi kurum ve kuruluşların konu ile alakalı yayınlamış oldukları çeşitli rapor, araştırma, derleme, inceleme çalışmaları ile bunlarda yer alan istatistiklerden ve geçmiş dönemde yapılmış makale, tez vb. diğer çalışmalardır Çalışma alanının genel özellikleri İlin konumu Çalışma alanı olarak seçilen Manisa İli, Batı Anadolu nun denize kıyısı bulunmayan, fakat kıyıya en yakın ilidir. Coğrafi bakımdan Ege bölgesinin orta ve kuzeyinde bulunmakta olup, il topraklarının büyük bir bölümü Gediz Havzasında küçük bir bölümü de Bakırçay Havzasında bulunmaktadır. Doğudan Uşak ve Kütahya, batıdan İzmir, kuzeyden Balıkesir, güneyden Aydın, güney doğudan Denizli illeri ile çevrilidir. İlin yüz ölçümü km² dir. Manisa İli, kuzey enlemleri ile doğu boylamları arasında yer almaktadır. Manisa nın 17 ilçesi, 1065 adet mahallesi bulunmaktadır. İlçeleri; Ahmetli, Akhisar, Alaşehir, Demirci, Gölmarmara, Gördes, Kırkağaç, Köprübaşı, Kula, Salihli, Sarıgöl, Saruhanlı, Selendi, Soma, Şehzadeler, Turgutlu ve Yunusemre dir. Bu ilçelerden Yunusemre ve Şehzadeler Manisa nın Büyükşehir olmasından sonra Merkez ilçenin bölünmesi neticesinde oluşmuştur. 6

17 MATERYAL VE METOT İklim Ege Bölgesi içinde geniş bir alanı kapsayan Manisa da, Akdeniz iklimi ile beraber karasal iklim özellikleri de görmek mümkündür. Ovalar ve ovaları çevreleyen vadilerde, karasal nitelikli Akdeniz iklimi görülürken, yüksek dağlık bölgeler, platolar ile kuzey ve kuzeydoğusundaki dağlar ve platolarda karasal iklimin etkileri hüküm sürmektedir. Manisa da yaz aylarında sıcaklık yükselirken, yağışlar sonbahar ve kış aylarında yoğunlaşır. Ovaların çevresindeki dağlar, deniz etkisini kesecek kadar yüksek olmadığından ve denize dik konumlarından dolayı denizin etkisi batıdan doğuya doğru azalan ölçüde hissedilir. Ovalık kesimlerin ikliminde denize yakınlık nedeniyle yumuşama söz konusudur. Ancak Manisa şehri Manisa Dağı nın etkisi altındadır ve bu nedenle dağın şehre bakan çıplak ve sarp yüzü yazın yakıcı, kışın dondurucu bir etkiye sahiptir. İlin uzun yıllar ( ) ortalama sıcaklığı şubat ayında 8,1 C, temmuz ayında ise 28,1 C olarak belirlenmiştir. Manisa ilinde en düşük sıcaklık tarihinde -13,1 C, en yüksek sıcaklık ise tarihinde 45.5 C ile gerçekleşmiştir. Yine uzun yıllar ( ) yıllık yağış ortalamasına bakıldığında yıllık kg/m² yağış olduğu gözlemlenmiştir. Günlük toplam en yüksek yağış miktarının ise tarihinde kg/m 2 ile gerçekleştiği istatistiki verilerden anlaşılmıştır. İlin ortalama nispi nemi % civarındadır (MGM 2014). Nüfus 2015 yılı adrese dayalı nüfus sistemi kayıtlarına göre il genel nüfusu dir. Nüfusun % 33'ü köylerde, % 67'si il ve ilçe merkezinde ikamet etmektedir. Türkiye nin yıllık nüfus artış hızı % 13,4 iken Manisa da yıllık nüfus artış hızı % 9,1 dir. Nüfus yoğunluğu ise km² ye 105 kişidir. İl Merkezinde ise (Yunusemre, Şehzadeler) km² ye 310 kişi düşmektedir yılı adrese dayalı nüfus sistemi kayıtlarına göre Manisa nın en fazla nüfusa sahip ilçesi Yunusemre, en az nüfusa sahip ilçesi ise Köprübaşı dır. Çizelge 3.1 Manisa ilinin ilçelere göre nüfus dağılımı ve yüzölçümleri İlçe Adı Yüzölçümü Km² Nüfus Merkez 1.225,06 Şehzadeler Yunusemre Ahmetli 297, Akhisar 1.706, Alaşehir 1.015, Demirci 1.452, Gölmarmara 274, Gördes 947, Kırkağaç 549, Köprübaşı 294, Kula 917, Salihli 1.220, Sarıgöl 352, Saruhanlı 839, Selendi 700, Soma 830, Turgutlu 472, Kaynak:TUİK,

18 MATERYAL VE METOT Tarımsal Durum Manisa İlinde toplam tarım yapılan arazi miktarı da dır. Bu arazilerin yaklaşık % 50,92 sinde tahıllar ve diğer bitkisel ürünler, yaklaşık % 7,04 ünde sebze, yaklaşık % 39,85 inde meyveler, içecek ve baharat bitkileri, yaklaşık % 0,02 sinde süs bitkileri yetiştirilmekte ve yaklaşık %2,3 ü de nadasa bırakılmaktadır.(tuik 2015) Toprak kullanma kabiliyeti sınıflandırmasına göre toplam arazi varlığının; % 8,12 si 1. sınıf arazi % 7,83 ü 2. sınıf arazi % 7,67 si 3. sınıf arazi % 6,71 i 4. sınıf arazi % 23,45 i 5. sınıf arazi % 42,79 u 6. sınıf arazi % 3,42 si 7. sınıf arazidir (MGTHİM 2015). Türkiye genelinde olduğu gibi Manisa ilinde de tarımsal işletmeler küçük ve çok parçalı yapıdadır yılı verilerine göre çiftçi kayıt sistemine kayıtlı işletmenin arazi büyüklüklerine göre dağılımı Şekil 3.2 de verilmiştir. Şekil 3.2 Manisa ilindeki tarımsal işletmelerin büyüklüklerine göre dağılımları Kaynak:MGTHİM, Manisa Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı İl Müdürlüğü nün kayıtlarına göre 2015 yılında tarımsal üretimden TL gelir sağlanmıştır. Bu gelirin TL si bitkisel üretimden, TL si ise hayvansal üretimden elde edilmiştir. Manisa Bilim ve Sanayi İl Müdürlüğü nün 2014 yılı kayıtlarına göre $ ve üzeri ihracat yapan 28 sanayi kuruluşunun 11 adedi tarımsal ürün ihracatı gerçekleştirmektedir yılında bahsi geçen 28 sanayi kuruluşu tarafından gerçekleştirilen $ lık ihracatın toplam % 11,40 lık kısmı tarımsal ürünlerin ihracatından elde edilmiştir. 8

19 MATERYAL VE METOT 3.2. METOT Projenin hazırlanması tamamen literatür tarama yöntemiyle yapılmıştır. Çalışma da TÜİK verileri, Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı verileri, Ticaret Borsası Verileri, Ticaret Odası verileri, FAO İstatistikleri, Ticaret Odası İstatistikleri Doktora Tezleri, Yüksek Lisans Tezleri, Uluslararası Yayınlar, Ulusal Yayınlar ve Manisa Bağcılık Araştırma Müdürlüğü nün araştırma çalışmaları kullanılmıştır. Veriler toplanmış, Excel ortamına aktarılarak yıllara göre karşılaştırmalar yapılmış ve özel formüllerle çıkan sonuçlar yorumlanarak projeye aktarılmıştır. Bölümlere göre değişmekle birlikte çalışmada beş ila onbeş yıllık veriler karşılaştırılarak ilgili sonuçlar elde edilmiştir. Çalışmada genelden özele doğru bir sıralama izlenmiş olup öncelikle Dünya daki bağcılığın durumu incelenmiş, daha sonra Türkiye Bağcılığının durumu incelenmiş ve son olarak ölçek küçültülerek Manisa ilinin tarımsal potansiyeli ve Bağcılık alanındaki rolü incelenmiştir. 9

20 4. ARAŞTIRMA BULGULARI 4.1. Asmanın Kökeni, Bağcılığın Tarihçesi, Dünya ve Türkiye Ekonomisindeki Yeri ve Önemi Asmanın kökeni Araştırmalara göre asmanın geçmişi 150 milyon yıl öncesine kadar dayanmakta olup, dünyanın en eski bitki gruplarından birisidir. Avrupa nın değişik bölgeleri ve Kuzey Amerika da üçüncü jeolojik zamana (neozoik) ait asma yaprak ve çekirdek fosillerinin bulunması, yabani asma formunun insanlık tarihinden daha eski bir geçmişe sahip olduğunu gözler önüne sermiştir. H. Çelik ve vd tarihli Genel Bağcılık kitabında; Dünya üzerinde çok geniş bir alana yayılmış olan asma türleri içerisindeki en önemlisi, Dünya üzüm üretiminin %90 ından fazlasını sağlayan Vitis vinifera L. dir. Bağcılık tarihi, Avrupa ile Küçük Asyanın yani Anadolu nun doğal florasında yer alan bu türün kültüre alınmasıyla başlamıştır. Arkeolojik bulgulara göre bu asma türünün ilk olarak M.Ö yıllarında (Cilalı Taş Devri) Kafkasya ve Anadolu da kültüre alındığı ve zamanla bu bölgelerden dünyanın her yerine dağıldığı kabul edilmektedir demektedir (Oraman 1937 a ve 1965 a, Winkler ve ark. 1974, Fidan 1985, Alleweldt ve Possingham 1988, Mullins ve ark. 1992, Gray ve Meredith 1992) Bağcılığın tarihçesi Bağcılık tarih öncesi çağlardan beri doğu ve batı medeniyetlerinin sosyal ve ekonomik yapısı içerisinde önemli bire sahiptir. Bazı toplumlarda asma, bazı toplumlarda ise şarap çok özel bir yere sahiptir. Antik dönemdeki çok tanrılı uygarlıklardan Mısırlılar, Yunanlılar ve Romalılar değişik adlar altında bağcılık ve şarap tanrısını betimlemişlerdir. Şekil 4.1 Geç Hitit dönemine ait İvriz (Konya) kabartması İlk insan yaşamının başladığı yıl önceki dönemden kalma olduğu tespit edilen pres artığı üzüm çekirdekleri bize üzümden şarap yapılmasının insanlık tarihi kadar eski olduğunu ve bağcılık kültürünün de bu yıllarda Anadolu da başladığını göstermektedir. Bağcılığın tarihi Anadolu uygarlıkları ile iç içedir. M.Ö yıllarında Anadolu ya gelerek 600 yıllık büyük bir uygarlık yaratan Hititlerden, bağcılığın önemini anlatan çok sayıda arkeolojik buluntu günümüze kadar ulaşmıştır. 10

21 Ayrıca, bu döneme ait kaya resimleri ve heykellerde, üzüm ve şaraba ait figürlerin yer alması, Hitit kanunlarında bağların ve ürünün korunmasına yönelik özel hükümlere yer verilmesi, Boğazköy metinlerinde kuru üzümden söz edilmesi, sosyal ve ekonomik açıdan Anadolu bağcılığının önemini günümüze taşıyan diğer belgelerdir. Arkeolojik buluntulardan Anadolu da Hititler zamanında asma ve şarabın büyük önem taşıdığı, M.Ö yıllarında bağcılığın çok gelişmiş olduğu, dini merasimlerde ve sosyal yaşantıda üzüm ve şarabın tanrılara adak olarak sunulduğu kaydedilmektedir. Hititler bağ ve bahçe gibi varlıklarını korumak için bugünkü anlayışa uygun tarım yasalarını da uygulamışlardır (Oraman 1965 b., Akşit 1981). Şekil 4.2 Osmanlı dönemi bir İznik seramiği Hititlerden sonra Anadolu, çeşitli uygarlıklara yurt olmaya devam etmiştir. Bunlardan Frigya ve Pers uygarlıkları ile Helenistik dönem boyunca bağcılık, önemini korumuştur. Avrupa için çok farklı ve yeni olan sofralık üzüm yetiştiriciliği Osmanlı İmparatorluğu döneminde Balkanlardan İtalya, Fransa ve İspanya ya kadar yayılmıştır. Selçuklu ve Osmanlı süslemelerinde asma yaprağı ve üzüm salkımı önemli figürler olarak yer almıştır. Bağcılık kültürünün Anadolu nun batısındaki yayılışında Anadolu dan Girit ve Ege adalarına göç ederek Minos uygarlığının (M.Ö ) kurulmasına öncülük eden Hititlerin büyük etkisi olmuştur. Minos uygarlığının Girit te başlattığı bağcılık, daha sonra Mora Yarımadası ve Trakya ya yayılmıştır. Deniz ticaretinin önde gelen toplumları olan Yunanlılar ve özellikle Finikeliler, bağcılık kültürünü Akdeniz in batısına taşımışlardır. Fransa da ilk bağlar M.Ö. 500 yıllarında Yunanlı göçmenler tarafından kurulmuşsa da, bu ülkede bağcılığın gelişmesinde Romalılar daha etkili olmuştur (M.Ö. l.yy.). Roma İmparatorluğu nun gelişmesiyle birlikte bağcılık, Almanya nın Ren Vadisi ne ulaşmıştır. Bu dönemde ülkeler arası şarap ticareti Romalıların hâkimiyetinde de olsa da, imparatorluğun çöküşü ile birlikte şarap ticaretinde önemli bir gerileme yaşanmıştır ancak Avrupa da hızla yayılmakta olan Hıristiyanlığın etkisi ile şarap ticareti yeniden canlanmıştır. Ortaçağ da (M.S ) bağcılık ve şarapçılık daha çok manastırın himayesinde sınırlı kalmıştır. 16. ve 19. yüzyıllar arasında Avrupa da 30 Yıl Savaşları nın Ren Vadisi ndeki bağlara, 1709 yılındaki büyük don olayının ise; Fransa ve Almanya nın kuzeyindeki bağlara büyük zarar vermesine ve 1868 de ilk olarak Fransa da hızla yayılan filokseraya rağmen bağcılık, Avrupa daki önemini ve gelişimini günümüze kadar sürdürmüştür (Karabat 2014). 11

22 Bağcılığın dünya ekonomisindeki yeri ve önemi Dünya üzerinde bağcılık için en elverişli iklim kuşağı, 34º 49º kuzey ve güney enlemleri arasıdır. Bağcılığın her iki yarı kürede de yer alan birçok ülkede önemli tarım kolları arasında sayılmasının başlıca nedeni, üzümün çok yönlü değerlendirme şekline (sofralık, şaraplık, kurutmalık ve meyve suyu olarak) sahip bir ürün olmasıdır. Bu özelliği üzümü dünyada en fazla üretilen meyve konumuna getirmiştir yılı itibariyle dünyada ha alanda bağcılık yapılmakta olup, toplam üzüm üretimi tondur (FAO 2013). Dünya da üretim alanı olarak İspanya, Fransa, İtalya, Çin ve Türkiye ilk beş büyük üretici ülke olarak göze çarpmaktadır yılı verilerine göre bu beş ülke dünyada bağcılık yapılan alanların % 50 sinden fazla üretim alanına sahiptir. (Bkz. Çizelge 4.1) yılları arasındaki üretim alanı değişim oranlarına bakıldığından en fazla büyümenin % 78,20 artış ile Çin tarafından gerçekleştirildiği, en fazla üretim daralmasının da % 34,02 azalma ile İran da olduğu görülmektedir. Genel olarak toplam dünya üzüm üretimi alanında yılı karşılaştırmasında % 2,92 lik bir düşüş olduğu görülmektedir (FAO 2013). Üzüm üreten önemli ülkelerden Fransa ve İspanya şaraplık üzüm üretimi ile ön plana çıkarken, İtalya sofralık ve şaraplık, ABD ve Çin sofralık, kurutmalık ve şaraplık ve Türkiye ise hem sofralık hem de kurutmalık üzüm üretimi ile öne çıkmaktadır. Arjantin, Şili ve Güney Afrika Cumhuriyeti Güney yarım kürede bağcılığın gelişmiş olduğu ülkelerdir ve buralarda da sofralık, şaraplık ve kurutmalık amaçlı üretim sırasıyla önem taşımaktadır (Karabat 2014). Çizelge yılları arası Dünya bağ alanları Ülkeler 2005 (ha) 2009 (ha) 2010 (ha) 2011 (ha) 2012 (ha) 2013 (ha) 2013 (%) Değişim Oranı İspanya ,20-18,70% Fransa ,63-11,02% İtalya ,81-11,46% Çin ,24 78,20% Türkiye ,55-9,15% ABD ,52 4,37% Arjantin ,27 10,23% İran ,90-34,02% Şili ,07 22,64% Avustralya ,05-4,40% G. Afrika ,75 11,02% Seçili ülkelerin toplamı ,98-2,96% Diğer ülkeler ,02-2,83% Dünya Toplamı ,92% Kaynak: FAO,

23 Şekil 4.3: 2013 yılı verilerine göre ülkelerin dünya bağ alanındaki yüzde oranları Dünyadaki üzüm üreticisi ülkelerdeki verimler ve üretim miktarları 2013 yılı verilerine göre Dünya da birim alandan en fazla üzüm üretimi gerçekleştiren beş ülke ABD ( kg/ha), Çin ( kg/ha), Şili ( kg/ha), Güney Afrika Cumhuriyeti ( kg/ha), Arjantin ( kg/ha) ve Avustralya ( kg/ha) dır yılları arasındaki verim değişim oranlarına bakıldığında en fazla verim artışı % 51,76 artış ile İspanya tarafından gerçekleşmiştir. İspanya yı sırasıyla Şili (%19,51), Türkiye (%14,63) ve Çin (%11,47) takip etmektedir. En fazla verim düşüşünün ise % 9,03 ile Avustralya da olduğu görülmektedir yılında üzümün dünya ortalaması verimi kg/ha olarak belirlenmiş olup; İspanya, Fransa ve Türkiye dünya ortalamasının altında verime sahiptir. (Bkz. Çizelge 4.2) Çizelge yılları arası önemli üzüm üreticisi ülkelerin verimleri Ülkeler Değişim (kg/ha) (kg/ha) (kg/ha) (kg/ha) (kg/ha) (kg/ha) Oranı İspanya ,76% Fransa ,66% İtalya ,78% Çin ,47% Türkiye ,69% ABD ,69% Arjantin ,63% İran ,65% Şili ,51% G. Afrika ,98% Avustralya ,03% Dünya ,27% Kaynak: FAO,

24 Çizelge 4.3 teki veriler ışığında Dünyadaki toplam üzüm üretimini incelediğimizde 2013 yılında en fazla üretimin Çin tarafından gerçekleştirildiği, Çin i sırasıyla İtalya, ABD, İspanya, Fransa ve Türkiye nin takip ettiği görülmektedir yılları kıyaslamasında en fazla ürün artışı Çin (%98,62) tarafından gerçekleştirilmiş olup, bu artışı Şili (% 46,58) ve İspanya (% 23,38) ile izlemektedir. Yine yılları kıyaslamasında en fazla üretim düşüşünün İran da (% 30,95) olduğu belirlenmiştir. En fazla düşüş yaşanan diğer ülkeler ise sırasıyla Fransa (% 18,73) Avustralya (% 13,02), ve İtalya dır (% 6,35). Genel olarak dünya üzüm üretiminde yılı karşılaştırmasında üretimde %14,51 lik bir artış olduğu görülmektedir. Çizelge 4.3 Dünya üzüm üretim miktarları Ülkeler 2005 (ton) 2009 (ton) 2010 (ton) 2011 (ton) 2012 (ton) 2013 (ton) 2013 (%) Değişim Oranı İspanya ,69 23,38% Fransa ,15-18,73% İtalya ,38-6,35% Çin ,09 98,62% Türkiye ,20 4,19% ABD ,03 9,26% Arjantin ,73 1,82% İran ,65-30,95% Şili ,27 46,58% G. Afrika ,40 9,93% Avustralya ,28-13,02% Seçilen Ülkelerin ,89 1,25 toplamı Diğer Ülkeler ,11 2,26 Dünya ,00 14,51% Kaynak: FAO, Türkiye'de ve dünyada üzüm tüketimi Yıllar itibari ile değerlendirme yapıldığında; Türkiye de kişi başı tüketilen üzüm miktarının dünya ortalamasının yaklaşık sekiz katı olduğu Çizelge 4.4 de görülmektedir. Şaraplık olarak kullanılan üzümler hariç olmak üzere yaş ve kurutmalık olarak 2011 yılında Türkiye de kişi başı 31,01 kg üzüm tüketimi gerçekleştirilmiştir. Diğer ülkeler incelendiğinde ise 2011 yılında kişi başı Yunanistan 20,31 kg, Hollanda 13,15 kg, Almanya 9,22 kg, ABD 7,23 kg ve Rusya ise 1,44 kg üzüm tüketmiştir. Dünyada ise 2011 yılında kişi başı ortalama 3,82 kg üzüm tüketimi gerçekleşmiştir (FAO 2011). 14

25 Çizelge 4.4 Dünyada ve Türkiye de Kişi Başı Üzüm Tüketimi (Şaraplık Hariç) YILLAR ÜLKE 2005 (kg/yıl) 2006 (kg/yıl) 2007 (kg/yıl) 2008 (kg/yıl) 2009 (kg/yıl) 2010 (kg/yıl) 2011 (kg/yıl) 7 Yıllık Ortalama (kg) Türkiye 31,21 31,29 25,88 30,56 30,51 30,84 31,01 30,19 Yunanistan 28,42 20,69 23,11 16,13 18,72 23,08 20,31 21,49 ABD 9,07 7,17 8,85 8,46 6,98 7,07 7,23 7,83 Rusya 3,06 2,37 2,84 2,15 2,08 2,04 1,44 2,28 Almanya 10,32 10,89 8,59 8,81 8,21 8,59 9,22 9,23 Hollanda 9,61 13,24 18,15 14,97 14,84 14,41 13,15 14,05 Dünya 3,79 3,7 3,83 3,86 3,93 3,75 3,82 3,81 Kaynak: FAO, Dünyada üretilen ortalama 750 bin ton çekirdeksiz kuru üzümün yaklaşık % 90 ına tekabül eden kısmı uluslararası ticarete konu olmakta, kalan kısmı üretici ülkelerin kendi iç piyasalarında tüketilmektedir. Üretici ülkelerin iç tüketimleri bin ton civarında seyretmektedir. Uluslararası ticarete konu olan bin tona iç tüketimlerinin eklenmesiyle toplam dünya çekirdeksiz kuru üzüm tüketim bin ton seviyesine çıkmaktadır. ABD, üretimde olduğu gibi tüketimde de önemli bir konumundadır. Toplam çekirdeksiz kuru üzüm üretiminin 2/3 ünü iç piyasasında tüketmekte kalan 1/3 ünü ihraç etmektedir. Bu nedenle, ABD çekirdeksiz kuru üzümde üreticisinin yanı sıra tüketicisini de korumayı hedefleyen dengeli bir destekleme politikası uygulamaktadır. Ülkemiz çekirdeksiz kuru üzüm iç tüketim miktarı ise bin ton seviyesindedir. 2009/2010 sezonu iç tüketim miktarının 35 bin ton seviyesinde gerçekleşeceği tahmin edilmektedir (STB, 2010). 15

26 Bağcılığın Türkiye ekonomisindeki yeri ve önemi Ülkemizde yer alan 9 tarım bölgesi içinde hem alan, hem de üretim yönünden Ege Bölgesi birinci sırada gelmektedir. Sadece bu bölgemiz bağ alanlarının % 31,38 i üzüm üretiminin % 49,15 ine sahiptir. Modern bağcılık tekniği sayesinde dekara ortalama kuru üzüm verimi bazı yerlerde kg ın üzerine çıkmıştır. Son yıllarda tesis edilen hemen hemen bütün bağlarda telli terbiye sistemleri kullanılmaktadır. Bölgede kurutmalık üzüm yetiştiriciliği yaygın olarak yapılmakta olup, %90 oranında yuvarlak çekirdeksiz üzüm çeşidi üretilmektedir. Toplam kuru üzüm üretiminin %85 lik bölümünü ithal eden en büyük alıcılar ise İngiltere, Hollanda ve Almanya başta olmak üzere Avrupa Birliği (AB) ülkeleridir. Sofralık olarak ise Manisa nın Alaşehir, Sarıgöl ilçeleri, Denizli nin Buldan ve Çal ilçeleri yoğun üretim yapan ve ürünlerini dış pazarlarda değerlendiren yörelerdir. Sofralık olarak Sultani Çekirdeksiz üzüm çeşidi olmak üzere Superior Seedless, Trakya İlkeren, M. Palieri, Red Globe ve Crimson Seedless gibi çeşitlerin yetiştiriciliği yapılmaktadır. Ege Bölgesi son yıllarda şaraplık bağcılık açısından da önemli gelişmeler içerisindedir. Denizli nin Güney ilçesi, İzmir in Kemalpaşa, Urla ve Çeşme ilçeleri ve Manisa nın Turgutlu ilçelerinde geniş alanlarda modern şaraplık amaçlı bağlar tesis edilmiştir. Bağ alanı ve üretim açısından ikinci sırada gelen Akdeniz Bölgesi özellikle erkenci üzüm yetiştiriciliği açısından önemlidir. Örtü altı bağ yetiştiriciliği son yıllarda artmıştır. Yalova İncisi ve Trakya İlkeren Superior Seedless çeşitleri ile Mayıs ayı sonunda ilk turfanda ürün alınabilmektedir. Akdeniz Bölgesi nde yayla bağcılığı konusunda da gelişmeler vardır. Marmara Bölgesi nin Trakya kesiminde şaraplık, Anadolu tarafında ise orta mevsim ve geç mevsimde olgunlaşan sofralık üzüm çeşitleri yetiştirilmektedir. Tekirdağ ve Edirne de şaraplık üzüm üretimi çok yaygındır ve ürünler genellikle özel sektöre ait şarap fabrikalarında değerlendirilmektedir. Elazığ, Diyarbakır, Mardin, Gaziantep, Kilis ve Malatya illeri Doğu ve Güneydoğu Anadolu Bölgelerinde önemli bağ alanlarına sahip illerdir. Özellikle kurutmalık çekirdekli çeşitlerle birlikte, Öküzgözü ve Boğazkere gibi uluslararası alanda bilinen kaliteli şaraplık çeşitlerin yetiştiriciliği yapılmaktadır (Karabat 2014). Türkiye deki yılları arasındaki üzüm üretimini incelediğimizde toplam bağcılık yapılan alanın % 9,48 oranında azaldığı, toplam üretimin % 8,45 oranında arttığı ve birim alandan (kg/ha) alınan üzüm verimininde % 19,81 oranında artmış olduğu görülmektedir. Çizelgeyi ayrıntılı incelediğimizde bağcılık yapılan alanın azalmasına rağmen uygulanan teknik, modernizasyon v.b. faktörlerdeki gelişmelerden dolayı birim alandan (kg/ha) alınan üzüm veriminin artış trendinde olduğu görülmektedir. (Bkz.Çizelge 4.5) 16

27 Çizelge 4.5 Türkiye de üzüm üretim alanları, üretim miktarı ve verim miktarları Yıllar Alan(ha) Üretim Miktarı(Ton) Verim(kg/ha) Değişim Oranı - % 9,48 % 8,45 % 19,81 Kaynak: TUİK,2014. Türkiye de 2014 yılında, ha bağ alanından toplam ton yaş üzüm elde edilmiştir ton sofralık, ton kurutmalık, ton şaraplık üzüm üretimimiz vardır yılında ülkemizde üretilen üzümler ticari değerlendirme şekillerine göre incelendiğinde toplam üretimin % 51,89 u sofralık, % 37,45 i kurutmalık ve % 10,66 sı şaraplık ve diğer amaçlarla değerlendirilmektedir (TUİK 2014). Bölgelere göre üretim incelendiğinde ise, Ege Bölgesinin çekirdeksiz kuru üzüm, Marmara Bölgesinin sofralık ve şaraplık, Akdeniz Bölgesinin ilk turfanda, Orta Anadolu ve Güneydoğu Anadolu Bölgesinin şaraplık, şıralık, sofralık, çekirdekli kurutmalık üzüm yetiştiriciliği yönünden gelişme gösterdiği ifade edilmektedir (GTHB 2012) Türkiye de üzüm yetiştiriciliğinde önemli iller ve verim durumları Çizelge 4.6 da Türkiye de bağcılıkta önemli 10 ilin 2015 yılına ait üzüm üretim alanları ve üretim miktarları verilmiştir. Çizelgede 2015 yılı TÜİK verilerine göre bağcılıkta inceleme yapılan iller arasında ha ile Manisa ilk sırada yer almaktadır. Manisa yı ha ile Denizli, ha ile Mardin ve ha ile Kahramanmaraş takip etmektedir (TUİK 2015). Toplam üretim miktarı incelediğinde ilk sırada yıllık 1 milyon tonun üzerinde üzüm üretimi ve % 34,83 pay ile Manisa yer almaktadır. Manisa yı Denizli (% 10,94), İzmir (% 8,15), Kahramanmaraş (% 7,45) ve Mardin (% 4,35) takip etmektedir. Seçilen 10 il Türkiye geneli üzüm üretiminin % 77,22 lik kısmını karşılamaktadır (TUİK 2015). 17

28 Çizelge 4.6 Türkiye de bağcılıkta önemli illerin üzüm üretim alanları, üretim miktarları İller Alan(da) Alanın Türkiye içindeki payı(%) Üretim Miktarı (ton) Üretimin Türkiye içindeki payı(%) Verim (kg/ha) Manisa , , Denizli , , Kahramanmaraş , , Mardin , , Diyarbakır , , İzmir , , Elazığ , , Gaziantep , , Bursa , , Nevşehir , , Seçilen İllerin Toplamı , ,22 - Türkiye Kaynak: TUİK, Türkiye de yetiştiriciliği yapılan önemli kurutmalık, sofralık ve şaraplık üzüm çeşitleri Manisa Bağcılık Araştırma Enstitüsünden Y. Dilli ve S. Kader yapmış oldukları çalışmada Türkiye de yetiştiriciliği yapılan Kurutmalık, Sofralık ve Şaraplık üzüm çeşitlerinin özelliklerini aşağıdaki şekilde açıklamışlardır. Önemli kurutmalık üzüm çeşitleri ve özellikleri Sultani çekirdeksiz Verim ve gelişmesi iyi standart bir üzüm çeşididir. Salkımları orta irilikte ( gr) ve normal sıklıktadır. Taneleri küçük ( gr), yeşil-sarı renkte, ince kabukludur (Anonim 1990). Dip gözleri verimsiz olduğu için uzun budama yapılmalıdır. Orta mevsimde olgunlaşır, verimi kuru üzüm olarak kg/da arasında değişmektedir. Besni Tane uzun oval, iri (5.5 gr), kabuk ince, sarı, tane içi etli, sulu 2-3 çekirdeklidir. Salkım orta irilikte silindir veya konik şeklindedir. Verimliliği ve gelişmesi ortadır. Sofralık yanında kurutularak da değerlendirilir (Anonim 2007). Corinth (Kuş Üzümü) Çok küçük taneli ve çekirdeksiz özelliğe sahip Corinth üzüm çeşidinin beyaz, siyah ve pembe olmak üzere 3 tipi mevcuttur. Siyah Corinth tamamen kurutmalık olup en yaygınıdır. Siyah Corinth üzüm çeşidinin asma gelişmesi kuvvetli ve verimi iyidir. Uzun budama yapılmalıdır. Salkımlar küçük, kanatlı ve silindiriktir. Taneler çok küçük, basık küresel şekillidir. Kabuk ince, kırmızımsı siyah ile siyah mor renkte ve 18

29 pusludur. Meyve eti sulu, tatlı ve lezzetlidir. Taneler çekirdeksiz, az miktarda asitlidir. Erken olgunlaşır, taneler kurutulduğunda çok küçük ve yumuşak yapıda olup hafif mayhoştur (Yılmaz 1992). Sultan yılında Manisa Bağcılık Araştırma Enstitüsü tarafından tescil edilmiş bir çeşittir. Son yıllarda çekirdeksiz kuru üzüm üretimi konusunda tercih edilen ve öne çıkan bir çeşittir. Yüksek verimli bu çeşitin kuru üzüm olarak dekara verimi 1000 kg ın üzerine çıkmaktadır. Çeşit yuvarlak taneli, sarı renkli özellikler göstermektedir. Önemli sofralık üzüm çeşitleri ve özellikleri Trakya ilkeren Salkımları büyük ( gr), dallı konik ve dolgun yapıdadır. Taneler koyu kırmızımor renkli, orta (4-5 gr), yuvarlak şekildedir. Tane-sap bağlantısı kuvvetli, yola dayanımı iyidir. Karışık veya uzun budanması gereken bir çeşittir. Verimli bir çeşittir. Erkencidir, erken olgunlaşmasına rağmen omca üzerinde, uzun süre bozulmadan kalabilmektedir. Superior seedless Sofralık üzüm market standartlarında Sugraone olarak da anılmaktadır. Salkımları büyük (470 gr), sık veya çok sık yapıdadır. Taneler yeşil- sarı renkli, iri taneli (5 gr), kısa oval şekilli ve çekirdeksizdir. Yarı uzun- uzun budanması gereken bir çeşittir. Dekara verimi orta ( kg) dır. Temmuz sonlarında olgunlaşan erkenci bir çeşittir. Yalova incisi Salkımları orta büyüklükte ( gr), dallı ve konik, normal sıklıktadır. Taneler yeşil-sarı renkli ve fazla (5 gr) irilikte, oval şekilli ve 2-3 çekirdeklidir. Orta ve uzun budanması gereken bir çeşittir. Dekara verim kg arasındadır. Erkenci bir çeşittir (bölgede temmuz ayı içerisinde olgunlaşır). Sevilerek yenilen, boncuklanma yapmadığı zaman çok kolay pazarlanan bir çeşittir. Fazla yüklü asmalarda seyreltme yapılmalıdır. Özellikle erkenci yörelerde yetiştiriciliği tavsiye edilir. Mevlana Çekirdekli sofralık bir çeşit olup ortalama salkım ağırlığı 470 gr, taneler beyaz, çok iri (7 gr), elips şeklindedir. Ağustos sonunda olgunlaşmaktadır. Manisa nın Alaşehir ilçesinde yoğun bir şekilde üretimi gerçekleştirilmektedir. Cardinal Salkımları büyük ( gr), konik- silindirik ve seyrek tanelidir. Taneler kırmızımor renkte çok fazla iri (7 gr), yuvarlak şekilli, 2-4 çekirdekli, iyi olgunlaştığında çok az aroma ihtiva eder. Kısa budanır (en çok 4 gözlü). Dekara kg verim verir. Temmuz ikinci yarısı ağustos başı olgunlaşmaktadır. Çiçekten önce somak seyreltmesi kaliteyi artırır. Sıcak yerlerde güneş yanıklıklarının oluşmaması için yaprak alımının dikkatlice yapılması gerekir. Mildiyö ye, küllemeye, küf çürüklüğüne, kış donlarına ve kısa boğum hastalığına hassastır. 19

30 Flame seedless (Red flame) Tatlı ve renkli bir çeşittir. Salkımları normal büyüklükte (330 gr), sık veya normal yapıdadır. Taneler pembe, kırmızı renkli, küçük taneli (2 gr); az basık veya yuvarlak şeklinde ve iz halinde çekirdeklidir. Yarı uzun ya da kısa budanması gereken bir çeşittir. Dekara verimi orta ( kg) dır. Ağustosun ilk yarısında olgunlaşmaktadır. Hamburg misketi Salkımları büyük ( gr), dallı konik ve dolgun sıklıktadır. Taneler morumsu siyah renkli ve orta (4 gr) irilikte, oval şekilli, 2-3 çekirdekli, misket aromalıdır. Kısa budanır (şıralık veya şaraplık olarak değerlendirmede karışık budama yapılabilir). Dekara verim kg arasındadır. Orta mevsim (Ağustosun ikinci yarısı) de olgunlaşmaktadır. Hamburg Misketinin şırasında yoğun misket kokusu olduğu için üzüm suyu olarak da değerlendirilebilir. Mildiyö ye çok hassas, külleme ve kış donlarına hassastır. Çiçek silkmesi ve boncuklanma gösterebilir. Geçit Bölgelerde yetiştiriciliğe uygundur. Red globe Salkımları büyük-çok büyük (1000 gr), dolgun sıklıktadır. Taneler morumsu kırmızı renkli ve çok iri (12-14 gr), yuvarlak şekillidir ve 3-4 çekirdeklidir. Kısa budanması gereken bir çeşittir. Geç olgunlaşan bir çeşittir. Samancı çekirdeksizi Salkımları orta büyüklükte ( gr), dallı konik ve seyrek yapıdadır. Taneler beyaz, iri (4-5 gr), elips şeklindedir. Tane çok gevrek, az sulu ve serttir. Sürgünün orta kısımdaki gözleri verimli olduğundan karışık budanması gereken bir çeşittir. Ağustos ortasında olgunlaşmaktadır. Dekara verim arasındadır. Gibberellik asit ile taneler oldukça irileştirilebilir (7-8 g). Tane iriliği 3-5 mm olduğunda 40 ppm Gibberellik asit tavsiye edilebilir (Samancı 1998). Kuru üzüm üretimi için de uygundur. Michele palieri Salkımları büyük (440 gr), gevşek veya normal yapıdadır. Taneler mavi-siyah renkli, çok iri (8 gr), yuvarlak şekilli ve 1-3 çekirdeklidir. Yarı uzun budanması gereken bir çeşittir. Dekara verimi fazla ( kg) dır. Ağustosun ikinci yarısında olgunlaşmaktadır. Alphonse lavallée Salkımları büyük ( gr), kanatlı konik ve seyrek tanelidir. Taneler morumsu siyah renkli ve iri (6 gr), basık yuvarlak şekilli, 3-4 çekirdekli, erken hasat edildiğinde hafif buruk bir tat oluşturur. Kısa budanır. Dekara kg verim verir. Ağustos sonu- eylül başı olgunlaşmaktadır. Salkım tane bağlantısı kuvvetli, depolama ve nakliyeye uygundur. Italia Salkımları büyük ( gr), kanatlı konik dallı ve dolgun sıklıktadır. Taneler beyaz-sarı kehribar renkli ve çok fazla iri (7 gr), oval şekilli, 1-2 çekirdekli, misket kokulu olmasına rağmen bazı taneleri kokusuzdur. Genelde kordon (kısa) budanırsa da yeterli miktarda ve kaliteli ürün için uzun (11 göz) olarak da budanabilir. Dekara verim kg arasındadır. Eylül ayında olgunlaşmaktadır. Güneş yanıklığına 20

31 hassas bir çeşittir. Yeşil budamanın dikkatli yapılması gerekir. Uygun şekilde muhafaza edildiğinde yola dayanıklıdır. Mantari hastalıklara karşı oldukça hassastır. Bununla birlikte kükürde karşı da hassas olduğundan hafif kükürtleme yapılmalıdır. Razakı Salkımları büyük ( gr), dallı konik, seyrek sıklıktadır. Taneler sarımtırak açık yeşil renkte ve iri taneli (5 gr), uzun elips şeklinde ve 2-3 çekirdekli, tatlı ve kokusuzdur. Kordon, karışık (en çok 10 göz) da budanan bir çeşittir. Dekara verim kg arasındadır. Ağustos sonu Eylül başı olgunlaşmaktadır. Daha çok sıcak ve kurak bölgelerde allüviyal toprakları sever. Ülkemizin birçok yerinde değişik tipleri vardır. Ülkemizde en çok Denizli-Aydın ve İzmir yörelerinde, dünyada ise Yunanistan, Filistin ve Mısır gibi ülkelerde yetiştirilir. Pembe gemre Salkımları büyük ( gr), orta-sık sıklıktadır. Taneler pembe renkli ve iri taneli (7-7.5 gr), yuvarlak şekillidir. Yarı uzun budanması gereken bir çeşittir. Dekara verimi fazla ( kg) dır. Geç olgunlaşan bir çeşittir (Eylül ayı içerisinde olgunlaşır). Homojen renklenmesi olmayan bu çeşitte yaprak almanın dikkatli bir şekilde yapılması gerekmektedir. Ege Bölgesinde Denizli, Ödemiş, Bayındır ve Bergama da yetiştiriciliği yapılmaktadır. Crimson seedless Salkımları orta (390 gr), sık yapıdadır. Taneler pembe renkli ve orta (3 gr) irilikte, silindirik şekilli ve çekirdeksizdir. Yarı uzun- kısa (dip gözleri verimli) budanabilen bir çeşittir. Dekara verimi fazla ( kg) dır. Geç mevsimde (ekimin ilk yarısında) olgunlaşmaktadır. Önemli şaraplık üzüm çeşitleri ve özellikleri Chardonnay Orijini Fransa dır. Taneler amber sarısı renkte, yuvarlak şekilli, küçük (1-2 gr), 1-3 çekirdekli ve çeşide özgü aromalıdır. Salkımlar silindirik, küçük ( gr) ve sıktır. Orta mevsimde olgunlaşır. Omca gelişmesi kuvvetli olup düşük şarjlı çift kollu guyot budama uygulanır (Çelik 2002; Köylü ve ark. 2002). Gözler erken uyandığından ilkbahar geç donlarına karşı hassastır. Çiçeklenme dönemindeki yağışlara ve ısı değişimlerine hassas olması boncuklanmaya neden olabilir. Toprak yapısına bağlı olarak verimi kg/da arasında değişir. Mildiyö ve Küllemeye hassastır. Olgunluğun ilerlemesine bağlı olarak tane kabuğunun incelmesi sonucu kurşuni küfe hassasiyeti artar. Yüksek kalitede köpüren şarap veren yumuşak bukeli bir çeşittir. Nispi rutubeti yüksek olan sahil şeridinde yetiştirilmesi halinde erken olgunlaşma görülebilir. Macabeau Orijini İspanya dır. Güç şartlara adaptasyonu iyidir. Taneleri yeşil- sarı renkte, yuvarlak şekilli, küçük-orta ( gr) ve 2 çekirdeklidir. Salkımları orta-iri ( gr), piramit şeklinde kanatlı ve gevşek yapıdadır. Sürgünleri dik büyür. Kısa budanır. Mildiyö ve kurşuni küfe karşı hassastır. Macabeau, daha ziyade meyvemsi karakterli, hafif asitli, alkolü yüksek açık sarı renkli şaraplar verir. Bu çeşitten dömisek şaraplar da imal edilmektedir. 21

32 Ugni blanc İtalya orijinli bir çeşittir. Genellikle geç uyanan, omcaları kuvvetli gelişen bir çeşittir. Taneleri küçük (1.5-2 gr), yuvarlak şekilli, yeşil- sarı renkli ve 2 çekirdeklidir. Salkımları orta büyüklükte ( gr) ve sıktır. Karışık budamaya uygun olan çeşitten kg/da verim alınabilir. Çeşit külleme ve ölü kol hastalıklarına oldukça dayanıklı olup mildiyö ye karşı hassastır. Şarabı oldukça açık renkli asidi yüksek ve alkol oranı dir. Yüksek asit içeriği sıcak bölgelerde yetiştirilmesine olanak sağlar. Kalkerli topraklara adaptasyonu iyidir. Diğer çeşitlerle yapılan şarapların ıslahında, kanyak ve brendi yapımında kullanılmaktadır. Bornova misketi Orijini Ege Bölgesi dir. Taneleri orta ( gr), yuvarlak şekilli, yeşil-sarı renkli ve 1-2 çekirdekli ve misket aromalıdır. Salkımları konik-silindirik, küçük ( gr) ve sıktır. Yarı-uzun/kısa budanır (Çelik 2002). Son yıllarda dikim alanlarının azalmasına rağmen yöresel çeşitlerden şarap yapımının ön plan çıkması ile Ege Bölgesi için önemi giderek artmaktadır. Syrah Fransa da Syrah, Avustralya da Shiraz olarak bilinir. Taneleri mavi- siyah renkte, kısa oval şekilli, orta büyüklükte (2.1 gr) 2-3 çekirdekli ve özel aromasızdır. Salkımları dallı silindirik şekilli, orta büyüklükte ( g) ve sıktır (Çelik 2002). Gözleri geç uyanır, omca gelişmesi orta kuvvette ve fazla verimli bir çeşittir. Kısa budamalarda 500 kg/da olan verim uzun budamalarda kg/da kadar çıkmakta ve bu durum şarap kalitesini etkilememektedir. Kuraklığa ve kurşuni küfe karşı oldukça hassastır. Şarabı alkol derecesinde, dolgun, renkçe kuvvetli, meyve ve çiçek karışımı bir bukeye sahip olup özellikle diğer şarapların ıslahında kullanılır. Şaraplarının 2-3 yıl dinlendirilmesi kalitesini artırmaktadır. Merlot Fransa orijinlidir. ABD de 1890 yıllarında yetiştirilmeye başlamasına rağmen son yıllarda önemi daha da artmıştır. Tane rengi mavi-siyah, yuvarlak şekilli, küçük (1-1.4 gr), 2-3 çekirdekli ve hafif aromalıdır. Salkımları dallı konik, orta büyüklükte ( gr), dolgun sıklıktadır (Çelik 2002). Erken uyanan bir çeşit olduğundan ilkbahar geç donlarından zarar görebilir. Kuvvetli gelişme gösterir ve vejetasyon periyodu uzundur. Verimli bir çeşit olup uzun ve karışık budamaları gerektirir kg/da kadar ürün alınabilir. Güç şartlara adapte olan bir çeşit olmasına rağmen toprak tuzluluğuna ve küllemeye hassasiyet gösterir. Şarabı açık veya koyu yakut kırmızı renkte olup yumuşak bir karakter gösterir. Genellikle Cabernet Sauvignon ve/veya Cabernet Franc ile kupajı yapılır. Şarabı açık veya koyu yakut kırmızımsı renktedir. 22

33 Bağcılık işletmelerinin ekonomik yapısı Bir bağcılık işletmesinin başarılı olarak yönetilmesi, teknik bilgi yanında, ekonomik açıdan da işletmecilik esaslarına uygun faaliyet göstermesi ile mümkündür. Buda içinde bulunan doğal koşullar müsaade ettiği sürece işletmenin emek ve sermayesini en etkin şekilde kullanması ile mümkündür (Erkuş ve ark. 1995). Genellikle işletmede girişimci, bağcının bizzat kendisidir. Bu nedenle işgücü ve sermaye kendisi tarafından konulmakta ve bunların doğal koşullarla uyumlu bir şekilde kullanılması, işletmeyi karlı hale getirmektedir. İşletmeyi karlı hale getirebilmek için öncelikle tüm işlemler günlük olarak kaydedilmeli ve üretim masraflarını arttırıcı harcamalardan kaçınılmalıdır (Eggenberger ve ark. 1975) Üretim faktörleri Üretim faktörleri, emek, çevre, sermaye ve girişimciden oluşmaktadır. Bunun anlamı üreticinin işgücünü, bağ varlığını ve diğer sermaye unsurlarını belirli bir amaç çerçevesinde verimli kılmak için gerekli önlemleri almasıdır. Bağcı elindeki kıt kaynakları kullanarak, işletmenin başarılı olmasını sağlamalıdır (Çelik, H., v.d.1998) Bağcılıkta iş gücü ihtiyacı Bağcılık işletmelerinde işgücünün yaklaşık % 10 u organizasyon işlerinde, % 90 ı ise üretim aşamasında kullanılmaktadır. Ülkemizde son yıllarda mekanizasyonun bağcılık işletmelerinde girmesiyle işgücünde önemli, düzeyde azalma olmuştur. Ancak her ne kadar çoğu işlem mekanizasyonla yapılsa da iyi yetişmiş, kendini geliştirmiş işgücüne her zaman ihtiyaç vardır. Eggenberger ve ark. (1975), bağ işletmelerinde ihtiyaç duyulan işgücü dağılımını aşağıdaki şekilde açıklamıştır. Çizelge 4.7 Bağcılık işletmelerinde işgücü Dağılımı İhtiyaç Duyulan Güç Nerde Çalıştırıldığı Oranı(%) Kalifiye Erkek Zor ve Ağır İşlerde 11 Kalifiye Erkek ve Kadın Zor, Nispeten Ağır İşlerde 13 Kalifiye Olmayan Erkek Zor Olmayan Ancak Ağır İşlerde 21 Yardımcı İşgücü Zor ve Yorucu Olmayan işlerde 55 Toplam 100 Kaynak: Eggenberger ve ark., Çizelgede bahsi geçen yardımcı işgücü daha çok dondan korunma, bağlama, uç ve tepe alma, bekçilik ve hasat gibi işlemlerde kullanılır. Aile işletmelerinde işgücü daha çok aile bireyleri tarafından karşılanır. Ancak budama ve hasat gibi yoğun ve belirli dönemde olması gereken işlemlerde dışarıdan işgücü sağlanması gerekebilir. İşgücü ihtiyacı yılın belirli dönemlerinde değişiklik gösterebilir. Bağcılık işletmelerinde en yoğun işgücü kullanımı hasat döneminde gerçekleşmektedir. 23

34 Bağcılıkta karşılan maliyet unsurları Maliyet, belirli bir miktar mal veya hizmet üretiminde kullanılan üretim araçları için yapılan harcamaların toplamıdır. Tarımsal ürünlerde arazi(bağ), ambar ve Pazar maliyetleri yaklaşık yada kesin olarak hesaplanabilir. Bu maliyet, üretim dönemi sonunda ortaya çıkmış olan maliyet unsurları ve bunların parasal karşılıklarına göre hesaplanan maliyettir (Açıl 1974). Üzüm maliyetini oluşturan unsurların ortaya konması, bunların maliyet içerisindeki durum ve önemlerinin açıklanması üreticilere önemli ipuçları verebilmektedir. Bağcılık gibi çok yıllık üretim dallarında üretim maliyetlerinin en önemlisi bağ tesis maliyetidir Bağ tesis masrafları Tesis masrafları bağcılıkta dikilen fidanların, ürüne yatıncaya kadar geçen sürede yapılan harcamaları içermektedir. Her yıl için yapılan masraflar toplanarak, bu değere faiz, genel idare giderleri ve çıplak arazinin değerinin gerçek faizi eklenir. Her yıl yapılan bu giderlerin toplamı, tesis maliyetini vermektedir. Tesis maliyeti toplamının, bağın ekonomik ömrüne bölümü ise tesis masraflarının yıllık amortisman payını vermektedir (Çelik, v.d.,1998). Manisa Bağcılık Araştırma Enstitüsü nün hazırlamış olduğu 2015 yılına ait aşağıdaki çizelgelerde bağ tesisi ile alakalı masraflar detaylı olarak verilmiştir. Çizelge 4.8 Yüksek telli sistem bağın dekara ortalama tesis maliyeti (1. YIL) YAPILAN İŞLEM HARCANAN İŞGÜCÜ MATERYAL BİRİM BİRİM TUTARI İŞLEMLER SAYISI (EİG / DA) FİYATI İNSAN MAKİNE (TL) (TL) TOPRAK İŞLEME VE DİKİM Arazi temizlik ve tesviye 1 0,20 0,20 da 150, Temel gübreleme 1 0,50 EİY 60,00 30 Derin sürüm 1 0,13 0,13 da 30,00 30 Diskharrow 2 0,10 0,10 da 25,00 50 Dikim yeri işaretleme 1 1,00 EİY 40,00 40 Çukur açma 1 0,22 0,22 EİY+ÇG 25,00 25 Fidan dikimi 1 1,77 EİY 40,00 71 Can suyu verilmesi 1 0,25 EİY 4,00 1 Kümbet yapımı 1 0,45 EİY 40,00 18 Herek dikim ve bağlama 1 0,57 EİY 40,00 23 TOPLAM 5,19 0, BAKIM İŞLERİ Boğaz çapası 1 1 EİY 40,00 40 Sulama 6 0,75 40,00 30 TOPLAM 1,75 70 ÇEŞİTLİ GİRDİLER Fidan 166 adet 3, Çiftlik gübresi 2 ton 100, Herek 166 adet 0,20 33 Su da 30,00 15 TOPLAM 829 a. BİRİNCİ YIL MASRAFLAR TOPLAMI Kaynak: MBAEM,

35 Çizelge 4.8 i detaylı olarak incelediğimizde ilk yılın masrafları toplamının TL olduğu görülmektedir. Bu masraflardan 438 TL nin toprak hazırlığına gittiği, 70 TL nin bakım işlerinde kullanıldığı ve 829 TL nin ise Fidan temini ve gübreleme gibi işlemlerde kullanıldığı görülmektedir. İlk yıl en fazla girdinin fidan temininde yaşandığı, 1 da bağ oluşturmak için 3 x 2 metre dikim aralığı uygulandığında gerekli olan 166 adet fidanın temini için 3,50 TL birim fiyattan toplam 581 TL harcama yapılması gerektiği belirlenmiştir. Çizelge 4.9 da tesisin 2. yıl maliyetleri ayrıntılı olarak çıkarılmıştır. 2. Yılda toplam giderin 1336 TL olduğu belirlenmiş olup, bu giderin 725 TL si terbiye sistemi kurma ve bakım işlerine gitmekte geri kalan 611 TL nin ise kuruyan fidanları temini, Direklerin ve yüksek telli sistem parçalarının teminine harcandığı görülmektedir. Tesisin 2. yıl maliyetinin 1. yılla beraber 2061 TL olduğu belirlenmiştir. Çizelge 4.9 Yüksek telli sistem bağın dekara ortalama tesis maliyeti (2. YIL) YAPILAN İŞLEM HARCANAN İŞGÜCÜ MATERYAL BİRİM BİRİM TUTARI İŞLEMLER SAYISI (EİG / DA) FİYATI İNSAN MAKİNE (TL) (TL) TERBİYE SİSTEMİ KURMA VE BAKIM İŞLERİ Direk yeri işaretleme 1 1,00 EİY 60,00 60 Direk dikimi 1 2,50 EİY 60, Tel geçirme ve germe 1 4,00 EİY 60, Kuruyan fidan yenileme 1 0,13 EİY 40,00 5 Gübreleme 1 0,10 0,10 EİY 40,00 4 İlaçlama 3 0,15 0,15 da 20,00 60 Boğaz çapası 1 1,00 EİY 40,00 40 Ara sürüm 3 0,35 0,35 daa 30,00 90 Sulama 6 0,75 EİY 60,00 45 Yenicelerin budanması 1 0,35 EİY 60,00 21 Kol bağlama 1 0,25 EİY 40,00 10 TOPLAM 10,58 0,6 725 ÇEŞİTLİ GİRDİLER Fidan 15 adet 3,50 53 Baş direk 8 adet 9,00 72 Sıra üzeri direk (2,20 m) 48 adet 7, Lokma 8 adet 7,00 56 Kelepçe 112 adet 0,50 56 V demir (Set halinde) 56 adet 8, Tel (3 mm) 100 kg 2, İlaç bedeli 50,00 50 Su 15 TOPLAM b. İKİNCİ YIL MASRAFLAR TOPLAMI Kaynak: MBAEM,

36 Çizelge 4.10 da tesisin 3. yıl maliyetleri ayrıntılı olarak çıkarılmıştır. Tesisin 3. yıl giderinin 533 TL olduğu belirlenmiş olup, bu giderin 253 TL sinin bakım işlerine gittiği, geri kalan 280 TL nin ise çizelgede belirtilen çeşitli işlemlere harcandığı görülmektedir. Tesisin 3. yıl sonundaki değişken masrafları toplamının 3930 TL, değişken masraf sermaye faizinin % 7 olarak hesaplandığında 275 TL, genel idare giderlerinin 126 TL, yatırım cari yıl faizinin 210 TL ve çıplak arazi değeri faizinin 750 TL olduğu görülmektedir. 1 da bağın toplam kurulum maliyetinin (1. Yıl + 2. Yıl + 3. Yıl) 5292 TL olduğu ve 35 yıl üzerinden bağ tesis ömrü belirlendiğinde yıllık amortisman payının 151,20 TL ye denk geldiği belirlenmiştir. Çizelge 4.10 Yüksek telli sistem bağın dekara ortalama tesis maliyeti (3. YIL) YAPILAN İŞLEM HARCANAN İŞGÜCÜ MATERYAL BİRİM BİRİM TUTARI İŞLEMLER SAYISI (EİG / DA) FİYATI İNSAN MAKİNE (TL) (TL) BAKIM İŞLERİ Ara sürüm 3 0,35 0,35 da 30,00 90 Yenicelerin budanması 1 0,40 60,00 24 Kol bağlama 1 0,40 40,00 16 Boğaz çapası 1 1,00 40,00 40 Gübreleme 1 0,22 40,00 9 İlaçlama 4 0,15 0,15 da 15,00 60 Sulama 3 0,35 40,00 14 TOPLAM 2,87 0,5 253 ÇEŞİTLİ GİRDİLER Çiftlik gübresi 2 ton 100, İlaç bedeli 50,00 50 Su 30,00 30 TOPLAM 280 c. ÜÇÜNCÜ YIL MASRAFLAR TOPLAMI 533 DEĞİŞKEN MASRAFLAR (a+b+c) Değişken Masraf Sermaye faizi (a+b+c)*(%7) 275 A. DEĞİŞKEN MASRAFLAR TOPLAMI Genel İdare Gideri (A*0,03) 126 Yatırım Cari Yıl Faizi (A*0,05) 210 Çıplak arazi değeri faiz (i=0,05) 750 B. SABİT MASRAFLAR TOPLAMI TESİS MASRAFLARI TOPLAMI (A+B) 20,39 1, TESİS GİDERİ AMORTİSMAN PAYI (TL / YIL) 151,20 Kaynak: MBAEM, Sofralık üzümün birim maliyetinin hesaplanması Normal ürün sezonunda bir da bağın yıllık masrafları tespit edilmekte, buna o yıla isabet eden tesis masrafları ilave edilmekte; bu şekilde de bulunan değerden çubuk ve yaprak değeri düşüldükten sonra kalan miktar, o yıl bağın bir dekarından elde edilen üzüm miktarına bölünmekte ve böylece 1 kg üzümün maliyeti bulunmaktadır. 26

37 Manisa Bağcılık Araştırma Enstitüsü nün hazırlamış olduğu 2015 yılına ait aşağıdaki çizelgede yüksek telli sistem 1 da bağda sofralık üzümün ortalama üretim girdileri ve maliyeti detaylı olarak verilmiştir. Çizelge 4.11 Yüksek telli sistem 1 da bağda sofralık üzümün ortalama üretim girdileri ve maliyeti İŞLEM HARCANAN İŞG. YAPILAN ZAMANI BİRİM TUTARI % İŞLEMLER VE SAYISI EİG/DA MATERYAL BİRİM FİYATI Oran İNSAN MAKİNE YTL YTL BAKIM İŞLERİ Sürüm Aralık- Temmuz (8) 0,40 0,40 da 30,00 240,00 9,03 Budama Aralık-Şubat (1) 1,00 EİY 60,00 60,00 2,26 Budama artığı toplama Aralık-Şubat (1) 0,39 EİY 40,00 15,60 0,59 Kol bağlama Aralık-Şubat (1) 0,50 EİY 40,00 20,00 0,75 Yeşil budama Mayıs- Haziran (2) 4,00 EİY 40,00 160,00 6,02 Gübreleme Kasım- Haziran (4) 0,50 0,50 da 60,00 30,00 1,13 İlaçlama Şubat- Temmuz (12) 0,50 0,50 da 15,00 180,00 6,77 Sulama Mayıs- Temmuz (5) 0,60 EİY 60,00 36,00 1,35 TOPLAM 7,89 1,40 741,60 27,91 HASAT-TAŞIMA 0,00 Hasat 6,00 EİY 40,00 240,00 9,03 Salkım temizleme tasnif 2,00 EİY 40,00 80,00 3,01 Taşıma-Nakliye 0,20 0,20 EİY 60,00 12,00 0,45 TOPLAM 8,20 0,20 EİY+ÇG 332,00 12,49 ÇEŞİTLİ GİRDİLER Gübre bedeli 95 kg 2,00 190,00 7,15 İlaç bedeli 3 kg 100,00 300,00 11,29 Su da 30,00 30,00 1,13 TOPLAM 520,00 19,57 Döner sermaye faizi (i=0,07) 111,55 4,20 A. DEĞİŞKEN MASRAFLAR TOPLAMI 16,09 1, ,15 64,16 Genel İdare Gideri (A*0,03) 51,15 1,92 Çıplak arazi değeri faiz (i=0,05) 750,00 28,22 Tesis Gideri Amortisman Payı 151,20 5,69 B-SABİT MASRAFLAR TOPLAMI 952,35 35,84 C-ÜRETİM MASRAFLARI TOPLAMI (A+B) 2657,50 100,00 D-ÜRETİM MİKTARI (kg/da) 3112,00 E-1 kg üzüm maliyeti 0,853 F-1 kg sofralık üzüm fiyatı 1,050 G-GSÜD (D*F) 3267,6 I-Brüt Kar (G-A) 1562,45 J-Mutlak Kar (G-C) 610,10 K-Nisbi Kar (G/C) 1,23 Kaynak: MBAEM,

38 Çizelge 4.11 detaylı olarak incelendiğinde Bakım masraflarının 741,60 TL, Hasat ve taşıma masraflarının 332 TL ve gübre, ilaç ve su gibi çeşitli giderlerin 520 TL olduğu belirlenmiştir.çizelgede değişken masrafların 1705,15 TL ile toplama oranının %64,16, sabit masrafların ise 952,35 TL ile toplama oranının ise %35,84 olduğu görülmüş olup; 1 kg sofralık üzümün maliyetinin hesaplanmasında aşağıdaki formül kullanılmıştır. (4.1) Çizelgedeki veriler formülde yerine konulduğunda; (4.2) Formülüyle 1 kg sofralık üzümün maliyeti 0,853 TL olarak bulunmaktadır. 28

39 Dünyada ve Türkiye'de üzümün dış ticareti Dünyanın en büyük yaş üzüm dışsatımcı ülkesi Şili olup, 2013 yılında dünya yaş üzüm dışsatımının % 20,01 ini karşılamıştır. Şili ürettiği üzümün yaklaşık olarak % 80 ini sofralık olarak değerlendirmektedir. Güney yarım kürede bulunan Şili Ocak ayından Temmuz ayına kadar olan dönemde dışsatım yapmaktadır. Dışsatıma yönelik 36 üzüm çeşidi bulunmaktadır. Thompson Seedless, Flame Seedless, Ribier en önemli çeşitleridir. Şili dışsatımının % 60 ını ABD ye yapmaktadır. AB ye üzüm arzında da Şili lider konumdadır. AB içerisinde Hollanda en büyük alıcıdır. Bunu İngiltere, Almanya, İspanya ve İtalya izlemektedir (USDA Gain Report, 2006). Dünya yaş üzüm dışsatımında İtalya, Şili den sonra 2. sıradadır yılında dünya sofralık üzüm dışsatımının %11,87 sini karşılamıştır. Avrupa Birliği içerisinde ve dünyada en büyük üzüm üreticisi ülke olup net dışsatımcı ülke konumundadır. İtalya temmuz ayı sonundan kasım ayına kadar olan dönemde dışsatım yapmaktadır. İtalya da sofralık üzüm üretimi Güney İtalya da Apulia (%65) ve Sicilya (%25) bölgelerinde yoğunlaşmıştır. İtalya da üretilen üzümün %98 i çekirdekli çeşitlerdir, çekirdeksiz çeşitlerin oranı sadece %2 dir. Çekirdekli çeşitlerden İtalya (eylül-kasım) en yoğun olarak üretilen çeşittir. Victoria (ağustos), Red Globe (eylül-ekim) üzüm çeşitleri de üretilen diğer çekirdekli çeşitlerdir. Bunların dışında Superior Seedles de artmakla birlikte oransal olarak düşük seviyelerdedir. Almanya ve Fransa; İtalya nın en büyük pazarı olup, ayrıca Polonya, Belçika, İsviçre dışsatım yaptığı diğer ülkelerdir. AB içindeki en büyük rakibi İspanya dır. ABD, dünya yaş üzüm dışsatımında 2013 yılında %11,08 ile üçüncü sırada yer almakla birlikte, aslında net dışalımcı ülke konumundadır. Hollanda ise dünya yaş üzüm dışsatımında 2013 yılında %11,08 ile dördüncü sırada yer almaktadır. Güney Afrika dünya yaş üzüm dışsatımında 2013 yılında % 6,62 oran ile beşinci sıradadır. Paarl, The Orange River ve Transval bölgeleri en çok üretimin yapıldığı yerlerdir. En çok üretilen siyah, kırmızı ve beyaz çeşitleri; Sunred Seedless, Muscat, Alphonse Lavalleé, Dan Ben Hannah, Bien Done ve Waltham Cross dur. Çekirdeksiz çeşitlerin üretimi öncelikli olup en önemlileri de Sunred Seedless, Thompson Seedless ve Flame Seedless, Superior Seedless olarak sayılabilir. AB nin Şili den sonra ikinci büyük üzüm tedarikçisidir. Aralık-temmuz döneminde özellikle Hollanda, İngiltere, Belçika, Almanya en çok dışsatım yaptığı ülkelerdir (USDA Gain Report, 2005). Türkiye ise dünya yaş üzüm dışsatımında 2013 yılında % 4,75 oran ile yedinci sırada yer almaktadır. Dünyada çekirdeksiz kuru üzüm üretimi 1 milyon 225 bin ton, ülkemizin çekirdeksiz kuru üzüm üretimi yıllık taze üretim miktarına bağlı olarak bin ton arasında değişmektedir. Ülkemiz Kuru üzüm üretiminde ABD ile birlikte en önemli yere sahip olup; Dünya da birinci olmaktadır. Türkiye ve ABD nin yanı sıra Çin, İran, Şili ve Güney Afrika dünyanın en önemli çekirdeksiz kuru üzüm üreticisi ülkeleridir. 29

40 Dünyada yaş üzüm ithalat miktarları 2013 yılı verilerine göre tüm dünyada toplam ton yaş üzüm ithalatı gerçekleşmiş olup, ithalat yapan ülkeleri incelediğimizde en fazla ithalat yapan ülkenin % 12,25 lik pazar payı ile ABD olduğu belirlenmiştir. ABD yi % 9,26 ile Çin, % 8,93 ile Hollanda ve % 8,87 ile Rusya takip etmektedir. Çizelge 5.1 de belirtilen 10 ülke dünya yaş üzüm ithalatının % 65,76 lık kısmını gerçekleştirmektedir yılı karşılaştırmalarına göre ithalat miktarını en fazla arttıran ülke % 107,14 ile Çin dir. Çin i % 96,53 artış ile Hollanda takip etmektedir. İthalat oranı en fazla düşen ülkeler ise sırasıyla % 41,86 azalma ile Belçika, % 11,12 azalma ile Almanya ve % 8,08 azalma ile ABD dir. Dünya geneli yaş üzüm ithalat oranına bakıldığında ise 2013 yılında 2005 yılına göre % 25,52 oranında ithalatta artış olduğu istatistiki verilerden anlaşılmıştır. Çizelge 4.12 Dünyada yaş üzüm ithalat miktarları 2013 (%) Değişim Oranı Ülkeler (Ton) (Ton) (Ton) (Ton) (Ton) (Ton) Kanada ,58-0,08% Fransa ,58-6,59% Almanya ,80-11,12% Hollanda ,93 96,53% Polonya ,96 24,60% Rusya ,87 23,20% İngiltere ,19 1,55% ABD ,25-8,08% Belçika ,35-41,86% Çin ,26 107,14% Seçili ülkelerin toplamı ,76 14,34% Diğer ülkeler ,24 54,56% Dünya Toplamı ,00 25,52% Kaynak: FAO,

41 Dünyada yaş üzüm ithalat değerleri 2013 yılı verilerine göre tüm dünyada toplam $ lık yaş üzüm ithalatı gerçekleşmiş olup, ithalat yapan ülkeleri incelediğimizde en fazla ithalatı yapan ülkenin $ ile ABD olduğu belirlenmiştir. ABD yi $ ile Çin, $ ile Hollanda ve $ ile Almanya takip etmektedir yılı karşılaştırmalarına göre ithalat miktarını dolar bazında en fazla arttıran ülke % 272,32 ile Çin dir. Çin i % 184,18 artış ile Hollanda ve % 59,85 ile Polonya takip etmektedir. İthalat miktarı dolar bazında en fazla düşen ülke ise % 27,26 azalma ile Belçika dır. Dünya geneli yaş üzüm ithalat miktarına dolar bazında bakıldığında ise 2013 yılında 2005 yılına göre % 80,59 oranında ithalatta artış olduğu istatistiki verilerden anlaşılmıştır. Çizelge 4.13 Dünyada yaş üzüm ithalat değerleri Ülkeler 2005 (1000 $) 2009 (1000 $) 2010 (1000 $) 2011 (1000 $) 2012 (1000 $) 2013 (1000 $) 2013 (%) Değişim Oranı Kanada ,10 46,05% Fransa ,63 10,30% Almanya ,01 38,19% Hollanda ,02 184,18% Polonya ,03 59,85% Rusya ,86 139,68% İngiltere ,72 33,22% ABD ,79 22,58% Belçika ,33-27,26% Çin ,25 272,32% Seçili ülkelerin toplamı ,74 65,31% Diğer ülkeler ,26 132,55% Dünya Toplamı ,00 80,59% Kaynak: FAO,

42 Dünyada yaş üzüm ihracat miktarları 2013 yılı verilerine göre tüm dünyada toplam ton yaş üzüm ihracatı gerçekleşmiş olup, ihracat yapan ülkeleri incelediğimizde en fazla ihracat yapan ülkenin % 20,01 lik pazar payı ile Şili olduğu belirlenmiştir. Şili yi % 11,87 ile İtalya, % 11,08 ile ABD takip etmektedir. Çizelge 4.14 de belirtilen 11 ülke dünya yaş üzüm ihracatının % 72,81 lik kısmını gerçekleştirmektedir. Türkiye nin payı ise % 4,75 dir yılı karşılaştırmalarına göre ihracat miktarını en fazla arttıran ülke % 181,58 ile Çin dir. Çin i % 79,56 artış ile Hollanda takip etmektedir. İhracat oranı en fazla düşen ülke ise % 54,41 lik azalma ile Arjantin dir. Dünya geneli yaş üzüm ihracat oranına bakıldığında ise 2013 yılında 2005 yılına göre % 25,04 oranında ihracatta artış olduğu istatistiki verilerden anlaşılmıştır. Çizelge 4.14 Dünyada yaş üzüm ihracat miktarları Ülkeler 2005 (ton) 2009 (ton) 2010 (ton) 2011 (ton) 2012 (ton) 2013 (ton) 2013 (%) Değişim Oranı Arjantin ,55-54,41% Şili ,01 16,01% Fransa ,34 1,63% Yunanistan ,18 2,99% İtalya ,87 2,61% Hollanda ,71 79,56% G. Afrika ,62 23,18% İspanya ,28 27,52% Türkiye ,75 30,64% ABD ,08 6,27% Çin ,41 181,58% Seçili ülkelerin toplamı ,81 21,04% Diğer ülkeler ,19 37,16% Dünya Toplamı ,00 25,04% Kaynak: FAO,

43 Dünyada yaş üzüm ihracat değerleri 2013 yılı verilerine göre tüm dünyada toplam $ lık yaş üzüm ihracatı gerçekleşmiş olup, ihracat yapan ülkeleri incelediğimizde en fazla ihracatı yapan ülkenin $ ile Şili olduğu belirlenmiştir. Şili yi $ ile ABD, $ ile İtalya takip etmektedir.türkiye nin 2013 yılı yaş üzüm ihracat miktarı ise $ dır yılı karşılaştırmalarına göre ihracat miktarını dolar bazında en fazla arttıran ülke % 650,26 ile Çin dir. Çin i % 143,03 artış ile Şili, % 105,36 artış ile Türkiye ve % 102,46 artış ile İspanya takip etmektedir. İhracat miktarı dolar bazında en fazla düşen ülke ise % 23,14 azalma ile Arjantin dir. Dünya geneli yaş üzüm ihracat miktarına dolar bazında bakıldığında ise 2013 yılında 2005 yılına göre % 99,50 oranında ihracatta artış olduğu istatistiki verilerden anlaşılmıştır. Çizelge 4.15 Dünyada yaş üzüm ihracat değerleri Ülkeler 2005 (1000 $) 2009 (1000 $) 2010 (1000 $) 2011 (1000 $) 2012 (1000 $) 2013 (1000 $) 2013(%) Değişim Oranı Arjantin ,47-23,14% Şili ,33 143,03% Fransa ,46 41,72% Yunanistan ,19 28,72% İtalya ,33 43,82% Hollanda ,64-0,24% G. Afrika ,61 49,35% İspanya ,01 102,46% Türkiye ,38 105,36% ABD ,74 56,25% Çin ,96 650,26% Seçili ülkelerin toplamı ,12 82,35% Diğer ülkeler ,88 155,97% Dünya Toplamı ,00 99,50% Kaynak: FAO,

44 Dünyada kuru üzüm ithalat miktarları 2013 yılı verilerine göre tüm dünyada toplam ton kuru üzüm ithalatı gerçekleşmiş olup, ithalat yapan ülkeleri incelediğimizde en fazla ithalat yapan ülkenin % 14,45 lik pazar payı ile İngiltere olduğu belirlenmiştir. İngiltere yi % 9,89 ile Almanya, % 7,22 ile Hollanda ve % 5,33 ile Rusya takip etmektedir. Çizelge 4.16 da belirtilen 8 ülke dünya kuru üzüm ithalatının % 49,25 lik kısmını gerçekleştirmektedir yılı karşılaştırmalarına göre ithalat miktarını en fazla arttıran ülke % 46,70 ile Çin dir. Çin i % 31,09 artış ile Hollanda takip etmektedir. İthalat oranı en fazla düşen ülkeler ise sırasıyla % 35,23 azalma ile ABD, % 32,12 azalma ile Rusya ve % 13,69 azalma ile Kanada dır. Dünya geneli kuru üzüm ithalat oranına bakıldığında ise 2013 yılında 2005 yılına göre % 5,01 oranında ithalatta artış olduğu istatistiki verilerden anlaşılmıştır. Çizelge 4.16 Dünyada kuru üzüm ithalat miktarları 2005 (Ton) 2009 (Ton) 2010 (Ton) 2011 (Ton) 2012 (Ton) 2013 (Ton) 2013(%) Değişim Oranı Ülkeler Kanada ,43-13,69% Fransa ,16-4,39% Almanya ,89 5,91% Hollanda ,22 31,09% Rusya ,33-32,12% İngiltere ,45 2,13% ABD ,97-35,23% Çin ,79 46,70% Seçili ülkelerin toplamı ,25-1,03% Diğer ülkeler ,75 11,62% Dünya Toplamı ,00 5,01% Kaynak: FAO,

45 Dünyada kuru üzüm ithalat değerleri 2013 yılı verilerine göre tüm dünyada toplam $ lık kuru üzüm ithalatı gerçekleşmiş olup, ithalat yapan ülkeleri incelediğimizde en fazla ithalatı yapan ülkenin $ ile İngiltere olduğu belirlenmiştir. İngiltere yi $ ile Almanya, $ ile Hollanda ve $ ile Kanada takip etmektedir yılı karşılaştırmalarına göre ithalat miktarını dolar bazında en fazla arttıran ülke % 151,64 ile Hollanda dır. Hollanda yı % 151,21 artış ile Rusya ve % 116,47 artış ile Çin takip etmektedir. İthalat miktarı dolar bazında en fazla düşen ülke ise % 4,58 azalma ile ABD dir. Dünya geneli kuru üzüm ithalat miktarına dolar bazında bakıldığında ise 2013 yılında 2005 yılına göre % 103,60 oranında ithalatta artış olduğu istatistiki verilerden anlaşılmıştır. Çizelge 4.17 Dünyada kuru üzüm ithalat değerleri Ülkeler 2005 (1000 $) 2010 (1000 $) 2011 (1000 $) 2012 (1000 $) 2013 (1000 $) 2013 (%) Değişim Oranı Kanada ,91 39,25% Fransa ,54 81,37% Almanya ,49 118,74% Hollanda ,29 151,64% Rusya ,90 151,21% İngiltere ,28 78,01% ABD ,97-4,58% Çin ,57 116,47% Seçili ülkelerin toplamı ,96 89,89% Diğer ülkeler ,04 119,40% Dünya Toplamı ,00 103,60% Kaynak: FAO,

46 Dünyada kuru üzüm ihracat miktarları 2013 yılı verilerine göre tüm dünyada toplam ton kuru üzüm ihracatı gerçekleşmiş olup, ihracat yapan ülkeleri incelediğimizde en fazla ihracat yapan ülkenin % 27,43 lük pazar payı ile Türkiye olduğu belirlenmiştir. Türkiye yi % 16,95 ile ABD, % 13,52 ile İran takip etmektedir. Çizelge 4.18 de belirtilen 6 ülke dünya kuru üzüm ihracatının % 75,27 lik kısmını gerçekleştirmektedir yılı karşılaştırmalarına göre ihracat miktarını en fazla arttıran ülke % 138,41 ile Çin dir. Çin i % 46,49 artış ile Güney Afrika ve 27,40 artış ile Şili takip etmektedir. İhracat oranı en fazla düşen ülke ise % 21,81 lik azalma ile İran dır. Dünya geneli kuru üzüm ihracat oranına bakıldığında ise 2013 yılında 2005 yılına göre % 7,89 oranında ihracatta artış olduğu istatistiki verilerden anlaşılmıştır. Çizelge 4.18 Dünyada kuru üzüm ihracat miktarları Ülkeler 2005 (ton) 2009 (ton) 2010 (ton) 2011 (ton) 2012 (ton) 2013 (ton) 2013 (%) Değişim Oranı Türkiye ,43-4,63% İran ,52-21,81% G. Afrika ,09 46,49% ABD ,95 21,13% Çin ,76 138,41% Şili ,52 27,40% Seçili ülkelerin toplamı ,27 5,25% Diğer ülkeler ,73 16,85% Dünya Toplamı ,00 7,89% Kaynak: FAO,

47 Dünyada kuru üzüm ihracat değerleri 2013 yılı verilerine göre tüm dünyada toplam $ lık kuru üzüm ihracatı gerçekleşmiş olup, ihracat yapan ülkeleri incelediğimizde en fazla ihracatı yapan ülkenin $ ile Türkiye olduğu belirlenmiştir. Türkiye yi $ ile ABD, $ ile Şili takip etmektedir yılı karşılaştırmalarına göre ihracat miktarını dolar bazında en fazla arttıran ülke % 250,74 ile Çin dir. Çin i % 133,09 artış ile Şili, % 127,98 artış ile Güney Afrika ve % 104,52 artış ile Türkiye takip etmektedir. Dünya geneli kuru üzüm ihracat miktarına dolar bazında bakıldığında ise 2013 yılında 2005 yılına göre % 100,36 oranında ihracatta artış olduğu istatistiki verilerden anlaşılmıştır. Çizelge 4.19 Dünyada kuru üzüm ihracat değerleri Ülkeler 2005 (1000 $) 2009 (1000 $) 2010 (1000 $) 2011 (1000 $) 2012 (1000 $) 2013 (1000 $) 2013 (%) Değişim Oranı Türkiye ,32 104,52% İran ,86 39,57% G. Afrika ,37 127,98% ABD ,55 82,07% Çin ,97 250,74% Şili ,54 133,09% Seçili ülkelerin toplamı ,61 96,99% Diğer ülkeler ,39 112,98% Dünya Toplamı ,00 100,36% Kaynak: FAO, Kuru üzümün yıllara göre dünya, Türkiye piyasası ve borsa tescil fiyatları Türkiye de üretilen çekirdeksiz kuru üzümün yaklaşık % 90 ının ihraç edilmesi nedeniyle fiyatlar Borsada oluşmaktadır. Borsa fiyatları üzerinde rekolte ile arz ve talep dengesi önemli rol oynamaktadır. İklim şartlarının uygun olduğu dönemlerde rekoltedeki artışlar nedeniyle fiyatlarda düşüş yaşanmaktadır. Tersi durumda da fiyatlarda ciddi artış olmaktadır. 37

48 Diğer yandan, hasat dönemlerinde (Eylül-Ekim) üretici ürününü biran önce elinden çıkarma kaygısıyla satışa ağırlık vermekte ve piyasalarda özellikle söz konusu dönemde ciddi bir arz fazlası sorunu yaşanmaktadır. Bu nedenle, üretici kuruluşlarının bu dönem uyguladığı fiyat ve alım politikası fiyatların oluşmasına ciddi etki yapmaktadır. Kaliteden ziyade fiyata dayalı bir rekabet politikası izleyen İran, fiyata öncelik veren Doğu Avrupa ülkelerine yönelik ihracatımızda fiyatlar üzerinde olumsuz yönde etki yaratmaktadır. Ayrıca İran üzümünün ülkemize resmi olmayan şekilde girerek ülkemizden ihraç edilmesi sorunu da rekabette olumsuz rol oynamaktadır. (GTB 2014) Çizelge 4.20 Kuru Üzümün Yıllara Göre Dünya, Türkiye Piyasası ve Borsa Tescil Fiyatları Yıllar Dünya Fiyatları ($/kg) Türkiye Piyasa Fiyatları ($/kg) Türkiye Borsa Tescil Fiyatları ($/kg) 2006/07 1,19 1,38 1, /08 1,72 1,65 2, /09 1,52 1,76 1, /10 1,88 2,82 2, /11 2,07 3,12 3, /12 2,50 3,61 3, /13 2,50 3,80 3, /14 2,35 4,75 4, /15* 2,30 3,37 3,00 Kaynak: İzmir Ticaret Borsası *2014/2015 iş yılı verileri tahminidir Manisa nın tarımsal potansiyeli ve bağcılıktaki rolü Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı Manisa İl Müdürlüğü nün 2014 yılı verilerine göre, Manisa ili kurutmalık üzüm, sofralık üzüm, tütün ve hindi üretiminde ülke birincisi, kiraz ve ceviz üretiminde ülke ikincisi, zeytin, yumurta ve tavuk eti üretiminde ise ülke üçüncüsüdür. İlin en önemli tarımsal ürünü olan üzüm, toplam tarım alanlarının yaklaşık % 15'inde yapılmaktadır hektar alanda yapılan bağcılık üretiminde 2014 yılında ton üzüm elde edilmiştir. Özellikle Sultani Çekirdeksiz Kuru Üzüm ile özdeşleşmiş olan Manisa, Türkiye kuru üzüm üretiminin % 94'ünü karşılamaktadır. Manisa, sadece ülkemizde değil, dünyada da önemli üzüm üretim bölgesi olarak bilinmektedir TL olan 2014 yılı tarımsal üretim değerinin, TL kısmı bağcılıktan sağlanmıştır. Üzüm Manisa'nın en önemli tarımsal gelir kaynağıdır. Manisa'da üretilen üzüm Türkiye üretiminin % 36'sını karşılamaktadır. Üretimi gerçekleştirilen üzümün % 76,4'ü kurutmalık, % 23'ü sofralık ve kalan % 0,6'lık kısmı ise şaraplık olarak değerlendirilmektedir yılı verilerine göre ton üzüm üretimi ile Türkiye'de kurutmalık çekirdeksiz üzümün % 93,6'sını, sofralık üzümün ise % 16,8'i Manisa ilinde üretilmiştir. Bağcılığın yanı sıra Manisa da hektar zeytin, hektar sebze, hektar meyve alanı mevcut olup, hektar alan ise nadas olarak 38

49 değerlendirilmektedir. Türkiye'de üretilen tütünün % 33'ü, yumurtanın %16'sı, beyaz etin % 15'i, zeytinin % 12'si, dane mısırın % 8'i, kirazın % 7'si, domates ve kavunun ise % 7'si Manisa ilinde üretilmektedir. Manisa da zeytin ağacı varlığı yıldan yıla artmaktadır hektar arazi üzerinde dikili bulunan 21 milyon zeytin ağacından ton zeytin üretilmiş ve ton zeytinyağı elde edilmiştir. Türkiye'de ilk erkenci kirazın pazara sunulduğu Manisa'da modern kiraz yetiştiriciliği hektar alanda yapılmaktadır. Manisa toplam ton kiraz üretimiyle 2. sırada, dikili ağaç sayısı bakımından ise 1. Sırada yer almaktadır. Avrupa ülkeleri ve Rusya'ya ton kiraz ihracatı gerçekleştirilmiştir. Organik tarım sertifikalı üretim yapan çiftçi, dekar alanda ton tarım ürünü yetiştirmektedir. Manisa da organik olarak üretilen ürünlerin başlıcaları; üzüm, domates, zeytin, biber, mısır, haşhaş, kavun ve şeftalidir. İlde 750 dekar kapalı alana sahip Jeotermal ısıtmalı seralarda üretilen ton domatesin % 85'i yurt dışına ihraç edilmektedir. Ayrıca ilde Entegre Kontrollü Ürün Yönetimi Projesi kapsamında bağ, zeytin ve kiraz alanlarında kalıntı sorununun yaşanmaması, çevre ve insan sağlığının korunması, sağlıklı güvenilir ve izlenebilir bitkisel üretim modelini gerçekleştirmek amacıyla Entegre Kontrollü Ürün Yönetimi Projesi uygulanmaktadır. Bu Proje kapsamında bağ, zeytin ve kiraz üretimi ile uğraşan toplam 715 üretici, dekar alanda, ton üretim gerçekleştirmiştir. Çilekte son yıllarda önemli gelişme gösteren bitkiler arasındadır tonluk üretimi ile çiftçilerin iş gücünü en iyi değerlendirdiği ürün haline gelmiştir. Köprübaşı, Kula İlçeleri ile Yunusemre ilçesine bağlı Osmancalı Köyü'nde çilek üretimi yoğunlaşmaktadır. Bu durum ilin ekonomisine çok büyük katkı sağlamakla birlikte, ihracat potansiyelini de artırmıştır. İhraç edilen çilek miktarı yıldan yıla değişmekle birlikte yaklaşık olarak 2014 yılında ton civarındadır. Manisa ilinde ihraç edilen diğer tarımsal ürünler ise ton domates, ton kuru domates, ton bitkisel yağ ve ton şeftali olmuştur. Ayrıca, badem, erik, antepfıstığı, kayısı, şeftali, buğday, arpa, taze ve kurutulmuş domates, armut, işlem görmüş meyve ve sebze, mısır tohumu, alkolsüz içecek, fermente ve salamura ürünler ile pamuk ve yem bitkileri üretimi ilin önemli gelir kaynaklarındandır. Dane mısır dekar alanda tona, silajlık mısır ise dekar alanda ton üretim düzeyindedir. İlde Büyükbaş Hayvan, Koyun-Keçi, Tavuk, adet de Arıkovanı bulunmaktadır. Tavukçuluk sektöründe 50 yıllık bir geçmişe sahip olan Manisa'da hijyenik şartlarda üretilen yumurtalar, otomatik makinelerde kontrolü yapıldıktan sonra modern tesislerde el değmeden tasnif edilmektedir. 2 milyar 600 bin adet yumurta üretimi ile Türkiye yumurta üretiminin % 16'sını Manisa karşılamaktadır. Türkiye'deki en modern piliç üretimi, işleme, değerlendirme ve entegre tesislerine sahip olan Manisa, ton tavuk eti üretimiyle, ülke üretiminin %14'ünü karşılamaktadır. Demirköprü Barajı ve Sevişler Baraj Göllerinde ağ kafeslerde 985 ton Alabalık yetiştirilmektedir. Manisa, mevcut tarımsal potansiyeli, iklimi, üreticilerinin örgütlenmesi, Alaşehir İlçesinde gümrük teşkilatının bulunması, limana ve havaalanına yakınlığı gibi tüm avantajlarıyla tarımsal ürünlerdeki ihracat ve pazarlama konusundan önemli bir yere sahiptir. 39

50 İlde tarımsal amaçlı olarak kurulmuş 282 adet kooperatif ve birliğin toplam üyesi bulunmaktadır.manisa da ayrıca 5 ilçede Ticaret borsası bulunmakta olup bu borsaların 2015 yılı işlem hacmi TL civarındadır. Manisa ilinin, 2014 yılında ülke tarımı içerisindeki ağırlığı olan tarımsal ürünlerinin dağılımı Çizelge 4.21 de verilmiştir. Çizelge 4.21 Manisa nın ülke tarımsal üretimindeki yeri Türkiye Manisa Ülke Ürün Türü Üretimi (Ton-Adet) Üretimi (Ton-Adet) Üretimine Oranı % Üzüm (Toplam) ,6 Kurutmalık Çekirdeksiz Üzüm ,6 Sofralık Üzüm ,8 Tütün ,4 Yumurta ( Adet ) ,9 Tavuk Eti ,7 Zeytin ,3 Mısır (Dane) ,6 Kiraz ,4 Domates Kavun ,1 Süt ( İnek ) ,9 Karpuz ,2 Buğday ,9 Arpa ,3 Kaynak: MGTHİM, Manisa ili üzüm üretimi bakımından Türkiye de ilk sırada yer almaktadır yılında toplam tonluk üretimi ile Türkiye nin tonluk üretimine nazaran toplam üretimin yaklaşık %34,83 ünü karşılamaktadır yılında %31 den biraz fazla olan bu rakam üretilen ürün bakımından 15 yıllık bir sürede %13,40 lik bir artış göstermiştir. Bu artışın nedenleri arasında üzüm fiyatlarının son yıllardaki artışı, ihracat miktarının artması ve damlama sulama ile sulama olanaklarının artışı neticesinde verimlilik de meydana gelen artış gösterilebilir. Tablo 4.22 den de anlaşılacağı üzere, Manisa ya bağlı ilçeler içerisinde Alaşehir üzüm üretimi konusunda ilk sırada yer almaktadır ve toplam bağ alanının %25,62 si bu ilçede bulunmaktadır. Alaşehir i sırasıyla %14,64 ile Salihli, %12,07 ile Merkez (Yunusemre ve Şehzadeler), %11,74 ile Saruhanlı, yine %11,74 ile Sarıgöl, %10,49 ile Turgutlu takip etmektedir. Verimlilik açısından ise dekara 2630 kg verim ile Sarıgöl ilk sırada yer almaktadır. Sarıgöl ü sırasıyla 2505 kg/da ile Ahmetli, 2461 kg/da ile Alaşehir, 1170 kg/da ile Turgutlu takip etmektedir. Alaşehir ve Salihli ilçeleri Manisa nın toplam üzüm üretiminin % 48,90 lık bölümünü gerçekleştirmektedirler. İlin toplam üzüm üretimi, Türkiye genelinin %34,83 üne, Dünya üzüm üretiminin ise yaklaşık % 1,60 ına karşılık gelmektedir. 40

51 yılları karşılaştırmasında ise İlin toplam bağ alanında %17,50 artış, toplam üretim miktarında %13,40 artış ve ortalama verimde ise %21,23 lük artış olduğu görülmektedir. Çizelge 4.22 Manisa da Üzüm Üretimi ve Verimi YILLAR * Yılları Arası İLÇELER Toplam Bağ Alanı (da) Üretim Miktarı (Ton) Verim (kg/da) Topla m Bağ Alanı (da) Üretim Miktarı (Ton) Verim (kg/da) 2015 Bağ Alanının Toplama Oranı (%) Toplam Bağ Alanı % Değişim Toplam Üretim Miktarı % Değişim Verim % Değişim Merkez ,07 15,22-24,69-34,66 Ahmetli ,38 37,87 115,24 56,09 Akhisar ,54 28,39 43,55 11,83 Alaşehir ,62-1,25 48,83 50,68 Demirci ,47-65,58-37,68 81,31 Gölmarmara ,96 165,14-46,94-79,99 Gördes ,54 21,43 32,08-30,35 Kırkağaç ,24-69,39-80,44-36,11 Köprübaşı ,08-51,42-73,96-46,38 Kula ,54 9,38-4,38-12,53 Salihli ,64 19,63-30,80-42,17 Sarıgöl ,74 33,01 21,75-8,48 Saruhanlı ,74 81,73-27,32-60,00 Selendi ,10-14,48-41,54-31,68 Soma ,05-6,52-17,94-12,20 Turgutlu ,49 3,38-7,10-10,17 TOPLAM ,50 13,40 21,23 Kaynak: TUİK, 2015 (Değerler Sofralık, Kurutmalık ve Şaraplık Üzümlerin Tamamının Toplanmasıyla Elde Edilmiştir). *2015 verileri geçicidir. Manisa da yaz aylarında sıcaklık yükselirken, yağışlar sonbahar ve kış aylarında yoğunlaşır. Ovaların çevresindeki dağlar, deniz etkisini kesecek kadar yüksek olmadığından ve denize dik konumlarından dolayı denizin etkisi batıdan doğuya doğru azalan ölçüde hissedilir. Ovalık kesimlerin ikliminde denize yakınlık nedeniyle yumuşama söz konusudur. Ancak Manisa şehri Manisa Dağı nın etkisi altındadır ve bu nedenle dağın şehre bakan çıplak ve sarp yüzü yazın yakıcı, kışın dondurucu bir etkiye sahiptir. İlin uzun yıllar ( ) ortalama sıcaklığı şubat ayında 8,1 C, temmuz ayında ise 28,1 C olarak belirlenmiştir. Manisa ilinde en düşük sıcaklık tarihinde -13,1 C, en yüksek sıcaklık ise tarihinde 45.5 C ile gerçekleşmiştir. Yine uzun yıllar ( ) yıllık yağış ortalamasına bakıldığında yıllık kg/m² yağış olduğu gözlemlenmiştir. Günlük toplam en yüksek yağış miktarının ise tarihinde kg/m 2 ile gerçekleştiği istatistiki verilerden anlaşılmıştır. İlin ortalama nispi nemi % civarındadır (MGM 2014). 41

52 Çizelge 4.23 Manisa ilinde bazı üzüm çeşitlerinin olgunlaşma tarihi, olgunlaşmaya kadar geçen süre ve üzümlerin olgunlaşıncaya kadar istedikleri sıcaklık toplamı Çeşit Olgunlaşma Tarihi Gün Sayısı Sıcaklık Toplamı (ºC) Uslu 21 Temmuz Yalova İncisi 15 Temmuz Cardinal 25 Temmuz Perlet 1 Ağustos Yalova Çekirdeksizi 18 Ağustos Hamburg Misketi 16 Ağustos Alphonse lavelle 23 Ağustos Sultani Çekirdeksiz 15 Ağustos Razakı 13 Eylül Osmanca 11 Eylül İtalia 16 Eylül Ata Sarısı 18 Eylül Kadın Parmağı 21 Eylül Müşküle 29 Eylül Pembe Gemre 4 Ekim Kaynak: Çoban, Yukarıda olgunlaşma tarihleri belirtilen, erkenci çeşitlerle kurulan bağlar güneş ışınlarının dik geldiği ve güneşlenmenin daha fazla olduğu eğimli arazilerde güney güney-batı yönlerinde kurulmalıdır. Vejatatif gelişmenin fazla olduğu, bir sonraki yılın verimli gözlerinin oluştuğu (Mayıs-Haziran) ve ürünün olgunlaştığı devrede güneşlenmeye daha çok ihtiyaç vardır (Anonim 2004a). Çok nemli ve ağır topraklar geç ısınır, geç tava gelir ve fazla su tutarlar. Bu tip topraklarda bağda uyanma geç olur. Vejetasyon süresi kısalacağından üzümler olgunlaşma gecikir. Son turfanda üzüm yetiştiriciliği için uygun topraklardır (Anonim 2004a). Kumlu topraklar ise çabuk ısınır ve üzümü erken olgunlaştırır. Erkenci üzüm uygulamaları için uygun topraklardır. Diğer yandan bol gübre ile gübrelemek de yüksek verim açısından gereklidir. Kumlu topraklarda olgunlaşma erken başlar, dolayısıyla erken mahsul verir(anonim 2004a). Manisa Ovası Gediz Nehrinin havzasında yer aldığından genel olarak kumlu toprak yapısı özelliği gösterir. Bol sulama ister. Ayrıca bazı yörelerde daha kıraç topraklarda da üzüm yetiştiriciliği yapılmakta olup, bu tür yerlerde daha çok şaraplık üzüm yetiştiriciliği yapılırken susuz bağcılık yapılmaktadır (Anonim 2004a) Manisa ilinin dış ticaret potansiyeli 42

53 Uysal (2013) yapmış olduğu çalışmada Manisa ilinin dış ticareti hakkında aşağıdaki bilgileri vermiştir; Manisa, tarımsal üretim değeriyle öne çıkan bir ildir. Türkiye tarımsal üretim değeri 192 milyar TL dir ve bunun 90 milyar TL si bitkisel üretim, 102 milyar TL sı canlı hayvan ve hayvansal ürünlerden oluşur. Manisa nın tarımsal üretim değeri yaklaşık 5 milyar TL dir, bitkisel üretim değeri ise 2,5 milyar TL dır. Türkiye bitkisel üretim değeri içindeki payı % 2,8 olan Manisa, sıralamada 10. dur (TÜİK 2011) yılından bugüne Manisa da tarım alanlarının toplam miktarı fazlaca değişikliğe uğramamıştır yılında ha olan toplam tarım alanları, 2012 yılında ha dır. Ancak kullanım şekillerinde değişiklikler söz konudur. Özellikle meyve, bağ ve zeytin alanları son sekiz yıl içerisinde ha artmış ve ha dan ha a ulaşmıştır. Bu artış, büyük oranda ekilen alanların azalmasının sonucudur. Ekilen alanlar aynı dönemde ha azalmıştır. Ayrıca nadas alanları yaklaşık % 30 artarak ha dan ha a yükselmiştir (Bkz. Çizelge 4.24). Çizelge 4.24 Manisa Tarım Alanları 2005 (ha) 2006 (ha) 2007 (ha) 2008 (ha) 2009 (ha) 2010 (ha) 2011 (ha) 2012 (ha) Ekilen alan Nadas Sebze Bahçesi Meyve, bağ ve zeytin alanı Toplam Kaynak: TÜİK,2011 ; MGTHİM, Manisa da bitkisel üretim yapan kayıtlı çiftçi sayısı tür. Manisa nın başlıca bitkisel ürünleri, ha bağ, ha zeytin, ha dane mısırdır (MGTHİM 2012). Manisa nın sebze üretimi 1,38 milyon ton olup Türkiye sebze üretimi içindeki payı % 5 dir yılları arasında Manisa da sebze üretimi aynı düzeyde kalmasına karşın meyve üretimi % 25 artmış 1,6 milyon tona ulaşarak Türkiye meyve üretiminin % 9 unu karşılar hale gelmiştir. Üzüm, 1,4 milyon tonla en fazla üretilen meyvedir. Zeytin ve diğer sert kabuklu meyveler toplu meyvelik alanlarda 125 bin ton üretilmektedir (TÜİK 2011). Çekirdeksiz üzüm, zeytin, kiraz gibi bitkisel ürünlerin önemli bir kısmı ihraç edilmektedir. Manisa da 2003 yılında tüm sektörlerde 203 ihracatçı firma faaliyet göstermekte ve ilin yıllık ihracat değeri 412 milyon dolardır yılında ise 429 ihracatçı firma vardır ve yıllık ihracat değeri 4,2 milyar dolara ulaşmıştır (Ekonomi Bakanlığı, 2013). 43

54 Çizelge yılları arası Manisa dış ticareti İhracat Değeri (Bin $) İthalat Değeri (Bin $) Yıl Toplam Tarım ve Ormancılık Diğer Ekonomik Faaliyetler Toplam Tarım ve Ormancılık Diğer Ekonomik Faaliyetler Kaynak: TÜİK, yılı TÜİK verilerine göre Manisa nın toplam ithalat miktarı 3,61 milyar dolardır. Manisa nın tarım ve ormancılık ekonomik faaliyetine dayalı ihracatı 2005 yılında 19 milyon dolar civarında iken 2012 yılında yaklaşık altı kat artarak 131 milyon dolara ulaşmış, ithalatı ise 12 kat artarak 158 milyon dolar olmuştur. Tarım ve ormancılık dış ticaretinde 2007 yılından itibaren ithalatın ihracata göre fazlalığı söz konusudur (Bkz. Çizelge 4.25). Manisa, ihracat değeri bakımından en yüksek iller sıralamasında 7., ithalatta ise 8. sırada yer alır (Ekonomi Bakanlığı 2013). Manisa Gıda Tarım ve Hayvancılık İl Müdürlüğü nün 2014 yılı istatiklerine göre oluşturulan Çizelge 4.26 de toplam sebze ve meyve ihracatı gösterilmiştir. İncelenen çizelgede en büyük ihracat kalemlerinin % 43,86 ile taze üzüm ve % 26,72 ile kuru üzümde olduğu görülmektedir. Diğer ihracat kalemleri arasında ise % 7,00 ile Kuru Sebze-Meyve (Diğer) üçüncü sırada yer alırken, % 6,13 ile kiraz dördüncü sırada yer almaktadır. Manisa ilinde ihracatı yapılan beşinci ürünün % 5,31 ile taze nar olduğu görülmektedir. Çizelge 4.26 Manisa ilinin sebze ve meyve ihracat miktarları Ürün Adı Miktar (Ton) Toplama Oranı (%) Taze Üzüm ,89 43,86 Kuru Üzüm ,77 26,72 Taze Nar ,85 5,31 Taze Domates ,03 2,65 Taze Armut 4.124,16 0,72 Taze Şeftali 3.768,88 0,66 Taze Sebze-Meyve (Diğer) ,50 4,93 Taze Kiraz ,67 6,13 Kuru Domates 3.771,00 0,66 Kuru Sebze-Meyve (Diğer) ,57 7,00 Zeytin 5.895,89 1,03 Salamura Asma Yaprağı 1.204,69 0,21 Diğer Bitkisel Ürünler 685,4 0,12 TOPLAM ,30 100,00 Kaynak: MGTHİM,

55 Manisa Bilim, Sanayi ve Teknoloji İl Müdürlüğü nün 2015 yılı verilerine göre Manisa ilinde 10 Milyon $ ve üzerinde ihracat yapan 29 adet sanayi kuruluşu bulunmaktadır. Bu firmalardan yedi adedi üzüm ihracatı gerçekleştiren firmalardır. Bu firmalardan üç adedi Saruhanlı ilçesinde, iki adedi Salihli ilçesinde ve iki adedi de Turgutlu ilçesinde bulunmaktadır.bu yedi firma 2015 yılında $ lık ihracat gerçekleştirmiş olup, ihracat yapılan ülkelerin başında AB ülkeleri gelmektedir. Çizelge 4.27 Manisa ilininde Üzüm İhracatı Yapan Firmalar İl Sıra No Türkiye Sıra No İlçe Kuruluşun adı İhracat Değeri ($) Özgür Tarım Ürün. İnş. San. ve Tic. AŞ Osman Akça Tarım Ürünleri San. ve Tic. AŞ Tuğrul Tarım ve Petr. Ürün. San. Tic. Ltd. Şti Orka Tarım Ürün. San. ve Tic. Ltd. Şti Saruhanlı Saruhanlı Salihli Turgutlu Saruhanlı Ertürk Üzüm ve Tarım Ür. İşl. İhr. Ve Tic. San. Ltd. Şti Salihli Grappa Gıda San. ve Tic. AŞ Turgutlu Pagmat Pamuk Tekstil Gıda San. Ve Tic. AŞ TOPLAM Kaynak:MBSTİM, Manisa ilinde faaliyet gösteren ihracatçı firmaların incelenmesi Koçtürk (2011) Manisa ilinde faaliyet gösteren 20 firma ile alakalı olarak yapmış olduğu çalışmada aşağıdaki verileri elde etmiştir. Alaşehir ve Sarıgöl ilçelerinde faaliyet gösteren ve meyve sebze dış satımı yapan firmaların önemli bir kısmı diğer illerde de faaliyet göstermektedir. Araştırma bölgesinde incelenen 20 firmadan altısının Antalya, dördünün Adana, ikisinin Trabzon ve birinin de Antakya da merkezi ya da şubesi bulunmaktadır. Sadece araştırma alanında faaliyet gösteren firma sayısı ise yedidir. Alaşehir Ticaret Borsasına kayıtlı olan ve Alaşehir de tescil yaptıran firma sayısı 2008 yılı itibariyle 181 dir. Bu firmalardan 162 si 2008 yılı içinde faaliyet göstermiş olup, 155 tanesi üzüm konusunda, 45 tanesi de kiraz konusunda faaliyet göstermiştir. İncelenen firmaların hukuki durumuna gelince % 80 i limited şirket olup, sadece % 5 i şahıs şirketidir. İncelenen firmaların teşvik belgeli yatırımlardan ve araç gereçlerden yararlanma durumuna gelince firmaların %60 ı henüz bir teşvikten yararlanmamıştır İncelenen firmaların üniversite mezunu ve teknik eleman çalıştırma durumu incelendiğinde üç firmada üniversite mezunu olmadığı, 4 firmada da teknik 45

56 eleman bulunmadığı belirlenmiştir. Beş kişiden az üniversite mezunu çalıştıran firma sayısı 12 olup, firma başına ortalama iki üniversite mezunu düşmektedir. Beş kişiden fazla üniversite mezunu çalıştıranların sayısı beş olup, ortalama firma başına 12 elemana denk gelmektedir. İncelenen firmaların sofralık üzüm sektöründeki sorunlara genel olarak yaklaşımı değerlendiğinde, %45 ile ilaç kalıntısı birinci sırada yer alırken, ikinci sırada bürokrasi %20 ile yer almakta, diğer sorunlar olarak ise finansman, pazarlama, ürün kalitesi ve enerji fiyatlarının yüksekliği ifade edilmiştir. İncelenen firmaların sektör olarak devletten beklentileri değerlendiğinde, en önemli beklentinin % 45 ile teşviklerin artırılması, % 25 ile bürokrasinin kolaylaştırılması, % 15 ile kalıntı sorununun çözümü ve diğer beklentiler ise finansman desteği ve yurt dışı temsilcilik olarak ifade edilmiştir. Alaşehir Ticaret Borsası verilerine göre Alaşehir ilçesinden yılları arasında, başta yaş üzüm, kiraz, kayısı, çilek, şeftali, domates, incir vb. meyve ve sebzeler olmak üzere yapılan ihracat miktarları ve bunların FOB değerleri tablolarda verilmiştir yılı hariç ihracat miktarında sürekli bir artış görülmekte olup, son dört yıl içinde ihracat değeri yaklaşık %100 artmış ve 87 milyon dolardan 169 milyon dolara yükselmiştir Manisa ilinde bağcılığın güçlü, zayıf yönleri ile karşılaşılacilecek fırsat ve tehditler Geyikçi (2013) GZFT Analizi yöntemi kullanarak 150 üreticiyle yapmış olduğu çalışmada Manisa ilinde bağcılığın güçlü, zayıf yönleri ile karşılaşılabilecek fırsat ve tehditleri aşağıdaki şekilde belirlemiştir. GZFT Analizi, işletme veya sektörün bir bütün olarak durumunun ve deneyimlerinin incelenmesi, üstün ve zayıf yönlerinin tanımlanması, ve bunların çevre şartlarıyla uyumlu hale getirilmesine verilen genel addır (Şahin vd., 2004). Manisa ilinde bağcılığının; Güçlü yönleri *Doğal şartların ve kaynakların üzüm üretimi için uygun olması, *Üzüm üretimine uygun tarımsal alanların büyüklüğü, *Çekirdeksiz üzüm üretiminde dünya çekirdeksiz üzüm üretiminin önemli bir bölümünü gerçekleştiriyor olmasının sağladığı avantaj, *Bağcılık Araştırma Enstitüsü gibi kurumların varlığı sayesinde üretim şekli ve tekniklerinin devamlı suretle güncellenebilmesi *Üniversitenin varlığı *Üzüm işleme tesislerinin yaygın olması, *İzmir ve Aliağa gibi limanlara yakınlık. Zayıf yönleri *Bağ alanlarının küçük parçalar halinde bulunması ve ölçek ekonomisinden yararlanılamaması, 46

57 *Üreticilerin bilinç düzeylerinin düşük olması, *Üreticilerin örgütlenme düzeylerinin düşük olması, *Pazarlama kanalında yaşanan sorunlar, *Bilinçsiz ilaç ve hormon kullanımı nedeniyle karşılaşılan ilaç kalıntılarının ihracatı olumsuz yönde etkilemesi, *Toprak yada yaprak analizi yaptırılmamasından kaynaklanan yanlış gübreleme uygulamaları sonucunda maliyetlerin artması, *Modern sulama sistemlerinin kurulamaması nedeniyle, sulama maliyetlerinin yüksek olması. *Üzüm üretiminin emek yoğun olması nedeniyle sürekli artan işçilik maliyetlerinin üzümün karlılığını düşürücü etkisi, *Bağcılık Araştırma Enstitüsü, Tarım Müdürlükleri gibi kurumların üreticinin bilinç düzeyini yükseltmeye dönük çabalarının yetersiz kalması, Fırsatlar *Çeşitliliğin artırılabilir olması, *Üretici eğitimleri ile dekara üzüm veriminin ve kalitesinin artırılabilir olması, *Avrupa ve Asya pazarlarına yakınlık nedeniyle kalıntı sorunlarının çözülmesi durumunda daha fazla miktarda ve daha yüksek fiyatlarla ihracat imkanı, *İşgücü temininde sıkıntı yaşanmaması *Son yıllarda organik tarıma yönelişin artması, *Dünya da şaraplık üzüm yetiştiriciliğinin artması sonucunda sofralık üzüm üretiminde meydana gelen düşüş. Tehditler *İklim değişikliklerinin uygun iklimsel şartlar üzerinde yaratacağı olumsuz etki, *Çin ve Şili gibi ülkelerin son on yılda üretim alanlarını ve miktarlarını yaklaşık iki katına çıkarmalarına karşı, Manisa daki bağ alanlarında yeterli artışın meydana gelmemesi, *Dış pazarda sultani üzümün, kalıntı sorunları nedeniyle edindiği kötü imaj, *İran üzümünün iç pazara sokulmaya başlanması nedeniyle fiyatlarda oluşabilecek düşüşler, *Global ısınma nedeniyle, son 20 yılda metrelere varan taban suyu seviyesindeki düşüşün, salma sulama uygulamalarından vaz geçilmediği taktirde kullanılamaz hale gelebilecek olması, *Üretici birliklerinin olması gerektiği gibi çalışmaması sonucunda, üreticilerin aracılara mahkum edilmesi ve birim fiyatlardaki düşüşün, üreticilerin bir bölümünü bağlarını kökleyerek tek yıllık bitkilere dönüş yapmaya itmesi ve bu durumun gün geçtikçe artış gösteriyor olması olarak sıralanabilir. 47

58 Sofralık üzümde pazarlama kanalları Sofralık üzümün pazarlama kanalı incelediğinde üzümün üretici tarafından Komisyoncuya (Tüccar), dış satımcıya sattığı ayrıca yerel pazarlarda kendilerinin satış yaptığı yada pazarcıya sattıkları belirlenmiştir.ayrıca düşük kaliteli sofralık olarak değeri olmayan üzümlerin ise Alaşehir ilçesinde bulunan suma fabrikasına satıldığı Şekil 4.4 de görülmektedir. Şekil 4.4 Sofralık üzümde pazarlama kanalları Kaynak: Uysal, Kuru üzümde pazarlama kanalları Kuru üzümün pazarlama kanalı incelediğinde üreticinin tüccar yada dışsatımcıya direkt olarak satışı gerçekleştirdiği görülmektedir. Tüccar ise aldığı kuru üzümü üzüm işleyişine vermekte olup ordan da marketler aracılığı ile tüketiciye ulaşmaktadır. Ayrıca tüccarlar ve üzüm işleyicileride dışsatımcıya da ürün verebilmektedir. Şekil 4.5 Kuru üzümde pazarlama kanalları 48

59 SONUÇ VE DEĞERLENDİRME 5. SONUÇ VE DEĞERLENDİRME Türkiye, Dünya üzüm üretimi sıralamasında 6. Sırada yer almaktadır. Son dokuz yıllık dönem incelediğinde ( ) Türkiye nin üretim artışının % 4,19, Çin deki üretim artışının ise % 98,62 olduğu görülmektedir. Türkiye bu artış hızıyla, üzüm yetiştiriciliği konusunda yıldızı gün geçtikçe parlayan Çin in çok gerisinde kalmıştır. Çin deki bu hızlı büyümenin nedeni ise üzüm kalitesi ve şarap kalitesinin artırılması gibi konularda Çin Hükümetinin uzun vadeli planlar yaparak bunu ülke genelinde uygulamasıdır. Ülkemizde de Çin dekine benzer kaliteye yönelik çalışmalar ve devlet teşvikleri ile kalite, verimlilik ve bunun sonucunda da pazar payı arttırılabilir. Türkiye nin üzüm üretim hızının düşük seyretmesinin diğer bir nedeni de, üzümün istenilen standart ve kalitede üretilememesinden kaynaklanmaktadır. Bunun en büyük nedeni ise özellikle kuru üzüm üretiminde önemli olan renk uyumunun sağlanamamış olmasıdır. Üretilen üzümlerde salkımın sıkı olması, tanelerin küçük olması, tanelenmenin fazla olması, güneş yanıklıkları, renkli çesitlerde homojen renk sağlanamaması karsılaşılan başlıca sorunlardır. Üretimde yeşil budama işlemlerinin zamanında ve tekniğine uygun olarak yapılması ile sofralık üzümde istenilen kaliteyi elde etmek mümkün olabilecektir. Bölgede yaprak alma ve uç alma en çok yapılan yeşil budamalardır. Zamanında (çiçeklenmeden hemen önce veya çiçeklenme başlangıcı) uçalma islemi ile tane tutumu ve üzüm kalitesini arttırmak mümkün iken, erken dönemlerde yapılan sert uç alma islemi ile de tane iriliği azalmakta, salkımlar küçülmekte ve olgunluk gecikmektedir (Yüksel vd.,2006). Manisa ilinin üzüm üretim ve pazarlaması konusunda öncelikle güçlü yönlerini destekleyerek, zayıf yönlerini telafi edici tedbirler alması gerekmektedir. En temelde üreticilerin bilinç düzeylerini yükseltilmesi ve örgütlü hale getirilmeleri gerekmektedir. Bu amaçla TARİŞ gibi kooperatiflerin desteklenmesi, özerk yapılarının korunması gereklidir. İşletmelere toprak ve yaprak analizi yaptırmaları konusunda zorlayıcı tedbirler alınabilir (Geyikçi 2013). Dünya üzüm ihtiyacı ve üretimine dönük bir araştırma yapılarak, arzın azaldığı dönemler tespit edilip, bu dönemlerde yetişebilecek üzüm çeşitleri üzerinde çalışma yapılabilir. Yapılmış olan literatür taramasında dünya üzüm ihtiyacının en yüksek olduğu dönemin haziran temmuz ayları olduğu tespit edilmiştir (Çoban 2008). Manisa da yetişen üzümlerin hasat zamanları göz önünde bulundurulduğunda erkenci uygulamaların desteklenmesi ile bu ihtiyaç rahatça karşılanabilir. Üreticilerin kaynak kullanımından pazarlamaya kadar başarılı bir şekilde örgütlenmeleri gerekmektedir. Pazarlama amaçlı kooperatifler kurulmuş olmasına rağmen ekonomik destek yetersizliginden dolayı aktif olarak faaliyete geçememişlerdir. Üreticilerin pazarlık gücü kazanabilmeleri, pazarı ve fiyatı belirleyebilmeleri için etkili bir sekilde örgütlenmeleri gerekmektedir. Bu yönde örgüt ya da organizasyonların etkinleştirilmesi ya da yenilerinin kurulması ve 49

60 SONUÇ VE DEĞERLENDİRME yaygınlaşması için finansman, yönetim, denetim, deneyim ile ilgili üreticilerin örgütlenme yönünde desteklenmeleri ve bilgilendirilmeleri gerekmektedir (Eraktan, 2003). AB ye uyum sürecinde de öngörülen yasaların en önemlilerinden biri; ürün bazında üretici birliği örgütlenmesidir. AB de üretici birlikleri meyve-sebze piyasalarında oldukça etkilidir. Birlik içerisinde üretim ve fiyat kararlılığı, üretici gelirlerinin arttırılması, ticaretin iyileştirilmesi yönünde çalısan, çevreyle uyumlu tarımsal faaliyetleri destekleyen, kaynakların iyi kullanılmasını sağlayan güçlü kuruluşlar olarak faaliyetlerini sürdürmektedirler (Anonim 2004). Dış pazarda firmaları en çok zorlayan konu kalıntıdır. Temin edilen üründe bilinçsiz ilaç kullanımdan dolayı kalıntı olabilirken bazı ülkelerde de ilaç kalıntı limitleri ile ilgili uyuşmazlıklardan dolayı sorunlar yaşanmaktadır. Bu limitlerin ülkelerle hem yeniden düzenlenmesi gerekmekte hem de üreticilerin kontrollü ilaç kullanması sağlanmalıdır. Bunların dışında çiftçi eğitimi daha yaygın ve etkin duruma getirilerek girdilerin optimum düzeyde kullanılması sağlanmalıdır. Böylece hem ilaç, gübre gibi kimyasallara yapılan harcamalar azalacak hem de çevre kirliligine olan etkileri en aza indirilmis olacaktır. Firma dışında kalıntı konusunda üreticilerde sıkı denetim altına alınacaklardır Sayılı Gıda Kanununa göre yapılacak denetimlerde alınan örneklerde belirtilen kriterlerin üzerinde zirai ilaç kalıntısı saptanması durumunda üreticiye 3 aydan 6 aya kadar hapis, YTL den YTL ye kadar para cezası verilebilecektir (Anonim 2006). Bölgede sofralık üzüm konusunda faaliyet gösteren firmalar ürünü doğrudan üreticinin bağından kendileri seçerek almaktadır. Standart bir üretimin olmamasından dolayı firmaların temin ettigi ürünlerde yüksek oranlarda fire olmaktadır. Bunun dışında firmaların % 72 si kaliteli ürün bulmakta zorlanmaktadırlar. Ürünlerin kalitesi ile ilgili yaşadıkları sorunlar; ilaç kalıntısı % 4,28, aşırı hormon uygulaması sonucunda ortaya çıkan sıkı salkım % 3,88 ve tanelerde çatlama % 3,60 yetersiz kültürel işlemler % 3,36 ve renklenme % 3,36 olarak sıralanmıştır. Sözleşmeli üretimin yerleşmemesi firmaların ürünü en fazla hasattan 7-14 gün önce almaları ürün izlemeyi zorlaştırmakta ve güvenilirligini azaltmaktadır. Tüketici talepleri doğrultusunda ürünlerin temin edilebilmesi ve sunulabilmesi için üretici-dışsatımcı işbirligi mutlaka yapılmalıdır (Uysal 2007). Bir bağ tesisinin ekonomik ömrünün yıl olduğu düşünüldüğünde bağ tesis ederken toprak yapısı, yükseklik, su kullanılabilirliği, iklim verileri ve pazarlama durumu çok iyi düşünülerek gerekli planlamalar yapılmalıdır.ayrıca yine kalite ve uygun verim için yüksek telli bağ sistemleri ve aşılı bağ fidanı kullanımı yaygınlaştırılmalıdır. Manisa da ilinde de Türkiye nin genelinde olduğu gibi parçalı ve küçük tarım arazileri bulunmaktadır.arazilerin bu şekilde olması üretim açısından bir takım zorluklar getirmektedir. Bu nedenle çifçinin çalışma koşullarının iyileştirilmesi, tarımın geliştirilmesi ile tarımsal ürünlerde verim ve kalitenin yükseltilmesi için arazi toplulaştırma işlemleri bir an önce yapılmalıdır. Yörede yetiştiriciler sık sık toprak işleme yapmaktadır. Su kaybını önleme, toprağı havalandırma ve ot mücadelesi için yapılan toprak işlemeler fayda yerine zarar vermektedir. Toprağın aşırı işlenmesiyle birlikte, tarla trafiğinin artmasıyla toprağın 50

61 SONUÇ VE DEĞERLENDİRME alt katmanlarında geçirgen olmayan yapı oluşmaktadır. Aynı zamanda gereğinden fazla toprak işleme üretim maliyetlerini de artırmaktadır (Aykas ve ark. 2005). Toprağın verimliliğini koruyabilmek ve olası erozyon riskini ortadan kaldırmak amacıyla toprak işleme azaltılmalı ya da tamamen kaldırılmalıdır (Yalçın 2003). Toprak işleme uygulanacak ise toprağı yırtarak çalışan aletler (çizel ve benzeri), toprağı devirerek çalışan pulluğa tercih edilmelidir. (Gücüyen 2007) Bağcılıkta ilaç kullanımını mümkün oldukça en aza indirebilmek ve entegre zirai mücadele kuralları paralelinde bir ilaçlama programı izlemek, kaliteli üzüm yetiştiriciliği ve güvenilir gıda üretimi açısından çok büyük öneme sahiptir. Yöredeki bağlarda uygulanan kimyasal mücadele, üzüm yetiştiriciliğindeki en büyük risklerden biridir.yöredeki üreticiler yüksek dozajlarda ve çok defa ilaçlama yapmaktadır. İşletmeler ilaç seçiminde de yeterli bilgiye sahip olmadığından yanlış ilaç kullanımı görülmektedir. Kimyasal mücadeleden önce ürünlerin zararlı, hastalık ve yabancı otlardan korunmasında kimyasal olmayan yöntemlerin (biyolojik, kültürel ve mekanik) ilk sırada değerlendirilmesi gereklidir (Gücüyen 2007). Dışsatım; ağustos-ekim döneminde yogunlaşmıstır.bu dönem ürünün en bol olduğu ve fiyatların daha düşük seviyede olduğu dönemdir. Erken ve geç dönemlerde firmalar ülke içinde ürün bulmakta zorlanmaktadırlar. Erken ve geç dönemlerde piyasaya girebilmek fiyat avantajından yararlanmak ve üretim sezonunu uzatmak açısından önemlidir. AB ye üzüm dıssatımında 20 kasım-21 temmuz döneminde gümrük muafiyeti bulunmakta, ancak bu dönemlerde ürün pek olmamaktadır (üretim sezonunda fatura edilen ürün fiyatı üzerinden %12,4 vergi alınmaktadır). Bu açıdan pazara uygun yeni çeşitlerin geliştirilmesi ya da mevcut çesidin depolanma süresinin arttırılması gerekmektedir. Genelde firmalar en fazla 1 ay üzümü depolamaktadırlar. 3 aya kadar uygun kosullarda Sultani Çekirdeksizi muhafaza edilebilmektedir (Uysal 2007). Yaprak salamurası, sirke ve üzüm şırasından üretilen geleneksel ürünler gerek iç pazarda, gerekse yurt dışında yaşayan vatandaşlarımız dikkate alındığında, dış pazarda değerlendirilme şansları oldukça yüksek ürünlerdir. İyi bir tanıtım ile bu ürünlerin dış pazarlardaki şansı daha da arttırılabilir. 51

62 KAYNAKLAR 6. KAYNAKLAR ABU-ZAHRA, A. T., Berry size of Thompson Seedless as influenced by the application of gibberellic acid and cane girdling.pakistan Journal of Botany 42: AÇIL, F Tarımsal ürün maliyetlerinin hesaplanması ve memleketimiz tarımsal ürün maliyetlerindeki gelişmeler. Ankara Ün. Ziraat Fak. Yayınları: 567, Ankara AĞAOGLU, S., ÇELİK, H., MARASALI, B., SÖYLEMEZOGLU, G., 2002, Avrupa Birligi Ülkelerinde Bağcılık ve Yakın Gelecekte Beklenen Gelişmeler, Avrupa Birligine Uyum Aşamasında Bahçe Bitkileri Tarımı, Ankara. s: AKGÜNGÖR, S., 1996, Türkiye'de Ekolojik Yöntemlerle Üretilen Çekirdeksiz Kuru Üzümün Verim, Maliyeti ve Pazarlaması: Salihli ve Kemalpasa Örnegi, ISBN , İzmir. AKŞİT, İ Hititler. Türkiye nin Tarih Hazineleri Orta Anadolu Uygarlığı, Sandoz yayınları: 2, 160 s. ALLEWELDT, G. and POSSINGHAM, J.V Progress in grapevine breeding. Theor. Appl. Genet. 75: ANONİM, Standart Üzüm Çeşitleri Kataloğu. Tarım Orman ve Köyişleri Bakanlığı, Yayın Dairesi Başkanlığı. 15, 21. ANONİM, 2004, Tarım ve Köyişleri Bakanlığı, II. Tarım Surası, VI. Komisyon Raporu, Üretim ve Pazarlama Politikaları, ANONİM, (2004a), Pratik Bağcılık, Yayın No:249, Tarım İl Müdürlüğü, Manisa. ANONİM, 2006, Gıda Teknolojisi Dergisi, Kasım 2006 Sayı:11, İstanbul, s: 22. ANONİM, erişim tarihi: ) ANONİM,2012. Akdeniz İhracatçı Birlikleri Ülkeler ve Yıllar İtibarıyla Türkiye Yaş Meyve Üretim ve İhracatı, ( Son erişim tarihi: ) AYKAS, E.; YALÇIN, H.; ÇAKIR, E., 2005, Koruyucu Toprak İşleme Yöntemleri ve Doğrudan Ekim, Ege Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, Yayın No: 42 (3), s CANGİ,R, KAYA C, KILIÇ D, YILDIZ M Tokat yöresinde salamuralık asma yaprak üretimi. Hasat ve İşlemede Karşılaşılan Sorunlar ve Çözüm Önerileri. Türkiye VI. Bağcılık Sempozyumu Eylül Tekirdağ. 52

63 KAYNAKLAR CRİSOSTO, C H, GARNER D, CRİSOSTO G Developing Optimal Controlled Atmosphere Conditions for Thompson Seedless Table Grapes. Proc. 8th Int. CA Conference Eds. J. Oosterhaven & H.W. Peppelenbos Acta Hort 600, ISHS ÇELİK, H., AĞAOĞLU,Y.S., FİDAN Y., MARASALI,B., SÖYLEMEZOĞLU, G Genel Bağcılık. Sunfidan Mesleki Kitaplar Serisi:1, 1 s, Ankara. ÇELİK, H., Üzüm Çeşit Kataloğu. Sun Fidan A.Ş., Mesleki Kitaplar Serisi II, Ankara. ÇELİK, H Türkiye Bağcılığında Üretim Hedefleri. Vizyon 2023 Bağcılık Çalıştayı Haziran Tekirdağ Bağcılık Araştırma Enstitüsü. ÇELİKER, A.S Türkiye de Tarım. Tutibay Yayınları. 392 s. Ankara CERAN, T., YAKAN, N., YAKUT, Y., ÖZ, H., 1983, Bagcılıgın Yoğun Oldugu Bazı Yörelerde Üzüm Üretimi- Degerlendirilmesi-Maliyeti ve Sorunlarına İliskin bir Arastırma (Tarsus Yöresi Çalısmaları), Alata Bahçe Kültürleri Arastırma ve Egitim Merkezi, Yayın No:44 Erdemli. ÇOBAN, H., 2008, Sofralık Üzüm Yetiştiriciliği, Ders Notları, (Basılmamış), Celal Bayar Üniversitesi, Alaşehir. EGGENBERGER, W., KOBLET, W., MİSCHER, M., SCHWARZENBACH, H. UND SİMON, J.L Weinbau. Verlag Huber and Co. A.G.., Frauenfeld, 187 s. EKONOMİ BAKANLIĞI, 2013, DD1747A ( Son erişim tarihi: ) EMEKSİZ, F., ALBAYRAK, M., GÜNEŞ, E., ÖZÇELİK, A., ÖZER, O., TAŞTAN, K., 2004, Türkiye de Tarımsal Ürünlerin Pazarlama Kanalları ve Araçlarının Değerlendirilmesi ERAKTAN, G., 2003, AB Türkiye Üretici Örgütlülügü ve Degişim, AB Genişleme Sürecinde Türkiye Bildiriler, ZMO, Ankara. FİDAN, Y., 1973, Türkiye Yas Üzüm Dıssatımının Bölgeler itibariyle Görünümü, Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi Yıllıgı, Ankara FİDAN, Y Özel Bağcılık. Ankara Üniversitesi Ziraat Fak. Yayınları: 930 Ders Kitabı: 265,401 s. GEYİKÇİ, U.B., 2013, Manisa İlinde Üzüm Üretimindeki Durumunun Tespitine Yönelik Alan Araştırması ve GZFT Analizi Celal Bayar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi Cilt:11 Sayı: 3 Sayfa

64 KAYNAKLAR GRAY, J.D. AND MEREDİTH, C.P Grape ( Ed.:F.A. Hommerschlag and R.E. Litz, Biotechnology of Perennial Fruit Crops; ) Univ. Of Florida, agri. Exp. Sta.,J. Series No. R GTB, Gümrük ve Ticaret Bakanlığı Kooperatifçilik Genel Müdürlüğü, Çekirdeksiz Kuru Üzüm Raporu. Gücüyen, A Manisa İli Ve Çevresinde Bağcılıkta Mekanizasyon Durumu, Sorunları ve İyi Tarım Uygulamalarına Yönelik Çözüm Önerileri. Ege Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi, 146 s. GÜNDÜZ, M., 1998, Üretimden Dıssatıma Türkiye Bağcılıgı, 4. Bağcılık Sempozyumu, Atatürk Bahçe Kültürleri Merkez Arastırma Enstitüsü, Yalova. S:1-8. GÖKTOLGA, G., Z., GÜNDÜZ, O., KARKACIER O., ESENGÜN, K., Türkiye de Üzüm Fiyatlarındaki Volatilitenin Egarch Modelleri ile Tahmini, Türkiye 6. Bağcılık Sempozyumu, Tekirdağ, S: KARABAT, S Dünya ve Türkiye Bağcılığı Apelasyon e-dergi Ocak, 2014 Sayı:3 KISMALI İ Bağ Yetiştirme Tekniği. I ve II. Ders Notları. KOÇ, D., 2005, Yaş Meyve ve Sebze Sektörü Ticaretini Etkileyen Gelişmeler, Dış Ticaret Müsteşarlıgı İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi, Ankara, KOÇTÜRK, O. M Manisa Tarım ve Gıda Dergisi.Temmuz-Ağustos-Eylül 2011 Sayısı Sayfa: KOSHTEH, K., ABBAS A. 2004, Strategy & Limitations to Improve Grapes Marketing Efficiency (A Case Study of S & B, Iran), XV International Symposium on Horticultural Economics and Management, ISBN: Volume 1, Berlin, Germany. KÖYLÜ, M., SEKİN, Y., BAĞDATLIOĞLU, N., Ege Bölgesinde Yayımı Düşünülen Bazı Yabancı Şaraplık Üzüm Çeşitlerinin Denendikleri Ekolojilerdeki Kalite Özellikleri ile Şaraplık Değerlerinin Tespiti Üzerinde Araştırmalar. Manisa Bağ. A. E. Yayınları, No: 89, 38s, Manisa. MANİSA GIDA TARIM VE HAYVANCILIK İL MÜDÜRLÜĞÜ Tarımsal Verileri (Son erişim tarihi: ) MANİSA VALİLİĞİ, Sayılarla Manisa. (Son erişim tarihi: ) 54

65 KAYNAKLAR MULLİNS, M.G., BOUQUET, AND WİLLİAMS, L.E Biology of The Grapevine. Cambridge Univ. Press, 239 p. OKTAY, E. ve ÖZKAYA,T., 1994, Kaliteli Üzüm İncir ve Domates Üretiminde Tarımsal Yayımın Etkileri, Bornova-İzmir. ORAMAN, N A. Ankara Vilayet Bağcılığı ve Ankara da Yetişen Başlıca Üzüm Çeşitlerinin Ampelografisi. Yüksek Ziraat Enst. Çalışmaları, Sayı:61 ORAMAN, M.N A. Yeni Bağcılık (Üçüncü Baskı) Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi Yayınları :78, Ders Kitabı:31, Ankara, 347 s. ORAMAN, M.N., 1965 b. Arkeolojik Buluntuların Işığı altında Türkiye Bağcılığının Tarihçesi Üzerinde Araştırmalar I. Ankara Ün. Ziraat fak. Yıllığı 15(2): s ÖZTÜRK, M., ERGUN, E., ERKAL, S., PEZİKOGLU, F., UÇAR, M., 2004, Yaş Meyve Sebze Dışsatımcı Firmalarının Yapısı Sorunları ve Çözüm Önerileri, Türkiye VI. Tarım Ekonomisi Kongresi, Tokat, s: SAMANCI, H., Bazı Çekirdeksiz Üzüm Çeşitlerinde Gibberellic Asit (GA3) Uygulamalarının Salkım ve Tane Özelliklerine Etkisi. IV. Bağcılık Sempozyumu Bildiri Kitabı, , Yalova SAYILI, M. ve CİVELEK O., 2012, Tokat İli Merkez İlçede Yaş Sebze ve Meyve Toptancı Halinin Yapısı, Sorunları ve Çözüm Önerileri, TEPGE Yayın No: 203, STB, T.C. Sanayi ve Ticaret Bakanlığı Teşkilatlandırma Genel Müdürlüğü, Üzüm Raporu. ŞAHİN, M., AYDIN, N., KOPARAL, C., TENEKECİOĞLU, B., BİLGİN, L., KUTLU, E., ÖNCE, S., DALYAN, F., TONUS, Z., 2004, Uluslararası İşletmecilik, T.C. Anadolu Üniversitesi Yayını No:1576, Açık Öğretim Fakültesi Yayını No:832, Eskişehir. SİVRİTEPE, N. ve REHBER, E., 1998, Bagcılıkta Aylara Göre İç ve Dış Pazarlarda Meydana Gelen Fiyat Degisimleri ile Bu Degisimler Bakımından Muhafaza ve Erkenci Ürün Yetistiriciliginin Önemi, 4. Bagcılık Sempozyumu, Atatürk Bahçe Kültürleri Merkez Arastırma Enstitüsü, Yalova. s: TURKIYEGEZ.COM, İvriz Kaya Anıtı. (Son erişim tarihi: ) TÜRKİYE ZİRAAT ODALARI BİRLİĞİ, Pratik Bağcılık, Yayın No: 249 Ankara. 55

66 KAYNAKLAR Uysal, H Ege Bölgesinde Dışsatıma Yönelik Sofralık Üzüm Üretim ve Pazarlama Olanaklarının Geliştirilmesi Üzerine Bir Araştırma Ege Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Doktora Tezi 287 s. UYSAL, Ş Manisa İlinde Bitkisel Ürünler İhracatında Karşılaşılan Sorunlar ve Çözüm Önerileri. Celal Bayar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi. Cilt:11 Sayı:3 WINKLER, A.J., COOK, J.A., KLİEWER, W.M. and LIDER, L.A General Viticulture.Univ. California Press, Berkeley an Los Angeles, 710 p. YALÇIN, H.; AYKAS, E.; EVRENOSOĞLU, M., 2003, Koruyucu Tarım ve Koruyucu Toprak İşleme, Ege Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, Yayın No: 40(2), s YILDIRIM, S., ARIKBAY, C., ERGÜN, N., 1989, Türkiye de Yas Meyve ve Sebzelerin İç ve Dış Pazarlaması ile İlgili Altyapının İyilestirilmesi, MPM Yayın No:388, Ankara. YILDIZ, D., ve KADER S. Sofralık, Şaraplık ve Kurutmalık Üzüm Çeşitleri. Manisa Bağcılık Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü Eğitim Yayınları (Son erişim tarihi: ) YILMAZ, N., Kuş Üzümü (Korent Üzümü) Yetiştiriciliği. TYUAP Ege- Marmara Dilimi ABAV Toplantısı, 4 Kasım 1992, YÜKSEL, İ., ERDEM, A., ilhan, i., ÜNAL, A., 2006, Bağcılıkta Budama ve Terbiye Sistemleri, Manisa Bağcılık Araştırma Enstitüsü, Yayın No: 101, Manisa. (Şili) (Son erişim tarihi: ) (İtalya ) (Son erişim tarihi: ) (G. Afrika) (Son erişim tarihi: ) (Son erişim tarihi: ) (Son erişim tarihi: ) 56

67 ÖZGEÇMİŞ 1984 yılında Ankara'da doğdum. İlk ve orta öğrenimimi Kocaeli ve Yalova da lise öğrenimimi Aydın Söke Ziraat Teknik Lisesinde tamamladım yılında girdiğim Uludağ Üniversitesi Yalova M.Y.O. Seracılık ve Süs Bitkileri Yetiştiriciliği bölümünden 2005 yılında, 2009 yılında girmiş olduğum Anadolu Üniversitesi İşletme Fakültesi İşletme Bölümü'nden ise 2013 yılında onur öğrencisi olarak mezun oldum. Daha sonra eğitimime Manisa Celal Bayar Üniversitesi Tütün Teknolojisi Mühendisliği bölümünde devam ettim yılında Ardahan Tarım İl Müdürlüğü ne atanmam ile başlayan iş yaşantım 2013 yılından beride Manisa Bağcılık Araştırma Enstitüsünde devam etmektedir. Evli olmakla birlikte, Defne Su ve Rüya Ada adında iki kızım vardır.