Hazırlayan: Mehmet Raşit OKUMUŞ Yönetici Asistanı KARACADAĞ KALKINMA AJANSI DEVELOPMENT AGENCY

Transkript

1 Hazırlayan: Mehmet Raşit OKUMUŞ Yönetici Asistanı KARACADAĞ KALKINMA AJANSI

2 Bu Rapor Karacadağ Kalkınma Ajansı tarafından, Türkiye ve TRC2 (Diyarbakır, Şanlıurfa) Bölgesi güncel ekonomik gelişmelerinin bölge aktörlerince takip edilebilmesi amacıyla hazırlanmıştır. Her hakkı saklıdır. KARACADAĞ KALKINMA AJANSI

3 TÜRKİYE DE EKONOMİK GELİŞMELER

4 SEÇİLMİŞ SÜRDÜRÜLEBİLİR KALKINMA GÖSTERGELERİ, Organik tarım yapılan alanın payı % 0,4 olarak hesaplandı yılında tarım alanı içerisinde organik tarım yapılan alan payı %0,49 iken, bu rakam 2008 yılında %0, 43 olarak gerçekleşti. Korunan alanlar 2005 yılında 4,4 milyon hektar iken, bu rakam 2008 yılında 4,1 milyon hektardır. Yatırımlarının GSYH içindeki payı, 2008 yılında %19,9 olarak hesaplandı 2005 yılı kişi başına GSYH nın büyüme oranı sabit fiyatlarla %7,1 iken, bu oran 2008 yılında % - 0,5 olarak gerçekleşmiştir. Yatırımların GSYH içindeki oranı, 2005 yılında %21, 2008 yılında ise % 19,9 olarak hesaplanmıştır. Toplam araştırma geliştirme harcamalarının GSYH içindeki payı ise 2008 yılında % 0,73 tür yılında, toplam işsizlik oranı %11 olarak tahmin edildi Not: Sürdürülebilir kalkınma göstergeleri, Avrupa Birliği İstatistik Ofisi (Eurostat) tarafından belirlenen gösterge listesine göre üretilmiştir Kaynak: TÜİK, 2010a.

5 SEÇİLMİŞ SÜRDÜRÜLEBİLİR KALKINMA GÖSTERGELERİ, Seçilmiş Sürdürülebilir Kalkınma Göstergeleri, Gösterge Birim Kişibaşı GSYH Büyüme Oranı % 7,1 5,6 3,4-0,5 Gayri Safi Sabit Sermaye Oluşumu (Yatırım) % GSYH 21,0 22,3 21,4 19,9 Toplam Ar-Ge harcamaları % GSYH 0,58 0,60 0,71 0,73 İşsizlik Oranı % 10,7 10,3 10,3 11 Kadın İstihdam Oranı % 22,3 22,7 22,8 23,5 Kaynak: TÜİK, 2010a.

6 SEÇİLMİŞ SÜRDÜRÜLEBİLİR KALKINMA GÖSTERGELERİ, Seçilmiş Sürdürülebilir Kalkınma Göstergeleri, Gösterge Birim Yaşlı Çalışanlar İçin İstihdam Oranı % 27,9 27,6 27,1 27,4 65 Yaşında Beklenen Ömür Yıl 14,7 14,8 14,8 14,9 Doğumda Beklenen Yaşam Süresi Yıl 72,9 73,2 73,4 73,6 Toplam Doğurganlık Hızı Kadın Başına Çocuk 2,20 2,17 2,15 2,14 İntihar Hızı 0/0000 3,94 4,08 3,98 3,96 Kaynak: TÜİK, 2010a.

7 SEÇİLMİŞ SÜRDÜRÜLEBİLİR KALKINMA GÖSTERGELERİ, Seçilmiş Sürdürülebilir Kalkınma Göstergeleri, Gösterge Birim Ciddi İş Kazaları 1998=100 63,3 60,1 57,1 49,7 Nihai Enerji Tüketimi Milyon Tep Enerji Bağımlılığı % 73,9 73,5 74,9 72,5 Yenilenebilir Enerji Kaynaklarının Yurtiçi Brüt Enerji Tüketimindeki Payı Biyo-yakıtların Ulaştırmada Tüketilen Yakıtlar İçerisindeki Payı % 11,1 10,4 8,9 8,8 % 0,00 0,01 0,07 0,41 Kaynak: TÜİK, 2010a.

8 SEÇİLMİŞ SÜRDÜRÜLEBİLİR KALKINMA GÖSTERGELERİ, Seçilmiş Sürdürülebilir Kalkınma Göstergeleri, Gösterge Birim Yenilenebilir Enerji Kaynaklardan Üretilen Elektrik Toplam Seragazı Emisyonları (CO2 eşd.) 1998=100 63,3 60,1 57,1 49,7 Milyon Tep Kişibaşı CO2 Emisyonu % 73,9 73,5 74,9 72,5 Toplam Kullanılabilir Tarım Alanı İçerisinde Organik Tarım Yapılan Alan % 11,1 10,4 8,9 8,8 Korunan Alanlar % 0,00 0,01 0,07 0,41 Kaynak: TÜİK, 2010a.

9 ÜRETİCİ FİYATLARI ENDEKSİ EYLÜL/ 2010 ÜFE de aylık değişim %0,51 olarak gerçekleşti yılı Eylül ayında 2003 Temel Yıllı Üretici Fiyatları Endeksi nde bir önceki aya göre %0,51, bir önceki yılın Aralık ayına göre %6,52, bir önceki yılın aynı ayına göre %8,91 ve on iki aylık ortalamalara göre %6,89 artış gerçekleşmiştir. Aylık değişim tarım sektöründe %0,44, sanayi sektöründe %0,52 olarak gerçekleşti. Tarım sektörü endeksinde, bir önceki yılın Aralık ayına göre %14,22, bir önceki yılın aynı ayına göre %20,22 ve on iki aylık ortalamalara göre %17,38 artış gerçekleşmiştir. Sanayi sektörü endeksinde ise bir önceki yılın Aralık ayına göre %4,93, bir önceki yılın aynı ayına göre %6,57 ve on iki aylık ortalamalara göre %4,71 artış gerçekleşmiştir. ÜFE sonuçları sanayinin alt sektörleri bazında değerlendirildiğinde en yüksek aylık artış %1,81 ile gıda ürünleri ve içecek imalatı alt sektöründe gerçekleşti. Sanayinin üç sektöründen, madencilik ve taşocakçılığı sektöründe %0,86, imalat sanayi sektöründe %0,56, elektrik, gaz, su sektöründe %0,09 artış gerçekleşmiştir. Kaynak: TÜİK, 2010b.

10 ÜRETİCİ FİYATLARI ENDEKSİ EYLÜL/ 2010 Üretici Fiyatları Endeksi Yıllık Değişim Oranları (%) 12,00 10,00 8,00 6,00 4,00 2, ,00-4,00 10,42 9,21 8,24 9,03 8,91 8,58 7,64 7,90 6,82 6,30 6,43 5,93 3,46 0,47 1,51 0, , , , ,46-3,75 Aylar Kaynak: TÜİK, 2010b.

11 ÜRETİCİ FİYATLARI ENDEKSİ EYLÜL/ 2010 Bir önceki aya göre endekslerin en fazla artış gösterdiği alt sektörler, gıda ürünleri ve içecek imalatı (%1,81), metal cevheri (%1,79), ağaç ve mantar ürünleri imalatı (%1,69), büro makineleri imalatı (%1,67), ana metal sanayi (%1,35), maden kömürü, linyit ve turba (%1,09), giyim eşyası imalatı (%0,97) alt sektörleridir. Buna karşılık elektrikli makine ve cihazları imalatı (%-2,01), tütün ürünleri imalatı (%-0,83), kok kömürü ve rafine edilmiş petrol ürünleri imalatı (%-0,46), mobilya imalatı (%-0,37) bir ay önceye göre endekslerin en fazla gerilediği alt sektörler olmuştur. Kaynak: TÜİK, 2010b.

12 TÜKETİCİ FİYATLARI ENDEKSİ EYLÜL/ 2010 TÜFE de aylık değişim %1,23 olarak gerçekleşti yılı Eylül ayında 2003 Temel Yıllı Tüketici Fiyatları Endeksi nde bir önceki aya göre %1,23, bir önceki yılın Aralık ayına göre %4,77, bir önceki yılın aynı ayına göre %9,24 ve on iki aylık ortalamalara göre %8,16 artış gerçekleşmiştir. Bir önceki yılın aynı ayına göre TÜFE de en yüksek artış %25,32 ile alkollü içecekler ve tütün grubunda gerçekleşmiştir. Gıda ve alkolsüz içecekler (%15,33), lokanta ve oteller (%9,78) artışın yüksek olduğu diğer harcama gruplarıdır. Kaynak: TÜİK, 2010c.

13 TÜKETİCİ FİYATLARI ENDEKSİ EYLÜL / 2010 Tüketici Fiyatları Endeksi Yıllık Değişim Oranları (%) 10,00 9,50 10,13 10,19 9,56 9,10 9,24 8,00 8,19 7,73 7,89 8,37 7,58 8,33 6,00 6,13 5,24 5,73 5,39 5,33 5,27 5,08 6,53 5,53 4, Aylar Kaynak: TÜİK, 2010c.

14 TÜKETİCİ FİYATLARI ENDEKSİ EYLÜL / 2010 Ana harcama grupları itibariyle bir ay önceye göre en yüksek artış %4,72 ile gıda ve alkolsüz içecekler grubunda gerçekleşmiştir. Eylül ayında endekste yer alan gruplardan çeşitli mal ve hizmetlerde %1,23, eğitimde %1,16, eğlence ve kültürde %0,86, lokanta ve otellerde %0,74, ev eşyasında %0,48, konutta %0,33, sağlıkta %0,16, ulaştırmada %0,12 artış, alkollü içecekler ve tütünde %-1,10, haberleşmede %-1,85, giyim ve ayakkabıda %-2,21 düşüş gerçekleşmiştir. Kaynak: TÜİK, 2010c.

15 HANEHALKI İŞGÜCÜ ARAŞTIRMASI 2010 TEMMUZ DÖNEMİ SONUÇLARI (Haziran, Temmuz, Ağustos 2010) Temmuz 2010 döneminde kurumsal olmayan çalışma çağındaki nüfus geçen yılın aynı dönemine göre 858 bin kişi artmıştır yılı Temmuz döneminde, Türkiye'de kurumsal olmayan nüfus bir önceki yılın aynı dönemine göre 801 bin kişilik bir artış ile 71 milyon 372 bin kişiye, kurumsal olmayan çalışma çağındaki nüfus ise 858 bin kişi artarak 52 milyon 572 bin kişiye ulaşmıştır. Tarım dışı istihdam 937 bin kişi artmıştır yılı Temmuz döneminde istihdam edilenlerin sayısı, geçen yılın aynı dönemine göre 1 milyon 265 bin kişi artarak, 23 milyon 478 bin kişiye yükselmiştir. Bu dönemde, tarım sektöründe çalışan sayısı 328 bin kişi, tarım dışı sektörlerde çalışan sayısı 937 bin kişi artmıştır. Temmuz 2010 döneminde istihdam edilenlerin % 26,6'sı tarım, % 19,5 i sanayi, % 7 si inşaat, % 46,8'i ise hizmetler sektöründedir. Önceki yılın aynı dönemi ile karşılaştırıldığında, sanayi sektörünün istihdam edilenler içindeki payının 1,2 puan, inşaat sektörünün payının ise 0,4 puan arttığı, buna karşılık tarım sektörünün payının 0,2 puan, hizmetler sektörünün payının ise 1,5 puan azaldığı görülmektedir. Kaynak: TÜİK, 2010d.

16 HANEHALKI İŞGÜCÜ ARAŞTIRMASI 2010 TEMMUZ DÖNEMİ SONUÇLARI (Haziran, Temmuz, Ağustos 2010) İşsizlik oranı % 10,6 dır. Türkiye genelinde işsiz sayısı geçen yılın aynı dönemine göre 485 bin kişi azalarak 2 milyon 782 bin kişiye düşmüştür. İşsizlik oranı ise 2,2 puanlık azalış ile % 10,6 seviyesinde gerçekleşmiştir. Kentsel yerlerde işsizlik oranı 2,8 puanlık azalışla % 13,2, kırsal yerlerde ise 1,3 puanlık azalışla % 5,5 olmuştur. İşgücü dışında olanların % 48,5'i daha önce bir işte çalışmıştır. Temmuz 2010 döneminde işgücü dışında olup, daha önce bir işte çalışanların % 14,8'i tarım", % 11,5'i "sanayi", % 2,7'si "inşaat", % 20,6'sı "hizmetler" sektöründe çalışmış, % 50,4 ü ise 8 yıldan önce işinden ayrılmıştır. Bu dönemde istihdam edilenlerin; % 71,1'i erkek nüfustur. % 60,4'ü lise altı eğitimlidir. % 60,2'si ücretli, maaşlı veya yevmiyeli, % 24,7'si kendi hesabına veya işveren, % 15,1'i ise ücretsiz aile işçisidir. % 59,9'u 10 kişiden az çalışanı olan işyerlerinde çalışmaktadır. % 2,7'sinin ek bir işi vardır. Kaynak: TÜİK, 2010d.

17 HANEHALKI İŞGÜCÜ ARAŞTIRMASI 2010 TEMMUZ DÖNEMİ SONUÇLARI (Haziran, Temmuz, Ağustos 2010) Bin Kişi 10,3 10,5 10,8 10,6 İstihdam ve İşsizlik Oranı (%) 10,2 10,3 11,0 14,0 12,8 10,6 Yüzde Kaynak: TÜİK Temmuz Tarım Dışı İstihdam Toplam İstihdam İşsizlik Oranı 2010 Temmuz 2

18 SANAYİ ÜRETİM ENDEKSİ AĞUSTOS yılı Ağustos ayında 2005=100 temel yıllı sanayi üretim endeksi bir önceki yılın aynı ayına göre %11,0 artmıştır. Sanayinin alt sektörleri incelendiğinde, 2010 yılı Ağustos ayında bir önceki yılın aynı ayına göre; madencilik ve taşocakçılığı sektörü endeksi %0,6, imalat sanayi sektörü endeksi %10,9 ve elektrik, gaz, buhar ve iklimlendirme üretimi ve dağıtımı sektörü endeksi %15,7 artmıştır. Takvim etkisinden arındırılmış endeks 2010 yılı Ağustos ayında bir önceki yılın aynı ayına göre %14,2, mevsim ve takvim etkilerinden arındırılmış sanayi üretim endeksi ise bir önceki aya göre % 2,7 artış göstermiştir. Kaynak: TÜİK, 2010e.

19 SANAYİ ÜRETİM ENDEKSİ - AĞUSTOS 2010 Ağustos 2010 (2005=100) Arındırılmamış Takvim Etkisinden Arındırılmış Mevsim ve Takvim Etkisinden Arındırılmış SEKTÖR Endeks Değişim (Yıllık) Değişim (Aylık) Endeks Değişim (Yıllık) Endeks Değişim (Aylık) Toplam Sanayi 115,1 11,0-4,1 115,5 14,2 118,0 2,7 Madencilik ve Taşocakçılığı 154,5 0,6 4,1 152,3 0,6 129,2 0,4 İmalat Sanayi 108,9 10,9-6,0 109,3 14,6 114,6 2,4 Elektrik, Gaz, Buhar ve Sıcak Su Ürt. ve Dağıtımı 152,3 15,7 5,4 152,3 15,7 136,1 3,0 Kaynak: TÜİK, 2010e.

20 SANAYİ ÜRETİM ENDEKSİ - AĞUSTOS Sanayi Üretim Endeksleri (2005=100) Kaynak:TÜİK Arındırılm am ış Endeks Takvim Etkisinden Arındırılmış Endeks Mevsim ve Takvim Etkilerinden Arındırılmış Endeks

21 İŞGÜCÜ MALİYETİ ENDEKSİ 2010 YILI II. DÖNEM Saatlik işgücü maliyeti endeksi bir önceki yılın aynı dönemine göre % 7,2 artmıştır. Kazanç ve kazanç dışı işgücü maliyeti kalemlerinin tümündeki saatlik değişimi gösteren 2008 temel yıllı saatlik işgücü maliyeti endeksi, 2010 yılı II. döneminde kapsanan tüm sektörlerde, bir önceki yılın aynı dönemine göre % 7,2 artmıştır. Sektörel ayrımda incelendiğinde endeks değerlerindeki yıllık artış oranının sanayi sektöründe % 6,2, inşaat sektöründe % 9,1 ve hizmet sektöründe % 8,6 olduğu görülmektedir. Saatlik kazanç endeksi bir önceki yılın aynı dönemine göre % 8,3 artmıştır. Ücretli çalışana yapılan düzenli ve düzensiz ödemelerdeki saatlik değişimin göstergesi olan saatlik kazanç endeksi 2010 yılı II. döneminde, kapsanan tüm sektörlerde bir önceki yılın aynı dönemine göre % 8,3 artmıştır. Sektörel ayrıma bakıldığında, endeks değerlerindeki yıllık artış oranlarının sanayi sektöründe % 7,7, inşaat sektöründe % 9 ve hizmet sektöründe ise % 9,3 olarak gerçekleştiği gözlenmektedir. Kaynak: TÜİK, 2010f.

22 İŞGÜCÜ MALİYETİ ENDEKSİ 2010 YILI II. DÖNEM Saatlik kazanç dışı işgücü maliyeti endeksi bir önceki yılın aynı dönemine göre % 2,4 artmıştır. İşverenin yaptığı sosyal güvenlik, ihbar ve kıdem tazminatı ödemelerindeki saat başı değişimin göstergesi olan saatlik kazanç dışı işgücü maliyeti endeksi 2010 yılı II. döneminde kapsanan tüm sektörlerde, bir önceki yılın aynı dönemine göre % 2,4 artmıştır. Endeks değerleri sektörel ayrımda incelendiğinde, inşaat sektöründe % 9,7 ve hizmet sektöründe % 5,1 oranlarında yıllık artış gözlenmiş, sanayi sektörü endeks değeri ise 2010 yılı II. döneminde bir önceki yılın aynı dönemine göre % 0,2 oranında azalmıştır. Saatlik kazanç dışı işgücü maliyeti endeksinde, 2010 yılı II.döneminde bir önceki yılın aynı dönemine göre en yüksek artış % 42,1 ile D (elektrik, gaz, buhar ve iklimlendirme üretimi ve dağıtımı) sektöründedir. Kaynak: TÜİK, 2010f.

23 İŞGÜCÜ MALİYETİ ENDEKSİ 2010 YILI II. DÖNEM Kaynak: TÜİK, 2010f.

24 İMALAT SANAYİ KAPASİTE KULLANIM ORANI EYLÜL / 2010 Kapasite kullanım oranı Eylül ayında bir önceki yılın aynı ayına göre 5,5 puan artarak yüzde 73,5 seviyesinde gerçekleşmiştir Eylül ayında kapasite kullanım oranı, geçen yılın aynı ayına göre "Dayanıklı Tüketim Mallarında" 1,6 puan artışla yüzde 71,9, "Dayanıksız Tüketim Mallarında" 0,4 puan artışla yüzde 71,3, "Tüketim Mallarında" 0,6 puan artışla yüzde 71,4, "Ara Mallarında" 5,3 puan artışla yüzde 76,9, "Yatırım Mallarında" 12,3 puan artışla yüzde 69,8, olarak gerçekleşti. "Gıda ve İçeceklerde" ise kapasite kullanım oranı 1,7 puan azalışla yüzde 68,6 seviyesinde gerçekleşti. Kaynak: TCMB, 2010.

25 İMALAT SANAYİ KAPASİTE KULLANIM ORANI EYLÜL / ,6 Ocak 68,6 60,9 Şubat 67,8 58,7 Mart 67,3 59,7 Nisan 72,7 64,0 Mayıs 73,3 Haziran Temmuz 67,9 74,4 68,9 73,0 Ağustos 68,0 Eylül 73,5 Ekim 68,2 Kasım 69,8 67,7 Aralık Kapasite Kullanım Oranları (Yüzde) ,5 73,3 Kaynak: TCMB

26 İMALAT SANAYİ KAPASİTE KULLANIM ORANI EYLÜL/ 2010 Mal Gruplarına Göre Kapasite Kullanım Oranı ve Değişimleri 2009 Eylül 2010 Eylül Değişim (Puan) Dayanıklı Tüketim Malları 70,3 71,9 1,6 Dayanıksız Tüketim Malları 70,9 71,3 0,4 Tüketim Malları 70,8 71,4 0,6 Gıda ve İçecekler 70,3 68,6-1,7 Ara Malları 71,6 76,9 5,3 Yatırım Malları 57,5 69,8 12,3 Kaynak: TCMB Kaynak: TCMB, 2010.

27 DOĞUM İSTATİSTİKLERİ, yılında doğum gerçekleşmiştir yılında canlı doğan çocuk sayısı iken bu sayı 2009 yılında dir. Doğumların yüzde 51 i erkek, yüzde 49 u kızdır. Kaba doğum hızı, 2008 yılında binde 18 iken bu hız 2009 yılında binde 17,3 tür. Diğer bir ifade ile 2008 yılında bin nüfus başına 18 doğum düşerken, 2009 yılında bin nüfus başına 17,3 doğum düşmektedir yaş grubunda bin kadın başına düşen doğum sayısını ifade eden genel doğurganlık hızı 2008 yılında binde 75,3 iken bu hızın 2009 yılında binde 72,3 olduğu görülmektedir. Toplam doğurganlık hızı ortalama 2 çocuktur. Toplam doğurganlık hızı, bir kadının doğurgan olduğu dönem (15-49 yaş grubu) boyunca doğurabileceği ortalama çocuk sayısını ifade etmektedir. Toplam doğurganlık hızı, 2008 yılında 2,14 çocuk iken 2009 yılında 2,06 çocuktur. Yani, bir kadının doğurgan olduğu dönem boyunca doğurabileceği ortalama çocuk sayısı 2 dir yılında doğum yapan annelerin ortalama yaşı 27 dir. Kaynak: TÜİK, 2010g.

28 TÜKETİCİ GÜVEN ENDEKSİ EYLÜL / Eylül ayında Tüketici güveni arttı Eylül ayında Tüketici Güven Endeksi, bir önceki aya göre %3,50 oranında arttı; Ağustos ayında 87,35 olan endeks Eylül ayında 90,41 değerine yükseldi. Tüketici Güven endeksindeki artış, tüketicilerin mevcut ve gelecek dönem satın alma gücü, gelecek dönem genel ekonomik durum ve iş bulma olanakları durumlarına dair değerlendirmelerinin iyileşmesinden kaynaklanmaktadır. Kaynak: TÜİK, 2010h.

29 TÜKETİCİ GÜVEN ENDEKSİ EYLÜL / Tüketici Güven Endeksi Kaynak: TÜİK, TCMB Kaynak: TÜİK, 2010h.

30 DIŞ TİCARET ENDEKSLERİ AĞUSTOS /2010 Geçici dış ticaret verilerinden hesaplanan 2003=100 temel yıllı dış ticaret endekslerine göre; Ağustos ayında bir önceki yılın aynı ayına göre, ihracat birim değer endeksi %0,8, ithalat birim değer endeksi %6,3 oranında arttı. İlgili ayda ihracat birim değer endeksleri, bir önceki yılın aynı ayına göre tarım ve ormancılıkta %6 azaldı, balıkçılıkta %20,4, madencilik ve taşocakçılığında %17,8 ve imalat sanayiinde %0,5 arttı. İthalat birim değer endeksleri geçen yılın aynı ayına göre, tarım ve ormancılıkta %18,2, madencilik ve taşocakçılığında %18,8, imalat sanayiinde %3,2 artış gösterdi. Kaynak: TÜİK, 2010ı.

31 DIŞ TİCARET ENDEKSLERİ AĞUSTOS / yılı Ağustos ayında bir önceki yılın aynı ayına göre ihracat miktar endeksi %8,5, ithalat miktar endeksi %13,3 arttı. İhracat miktar endeksleri ana sektörler itibariyle, geçen yılın aynı ayına göre, balıkçılıkta %30,7 azalırken, tarım ve ormancılıkta %19,1, madencilik ve taşocakçılığında %25,4, imalat sanayiinde %7,9 arttı. Aynı ayda, ithalat miktar endeksleri tarım ve ormancılıkta %30, madencilik ve taşocakçılığında %4,1 ve imalat sanayiinde %13,9 arttı. Kaynak: TÜİK, 2010ı.

32 DIŞ TİCARET İSTATİSTİKLERİ AĞUSTOS / Ağustos ayında ithalat %20,5 arttı. Türkiye İstatistik Kurumu ve Gümrük Müsteşarlığı işbirliği ile oluşturulan geçici dış ticaret verilerine göre; 2010 yılı Ağustos ayında, 2009 yılının aynı ayına göre ihracat %9,1 artarak milyon dolar, ithalat ise %20,5 artarak milyon dolar olarak gerçekleşti. Aynı dönemde dış ticaret açığı milyon dolardan milyon dolara ulaştı Ağustos ayında %61,2 olan ihracatın ithalatı karşılama oranı, 2010 Ağustos ayında %55,4 e geriledi Ağustos ayında en fazla ihracat yapılan ülke Almanya oldu. Bu ülkeye yapılan ihracat 2009 Ağustos ayına göre %12,2 artarak 914 milyon dolar olurken, Almanya yı sırasıyla İngiltere (574 milyon dolar), Irak (565 milyon dolar) ve Rusya Federasyonu (388 milyon dolar) takip etti. İthalatta ise, Rusya Federasyonu ilk sırada yer aldı. Bu ülkeden yapılan ithalat %16,7 azalarak milyon dolar olarak gerçekleşti. Rusya yı sırasıyla Çin (1 510 milyon dolar), Almanya (1 502 milyon dolar) ve ABD (1 091 milyon dolar) izledi. Kaynak: TÜİK, 2010i.

33 Milyon Dolar Milyon Dolar DIŞ TİCARET İSTATİSTİKLERİ AĞUSTOS/ Ağustos Ayı Dış Ticareti Ocak-Ağustos Dış Ticareti İhracat İthalat 2009 İhracat İthalat 2010 Kaynak: TÜİK, 2010i.

34 İHRACAT EYLÜL 2010 AYLAR BAZINDA TOPLAM İHRACAT, ,000,000 10,000,000 8,000,000 6,000,000 4,000,000 2,000, Kaynak: TİM,2010a.

35 İHRACAT EYLÜL 2010 Kaynak: TİM,2010a. İHRACATIMIZDA İLK 20 ÜLKE (1000 $) ÜLKE EYLÜL % PAY 1. ALMANYA 1,006, BİRLEŞİK KRALLIK 623, İTALYA 537, IRAK 472, FRANSA 468, RUSYA FEDERASYONU 413, İSPANYA 317, ABD 297, İRAN 255, ROMANYA 224, SUUDI ARABISTAN 199, HOLLANDA 198, ÇİN HALK CUMHURİYETİ 195, BİRLEŞİK ARAP EMİRLİKLERİ 172, ISRAIL 163, MISIR 161, BELÇİKA 154, SURİYE 141, AZERBAYCAN-NAHCIVAN 135, POLONYA 135, İlk 20 Ülke Toplam Genel Toplam

36 EYLÜL AYI SEKTÖREL İHRACAT (x1000 $) EYLÜL TOPLAM 2010 I. TARIM 1,318,429 10,431, I. TARIM 1,164,358 13,261, Hububat,Bakliyat,Yağlı Tohumlar ve Mamulleri 314,060 2,960, Hububat,Bakliyat,Yağlı Tohumlar ve Mamulleri 277,526 3,649, Yaş Meyve ve Sebze 128,469 1,444, Yaş Meyve ve Sebze 106,488 1,954, Meyve Sebze Mamulleri 102, , Meyve Sebze Mamulleri 100,216 1,034, Kuru Meyve ve Mamulleri 148, , Kuru Meyve ve Mamulleri 113,334 1,111, Fındık ve Mamulleri 214, , Fındık ve Mamulleri 137,956 1,183, Zeytin ve Zeytinyağı 12, , Zeytin ve Zeytinyağı 18, , Tütün 90, , Tütün 125, , Kesme Çiçek 4,258 43, Kesme Çiçek 3,468 49, Su Ürünleri ve Hayvansal Mamuller 72, , Su Ürünleri ve Hayvansal Mamuller 67, , Ağaç Mamulleri ve Orman Ürünleri 231,156 2,079, Ağaç Mamulleri ve Orman Ürünleri 213,997 2,502,229 Kaynak: TİM,2010a.

37 EYLÜL AYI SEKTÖREL İHRACAT II. SANAYİ 7,619,960 67,376, II. SANAYİ 6,946,917 81,312, Tekstil ve Hammaddeleri 554,007 4,683, Tekstil ve Hammaddeleri 477,622 5,513, Deri ve Deri Mamulleri 113, , Deri ve Deri Mamulleri 96,243 1,076, Halı 104, , Halı 95,313 1,086, Kimyevi maddeler ve Mamulleri 973,686 8,998, Kimyevi maddeler ve Mamulleri 842,720 9,660, Hazırgiyim ve Konfeksiyon 1,138,402 10,654, Hazırgiyim ve Konfeksiyon 1,021,941 13,301, Otomotiv Endüstrisi 1,462,550 12,628, Otomotiv Endüstrisi 1,452,602 15,043, Gemi ve Yat 34, , Gemi ve Yat 187,908 1,831, Elektrik-Elektronik,Mak.ve Bilişim 815,553 6,809, Elektrik-Elektronik,Mak.ve Bilişim 789,420 8,558, Makine ve Aksamları 503,243 4,565, Makine ve Aksamları 430,345 5,607, Demir ve Demir Dışı Metaller 482,720 4,176, Demir ve Demir Dışı Metaller 392,796 4,494, Demir Çelik Ürünleri 1,085,099 8,901, Demir Çelik Ürünleri 824,810 11,029, Çimento ve Toprak Ürünleri 255,476 2,391, Çimento ve Toprak Ürünleri 250,866 3,084, III. MADENCİLİK 290,617 2,697, III. MADENCİLİK 260,057 2,508, Madencilik Ürünleri 290,617 2,697, Madencilik Ürünleri 260,057 2,508, T O P L A M 8,480, ,135, T O P L A M 9,229,006 82,189,717

38 2010 EYLÜL AYINA AİT KURULAN VE KAPANAN ŞİRKET İSTATİSTİKLERİ 2010 Eylül ayında kurulan şirket sayısında bir önceki aya göre % 11,41 azalış oldu. Kurulan şirket sayısında bir önceki aya göre % 11,41, gerçek kişi ticari işletme sayısında % 6,52 ve kooperatif sayısında ise % 32,11 lik bir azalış olmuştur. Kapanan şirket sayısı bir önceki aya göre % 3,55 oranında artmış olmasına karşın, gerçek kişi ticari işletme sayısında % 27,56 ve kapanan kooperatif sayısında % 17,75 lik bir azalış olmuştur. Kapanan şirket sayısında geçen yılın aynı ayına göre % 13,71 artış oldu yılı Eylül ayında, 2009 yılı Eylül ayına göre kurulan şirket sayısında % 12,66 lık ve kurulan gerçek kişi ticari işletme sayısında % 7,81'lik bir artış olmuştur. Kurulan kooperatif sayısında ise % 22,11 lik bir azalış gerçekleşmiştir yılı Eylül ayında, kapanan şirket sayısı 2009 yılının aynı ayına göre % 13,71 ve kapanan kooperatif sayısı % 3,73 artmış olmasına karşın kapanan gerçek kişi ticari işletme sayısı ise % 16,40 azalmıştır. Kaynak: TOBB,2010.

39 2010 EYLÜL AYINA AİT KURULAN VE KAPANAN ŞİRKET İSTATİSTİKLERİ 2010 yılının ilk dokuz ayında kurulan şirket sayısı, 2009 yılının aynı dönemine göre % 18,80 arttı yılının ilk dokuz ayında, geçen yılın aynı dönemine göre kurulan şirket sayısı % 18,80, kooperatif sayısı % 47,06, gerçek kişi ticari işletmesi sayısı % 15,51 oranında artmıştır. Aynı dönemler için kapanan şirket sayısı % 11,93 ve kapanan kooperatif sayısı % 5,24 artmıştır. Kapanan gerçek kişi ticari işletme sayısı ise % 16,35 azalmıştır Eylül ayında kurulan şirketlerin sermayelerinin toplamı, bir önceki aya göre % 12,06 oranında azaldı yılının ilk dokuz ayında toplam şirket kurulmuştur. Bu dönemde kurulan toplam limited şirket, toplam sermayenin % 67,45 ini, anonim şirket ise % 32,54 ünü oluşturmaktadır. Eylül ayında kurulan şirketlerin sermayelerinin toplamı, Ağustos ayına göre % 12,06 oranında azalmıştır. Kaynak: TOBB,2010.

40 TRC2 BÖLGESİ`NDE EKONOMİK GÖRÜNÜM

41 TÜKETİCİ FİYATLARI ENDEKSİ EYLÜL / 2010 NUTS2 düzeyinde 26 bölge içinde TÜFE nin aylık bazda en yüksek artış gösterdiği bölge TRC3 (Mardin, Batman, Şırnak, Siirt) (%1,88) olmuştur. Aralık ayına göre en yüksek artış TRA2 (Ağrı, Kars, Iğdır, Ardahan) (%6,92) bölgesinde, bir önceki yılın aynı ayına göre en yüksek artış TR72 (Kayseri, Sivas, Yozgat) (%10,94) bölgesinde ve on iki aylık ortalamalara göre en yüksek artış TR72 (Kayseri, Sivas, Yozgat) (%9,58) bölgesinde gerçekleşmiştir. Kaynak: TÜİK, 2010j.

42 TÜKETİCİ FİYATLARI ENDEKSİ AĞUSTOS / 2010 İstatistiki Bölgelere Göre Tüketici Fiyatları Endeksi ve Değişim Oranı (%) (2003=100) İstatistiki bölge Bir önceki aya göre değişim oranı (Eylül 2010) Bir önceki yılın Aralık ayına göre değişim oranı (Eylül 2010/Aralık 2009) Bir önceki yılın aynı ayına göre değişim oranı (Eylül 2010/Eylül 2009) Oniki aylık ortalamalara göre değişim oranı ( / ) Endeks (Eylül 2010) TÜRKİYE TRC Kaynak: TÜİK, 2010j.

43 DOĞUM İSTATİSTİKLERİ, yılında İstatistiki Bölge Birimleri Sınıflaması, 1. Düzey e göre kaba doğum hızının en yüksek olduğu bölge binde 27,2 ile Güneydoğu Anadolu, en düşük olduğu bölge ise binde 11,6 ile Batı Marmara Bölgesi dir. İBBS (1. Düzey) İstatistiki Bölge Birimleri Sınıflaması 1. Düzey e göre doğum sayısı ve temel doğurganlık göstergeleri, 2009 (31/08/2010 tarihi itibariyle) Kaynak: TÜİK, 2010k. Doğum sayısı Kaba doğum hızı ( ) Genel doğurganlık hızı ( ) Toplam doğurganlık hızı (Çocuk sayısı) Annenin ortalama yaşı TR Türkiye ,3 72,3 2,06 27,0 TR1 İstanbul ,1 62,7 1,73 27,5 TR2 Batı Marmara ,6 51,6 1,51 26,7 TR3 Ege ,7 57,8 1,66 26,7 TR4 Doğu Marmara ,1 61,9 1,75 27,1 TR5 Batı Anadolu ,7 63,3 1,80 26,8 TR6 Akdeniz ,1 75,3 2,16 26,9 TR7 Orta Anadolu ,5 74,5 2,12 25,9 TR8 Batı Karadeniz ,2 62,6 1,82 26,3 TR9 Doğu Karadeniz ,1 62,1 1,83 27,2 TRA Kuzeydoğu Anadolu ,7 97,6 2,75 26,5 TRB Ortadoğu Anadolu ,9 100,4 2,88 27,1 TRC Güneydoğu Anadolu ,2 118,9 3,46 27,5

44 DOĞUM İSTATİSTİKLERİ, yılında İstatistiki Bölge Birimleri Sınıflaması, 1. Düzey e göre genel doğurganlık hızının en yüksek olduğu bölge binde 118,9 ile Güneydoğu Anadolu, en düşük olduğu bölge ise binde 51,6 ile Batı Marmara Bölgesi dir yılında İstatistiki Bölge Birimleri Sınıflaması, 1. Düzey e göre toplam doğurganlık hızının en yüksek olduğu bölge 3,46 çocuk ile Güneydoğu Anadolu, en düşük olduğu bölge ise 1,51 çocuk ile Batı Marmara Bölgesi dir yılı verilerine göre en yüksek yaşa özel doğurganlık hızı yaş grubunda görülmektedir. İstatistiki Bölge Birimleri Sınıflaması, 1. Düzey e göre yaşa özel doğurganlık hızının İstanbul, Batı Marmara, Ege, Doğu Marmara, Batı Anadolu, Akdeniz, Orta Anadolu, Batı ve Doğu Karadeniz bölgelerinde yaş grubunda, Kuzeydoğu, Ortadoğu ve Güneydoğu Anadolu bölgelerinde ise yaş grubunda yüksek olduğu görülmektedir yılında doğum yapan annelerin ortalama yaşı 27 dir. Doğum yapan annelerin ortalama yaşı İstatistiki Bölge Birimleri Sınıflaması, 1. Düzey e göre incelendiğinde en yüksek ortalama yaş 27,5 ile İstanbul ve Güneydoğu Anadolu, en düşük ortalama yaş 25,9 ile Orta Anadolu Bölgesi nde görülmektedir. Kaynak: TÜİK, 2010k.

45 DOĞUM İSTATİSTİKLERİ, 2009 İstatistiki Bölge Birimleri Sınıflaması 1. Düzey e göre yaşa özel doğurganlık hızı, 2009 (31/08/2010 tarihi itibariyle) İBBS (1. Düzey) Yaşa özel doğurganlık hızı (Bin kadın başına düşen doğum sayısı) Annenin yaş grubu TR Türkiye TR1 İstanbul TR2 Batı Marmara TR3 Ege TR4 Doğu Marmara TR5 Batı Anadolu TR6 Akdeniz TR7 Orta Anadolu TR8 Batı Karadeniz TR9 Doğu Karadeniz TRA Kuzeydoğu Anadolu TRB Ortadoğu Anadolu TRC Güneydoğu Anadolu Kaynak: TÜİK, 2010k.

46 DİYARBAKIR SEKTÖREL İHRACAT - EYLÜL 2010 YIL İL SEKTÖR Eylül USD 2010DİYARBAKIR 1 I.TARIM 1,769, DİYARBAKIR 2 A.BİTKİSEL ÜRÜNLER 1,646, DİYARBAKIR 3 Hububat,Bakliyat,Yağlı Tohumlar ve Mamulleri 1,646, DİYARBAKIR 4 Yaş Meyve ve Sebze DİYARBAKIR 5 Meyve Sebze Mamulleri DİYARBAKIR 6 Kuru Meyve ve Mamulleri DİYARBAKIR 7 Fındık ve Mamulleri DİYARBAKIR 8 Zeytin ve Zeytinyağı DİYARBAKIR 9 Tütün DİYARBAKIR 10 Kesme Çiçek DİYARBAKIR 11 B.HAYVANSAL ÜRÜNLER DİYARBAKIR 12 Su Ürünleri ve Hayvansal Mamuller DİYARBAKIR 13 C.AĞAÇ VE ORMAN ÜRÜNLERİ 123, DİYARBAKIR 14 Ağaç Mamulleri ve Orman Ürünleri 123, DİYARBAKIR 15 II.SANAYİ 2,631, DİYARBAKIR 16 A.TARIMA DAYALI İŞLENMİŞ ÜRÜNLER 1, DİYARBAKIR 17 Tekstil ve Hammaddeleri DİYARBAKIR 18 Deri ve Deri Mamulleri 1, DİYARBAKIR 19 Halı DİYARBAKIR 20 B.KİMYEVİ MADDELER VE MAMÜLLERİ 702, DİYARBAKIR 21Kimyevi Maddeler ve Mamulleri 702, Kaynak: TİM,2010b.

47 DİYARBAKIR SEKTÖREL İHRACAT - EYLÜL 2010 YIL İL SEKTÖR Eylül USD 2010 DİYARBAKIR 22 C.SANAYİ MAMULLERİ 1,927, DİYARBAKIR 23 Hazırgiyim ve Konfeksiyon 128, DİYARBAKIR 24 Taşıt Araçları ve Yan Sanayi 366, DİYARBAKIR 25 Gemi ve Yat DİYARBAKIR 26 Elektrik-Elektronik,Makine ve Bilişim 356, DİYARBAKIR 27 Makine ve Aksamları 449, DİYARBAKIR 28 Demir ve Demir Dışı Metaller 228, DİYARBAKIR 29 Demir Çelik Ürünleri 167, DİYARBAKIR 30 Çimento ve Toprak Ürünleri 229, DİYARBAKIR 31 Değerli Maden ve Mücevherat DİYARBAKIR 32 Diğer Sanayi Ürünleri DİYARBAKIR 33 III.MADENCİLİK 6,389, DİYARBAKIR 34Madencilik Ürünleri 0.00 Kaynak: TİM,2010b.

48 ŞANLIURFA SEKTÖREL İHRACAT - EYLÜL 2010 YIL İL SEKTÖR Eylül USD 2010URFA 1 I.TARIM 1,466, URFA 2 A.BİTKİSEL ÜRÜNLER 1,412, URFA 3 Hububat,Bakliyat,Yağlı Tohumlar ve Mamulleri 1,000, URFA 4 Yaş Meyve ve Sebze 51, URFA 5 Meyve Sebze Mamulleri 337, URFA 6 Kuru Meyve ve Mamulleri URFA 7 Fındık ve Mamulleri URFA 8 Zeytin ve Zeytinyağı URFA 9 Tütün URFA 10 Kesme Çiçek 24, URFA 11 B.HAYVANSAL ÜRÜNLER URFA 12 Su Ürünleri ve Hayvansal Mamuller URFA 13 C.AĞAÇ VE ORMAN ÜRÜNLERİ 53, URFA 14 Ağaç Mamulleri ve Orman Ürünleri 53, URFA 15 II.SANAYİ 8,658, URFA 16 A.TARIMA DAYALI İŞLENMİŞ ÜRÜNLER 579, URFA 17 Tekstil ve Hammaddeleri 449, URFA 18 Deri ve Deri Mamulleri 129, URFA 19 Halı URFA 20 B.KİMYEVİ MADDELER VE MAMÜLLERİ 103, URFA 21Kimyevi Maddeler ve Mamulleri 103, Kaynak: TİM,2010b.

49 ŞANLIURFA SEKTÖREL İHRACAT - EYLÜL 2010 YIL İL SEKTÖR Eylül USD 2010 URFA 22 C.SANAYİ MAMULLERİ 7,975, URFA 23 Hazırgiyim ve Konfeksiyon 1,800, URFA 24 Taşıt Araçları ve Yan Sanayi 57, URFA 25 Gemi ve Yat URFA 26 Elektrik-Elektronik,Makine ve Bilişim 1,068, URFA 27 Makine ve Aksamları 483, URFA 28 Demir ve Demir Dışı Metaller 16, URFA 29 Demir Çelik Ürünleri 93, URFA 30 Çimento ve Toprak Ürünleri 4,448, URFA 31 Değerli Maden ve Mücevherat 4, URFA 32 Diğer Sanayi Ürünleri 1, URFA 33 III.MADENCİLİK 46, URFA 34Madencilik Ürünleri 0.00 Kaynak: TİM,2010b.

50 2010 EYLÜL AYINA AİT KURULAN ve KAPANAN ŞİRKET İSTATİSTİKLERİ ŞİRKET KOOP. GER. KİŞİ TİC. İŞL. ŞİRKET KOOP. ŞİRKET KOOP. GER. KİŞİ TİC. İŞL. ŞİRKET KOOP. GER. KİŞİ TİC. İŞL. ŞİRKET KOOP. ŞİRKET KOOP. GER. KİŞİ TİC. İŞL. Bölge İllerine Göre Dağılım 2010 EYLÜL (BİR AYLIK) 2009 EYLÜL (BİR AYLIK) İL ADI KURULAN TASFİYE KAPANAN KURULAN TASFİYE KAPANAN DİYARBAKIR Ş.URFA Kaynak: Türkiye Ticaret Sicili Gazetesi Kaynak: TOBB,2010.

51 MOTORLU KARA TAŞITLARI İSTATİSTİKLERİ AĞUSTOS /2010 İllere göre motorlu kara taşıtları sayısı, 2010 (Motorsuz (römork ve yarı römork) kara taşıtları hariç) Özel İl Toplam Otomobil Minibüs Otobüs Kamyonet Kamyon Motosiklet amaçlı Traktör (1) (1) (2) taşıtlar TÜRKİYE Diyarbakır Ş.Urfa Kaynak:TÜİK,2010l.

52 KAYNAKÇA TCMB (2010). İmalat Sanayi Kapasite Kullanım Oranları Aylık Toplu Sonuçları, TİM (2010a). Yıllık İhracat Rakamları, TİM (2010b). İller Bazında Rakamlar, TOBB (2010). Kurulan Kapanan Şirket İstatistikleri, TÜİK (2010a). Seçilmiş Sürdürülebilir Kalkınma Göstergeleri , TÜİK Haber Bülteni,Sayı:169, TÜİK (2010b). Üretici Fiyatları Endeksi Eylül/ 2010, TÜİK Haber Bülteni,Sayı:173, TÜİK (2010c). Tüketici Fiyatları Endeksi Eylül/2010, TÜİK Haber Bülteni,Sayı:172, TÜİK (2010d). Hanehalkı İşgücü Araştırması 2010 Temmuz Dönemi Sonuçları (Haziran, Temmuz, Ağustos 2010), TÜİK Haber Bülteni,Sayı:178, TÜİK (2010e). Sanayi Üretim Endeksi Ağustos 2010, TÜİK Haber Bülteni,Sayı:175, TÜİK (2010f). İşgücü Maliyeti Endeksi 2010 Yılı II.Dönem, TÜİK Haber Bülteni,Sayı:174, TÜİK (2010g). Doğum İstatistikleri,2009, TÜİK Haber Bülteni,Sayı:183, TÜİK (2010h). Tüketici Güven Endeksi Eylül /2010, TÜİK Haber Bülteni,Sayı:180, TÜİK (2010ı). Dış Ticaret Endeksleri Ağustos/2010, TÜİK Haber Bülteni,Sayı:176, TÜİK (2010i). Dış Ticaret İstatistikleri Ağustos/2010, TÜİK Haber Bülteni,Sayı:170, TÜİK (2010j). Tüketici Fiyatları Endeksi Eylül/ 2010, TÜİK Haber Bülteni,Sayı:172, TÜİK (2010k). Doğum İstatistikleri,2009, TÜİK Haber Bülteni,Sayı:183, TÜİK (2010l). Motorlu Kara Taşıtları İstatistikleri Ağustos /2010, TÜİK Haber Bülteni,Sayı:182,

53 KARACADAĞ KALKINMA AJANSI