NİSAN 2014 DÖNEMİ 4. DENEME SINAVI TEMEL BİLİMLER TESTİ SORU VE AÇIKLAMALARI

Transkript

1 NİSAN 2014 DÖNEMİ 4. DENEME SINAVI TEMEL BİLİMLER TESTİ SORU VE AÇIKLAMALARI Bu testte sırasıyla Anatomi, Fizyoloji - Histoloji - Embriyoloji, Biyokimya, Mikrobiyoloji, Patoloji, Farmakoloji soruları ve açıklamaları bulunmaktadır. 1. Aşağıdakilerden hangisi fossa pterygopalatina ya açılmaz? A) Fissura orbitalis superior B) Fissura pterygomaxillaris C) Foramen rotundum D) Foramen sphenopalatinum E) Fissura orbitalis inferior Doğru cevap: (A) Fissura orbitalis superior Fissura orbitalis superior; orbita ile fossa cranii media yı birleştiren açıklıktır. FOSSA PTERYGOPALATINA Foramen rotundum aracılığıyla fossa cranii media, Foramen sphenopalatinum aracılığıyla cavitas nasi, Foramen palatinum majus ve minora lar aracılığıyla ağız boşluğu, Fissura orbitalis inferior aracılığıyla orbita, Fissura pterygomaxillaris aracılığıyla fossa infratemporalis ile bağlantılıdır. 2. Dens axis in fovea dentis ten uzaklaşmasını önleyen bağ aşağıdakilerden hangisidir? A) Ligamentum apicis dentis B) Ligamenta alaria C) Ligamentum nuchae D) Ligamentum transversum atlantis E) Membrana tectoria Doğru cevap: (D) Ligamentum transversum atlantis Dens axis i fovea dentis te tutan bağ, ligamentum transversum atlantis tir. Ligamentum transversum atlantis: Dens axis i pozisyonunda tutan ligamenttir. Atlas ın massa lateralis leri arasında uzanır. Ligamentin üst kenarından oksipital kemiğin baziler parçasına uzanan demete fasciculus longitudinalis superior, ligamentin alt kenarından axis in gövdesinin arka yüzüne uzanan demete fasciculus longitudinalis inferior denir. Bu demetler ve ligament birlikte haç şeklinde bir görünüm oluşturur ve bu görünümünden dolayı ligamentum cruciforme atlantis denir. Ligamentum apicis dentis: Notokord un üst ucunun kalıntısıdır. Dens axis ile oksipital kemik arasında uzanır. Ligamenta alaria: Dens axis in yanlarından condylus occipitalis lerin medial kenarına uzanan bir çift ligamenttir. Başın aşırı rotasyonunu kısıtlar. Ligamentum nuchae: C7 nin processus spinosus undan, protuberentia occipitalis externa ya uzanır. Processus spinosus ların uçlarını birleştiren ligamentum supraspinale nin bu seviyede karşılığıdır. Başın dik tutulmasına yardım eder ve başın aşırı fleksiyonunu önler. Membrana tectoria: Vertebraların ve disklerin arka yüzlerini örten ligamentum longitudinale posterius un axis ten sonra yukarı doğru devamıdır. Oksipital kemiğin baziler parçasına tutunur ve burada dura mater ile karışır. 3. Aşağıdaki kaslardan hangisi kola fleksiyon ve addüksiyon yaptırır? A) Musculus latissimus dorsi B) Musculus pectoralis minor C) Musculus teres major D) Musculus subscapularis E) Musculus coracobrachialis Doğru cevap: (E) Musculus coracobrachialis Kola fleksiyon ve addüksiyon yaptıran kas, musculus coracobrachialis tir. Musculus coracobrachialis: Scapula daki processus coracoideus tan başlar, humerus gövdesinde sonlanır. Kola fleksiyon ve addüksiyon yaptırır. Siniri nervus musculocutaneus tur. Nervus musculocutaneus, seyri sırasında bu kası deler. Musculus latissimus dorsi: Vücudun en geniş kasıdır. Humerus taki sulcus intertubercularis in tabanında sonlanır. Pelvis e tutunup, üst ekstremiteye hareket yaptıran tek kastır. Hem derin inspiryumda, hem de kuvvetli ekspiryumda çalışır. Kola addüksiyon, iç rotasyon ve ekstensiyon yaptırır. Kolun en güçlü adduktor kasıdır. Nervus thoracodorsalis tarafından uyarılır. Musculus pectoralis minor: Processus coracoideus ta sonlanan tek kastır. Humerus a tutunmadığı için kola hareket yaptırmaz. Scapula yı stabilize eder. Omzu öne (protraksiyon) ve aşağıya (depresyon) çeker. Derin inspiryumda aktiftir. Nervus pectoralis medialis tarafından uyarılır. Musculus pectoralis minor, axilla daki oluşumlar (özellikle arteria axillaris ve plexus brachialis in fasikülüsleri) için önemli bir anatomik ve cerrahi işarettir. Bu yapılar, musculus pectoralis minor un arkasından geçer. Musculus teres major ve musculus subscapularis kola addüksiyon ve iç rotasyon yaptırır. Her ikisinin de siniri nervus subscapularis tir. Musculus subscapularis tuberculum minus ta, musculus teres major ise crista tuberculi minoris te sonlanır.

2 4. Aşağıdaki kas gruplarından hangisi trigonum caroticum u sınırlar? A) Musculus sternocleidomastoideus, musculus digastricus un arka karnı ve musculus omohyoideus un üst karnı B) Musculus sternocleidomastoideus, musculus digastricus un ön karnı ve musculus omohyoideus un üst karnı C) Musculus sternocleidomastoideus, musculus digastricus un arka karnı ve musculus omohyoideus un alt karnı D) Musculus sternohyoideus, musculus digastricus un arka karnı ve musculus omohyoideus un üst karnı E) Os hyoideum, musculus sternocleidomastoideus ve musculus omohyoideus un alt karnı Doğru cevap: (A) Musculus sternocleidomastoideus, musculus digastricus un arka karnı ve musculus omohyoideus un üst karnı Trigonum caroticum, boyun ön üçgenlerinden biridir. Sınırlarını; yukarıda musculus stylohyoideus ile musculus digastricus un venter posterior u, altta musculus omohyoideus un venter superior u, arkada musculus sternocleidomastoideus yapar. Trigonum caroticum da bulunan önemli yapılar; arteria carotis communis, arteria carotis externa, arteria carotis interna, vena jugularis interna, nervus vagus ve nervus hypoglossus tur. 5. Aşağıdaki kaslardan hangisi ele hareket yaptırmaz? A) Musculus brachioradialis B) Musculus palmaris longus C) Musculus extensor carpi radialis longus D) Musculus flexor carpi ulnaris E) Musculus flexor carpi radialis Doğru cevap: (A) Musculus brachioradialis Musculus brachioradialis, ele hareket yaptırmaz. ELE HAREKET YAPTIRAN KASLAR ELE FLEKSİYON YAPTIRAN ESAS Musculus flexor carpi ulnaris Musculus flexor carpi radialis Musculus palmaris longus Parmakların fleksör kasları olan musculus flexor digitorum superficialis, musculus flexor digitorum profundus, musculus abductor pollicis longus ve musculus flexor pollicis longus elin fleksiyon hareketine yardımcı kaslardır. ELE EKSTENSİYON YAPTIRAN ESAS KASLAR: Musculus extensor carpi ulnaris Musculus extensor carpi radialis longus Musculus extensor carpi radialis Parmakların ekstensör kasları olan musculus extensor digitorum, musculus extensor digiti minimi, musculus extensor pollicis longus ve musculus extensor indicis elin ekstensiyon hareketine yardımcı kaslardır. ELE ADDÜKSİYON (ULNAR DEVİASYON) YAPTIRAN KASLAR: Musculus flexor carpi ulnaris Musculus extensor carpi ulnaris ELE ABDÜKSİYON (RADIAL DEVİASYON) YAPTIRAN Musculus flexor carpi radialis Musculus extensor carpi radialis longus Musculus extensor carpi radialis brevis Abdüksiyon hareketine musculus extensor pollicis longus, musculus extensor pollicis brevis ve musculus abductor pollicis longus yardım eder. 6. Nervus fibularis superficialis, aşağıdaki kaslardan hangisinin motor siniri dir? A) Musculus flexor hallucis longus B) Musculus fibularis tertius C) Musculus tibialis posterior D) Musculus tibialis anterior E) Musculus fibularis longus Doğru cevap: (E) Musculus fibularis longus Nervus fibularis (peroneus) superficialis, musculus fibularis (peroneus) longus un motor siniridir. Musculus (fibularis) peroneus longus, bacağın yan tarafında bulunan kaslardandır ve siniri nervus fibularis (peroneus) superficialis tir. Nervus ischiadicus un uç dallarından biri olan nervus fibularis (peroneus) communis, collum fibulae yi dolandıktan sonra bacağın dış taraf kaslarını uyaran nervus fibularis superficialis ve bacağın ön taraf kaslarını uyaran nervus fibularis profundus denilen iki dala ayrılır. Nervus ischiadicus un diğer uç dalı olan nervus tibialis ise bacak arka taraf kaslarının siniridir. 7. Aşağıdaki venlerden hangisi doğrudan vena brachiocephalica ya açılır? A) Vena jugularis anterior B) Vena jugularis externa C) Vena facialis D) Vena lingualis E) Vena thyroidea inferior Doğru cevap: (E) Vena thyroidea inferior 4

3 Vena thyroidea inferior lar, kendi tarafındaki vena brachiocephalica ya açılır. Venae thyroideae superiores, venae thyroideae mediae, vena facialis ve vena lingualis, vena jugularis interna ya açılır. Vena jugularis anterior, vena jugularis externa (bazen vena subclavia) ya, vena jugularis externa da vena subclavia ya Arteria lingualis Arteria facialis: Seyri sırasında musculus buccinator ile musculus levator anguli oris in üzerinden, diğer mimik kasların altından geçer. Mandibula nın alt kenarından pulsasyonu alınabilir. Arteria pharyngea ascendens Arteria occipitalis Arteria auricularis posterior ARTERIA INFRAORBITALIS Arteria maxillaris in dalıdır. Fissura orbitalis inferior dan geçip, orbita ya gelir. Orbita tabanında (maksiller kemik) bulunan, sulcus infraorbitalis ve canalis infraorbitalis te seyreder. Maxilla daki foramen infraorbitale den dışarı çıkar. 9. Larynx te, plica vestibularis ile plica vocalis arasında kalan bölüme verilen isim aşağıdakilerden hangisidir? A) Aditus laryngis B) Vestibulum laryngis C) Ventriculus laryngis D) Cavitas infraglottica E) Recessus piriformis Doğru cevap: (C) Ventriculus laryngis Şekil (Soru 7): Boyun bölgesinin venleri (Gl.; Glandula, For.; Foramen, V.; Vena, Vv.; Venae) Plica vestibularis ile plica vocalis arasında kalan bölüme ventriculus laryngis denir. LARİNKS BOŞLUĞU 8. Aşağıdakilerden hangisi arteria carotis externa nın dallarından biri değildir? A) Arteria temporalis superficialis B) Arteria facialis C) Arteria maxillaris D) Arteria pharyngea ascendens E) Arteria infraorbitalis Doğru cevap: (E) Arteria infraorbitalis Arteria infraorbitalis, arteria maxillaris in dalıdır. ARTERIA CAROTIS EXTERNA Baş ve yüzü besleyen esas arterdir. Seyri sırasında trigonum caroticum ve trigonum submandibulare den geçer. Glandula parotidea içinde arteria maxillaris ve arteria temporalis superficialis denilen iki uç dala ayrılır. Arteria carotis externa yı ve dallarının çoğunu, dıştan nervus hypoglossus çaprazlar. ARTERIA CAROTIS EXTERNA NIN DALLARI: Arteria thyroidea superior: Arterin ilk yan dalıdır. Nervus laryngeus superior un ramus externus u ile birlikte seyreder. Larinksi besleyen arteria laryngea superior isimli dalı, nervus laryngeus superior un ramus internus u ile birlikte membrana thyrohyoidea yı deler. Aditus laryngis ten, cartilago cricoidea nın alt kenarına veya trachea nın başlangıcına kadar uzanan boşluktur. Boşlukta, plica vestibularis ler ile plica vocalis ler bulunur. Plica vestibularis ler arasında kalan yarık şeklindeki aralığa rima vestibuli, plica vocalis ler arasındaki aralığa da rima glottidis (glottis, mizmar aralığı) adı verilir. Rima glottidis, larinks boşluğunun en dar yeridir. Aditus laryngis: Larinks boşluğunun, pharynx in arkasında kalan üst bölümüdür. Önden epiglottis in üst kenarı, arkadan aritenoid kıkırdaklar arasında uzanan transvers mukoza plikası ve yanlardan plica aryepiglottica lar ile sınırlanır. Aditus laryngis ile plica vestibularis ler arasında kalan bölüme vestibulum laryngis denir. Ventriculus laryngis: Larinks boşluğunun, rima vestibuli ile rima glottidis arasında kalan orta parçası, en küçük bölümüdür. Her iki tarafta, plica vestibularis ile plica vocalis arasında kalan açıklığa ventriculus laryngis (sinus laryngis) adı verilir. Ventriculus laryngis i dıştan musculus thyroarytenoideus örter. Cavitas infraglottica: Plica vocalis ler ile cartilago cricoidea nın alt kenarı arasında kalan bölümdür. Trachea nın boşluğu ile devam eder. 5

4 10. Safra kesesi, aşağıda verilen karaciğer lob çiftlerinden hangilerinin arasında oturur? A) Lobus quadratus-lobus sinister B) Lobus quadratus-lobus caudatus C) Lobus dexter-lobus quadratus D) Lobus caudatus-lobus dexter E) Lobus caudatus-lobus sinister Doğru cevap: (C) Lobus dexter-lobus quadratus Safra kesesi (vesica biliaris, vesica fellea), lobus dexter ile lobus quadratus arasında, fossa vesicae biliaris (fossa vesicae felleae) denilen çukurunda oturur. KARACİĞER Visseral yüzün orta bölümünde bulunan porta hepatis in sol tarafında; birisi önde, diğeri arkada iki yarık bulunur. Lobus caudatus ile lobus hepatis sinister arasındakine fissura ligamenti venosi denir. Buraya ligamentum venosum oturur. Lobus quadratus ile lobus hepatis sinister arasındakine fissura ligamenti teretis hepatis denir ve burada ligamentum teres hepatis yer alır. Porta hepatis in sağ tarafında bulunan iki alandan, öndekine fossa vesicae biliaris denir ve burada vesica biliaris oturur. Arkadakine sulcus venae cavae adı verilir ve burada vena cava inferior yer alır. Lobus caudatus; sulcus venae cavae ile fissura ligamenti venosi arasında, lobus quadratus ise fossa vesicae biliaris ile fissura ligamenti teretis hepatis arasındadır. 11. Aşağıdaki efferent yollardan hangisi çapraz yapmaz? A) Tractus tectospinalis B) Tractus vestibulospinalis lateralis C) Tractus corticospinalis lateralis D) Tractus rubrospinalis E) Tractus hypothalamospinalis Doğru cevap: (B) Tractus vestibulospinalis lateralis Tractus vestibulospinalis lateralis, ipsilateral seyreden (çapraz yapmayan) efferent yoldur. Tractus vestibulospinalis lateralis, beyin sapındaki vestibüler çekirdeklerden biri olan nucleus vestibularis lateralis ten başlar. Tüm medulla spinalis boyunca ipsilateral olarak funiculus anterior da aşağıya doğru seyreder. Ekstensör kasların motor nöronlarını fasilite, fleksör kasların motor nöronlarını inhibe eder. Vücut pozisyonunda ani olarak meydana gelen değişikliklere (düşme gibi) karşı çabuk hareketlerin oluşmasını sağlar. Yer çekimine karşı olan kaslarýn esas kontrol edici yoludur. Ayaktayken postürün devamlılığı için ekstensör motor nöronları eksite eder. Tractus vestibulospinalis lateralis, başlıca gövde ve ekstremitelerin proksimal kasları üzerinde etkilidir. Bu nedenle duruş ve dengede çok önemlidir. Vestibulospinal yolların lezyonlarında hastalarda denge bozukluğu olur. Tractus corticospinalis: En büyük efferent yoldur. İstemli, beceri gerektiren hareketlerin yapılmasından sorumludur. Bu yolu oluşturan liflerin yaklaşık %90 ı medulla oblongata nın alt ucunda (ya da spinomedüller birleşme yakınında), orta hatta çapraz yapar ve karşı tarafa geçer. Bu çapraza decussatio pyramidum denir. Çapraz yapıp karşı tarafa geçen lifler, tractus corticospinalis lateralis adı ile funiculus lateralis te S4 seviyesine kadar iner. Tractus corticospinalis içindeki çapraz yapmadan aynı tarafta devam eden lifler tractus corticospinalis anterior u oluşturur. Medulla spinalis te funiculus anterior da seyreden bu aksonlar, kendileri ile ilgili segment seviyesinde commissura alba anterior da çapraz yapar. Tractus tectospinalis: Colliculus superior dan çıkan lifler, hemen decussatio tegmentalis posterior (Meynert çaprazı) denilen çaprazı yapar. Karşı tarafa geçen lifler, funiculus anterior da seyrederek üst servikal spinal segmentlerde sonlanır. Ani vizüel, oditör ve somatik uyarılarda, baş ve boynun uyarı kaynağına doğru olan refleks hareketlerinden sorumludur (spinovizüel refleks). Baş ve boyun bir tarafa çevrildiğinde gözler de o taraf yönelir. Gözlerin hareketini, colliculus superior dan ekstraoküler göz kaslarını uyaran kranyal sinirlerin motor çekirdeklerine giden tractus tectobulbaris sağlar. Şekil (Soru 10): Karaciğerin visseral yüzü ve porta hepatis (LS: Lobus hepatis sinister; LD: Lobus hepatis dexter, Lig.; Ligamentum, A.; Arteria, V.; Vena) 6

5 Tractus rubrospinalis: Mesencephalon da bulunan nucleus ruber den başlar. Çekirdekten çıkan lifler, hemen çapraz yapıp karşı tarafa geçer. Bu çapraza decussatio tegmentalis anterior (Forel çaprazı) adı verilir. Funiculus lateralis te aşağıya doğru seyreder. Karşı taraf fleksör kasların motor nöronlarını fasilite, ekstensör kasların motor nöronlarını ise inhibe eder. Fleksör kas gruplarındaki tonusun kontrolü ile ilgilidir. Tractus hypothalamospinalis: Hypothalamus un başta paraventriküler çekirdeği olmak üzere çeşitli çekirdeklerinden başlayan lifler, ipsilateral seyrederek beyin sapındaki parasempatik çekirdeklerdeki nöronlar ile medulla spinalis te bulunan sempatik ve parasempatik çekirdeklerdeki nöronlarla sinaps yapar. Kan basıncı, kalp atımı, solunum oranı ve terleme gibi otonom fonksiyonları düzenler. Bu yolun sempatik bölümünün T1 ya da yukarısında lezyona uğraması, Horner sendromuna neden olur. 12. Nervus vagus un içinde aşağıdaki lif tiplerinden hangisi bulunmaz? A) Genel visseral efferent B) Özel visseral efferent C) Özel somatik afferent D) Özel visseral afferent E) Genel somatik afferent Doğru cevap: (C) Özel somatik afferent Diğer kranyal sinirlere göre daha geniş dağılımı olan nervus vagus; genel visseral efferent (GVE), özel visseral efferent (ÖVE), genel visseral afferent (GVA), özel visseral afferent (ÖVA) ve genel somatik afferent (GSA) lifler içerir. Özel somatik afferent (ÖSA) lif, sadece nervus opticus ve nervus vestibulocochlearis te bulunur. 13. Arteria basilaris in içinde yer aldığı sisterna aşağıdakilerden hangisidir? A) Cisterna pontis B) Cisterna quadrigeminalis C) Cisterna interpeduncularis D) Cisterna fossae lateralis cerebri E) Cisterna cerebellomedullaris Doğru cevap: (A) Cisterna pontis CISTERNAE SUBARACHNOIDEAE Bazı bölgelerde arachnoidea mater ile pia mater ayrılarak, cisternae subarachnoideae denilen geniş subaraknoidal boşlukları oluşturur. Cisterna cerebellomedullaris (cisterna magna): En büyük sisternadır. Cerebellum ile bulbus arasındadır. BOS, dördüncü ventrikülden apertura mediana (foramen Magendie) aracılığıyla bu sisternaya gelir. Aşağıda, medulla spinalis in subaraknoidal boşluğu ile devam eder. İnfantlarda ve çocuklarda BOS alımında kullanılır. Cisterna interpeduncularis: Dorsum sellae ile pedunculus cerebri ler arasındadır. Willis halkası (circulus arteriosus cerebri) bu sisterna içindedir. Cisterna quadrigeminalis (cisterna superior): Mesencephalon un arkasındadır. İçinde vena magna cerebri (Galen veni), epifiz bezi ve arteria cerebri posterior lar bulunur. Cisterna pontis: İçinde arteria basilaris bulunur. Cisterna fossae lateralis cerebri: Arteria cerebri media yı içerir. Cisterna ambiens: Mesencephalon un yan taraflarındadır. (bazı kaynaklarda hatalı olarak cisterna superior ile aynı kabul edilmektedir.) Cisterna lumbalis: L1-L2 arası diskus ile S2 vertebra arasındadır. İçinde; cauda equina, BOS ve filum terminale (pars pialis) vardır. 14. Aşağıdaki kortikal alanlardan hangisi gyrus frontalis inferior dadır? A) Broca alanı B) Primer somatik duyu alanı C) Primer motor alan D) Primer tat merkezi E) Wernicke alanı Doğru cevap: (A) Broca alanı Motor konuşma alanı (Broca alanı): Brodmann ın 44 ve 45 numaralı alanlarıdır. Gyrus frontalis inferior daki pars triangularis (45) ve buraya komşu pars opercularis te (44) lokalizedir. Dominant (genellikle sol) hemisferdedir. Bu alan; larinks, yumuşak damak, dil, ağız ve respiratuvar kasların bulunduğu primer motor alan bölümüne komşudur ve bu alanlarla olan bağlantıları ile kelimelerin şekillenmesini sağlar. Motor konuşma alanı, fasciculus arcuatus denilen bir assosiasyon yol ile Wernicke alanıyla bağlantılıdır. Primer motor alan: Brodmann ın 4 numaralı alanıdır. Frontal lobda, sulcus centralis in hemen önünde yer alan gyrus precentralis tedir. Beceri gerektiren, istemli hareketlerin başlatılmasında rolü vardır. Bu alanda bulunan kortikal hücrelerin uzantıları, tractus corticospinalis ve tractus corticonuclearis i oluşturur. Primer somatik duyu alanı: Paryetal lobda, gyrus postcentralis ve lobulus paracentralis in arka parçasında lokalizedir. Brodmann ın 3, 1, 2 numaralı alanlarıdır. Primer tat alanı: Gyrus postcentralis in alt ucunda, paryetal operkulum da lokalizedir; 43 numaralı Brodmann alanıdır. Oditör assosiasyon alanı (Wernicke nin duysal konuşma alanı): Dominant hemisferde, gyrus temporalis superior daki 22 numaralı Brodmann alanıdır. 15. Hatalı kıvrılmış ya da virüs tarafından kodlanmış proteinlerin, yıkım için proteazomlara aktarılmasını sağlayan protein aşağıdakilerden hangisidir? A) Klatrin B) Kuinin C) Ubikuitin D) Treonin E) Telomer Doğru cevap: (C) Ubikuitin 7

6 PROTEAZOM Merkezi bölümlerinde ATPaz ve ubikuitin denilen, protein tanıyan bir parça bulunur. Ubikuitin molekülü, hatalı kıvrılmış ya da virüs tarafından kodlanmış proteinlerin, yıkım için proteazomlara aktarılmasını sağlar. Proteazomlar hücrede ihtiyaç duyulmayan proteinleri uzaklaştırırlar ve spesifik bir proteinin belirli zamandaki aktivitesinin kısıtlanmasını önlemede çok yararlıdırlar. Proteazom veya hücrenin protein kontrolünü yapan mekanizmalarda bozulma o hücrede aşırı protein birikimine neden olur. Beyinde bu olay direkt beyin fonksiyonlarını etkiler ve nörodejenerasyon yapar. Alzheimer hastalığı ve Huntington hastalığı bu şekildeki protein agregatlarla oluşan nörolojik hastalıklardır. 16. Salgılanan maddeyle birlikte bir miktar sitoplazmanın da atıldığı salgılama tipi aşağıdakilerden hangisidir? A) Ekrin B) Apokrin C) Holokrin D) Merokrin E) Nörokrin Doğru cevap: (B) Apokrin Egzositozla sadece salgılanacak madde atılıyorsa bu, ekrin-merokrin tipte salgıdır. Salgıyla birlikte bir miktar sitoplazma da atılıyorsa bu, apokrin tipte salgıdır. Tüm hücre dejenere olarak salgılanıyorsa bu, holokrin tipte salgıdır. 17. Aşağıdaki hormonlardan hangisinin sentezi Sertoli hücresinde gerçekleşmez? A) Relaksin B) Anti-Müllerian hormon C) Androjen bağlayıcı protein D) İnhibin A E) İnhibin B Doğru cevap: (A) Relaksin Sertoli hücresi bilgimizi ölçen bir soru. Sertoli hücrelerinin çeşitli işlevleri vardır: Gelişmekte olan spermatozoonların desteklenmesi, korunması ve beslenmesinin düzenlenmesi Fagositoz Sekresyon Androjen-bağlayıcı protein üretimi İnhibin protein üretimi Anti-Müllerian hormon üretimi Kan-testis bariyerine katılım RELAKSİN: Ovaryum korpus luteumu ve plasentadan salınır. Relaksin, simfizis pubis ligamentlerini gevşetir. Ancak bu etki gebe kadında çok zayıf ya da hiç görülmemektedir. Gerçekte, pelvis ligamentlerinin gevşemesi, östrojenlerin etkisi altında olmaktadır. Bunun yanında, relaksin doğum sırasında serviksin yumuşamasını sağlamaktadır. Şekil (Soru 17): Spermatogenez 8

7 18. Primitif çizgi aşağıdaki yapılardan hangisinden gelişir? A) Epiblast tabakası B) Hipoblast tabakası C) Sitotrofoblastik hücre tabakası D) Sinsityotrofoblastik hücre tabakası E) Amniyoblast hücreleri Doğru cevap: (A) Epiblast tabakası Primitif çizgi oluşumunu sorgulayan bir Embriyoloji sorusu. Gelişimin 3. haftasında primitif çizgi, notokord ve üç germ yaprağı (endoderm, mezoderm ve ektoderm) gelişir. Üçüncü haftanın başlaması ile embriyonik döneme girilmiş olur. Üçüncü haftada embriyo, gastrulasyon adı verilen periyoda girer. Gastrulasyon iki tabakalı embriyonik diskin (hipoblast ve epiblast), trilaminar embriyonik disk denilen 3 germ tabakasının (ektoderm, mezoderm ve endoderm) oluşmasıdır. Gastrulasyon morfogenezin başlangıcıdır ve üçüncü haftada gerçekleşen en önemli olaydır. Gastrulasyon primitif çizginin oluşması ile başlar. Notokord ve üç germ tabakasının oluşması ile tamamlanır. Üçüncü haftanın başında, embriyonik diskin dorsal yüzünde, orta çizginin kaudalinde kalın, şişkin çizgisel bir bant gözlenir. Başlangıçta kısa olan ve gittikçe uzayan bu çizgiye primitif çizgi adı verilir. Bu çizgi epiblast hücrelerinin çoğalması ve embriyonik diskin orta bölgesine göçü ile oluşur. Primitif çizgi üzerindeki hücrelerin bu şekildeki hareketi ile primitif çizgi üzerinde primitif yarık oluşur. Primitif düğüm üzerindeki hücrelerin aynı hareketi ile de primitif çukur oluşur. Primitif düğümden epiblast hücrelerinin göçü ile notokord oluşur. Yani epiblast hücreleri gastrulasyon olayı ile embriyonun üç germ tabakasının gelişimine ve sonuçta tüm doku ve organların primordiumunun oluşumuna öncülük ederler. Epiblast hücreleri tipik epitelyal hücrelerdir. Belirgin apikal ve bazal yüzleri vardır. Bir bazal lamina üzerine oturmuşlardır. Primitif çizginin içine doğru göç etmeye başladıklarında bu hücreler uzar, bazal laminalarını kaybeder ve özel bir morfoloji kazanırlar ki buna şişe hücresi adı verilir. 19. Aşağıdakilerden hangisinin embriyonik artığı kordoma gelişimine neden olur? A) Epiblast B) Hipoblast C) Sitotrofoblast D) Notokord E) Primitif çizgi Doğru cevap: (D) Notokord Notokord bilgimizi ölçen bir Embriyoloji sorusu. NOTOKORD UZANTISI VE NOTOKORD Embriyonun primordiyal longitudinal eksenini belirleyen ve sertlik veren; kas, iskelet, intervertebral disk ve merkezi sinir sisteminin gelişimi için gerekli sinyallerin oluşumunu sağlayan bir embriyonik yapıdır. Notokord erken dönemdeki embriyoda primer uyaran olarak görev yapar. Gelişmekte olan notokord üstünde uzanan embriyonik ektodermin kalınlaşmasını ve merkezi sinir sisteminin (MSS) primordiyumu olan nöral plağın oluşumunu uyarır. Primitif çizgi bölgesinden çıkan Shh sinyalleri notokordal öncül hücreleri, notokordu oluşturmak üzere uyarır. Notokord dokusunun geride kalan artıklarından hem benign hem de malign tümörler (kordomalar) gelişebilir. Kordomaların yaklaşık üçte biri kranyumun tabanında oluşur ve nazofarenkse doğru uzanır. Kordomalar yavaş büyür ve malign formları kemiğe infiltre olur. 20. Kemik iliğinde bulunan en büyük hücre aşağıdakilerden hangisidir? A) Megakaryosit B) Megakaryoblast C) Monoblast D) Miyeloblast E) Proeritroblast Doğru cevap: (A) Megakaryosit Kemik iliğindeki kök hücre bilgimizin sorgulandığı bir Histoloji sorusudur. TROMBOSİTLERİN FİZİKSEL VE KİMYASAL KARAKTERİSTİKLERİ Trombositler yuvarlak ya da oval disklerdir. Nükleusları yoktur. Kemik iliğinde megakaryoblast megakaryosit trombosit şeklinde oluşurlar. Megakaryoblast kemik iliği kök hücresidir. Megakaryosit kemik iliğindeki en büyük hücredir. Trombositlerin esas yıkım yeri dalaktır. Megakaryositler kanda özellikle pulmoner kapillerlerden geçmeye çalışırken parçalanarak trombositleri oluştururlar. 21. İntrauterin ilk üç haftada megaloblastik eritropoezin gerçekleştiği doku aşağıdakilerden hangisidir? A) Karaciğer B) Vitellus kesesi C) Dalak D) Timus E) Kemik iliği Doğru cevap: (B) Vitellus kesesi İntrauterin dönemde kan yapımı evreleri ile ilgili bilgi düzeyimizi ölçen bir hematopoez sorusu 9

8 KAN YAPIMI 3 EVREDE GERÇEKLEŞİR: 1) Primordial (prehepatik) dönem: İlk üç hafta vitellüs kesesi (Yolk sac) mezoderminden gelişir. Bu dönemde yalnız eritrosit serisi oluşur. Çekirdekli iri hücrelerdir (megaloblastik eritropoez). 2) Hepatosplenotimik dönem: 2. ayda karaciğer ve dalak görev yapar. Tüm seriler oluşur. Bu dönemde dalakta kırmızı kan hücreleri, timusta lenfosit üretimi olur. 5. aydan itibaren karaciğerin hematopoetik fonksiyonu azalır. 3) Miyeloid (medüllolenfatik) dönem: 2-3. aydan itibaren klavikula kemikleşmeye ve içinde ilik oluşmaya başlar. 4. ayda kan yapımı diğer kemiklerde de başlar. Erişkinde kan hücresi yapımı kemik iliğinde devam eder. Kemik iliğinin kanser infiltrasyonu, miyelofibrozis gibi nedenlerle kan yapımını sürdürememesi durumunda karaciğer ve dalak tekrar kan yapımını üstlenir. Buna ekstramedüller hematopoez denir. ACTH LA BİRLİKTE MELANOSİT - STİMÜLE EDİCİ HORMON, LİPOTROPİN VE ENDORFİN SEKRESYONU Ön hipofizden ACTH salgılanırken aynı anda benzer kimyasal yapılara sahip başka birçok hormon salgılanır. Nedeni ACTH oluşturan RNA monekülünün başlangıçta oldukça büyük bir protein molekülünü (preprohormon POMC) oluşturmasıdır. Bu preprohormonun alt birimlerinden biri ACTH dır. Bu preprohormon ayrıca melanosit stimüle edici hormon (MSH), beta-lipotropin ve beta-endorfin içerir. POMC geni; ön hipofizin kortikotrop hücreleri, hipotalamusta arkuat çekirdekteki POMC nöronları, dermis hücreleri ve lenfoid doku gibi bazı dokularda aktif olarak eksprese edilir. Belli bir dokuda POMC kaynaklı ürünün tam olarak ne olacağı, o dokuda bulunan işlemci enzim tipine bağlıdır. Hipofizin kortikotrop hücrelerinde; prohormon konvertaz-1 (PC1) bulunduğu ama prohormon konvertaz-2 (PC2) bulunmadığı için peptidin üretimi sonucu N-terminal peptit, bağlantı peptidi (joining peptide), ACTH ve -lipotropin oluşur. Hipotalamusta; PC2 nin eksprese edilmesi α, β, γ - MSH ve β-endorfin yapımını sağlar, ACTH oluşmaz. 22. Erişkinde lökosit formülünde en az bulunan hücre aşağıdakilerden hangisidir? A) Nötrofil B) Lenfosit C) Monosit D) Bazofil E) Eozinofil Doğru cevap: (D) Bazofil Hematopoetik sistem ile ilgili klasik ve kolay bir Histoloji sorusu. Normal erişkinde lökosit formülü: Nötrofil : % Lenfosit : % Monosit : % 3-8 Eozinofil: % 1-3 Bazofil : % Proopiomelanokortin geni tarafından hipofizde prohormon konvertaz-1 işlemci enzimiyle yapılmayan aşağıdakilerden hangisidir? A) N-terminal peptit B) Bağlantı peptidi (joining peptide) C) ACTH D) β-lipotropin E) β-endorfin Doğru cevap: (E) β-endorfin Hipofiz ve hipotalamusta proopiomelanokortin (POMC) öncül molekülünden neler üretildiğini bilmemizi isteyen bir soru Eritrosit hücresinde iyon kanalı içeren integral membran proteini aşağıdakilerden hangisidir? A) Spektrin B) Ankirin C) Band 3 D) Glikoforin A E) Hemoglobin Doğru cevap: (D) Glikoforin A Eritrositin yapısını bilmemizi isteyen bir soru. ERİTROSİT Çekirdeği ve organelleri yoktur. Bikonkav diskler şeklindedir. Alyuvarların büyüklüğü 7 µm dir. Çapları 9 µm den büyük olan alyuvarlara makrosit denir. Çapları 6 µm den küçük olan alyuvarlara ise mikrosit denir. Farklı çapta bulunan eritrosit yüzdesi fazla olursa anizositoz denir. Eritrositlerin normal biçimlerini kaybetmesine poikilositoz adı verilir. %33 oranında hemoglobin içeren normal eritrosit için normokrom tanımı kullanılır. Oksijen taşıyıcı protein hemoglobindir. Eritrosit membranı kafes şeklindedir. Spektrin, ankirin, aktin ve band-4.1 eritrosite şeklini veren iskeleti oluştururlar. Hücre zarındaki spektrin, zarı hücre iskeletine bağlar. Ankirin, bu kafesi band-3 proteinlerine tutturur.

9 Bu ağ, hücre zarının esnekliğini de sağlar. İntegral membran proteinlerinin çoğu iyon kanalları içerir ve glikoforin A adını alır. Bu proteinlerin ekstrasellüler parçaları kan grubu ayrımındaki temel antijenik alanları içerir. 25. Midede enterokromaffin hücrelerden histamin salınımı için en güçlü uyaran aşağıdakilerden hangisidir? A) Gastrin B) Kolesistokinin C) Hidroklorik asit D) Sekretin E) Asetilkolin Doğru cevap: (A) Gastrin Midede histamin salınımı bilgimizi ölçen bir soru ASETİLKOLİN: MİDE SALGISININ SİNİRSEL VE HORMONAL DÜZENLENMESİ Midedeki salgı hücrelerinin tümünün salgısını artırır. Pepsinojen, HCl asit ve mukus salgısını uyarır. HİSTAMİN: Enterokromafin hücrelerden salgılanır. Histamin, komşuluk nedeniyle paryetal hücrelerle direkt temas halindedir. Paryetal hücreden HCl asit yapım ve salgı hızı, direkt olarak histamin miktarı ile ilişkilidir. Histamin salgısını en güçlü uyaran gastrin hormonudur. G hücrelerinden salgılanır. Bu hücreler midenin distal ucundaki pilor bezlerinde yerleşmişlerdir. Protein içeren besinler midenin antrumuna geldiğinde G hücresine etki ederek gastrin salgısını uyarırlar. Mide sıvıları gastrini hızla kromafin hücrelere taşırlar. Bu yolla histamin doğrudan derin gastrik bezler içine salgılanır. Histamin de hızlı bir şekilde HCl asit sekresyonunu uyarır. ASİT SALGISINI ARTIRANLAR: ü Gastrin ü Asetilkolin ü Histamin ASİT SALGISINI AZALTANLAR: ü Atropin ü H 2 reseptör blokerleri (Simetidin, Ranitidin, Famotidin) ü Somatostatin ü Prostaglandin ü Proton pompa inhibitörleri (Omeprazol, Lansoprazol) 26. Zorlu ekspirasyon sürecine katılan kas aşağıdakilerden hangisidir? A) Eksternal interkostal B) İnternal oblik C) Serratus anterior D) Sternokleidomastoid E) Skalen Doğru cevap: (B) İnternal oblik Solunum mekaniğinde görev alan temel kas yapılarını sorgulayan bir sorudur. Normal solunum sırasında görev alan temel kas, diyafragmadır. Egzersiz gibi durumlarda inspirasyonda diyafragmaya; skalen, sternokleidomastoid, serratus anterior ve eksternal interkostal kaslarda yardım ederler. Buna karşılık astım gibi durumlarda ya da zorlu egzersizlerde ekspirasyon durumunda da bazı yardımcı kaslar devreye girerler. Bunlar; rektus abdominisler, internal ve eksternal oblik karın kasları ve internal interkostal kaslardır. 27. Aşağıdaki bilgilerden hangisi visseral düz kasların özelliklerinden değildir? A) Uterus, gastrointestinal sistem ve üriner sistemde yaygın olarak bulunurlar. B) Spontan pace-maker potansiyelleri vardır. C) Sinirsel innervasyondan bağımsız olarak kasılabilirler. D) Gerilmeye kasılarak cevap verirler. E) Hücreler arasında yoğun zonula okludens bağlantıları vardır. Doğru cevap: (E) Hücreler arasında yoğun zonula okludens bağlantıları vardır. Düz kas yapısının temel özelliklerinin sorgulandığı bir sorudur. VİSSERAL DÜZ KASLAR En çok bulunan düz kas tipidir. Bağırsak, üreterler, mesane, uterus ve küçük arteriyol düz kasları bu tiptir. Hücreler arasında neksuslar (gap junction) vardır. Sinsityal bir yapı içerir. Sinirsel innervasyondan bağımsız olarak çalışabilirler. Düz kas membranı kalsiyumu sızdırabilir. Kararlı dinlenim zar potansiyelleri yoktur. Buna bağlı spontan pace-maker aktiviteleri vardır. Gerilen visseral düz kas, gerilmeye kasılarak cevap verir. Soğuk da kasılmayı artırır. 28. Kalpte atriyum kasılması sonucunda görülen venöz dalga paterni aşağıdakilerden hangisidir? A) a dalgası B) c dalgası C) x dalgası D) v dalgası E) y dalgası 11

10 Doğru cevap: (A) a dalgası Kardiyak siklusla ilişkili hacim-basınç değişikliklerini bilmemizi ölçen bir soru. a DALGASI: JUGULER VENÖZ DALGALAR Diyastol sonunda atriyum kasılması ile oluşur. c DALGASI: Ventrikül kasılması (izovolümetrik) fazında, trikuspit kapağın atriyuma bombeleşmesi sonucu oluşur. x DALGASI: Sistolle birlikte sağ atriyumun gevşemesi ve triküspit kapağın ventriküle doğru sarkması ile oluşur. v DALGASI: Ventrikül sistolü devam ederken, pasif sağ atriyum dolması ile oluşur. y DALGASI: Diyastolün başlaması ile birlikte, triküspit kapağın ani açılması ve atriyumdan ventriküle hızlı boşalma sonucu atriyum gevşemesi ile oluşur. 29. Postgangliyonik otonom sinir lifleri aşağıdaki sinir lifi tiplerinden hangi gruba aittir? A) A-alfa B) A-gama C) A-delta D) B lifi E) C lifi Doğru cevap: (E) C lifi Sinir lifi tiplerinin sınıflamasını, hangi tip lifin nerede bulunduğunu bilmeyi ölçen bir soru. Postgangliyonik otonom sinir lifleri C tipi liflerdendir. Preganglionik otonom sinir lifleri ise B tipi liftir. 30. Kokleanın yapısı ve işlevi ile ilgili aşağıdaki ifadelerden hangisi yanlıştır? A) Vestibüler ve medial skalalar Reissner zarı ile birbirinden ayrılır. B) Medial skala ile timpanik skala baziler zar ile birbirinden ayrılır. C) Tüy hücreleri içeren korti organı Reissner zarı yüzeyinde yerleşiktir. D) Korti organı işitmenin reseptör organıdır. E) Skala medyada endolenf vardır ve potasyumdan zengindir. Doğru cevap: (C) Tüy hücreleri içeren korti organı Reissner zarı yüzeyinde yerleşiktir. Koklea nın işlevsel anatomisini bilmemizi isteyen bir soru. KOKLEANIN İŞLEVSEL ANATOMİSİ Koklea kıvrılmış borulardan yapılmış bir sistem olup, yan yana yerleşmiş üç tüpten oluşur: 1) Skala vestibuli 2) Skala media (kohlear kanal) 3) Skala timpani Vestibüler ve medial skalalar Reissner zarı (vestibüler zar) ile ayrılırken, Medial skala ile timpanik skala baziler zar ile ayrılmışlardır. Baziler zarın yüzeyinde, elektromekanik duyarlı tüy hücreleri içeren korti organı yerleşmiştir. Korti organı baziler zardaki titreşimlere cevap olarak sinir uyarıları üreten reseptör organdır. Korti organındaki gerçek duysal reseptörler tüy hücreleridir. Tablo (Soru 29): Sinir lifi tipleri ve fonksiyonları Sinir tipi Çap (mikrometre) İleti hızı (m/s) Fonksiyon A Alfa (miyelinli) İskelet kasına motor innervasyon sağlar. - Grup Ia (miyelinli) Kas iğciğinden bilgi alır. - Grup Ib (miyelinli) Golgitendon organından bilgi alır. Beta (Grup II) 5-12 (miyelinli) Dokunma, basınç Gama 1-6 (miyelinli) 2-30 Kas iğciğine motor innervasyon sağlar. Delta (Grup III) 2-5 (miyelinli) 2-30 Hızlı ağrı, soğuk - sıcak, kaba dokunma B 3 (miyelinli) 3-15 Preganglionik otonom sinir lifleri C 0,5-1 (miyelinsiz) 0,5-2 Yavaş ağrı ve postganglionik otonom sinir lifleri, soğuk -sıcak, kaşınma 12

11 Şekil (Soru 30): Koklea 31. İnsanda yatar durumdayken denge organı olarak çalışan, vertikal harekete duyarlı olup asansörün aniden hızlanıp yavaşlamasını algılayan reseptör aşağıdakilerden hangisidir? 32. Aşağıdakilerden hangisi böbrekte süzücü zarın yapısına katılmaz? A) Glomerüler kapiller endoteli B) Bazal membran C) İntraglomerüler mezangial hücre D) Pedisel E) Podosit A) Lateral semisirküler kanal B) Süperior semisirküler kanal C) Vertikal semisirküler kanal D) Utrikulus E) Sakkulus Doğru cevap: (C) İntraglomerüler mezangial hücre Böbrek filtrasyon membranına katılan yapıları bilmemizi ölçen bir soru. Doğru cevap: (E) Sakkulus İç kulakta bulunan ve başın dengesini kontrol eden merkezlerin görevlerini bilmemizi ölçen bir soru. FİLTRASYON MEMBRANI YARIM DAİRE KANALLARI: GLOMERÜLER FİLTRASYON MEMBRANINI OLUŞTURAN YAPILAR: Başın açısal ivmelenmesini algılarlar. 1) Glomerüler kapiller endoteli Her vestibüler organda ön, arka ve yan (yatay) yarım daire kanalları denen üç yarım daire kanalı, uzayın üç düzlemini temsil etmek üzere birbiriyle dik açı oluşturacak şekilde yerleşmişlerdir. 2) Bazal membran 3) Bowman ın visseral epitel hücreleri (podosit) 4) Podositlerin ayaksı uzantıları (pedisel) Her yarım daire kanalının bir ucunda ampulla denen bir genişleme vardır. İntraglomerüler ve ekstraglomerüler mezangial hücreler filtrasyon membranına katılmazlar. Kanallar ve ampulla endolenf adı verilen visköz bir sıvıyla doludur. Glomerüler kapiller damar yumağı Bowman kapsülü olarak adlandırılan iki tabakalı bir kapsülle sarılmıştır. UTRİKULUS: Kapsülün iç tabakası visseral tabakadır ve glomerüler kapillerleri içine alır. Makula esas olarak alt yüzeyde yatay plandadır. Şahıs dik durduğu zaman yerçekiminin yönüne göre başın yönelimini tespit etmede rol oynar. Dış tabaka pariyetal tabakadır ve renal cisimciğin en dıştaki sınırını oluşturur. Yani horizontal harekete duyarlıdırlar. (Arabanın hızlanıp yavaşlamasını algılama) İki tabaka arasında, kapiller duvardan ve visseral tabakadan süzülen sıvının toplandığı idrar boşluğu bulunur. SAKKULUS: Bowman kapsülünün pariyetal yaprağı tek katlı yassı epitel hücreleriyle döşelidir. Makula dikey düzlemde yerleşmiştir. Bu nedenle, insan yatar durumdayken denge organı olarak çalışır. Bowman kapsülünün visseral yaprağını podositler oluşturur. Podositlerin ikincil uzantıları pedisel olarak adlandırılır. Yani vertikal harekete duyarlıdırlar. (Asansörün hızlanıp yavaşlamasını algılama.) 13

12 Şekil (Soru 32): Filtrasyon membranı Pediseller çok ince ve kapiller bazal laminayı çevreleyen oluşumlardır. Pedisellerin arasındaki boşluklar filtrasyon yarığı (slit) olarak adlandırılır. Selenosistein: Kendi trna sı olan, posttranslasyonel modifikasyonla üretilmeyen bir amino asittir. Selenyum taşır ve serin amino asitinden türetilir. 33. Elastine esneklik özelliği kazandıran, posttranslasyonel amino asit aşağıdakilerden hangisidir? A) γ-karboksiglutamat B) 3-Metilhistidin C) 4-Hidroksiprolin D) Desmozin E) Taurin Doğru cevap: (D) Desmozin Sorunun amacı; posttranslasyonel modifikasyonla sentezlenen amino asitlerin özeliklerinin hatırlanmasıdır. ÖNEMLİ FONKSİYONLARI OLAN POSTTRANSLASYONEL AMİNO ASİTLER 4-Hidroksiprolin, 4-hidroksilizin: Kollajen gibi fibröz proteinlerin yapısında yer alır. Hidroksiprolin tip I kollajen yapısında bol miktarda bulunur ve kemik yıkımının en eski belirteçlerinden biridir. -Karboksiglutamat: Faktör II, VII, IX, X, protein C ve protein S gibi K vitaminine bağımlı pıhtılaşma faktörlerinin aktivasyonunda ve fonksiyonu gereği Ca ++ ile bağlanan diğer proteinlerin örneğin kemik proteinlerinden osteokalsin yapısında yer alır. 3-Metilhistidin: Miyofibriler proteinler olan aktin ve miyozinin hücre içi yıkımı ile oluşur ve idrarla atılırlar. İdrarda artışı kas harabiyetinin göstergesidir. -N-metillizin: Karnitin sentezinde yer alır. Desmozin ve izodesmozin: Dört lizinin çapraz bağlarla tutunması ile meydana gelir ve elastinin esnekliğini sağlar. -Alanin: Pantotenik asit ve Koenzim A yapısında yer alır. Protein yapısına katılmaz. Taurin: Safra asitlerinin konjugasyonunda kullanılır. Sisteinden elde edilir. Protein yapısına katılmaz. -Aminobütirat (GABA): Glutamattan oluşan inhibitör etkili bir nörotransmitterdir Sitrik asit döngüsünde rol alan maddelerden hangisi yüksek enerjili bir bileşik olup substrat düzeyinde fosforilasyon ile GTP oluşumunda görev alır? A) Sitrat B) Fumarat C) Oksaloasetat D) Süksinil KoA E) Süksinat Doğru cevap: (D) Süksinil KoA Sorunun amacı; sitrik asit döngüsündeki substrat düzeyinde fosforilasyona uğrayan yüksek enerjili molekül olan süksinil KoA nın bilinmesidir. Krebs döngüsünde, alfa-ketoglutaratın süksinil KoA ya dönüşümü, alfa-ketoglutarat dehidrogenaz kompleksi ile katalizlenir. Süksinil KoA, ayrıca tek sayıda karbon atomu taşıyan yağ asitlerinden ve dallı zincirli amino asitlerin metabolizması sonucu meydana gelen propiyonil KoA dan oluşur. Süksinil KoA, glisin ile birleşerek HEM biyosentezinde kullanılır. Süksinat tiyokinaz (süksinil KoA sentetaz), süksinil KoA nın yüksek enerjili tiyoester bağını parçalar. Bu reaksiyon GDP nin GTP ye fosforillenmesi ile birliktedir. Bu olay substrat düzeyinde fosforilasyona bir örnektir. GTP nin enerji içeriği ATP ile aynıdır ve bu iki nükleotid, nükleozid difosfat kinaz reaksiyonu ile birbirine dönüşebilir. 35. Yağ asit sentezinde mitokondriyal asetil KoA ların karbonlarını sitoplazmaya, yıkımında ise açil birimlerini sitoplazmadan mitokondriye taşıyan taşıyıcılar aşağıdakilerden hangisinde doğru şekilde verilmiştir? A) Karnozin - Anserin B) Karnozin - Sitrat C) Asetil KoA - Süksinil KoA D) Karnitin - Anserin E) Sitrat - Karnitin Doğru cevap: (E) Sitrat - Karnitin Sorunun amacı yağ asidi sentezinde kullanılan, asetil KoA ları mitokondriden sitozole, yıkımda ise yağ asitlerini, sitoplazmadan mitokondriye götüren taşıyıcıların bilinmesidir.

13 Şekil (Soru 34): Sitrik asit siklusu Sentezde mitokondride bulunan asetil KoA nın koenzim A kısmı mitokondri membranından geçemez, sadece asetil kısmı sitrat şeklinde sitozole taşınır. Sitozole geçen sitrat, sitrat liyaz enzimi aracılığı ile ATP kullanarak koenzim A ile birleşir, böylece sitozolde okzaloasetat ve asetil KoA elde edilmiş olur. Doymuş yağ asitlerinin yıkımı -oksidasyon olarak bilinen ve temel olarak mitokondride gerçekleşen bir yoldur. Bu yol mitokondri matriksinde gerçekleştiği için yağ açil KoA mitokondri iç zarını geçmelidir. Mitokondri iç zarı koenzim A gibi büyük ve polar moleküllere geçirgen değildir. Bu yüzden açil gruplarını mitokondri iç zarından mitokondri matriksine taşıyan sistem karnitin mekiğidir. Önce bir açil grubu koenzim A dan karnitine, karnitin açil transferaz I tarafından transfer edilir ve açilkarnitin meydana gelir. Bu enzim, mitokondri dış membranında yerleşmiştir. Oluşan açilkarnitin, mitokondri iç zarından geçerek mitokondri matriksine ulaşır. Açilkarnitin mitokondri iç membranı iç yüzünde bulunan karnitin açil transferaz II tarafından başka bir koenzim A molekülüne transfer edilir. 36. Aşağıdakilerden hangisi bir aldoz şeker değildir? Doğru cevap: (A) Fruktoz Sorunun amacı; karbonhidratlardaki fonksiyonel gruplar olan aldehit ve keton grubu taşıyan monosakkaritlerin bilinmesidir. Monosakkaritlerin birçok sınıflama şekli vardır; örneğin karbon sayılarına ya da taşıdıkları fonksiyonel gruplara göre sınflama gibi. Aldehit grubu taşıyan karbonhidratlara aldoz (örneğin glukoz), keton grubu taşıyanlara ise ketoz (örneğin fruktoz) denir. Tablo (Soru 36): Monosakkaritlerin fonksiyonel gruplarına göre sınıflandırılmaları ALDOZLAR (aldehid grubu taşırlar) Glukoz Galaktoz Mannoz Riboz KETOZLAR (keton grubu taşırlar) Fruktoz Ribuloz Ksiloz A) Fruktoz B) Galaktoz C) Glukoz D) Mannoz E) Riboz 15

14 37. Hemoglobin yapısında hidrojen ve 2,3 bifosfogliseratın bağlanmasında görev alan, ayrıca fizyolojik ph da tamponlama yeteneği en yüksek olan amino asit aşağıdakilerden hangisidir? A) Lizin B) Histidin C) Arginin D) Glutamik asit E) Aspartik asit Doğru cevap: (B) Histidin Sorunun amacı, fizyolojik ph ta tamponlama özelliği en yüksek amino asit olan histidin amino asitinin önemli bazı özelliklerinin vurgulanmasıdır. Histidin: İmidazol halkası içeren, bazik bir amino asittir. Histidin, pka değeri ve izoelektrik ph değeri (pi) fizyolojik ph ya en yakın (7,59) değerde olan, aynı zamanda bulunduğu ortama ve iyonik çevreye göre yükünü en kolay değiştirebilen amino asittir. Bu özelliklerinden dolayı fizyolojik ph ya yakın bölgelerde tamponlama kapasitesi en fazla olan amino asittir. Histidin aynı zamanda hemoglobin yapısında fonksiyonel açıdan önemli işlevleri olan bir amino asittir. Örneğin hemoglobin periferik dokularda oksijeni bıraktıktan sonra deoksi hemoglobine dönüşür. Bu sırada hemoglobin yapısında yer alan histidin ortamdaki hidrojeni bağlar. Ayrıca hemoglobindeki histidin ve lizin kalıntılarına 2,3 bifosfogliserat bağlanır. Böylece hemoglobinin taut formu stabilize olur. Dokular ph azalması veya yüksek karbondioksit basıncına maruz kaldığında oksijenin hemoglobinden ayrılması kolaylaşır. Her iki halde de hemoglobinin oksijene ilgisi azalır ve eğri sağa kayar. Bu etkiye Bohr etkisi denir. Bohr etkisi hemoglobinin deoksi formunun hidrojen iyonlarına ilgisinin daha fazla olduğunu açıklar. Sonuç olarak hemoglobinin iki önemli görevi bulunur; dokuları oksijenlendirmek ve tamponlama sağlamak. Diğer amino asitlerden lizin ve arginin bazik, aspartık ve glutamik asitler ise asidik amino asitlerdir. 38. Spektrin ve ankirini kodlayan gende mutasyon sonucu oluşan membran hastalığı aşağıdakilerden hangisidir? A) Herediter sferositoz B) Kistik fibrozis C) Paroksismal nokturnal hemoglobinüri D) Akondroplazi E) Ailesel hiperkolesterolemi Doğru cevap: (A) Herediter sferositoz Sorunun amacı; membran hastalıklarından herediter sferositozun bilinmesidir. Spektrin ve ankirini kodlayan gende mutasyonla oluşan membran hastalığı herediter sferositozdur. Hücre zarındaki spektrin ve ankirin proteinlerinin yapısal hasarı sonucunda eritrositlerde yüzey hacim ilişkisi bozulur. Normal koşullarda esnek olan eritrosit zarı, hücrenin küre şeklini alması ile gerilmeye dayanıksız (zar kırılganlığı artar, ozmotik direnci azalır) hale gelir. Sferositik ve kırılgan hale gelen eritrositlerin dalak sinüzoidlerindeki asidik ve anoksik ortamda tutularak yıkılmaları ile hemolitik anemi tablosu ortaya çıkar. Tablo (Soru 38): Membran anormallikleri sonucu gelişen patolojiler Hastalık Akondroplazi Ailevi hiperkolesterolemi Kistik fibrozis Doğumsal uzun QT sendromu Herediter Sferositoz Metastaz Paroksismal Nokturnal Hemoglobinüri (PNH) Anormallik Fibroblast büyüme faktörü reseptör-3 ü kodlayan gende mutasyon LDL reseptörünü kodlayan gende mutasyonlar Klor taşıyıcı proteinini kodlayan gende mutasyonlar Kalpte iyon kanallarını kodlayan gende mutasyonlar Spektrin ve ankirini kodlayan gende mutasyonlar Zar glikoproteinleri ve glikolipidlerinin oligosakkarid yan zincirlerindeki anormallikler Eritrosit zarlarındaki GPI kancalarını kodlayan PİG-A genindeki mutasyonlar 39. Aşağıdakilerden hangisi osteoblastik bir göstergedir? A) Asit fosfataz B) C-terminal telopeptid C) Hidroksiprolin D) Piridinyum çapraz bağları E) N-terminal prokollajen I Doğru cevap: (E) N-terminal prokollajen I Sorunun amacı; osteolitik ve osteoblastik göstergelerin bilinmesidir. OSTEOLİTİK GÖSTERGELER: Asit fosfataz Telopeptidaz İdrar kalsiyumu İdrar hidroksiprolin İdrar hidroksilizin Glikozid-hidroksilizin C-terminal telopeptid (idrar-serum) Piridinyum çapraz bağları N-terminal telopeptid (Ntx) (idrar). Son üç bileşik hidroksiprolin düzeylerine göre daha değerli birer göstergedir. OSTEOBLASTİK GÖSTERGELER: Kemikte en fazla bulunan nonkollajen protein olan osteokalsin Total alkalen fosfataz ve bunun kemik izoenzimi C-terminal ve N-terminal prokollajen I 16

15 40. Aşağıdakilerden hangisi şilomikron molekülünün yapısında yer almaz? A) Serbest yağ asitleri B) Fosfolipidler C) Trigliserid D) Apo B-48 E) Kolesterol esterleri Doğru cevap: (A) Serbest yağ asitleri Sorunun amacı; diyetsel lipidlerin katabolizması sonucu bağırsakta oluşan şilomikronların içeriğinin bilinmesidir. Bağırsak mukoza hücrelerinde emilen lipitler yeniden esterleşme ve şilomikron oluşumunda rol alır. Yağ asitleri, yağ-açil KoA sentetaz (tiyokinaz) tarafından aktif formu olan yağ-açil KoA şekline dönüştürülür. Yağ asitleri aktive olurken bir ATP reaksiyona girerken ürün olarak AMP çıktığı için yaklaşık 2 ATP eşdeğeri iki adet fosfat bağı enerjisi gereklidir. Tiyokinaz enzimi, endoplazmik retikulum, peroksizom, mitokondri dış zarı ve mitokondri içinde bulunur. Bağırsak hücreleri tarafından emilmiş olan 2- monoaçilgliserol ler, yağ-açil-koa lar kullanı larak açiltransferazlar tarafından triaçilgliserollere dönüştürülür. Fosfolipitler ve kolesterolde benzer şekilde esterleşir. Yeniden esterleşme düz endoplazmik retikulumda meydana gelir. Yeni sentezlenen triaçilgliserol ve kolesterol esterleri oldukça hidrofobik olduklarından fosfolipitler, serbest kolesterol, yağda çözünen vitaminler ile birleşerek Apolipoprotein B-48 ile sarılır, nassent (olgunlaşmamış) şilomikron adı verilen μ çapında paketler oluştururlar. Şilomikron, yapısında ester şeklinde bağlı halde bol miktarda yağ asiti içermesine karşın, serbest yağ asitleri içermez. 41. Glukoz ve galaktozun emiliminde görev alan sodyummonosakkarit kotransport sisteminin spesifik inhibitörü olan madde aşağıdakilerden hangisidir? A) Sitokalazin B B) Florizin C) Tunikamisin D) Deoksinojirimisin E) Swainzonin Doğru cevap: (B) Florizin Sorunun amacı; galaktoz ve glukozun bağırsaktan emiliminde görev yapan sodyum-monosakkarit kotransport sisteminin inhibitörlerinin bilinmesidir. Duodenum ve üst jejunumda besinsel şekerlerin çoğu emilir. Glukozun bağırsak hücreleri tarafından alımı için insüline gerek yoktur. Şekerlerin değişik emilim mekanizmaları vardır. Örneğin galaktoz ve glukoz mukoza hücresi içine aktif transportla alınırken bu işlemi ileri derecede özgün bir protein (sodyum glukoz taşıyıcı-1 = SGLT-1) kompleksi olan Na + - monosakkarit kotransport sistemi sağlar. Fruktozun bağırsaklardan emilimi ise Na + - bağımsız kolaylaştırılmış diffüzyon ve glukoz taşıyıcı-5 (GLUT-5) ile olur. Monosakkaritlerin bağırsak hücrelerinden portal dolaşıma geçişte ise, glukoz taşıyıcı-2 (GLUT-2) görev alır. Na + - monosakkarit kotransport sistemi bitkisel bir glikozid olan florizin ve oubainle (Na/K ATPaz inhibitörü), Na + - bağımsız kolaylaştırılmış diffüzyon ise sitokalazin B ile inhibe edilmektedir. Tunikamisin glikoprotein sentezini engelleyen bir inhibitördür. Tunikamisin, dolikol fosfata oligosakkaritlerin bağlanmasını engelleyerek N-glikozid oluşumunu bozar. Deoksinojirimisin, glikozidazı inhibe ederek glikoprotein sentezini bozar. Swainzonin; mannozidazı inhibe ederek glikoprotein sentezini bozar. Şekil (Soru 40): Şilomikron sentezi 17

16 42. Niasin ile ilgili aşağıdaki ifadelerden hangisi yanlıştır? A) Biyolojik olarak aktif olan koenzim şekilleri, nikotinamid adenin dinükleotid ve nikotinamid adenin dinükleotid fosfattır. B) Tirozinden sentezlenebilir. C) Hiperlipidemi tedavisinde kullanılır. D) Eksikliğinde Pellegra hastalığı görülür. E) Yüksek dozda kullanılan Niasin / nikotinik asit, hormon sensitif lipazı baskılar. Doğru cevap: (B) Tirozinden sentezlenebilir. Sorunun amacı, niasin ile ilgili özelliklerin bilinmesidir. Niasin veya nikotinik asit bir piridin türevidir. Biyolojik olarak aktif olan koenzim şekilleri, nikotinamid adenin dinükleotid (NAD+) ve onun fosforile şekli olan nikotinamid adenin dinükleotid fosfattır (NADP + ). Niasinin öncüsü tirozin değil triptofandır. Sınırlı miktarda niasin, triptofan metabolizmasından sağlanır. 60 mg triptofandan sadece 1 mg kadar nikotinik asit oluşur. Piridoksal fosfat ve riboflavin triptofandan niasin sentezinde koenzim olarak yer alır. Buna bağlı olarak piridoksin ve riboflavin eksikliklerinde de niasin eksikliği ortaya çıkabilir. Niasin veya nikotinik asit (1.5 g/gün veya RDA nın 100 katı dozda), dolaşımdaki serbest yağ asitlerinin kaynağı olan yağ dokusundan lipolizi güçlü bir şekilde baskılar. Karaciğer, dolaşımdaki yağ asitlerini triaçilgliserol sentezi için substrat olarak kullanır. Böylece niasin, karaciğerde, çok düşük dansiteli lipoprotein (VLDL) üretimi için gerekli olan triaçilgliserol sentezinde azalmaya neden olur. Düşük dansiteli lipoprotein (LDL), plazmada VLDL den türer. Sonuçta, hem plazma triaçilgliserol (VLDL de) düzeyi hem de kolesterol (VLDL ve LDL de) düzeyi azaltılır. Bu nedenle niasin, VLDL ve LDL nin birlikte yükseldiği tip II b hiperlipoproteinemi tedavisinde kullanışlıdır. iasin eksikliğinde deri, mide-bağırsak kanalı ve merkezi sinir sistemini etkileyen ve 3D harfiyle belirtilen (Dermatit, Diare, Demans) + tedavi edilmezse ölümle (4D) sonuçlanan Pellegra görülür. Dermatit (keskin sınırlı, simetrik, eritemli). Dermatitin boyundaki görünümü Casal gerdanlığı olarak adlandırılır. Genel belirtiler büyümenin durması, kilo kaybı ve anemidir. Lieberkühn kriptalarında kistik genişleme şeklinde bağırsak lezyonları karakteristiktir. 43. Methemoglobin ile ilgili aşağıdaki ifadelerden hangisi doğru değildir? A) Hem molekülünün yapısındaki Fe +2 demir, yerine Fe +3 demirin gelmesiyle oluşur. B) Hemoglobinin, methemoglobine dönüşümünü engelleyen enzim NADH sitokrom b5 redüktazdır. C) Oksijeni güçlü bir şekilde bağlar. D) Siyanüre ilgisi yüksek olduğundan, siyanür zehirlenmelerinde tedavi amacıyla kullanılır. E) Hemoglobinden, methemoglobinemi meydana getirmek için amil nitrit, methemoglobinemiyi düzeltmek için metilen mavisi kullanılır. Sorunun amacı; methemoglobin ile ilgili özelliklerin bilinmesidir. Hemoglobin (Hb) molekülünün yapısındaki Ferro demir yerine ferri (Fe +3 ) demir gelirse oluşan molekül methemoglobindir. Fe +3, tirozin kalıntısı ile güçlü bir kompleks yapar ve hemoglobinin oksijen bağlama kapasitesini oldukça düşürürler. Hb deki demirin okside olması ile Fe +3 ün 6. pozisyonunda oksijen yerine su taşınmaktadır. Hb yapısındaki demirin rastlantısal olarak oksidasyonunu eritrosit yapısında bulunan NADH-Sitokrom b5 redüktaz (methemoglobin redüktaz) önlemektedir. Normalde bu enzim hemoglobin demirinin redükte (ferro) halde tutulmasını sağlar. Sonuç olarak hemoglobinin methemoglobine dönüşümünü engelleyen enzim NADH sitokrom b5 redüktazdır. Konjenital methemoglobinemiye neden olan durumlardan biri bu enzimin kalıtsal eksikliğidir. Methemoglobin, Hb in tersine siyanür zehirine karşı daha ilgili olup, onu sıkıca bağlar. Onun için, siyanür zehirlenmesinde Hb yapısındaki Fe+2 amil nitrit verilerek Fe+3 haline getirilir ve methemoglobin oluşumu sağlanır. Methemoglobin siyanürü bağlar ve siyanomethemoglobin oluşur. Hemen arkasından hastaya tiyosülfat verilir ve tiyosiyanat oluşturarak siyanürün vücuttan atılması sağlanır. Methemoglobinemiyi düzeltmek için redüktan bir madde olan Metilen Mavisi kullanılır. Burada temel amaç, siyanürün methemoglobine bağlanması ile sitokrom oksidazı inhibe etmesini engellemektir. Siyanür detoksifiye edilmezse, sitokrom oksidazın (kompleks IV) oksijene elektron akışını, yani elektron transportunu inhibe eder ve ölüme yol açar. 44. Aşağıdaki enzimlerinden hangisi pankreatik zimojenlerin ortak proteolitik aktivatörüdür? A) Pepsin B) Kimotripsin C) Elastaz D) Tripsin E) Aminopeptidaz Doğru cevap: (D) Tripsin Sorunun amacı; proteolitik enzimlerin inaktif hallerinin tripsin ile aktif hallerine dönüştürüldüğünün bilinmesidir. Zimojenlerin salınımı: Pankreatik zimojenlerin salınımı ve aktivasyonu sindirim kanalının iki polipeptid hormonu olan kolesistokinin ve sekretin tarafından düzenlenir. Zimojenlerin aktivasyonu: Enteropeptidaz (eski adıyla enterokinaz) enzimi ince bağırsak yüzeyindeki mukozal hücrelerde sentezlenir. Bu enzim pankreatik zimojen tripsinojeni, tripsinojenin NH 2 -terminal kısmından bir heksapeptidi kaldırarak tripsin haline dönüştürür. Tripsin daha sonra diğer tripsinojen moleküllerini tripsine dönüştürür. Böylece enteropeptidaz bir çağlayan reaksiyonlar zinciri olarak ilerleyen proteolitik aktiviteyi başlatır, çünkü tripsin tüm proteolitik zimojenlerin ortak aktivatörüdür. Pepsin, tripsin, kimotripsin ve elastaz endopeptidaz, karboksipeptidaz ve aminopeptidaz ise ektopeptidazdır. Doğru cevap: (C) Oksijeni güçlü bir şekilde bağlar. 18

17 Şekil (Soru 44): Zimojenlerin aktivasyonu 45. Aşağıdaki lipidlerden hangisi gliserol içermez? A) Sfingomiyelin B) Fosfatidil etanolamin C) Lesitin D) Kardiyolipin E) Fosfatidik asit Doğru cevap: (A) Sfingomiyelin Sorunun amacı; fosfolipidlerin gliserol, sfingolipidlerin sfingozin amino alkolünü içerdiklerinin bilinmesidir. Fosfolipidler gliserol aminoalkolü içeren lipidlerdir. Fosfatidik asit, triaçilgliserol sentezi sırasında da oluşan bir ara ürün olup gliserolden türeyen en basit fosfolipittir. Fosfatidik asit üzerine gliserol, inozitol, etanolamin, serin ve kolin gibi birimler eklenerek değişik fosfogliseridler sentezlenir. Gliserol yerine bir amino alkol olan sfingozin içeren maddelere sfingolipitler denir. Sfingozin üzerinde değişik moleküllerin bağlanacağı iki bölge bulunur. Sfingozinin 1. bölgesine bir yağ asidi, 2. bölgeye bir hidrojenin bağlandığı en basit yapıya seramid adı verilir. Seramid, sfingomiyelin, glukoserebroid, galaktoserebrozid, sülfatid, globozid ve gangliyozidler başlıca sfingolipidlerdir. 46. Steroid hormon sentezinde kolesterolün sitoplazmadan mitokondriye taşınmasına aracılık eden protein aşağıdakilerden hangisidir? A) Kortizol bağlayıcı globülin B) Steroidojenik akut regülatör protein C) Albümin D) Seks hormon bağlayıcı protein E) Karnitin Doğru cevap: (B) Steroidojenik akut regülatör protein Sorunun amacı; steroid hormonlarının öncülü olan kolesterolü sitozolden mitokondriye taşınmasını sağlayan steroidojenik akut regülatör (StAR) proteininin bilinmesidir. Steroid hormonlar adrenal kortekste kolesterolden sentezlenmektedir. Kolesterolün en büyük kaynağı plazmadan gelen kolesteroldür. Kolesterol genellikle adrenal hücre sitoplazmasında kolesterol esterleri halinde ve lipid damlacıkları içerisinde bulunur. Steroid hormon sentezinin ilk basamağı olan sit P450 scc (sitokrom P450 yan zincir parçalayıcı enzim) veya diğer adı ile 20,22-desmolaz enzim kompleksi mitokondride bulunduğundan kolesterolün mitokondriye geçmesi gerekmektedir. Adrenallerde ACTH arttığı zaman sitozolik kolesteril esteraz, kolesterol yapısında yer alan yağ asitini ayırır. Serbestleşen kolesterol, ACTH a bağımlı steroidojenik akut regülatör (StAR) protein ile sitozolden mitokondriye taşınır. Albümin, tek bir polipeptid zincirinden oluşan albüminin yapısında 585 aminoasit bulunmaktadır. Plazma proteinlerinin yaklaşık %40-60 ını oluşturur. Karaciğerde sentezlenen albümin, vücudumuzda çeşitli moleküllerin transportunda rol oynar. Bu protein; bakır, kalsiyum, magnezyum ve çinko gibi iyonları, bilirubini, hem gurubunu, hormonları (steroid hormonlar, kortizol, aldosteron, T 3 ve T 4 vb.), yağ asitlerini (oleat ve palmitat) ve çeşitli ilaçları (salisilat, warfarin, sülfonamidleri) taşımaktadır. Kortikosteroidler transkortin de denilen kortikosteroid bağlayıcı globülin (CBG) ile taşınır. Seks hormonu bağlayıcı globulin (SHBG): Cinsiyet hormonlarının taşınmasından sorumludur. Karnitin; Yağ asitlerini (açil grupları) sitozolden mitokondri matriksine (mitokondri iç zarından matrikse doğru) geçişini sağlar. 19

18 Şekil (Soru 45/1): Fosfogliseridlerin sentezi Şekil (Soru 45/2): Sfingolipidlerin sentezi Birçok canlı, D-glukronik asitten, L-askorbik asit sentezleyebilir. Ancak insanda bu reaksiyonda görev alan L-gulonolakton oksidaz enzimi bulunmadığı için C vitamini insanlar için esansiyel olup, diyetle alınması gerekmektedir. Vitamin C nin aktif formu, direkt olarak askorbik asit olup, aktivasyonu için herhangi bir işleme uğramaz. 47. Hidroksilasyon tepkimelerinde koenzim olarak rol oynayan vitamin aşağıdakilerden hangisidir? A) Folik asit B) Niasin C) Tiyamin pirofosfat D) Pantotenik asit E) Askorbik asit Vitamin C, kollajenin prolin ve lizin birimlerinin hidroksilasyonu gibi hidroksilasyon reaksiyonlarında, koenzim olarak rol oynar. Oksidasyon- redüksiyon tepkimelerine katılır (askorbat-dehidroaskorbat). Dopamin den norepinefrinin sentezinde rol alır (Dopamin hidroksilazın koenzimidir). Ferritin sentezi için gereklidir. Lizinden karnitin sentezinde rol alır. Adrenal korteksde steroid hormon sentezinde rol oynar. Tirozin yıkımında homojentisik asit oksidaz basamağında (Fe+2 kofaktörü) gerekir. Doğru cevap: (E) Askorbik asit Sorunun amacı hidroksilasyon tepkimelerinde C vitamininin koenzim olarak görev yaptığının bilinmesidir. 20

19 Bu vitamin plazmadaki en iyi antioksidan olup sağlık için yararlı etkileri bulunmaktadır. Ancak unutulmaması gereken, Vit C, hem antioksidandır, ancak fazla alındığı takdirde aynı zamanda pro-oksidan etkili olan bir maddedir. Fazla alınan vit C ferri formundaki (+3) değerlikli demiri, ferro (+2) haline indirger. Bilindiği üzere serbest haldeki ferro demir, hidrojen peroksit ile reaksiyona girerse (Fenton reaksiyonu) en tehlikeli radikal olan hidroksil radikali oluşur. 48. Üre döngüsünde düzenleyici enzimin aktivitesi için gerekli olan molekül aşağıdakilerden hangisidir? A) Fosforibozilpirofosfat B) Pridoksal fosfat C) N-asetil glutamat D) Tiyamin pirofosfat E) Argininosüksinat Sorunun amacı; üre döngüsündeki hız kısıtlayıcı enzimin aktivatörü olan N-asetilglutamatı vurgulamaktır. Üre sentezinin (bkz şekil: soru 48) ilk iki reaksiyonu mitokondride gerçekleşir. Karbamoil fosfat oluşumu; karbamoil fosfat sentaz I in kataliziyle iki molekül ATP harcanarak gerçekleşir. Karbamoil fosfata katılan amonyak glutamatın oksidatif deaminasyonu ile elde edilir. Bu amonyaktan elde edilen azot atomu daha sonra üre molekülünün azotlarından birini oluşturur. Karbamoil fosfat sentaz I in aktivitesi için N-asetilglutamata ihtiyaç vardır. N-asetilglutamat, karbamoil fosfat sentetaz I in esas aktivatörüdür. Bu reaksiyon üre döngüsü reaksiyonlarının hız kısıtlayıcı aşamasıdır. N-asetilglutamat, asetil KoA ve glutamattan sentezlenir. Bu bileşiğin karaciğer içi konsantrasyonu proteinden zengin bir yemekten sonra artar ve üre sentezinin artmasına yol açar. Bu molekül, arginin tarafından sentezi aktive edilir. Doğru cevap: (C) N-asetil glutamat Şekil (Soru 48): Üre siklusu 21

20 49. Heterojen nükleer RNA daki intronların çıkartılıp ekzonların birleştirilmesini sağlayan protein aşağıdakilerden hangisidir? A) Küçük nükleer RNA B) Mesajcı RNA C) Ribozomal RNA D) Taşıyıcı RNA E) Prokaryotik RNA Doğru cevap: (A) Küçük nükleer RNA Sorunun amacı, olgun m-rna oluşumundaki yardımcı faktörün bilinmesidir. RNA polimeraz II tarafından çekirdekte sentezlenen RNA molekülüne primer transkript veya heterojen nüklear RNA (hnrna) da denilmektedir. hnrna lar sitozolik mrna da bulunan dizeleri de içerir. Bir seri modifikasyon sonrası olgun sitoplazmik mrna lar oluşur. hnrna da intronlar (protein kodlamayan bölgeler) ve eksonlar (protein kodlayan dizeler) diye adlandırılan iki kısım bulunur. Primer transkriptten intronlar uzaklaştırılır, ekzonlar birleştirilir ve olgun mrna oluşur. Splicing: Ekzonların birleştirilmesine splicing denir. Bu işlemde, genellikle snrna ların proteinlerle birleşmiş hali olan snrnp ler (small nüklear ribonükleoprotein partikülleri) aracılığı ile iki ekzon birbirine birleştirilir. 50. İodoasetat ve florid iyonlarının bulunduğu bir ortamda aşağıdaki reaksiyonlardan hangisi inhibe olur? A) Glikoliz B) Glukoneogenez C) Glikojenoliz D) Glikojenez E) Lipoliz Doğru cevap: (A) Glikoliz Sorunun amacı; glikolizi inhibe eden antikoagülan maddelerin bilinmesidir. Glikoliz toplam 10 reaksiyondan oluşur. 6. Reaksiyon gliseraldehid-3-fosfatın, gliseraldehid-3-fosfat dehidrogenaz ile 1,3-bifosfogliserata dönüşmesi glikolizdeki oksido-redüksiyon reaksiyonudur. Bu reaksiyonda sitozolik NADH üretilmektedir. Gliseraldehid-3-fosfat dehidrogenaz, iodoasetat ile inhibe olur. 9. Reaksiyonda ise 2-fosfogliserat, enolaz tarafından katalizlenen bir reaksiyon ile dehidrate olarak yüksek enerjili bir bileşik olan fosfoenolpirüvat (PEP) meydana gelir. Enolaz, florid iyonu ile inhibe olur. Glukoz ölçümünde sodyum florid içeren antikoagulanlar kullanılırsa tüp içinde meydana gelebilecek glikoliz bloke edilmiş olur. Şekil (Soru 50): Glikoliz 22