AYIN MAKALESİ. Seçime Doğru. Ünal Aydın İZYMMO Bşk.

Transkript

1 AYIN MAKALESİ Seçime Doğru Ünal Aydın İZYMMO Bşk. Mayıs ayı içinde meslek örgütümüzde seçimler yapılacak. Hayli sorunlu ve sıkıntılı geçen bir dönemi geride bırakan meslek örgütümüz ve meslektaşlarımız için bu seçimlerin hayırlarla vesile olmasını diliyoruz. Yıllarca ve umutla gerçekleşmesi beklenen Türk Ticaret Kanunu değişikliği, mesleğimiz açısından tam da umulana cevap vermeyen bir biçimde gerçekleşti. Türk Ticaret Kanunu değişikliği çerçevesinde oluşturulan Kamu Gözetimi Kurumu düzenlemeleri ve Sermaye Piyasası mevzuatı değişiklikleri de mesleğimiz açısından pek çok beklentiyi karşılayamadı. Çeşitli çıkar gruplarının karmaşık girişim ve baskılarının etkili olduğu siyasal ortamlarda ve bürokratik mercilerde yapılan düzenlemeler denetimde umulan standartların pek çoğunun umut düzeyinde kalmasına yol açtı. Meslek yasamızın 22. maddesinin birinci fıkrasında 2008 Temmuz ayında yapılan değişiklikle seçilme hakkına getirilen kısıtlamaya karşı meslek örgütümüzün Anayasa Mahkemesinde açtığı iptal davası kaybedilmişken, ticaret ve sanayi odalarının aynı amaçla açtığı dava kazanılmıştır Temmuz ayından sonra meslek örgütümüzün üçüncü seçimleri olan bu seçimlerde bu kısıtlama geçerli olmayacaktır. Meslek yasamızın kırkıncı maddesinde 2008 Temmuz ayında yapılan değişiklikle meslek örgütümüzün birimlerindeki organlarda muhalefetin yer almasına olanak sağlanmıştır. Bu halin bazı meslek örgütü birimlerinin yönetiminde huzursuzluk, gerginlik, verimsizlik, zafiyet, seçimli olağanüstü genel kurula gitme gibi sonuçlara yol açtığı görülmüştür. Yukarıda değinilen ve benzeri mevzuat düzenlemeleri meslektaşlarımızı tedirgin ederken meslek örgütü birimlerimiz arasındaki uyum ve ahenkte de bazı olumsuzluklar görülmüştür. Meslektaşlar arasındaki rekabete ilaveten, mesleki yarar paylaşımı kaygılarıyla meslek kesimleri arasında da rekabet doğmuş, tüm meslek camiasının haklarının savunulmasında zafiyet noktaları belirmiştir. 1

2 Güven, birlik, dayanışma, güç birliği, saygınlık, etkinlik, tolerans, akılcılık ve benzeri güzel niteliklere geçmişten daha çok ihtiyaç duyulan bu ortamda meslek odalarımızın seçimleri mayıs ayı içinde yapılacak. Tüm meslektaşlarımızın mutlaka ve hüviyetlerini de alarak oy vermek üzere sandık başına gelmeleri büyük önem arz etmektedir. Tüm meslek odalarımızdaki seçimlerin seviyeli ve başarılı olmasını; seçim sonuçlarının meslektaşlarımız, mesleğimiz, meslek örgütümüz ve Ülkemiz için hayırlara vesile olmasını diliyoruz. Sağlık dileklerimizle sevgiler ve saygılar sunuyoruz. 2

3 (Yazı İşleri Sorumlusu) ODAMIZ BANKA HESAP NUMARALARI T.İş Bankası Gündoğdu Şubesi HESAP NUMARASI : IBAN NUMARASI : TR Yapı Kredi Bankası Mustafabey Şubesi HESAP NUMARASI : IBAN NUMARASI: TR AYLIK BÜLTEN DİZİNİ İÇİNDEKİLER Odamızdan Haberler... 4 Odamıza Gelen Yazılar Maliye Bakanlığı Özelgeleri Sayı: 113 Mart-Nisan Adres:Cumhuriyet Bulvarı NO:193 K:3 D:3 Tan Apartmanı Alsancak/İZMİR Yazı Danışma ve Okuma Kurulu Turan ÖZTÜRK (YMM) (Genel Yayın Sorumlusu) Hasan Zeki SÜZEN (YMM) (Genel Yayın Sorumlusu) Hazırlayan Ayşe GÖZGÖZOĞLU Ziraat Bankası Alsancak Şubesi HESAP NUMARASI: IBAN NUMARASI: TR Denizbank Alsancak Şubesi HESAP NUMARASI: IBAN NUMARASI: TR

4 ODAMIZDAN HABERLER + BAĞIMSIZ DENETİM KONUSUNDA GELİŞMELER Hasan Zeki SÜZEN Bilindiği üzere, Bağımsız Denetim konusunu Kamu Gözetimi Kurumunun internet sitesinden izliyoruz. Ayrıca yeri geldikçe Kamu Gözetimi Kurumu yetkilileri ile görüşmeler yapılmaktadır. Kapsama giren şirket sayısının son verilere göre (2700) adet olduğu belirtilmiştir. Denetime yetkili şirket sayısı (92) adet olarak yayınlanmış olup, bu şirketler esasen SPK v.b yetkisi bulunan şirketlerdir. Bunlar dışında şu ana kadar yetkilendirilen yeni kişi veya şirket yoktur. Eğitim konusunda ise birçok üniversite yetki için başvuru yapmış olup, bunların sayısının (10) olduğu ifade edilmektedir. İzmir de de yetki alacak olan üniversiteler yakında belli olacaktır. Dolayısıyla eğitim ücreti konusunda bazı düzenlemelerin yapılması mümkün görülmektedir. + ÖZEL AMAÇLI RAPORLAR Vergi Dairelerinin isteği üzerine özel amaçlı raporlar düzenlenmektedir. Bu raporlar konusunda bazı vergi daireleri Odamızdan uygulama birliği konusunda istek de bulunmuşlardır. Özel amaçlı rapor daha önce yazılan KDV iadesi tam tasdik raporu vb. raporlar için açıklayıcı, eksik tamamlayıcı, vb. bir nedenle yazılıyor ise rapor için sözleşme yapmaya gerek yoktur. Ancak başka bir konuda, önceden yazılan herhangi bir raporla ilgili olmaksızın özel amaçlı rapor hazırlanıyorsa bu durumda sözleşme yapmak gerekir. Diğer taraftan, daha önce yazılan raporlar için yazılacak olan özel amaçlı raporların dispozisyonu ana raporun dispozisyonunun aynısı olacaktır. Yukarıda belirtilen konularla ilgili olarak Odamızda bulunan mukteza ve yazılar Bültenimizin içine alınmıştır. + ODA BİNAMIZ SATILDI En geç Haziran ayına kadar Kale arkası ismiyle anılan semtte aldığımız yeni binamıza taşınacağımız bilinmektedir. Odamızın Kıbrıs Şehitlerinde bulunan ve Milli Emlak tarafından hizmet tahsisli olan binamız kiralama yoluyla değerlendirilmektedir. Şu anda kullanılmakta olan binamız ise ( TL) bedel ile satılmıştır. Bu tahsilatla birlikte yeni binamızın borcu tamamlanmak üzeredir. + VEFAT - BAŞSAĞLIĞI Üyelerimizden Halit Kültürel ve yine üyemiz Mahmut Çetinel in annesi vefat etmiştir. Vefat edenlere Allahtan rahmet kalanlara sabır diliyoruz. Gelecek sayıda buluşmak dileğiyle.. 4

5 ODAMIZA GELEN YAZILAR KÜRESEL VE BÖLGESEL AÇIDAN ULUSLARARASI VE BÖLGESEL TEŞKİLATLARIN YAPISININ YENİDEN SORGULANMASI Prof. Dr. İsmail AKTÜRK DEU İİBF Emekli Öğretim Üyesi Küresel Finansal kriz olarak ortaya çıkan daha sonra finansal ve ekonomik kriz olarak devam eden uluslararası piyasalardaki olumsuz gelişmelerin pozitif yönde seyredememesinin geçmişte, başta gelişmiş ülkelerin bilahare gelişmekte olan ülkelerin de yapmış olduğu bir dizi yanlış uygulamalar nedeniyle belirsizlik hala devam etmektedir. Gerek Birinci Dünya Savaşı ve daha sonra İkinci Dünya Savaşı ndan sonra uluslararası düzeyde ekonomilerin çökmesine paralel Uluslararası Parasal Sistem de çökmüştür. Özellikle İkinci Dünya Savaşı sonrası barış ve sulhun tesisine ilişkin oluşturulan Birleşmiş Milletler ve beraberinde onun gözetim ve denetiminde oluşturulan IMF ve Dünya Bankası yanında çeşitli bölgesel oluşumlar, yıkılan ekonomileri ve parasal sistemi tekrar işler hale getirme, uluslararası para sistemine yeni bir düzen verme niyetiyle oluşturulan kuruluşlar, önemli fonksiyonlar yürütmüş olsalar da, ağırlıklı olarak sermayelerinin gelişmiş ülkelerinin oluşturduğu bu kuruluşlar, günümüze gelindiğinde fonksiyonları önemli ölçüde erozyona uğramıştır. Sanayileşmiş dolayısıyla gelişmiş ülkelerin oluşturduğu bu ülkeler hem sermaye hem de oy gücünü ağırlıklı olarak elinde bulundurduklarından gerek gelişmekte olan ülkelere ve gerekse az gelişmiş ülkelerin kalkınmasını sağlama, fakirliği azaltma yönünde yeterli desteği verememişlerdir. Örneğin Birleşmiş Milletler Kalkınma Programı çerçevesinde çok sayıda yapılan toplantılarda hiçbir olumlu destek sağlanamamıştır. Günümüze gelinceye değin gelişmiş ülkeler sanayileşme evresini tamamlayıp bilgi ve teknoloji toplumları haline gelirken, gelişmekte olan ülkelerin hemen hemen çoğunluğu yeterli yeraltı yerüstü kaynaklara sahip olmalarına rağmen gerek uluslararası kuruluşların yeterli olmayan finansal destekleri, öte yandan özeleştiri olarak gelişmekte olan bu ülkelerin kendi bütçe disiplinlerini de sağlıklı oluşturamamaları, gelişmekte olan ülkelerin dünyada hak ettikleri yere gelememelerine yol açmıştır. Yine, sanayileşme hareketleriyle birlikte gerek gelişmekte olan ülkeler özellikle de az gelişmiş ülkeler büyük bir çevre felaketiyle de karşı karşıya kalmışlardır. İklim değişiklikleri, çölleşme, kuraklık, sel felaketleri vb.. 5

6 Günümüze gelindiğinde ise, başta gelişmiş ülkelerin, beraberinde gelişmekte olan ülkelerin çılgın tüketim anlayışları, yine başta gelişmiş, beraberinde gelişmekte olan ve az gelişmiş ülkelerin üretmeden tüketme anlayışı ile ağır bir borç krizi ile karşı karşıya bırakmışlardır. Cari açıklar bu yüzden ortaya çıkmıştır. Bu durum 2008 in hiç de alışık olmadığımız değişik bir küresel finansal ve ekonomik kriz ile baş başa bırakmıştır. Bu türüne az rastlanan kriz türünden dünyada nasibini almayan ülke de hemen hemen kalmamıştır. En büyük darbeyi de maalesef ABD, AB(Avrupa Birliği) ülkeleri ve beraberinde Japonya almıştır. Ekonomide ağırlıklı güç alanı da Asya ya doğru yönelim göstermiştir. Konuyu politik ve ekonomik- finansal kuruluşlar açısından ele aldığımızda, BM ve beraberinde ekonomik finansal ağırlıklı IMF, Dünya Bankası ve diğer uluslararası ve bölgesel politik ekonomik kuruluşların dünyada ülkelerin ekonomik ve siyasi güç sıralamalarına göre yeniden yapılandırmaya geçilmesi vakti çoktan gelmiştir. BM nin beş üyesinin veto hakkı dünyada süre giden çatışmaların durmasına olumlu katkı yerine olumsuz katkı yapmaya devam etmektedir. Zira İkinci Dünya Savaşından bu yana ülkelerin her yönden gelişmişlik sıralamaları güç potansiyelleri önemli ölçüde değişmiştir. Bu yüzden Dünyada yeni nüfuz alanları oluşturmaya yönelik sıcak çatışmaların sürmesi dünyanın geleceğinin aydınlık, parlak bir gelecek beklentisini de maalesef engellemektedir. Bu durum BM in mevcut varlığının ciddi biçimde sorgulanması gereğini ortaya koymaktadır. Yapılması gereken belki daha mantıklı olanı, BM de veto yetkisi de olan 5 ülke yerine G20 yi ekonomik birlik yanında, siyasi politik birlik olarak da kabul edip BM yerine geçmesi ve dünyadaki politik ve ekonomik istikrarın sağlanmasında bu kuruluşun varlığının kabul edilmesi daha mantıklı bir düşünce olabilir. Dönerli olarak 12 geçici üyenin varlığı da sürebilir. Bölgesel ekonomik bir kuruluş olarak AB nin içinde bulunduğu durum ise içler acısı bir durum arz etmektedir. İkinci Dünya Savaşı sonrası Avrupa ülkeleri arasında sürekli barış, sağlıklı ekonomi oluşturma, kaynakları ortak hedefler doğrultusunda kullanma, her şeyden önce demokrasi, bireysel özgürlükler, insan hakları alanında sürekli gelişim sağlama maalesef istenilen hedeflere, sonuçlara ulaşamadığını göstermektedir. Özellikle İngiltere nin AB üyesi olmasından sonra Yunanistan, Portekiz, İspanya ve diğer gelen ülkeler maalesef ne Maastricht Ekonomik Kriterleri ne de Kopenhag Siyasi Kriterleri ne uymadıkları halde tam üyeliye dâhil edilmişlerdir. Hele Kıbrıs adı altında Rum Kesiminin tam üye olarak alınması ve ne yazık ki dönem başkanı bile olarak son AB Türkiye İlerleme Raporunun bu ülke döneminde, Türkiye yi de ağırlıklı olarak eleştirilere muhatap kılan bir İlerleme Raporu olması bir aczin ifadesi olarak ortadadır. Son gelişmelere bakıldığında EURO Bölgesi Bankacılık Sistemini AB Merkez Bankasının denetimine tabii olması, artık AB Merkez Bankasının vesayeti altında gibi bir görünüm arz etmesine yol açmıştır. Yine AB bünyesinde 14 milyon civarı işsizin olması özellikle İspanya ve Yunanistan da %20-25 lere ulaşması gelecek için çok iyimser olunmasını engellemektedir. 6

7 Türkiye ise maalesef 50 yıla aşkın AB ekonomik ve siyasi kriterlerini önemli ölçüde yerine getirmesine rağmen hala tam üyelik için beklememektedir. Fasıllarda istenilen hızla çeşitli engellemeler yüzünde istenilen düzeyde açılamamaktadır. Hele işgücünün serbest dolaşımını da içerecek bir AB üyeliği görünür gelecekte hiç görünmemektedir. Türkiye AB ekonomik ve siyasi kriterlerini kendi geleceği bakımından eksikliklerini gidermeye devam etmelidir. Üye olsa da olmasa da dış ticaretinin yakın geçmişe kadar yarısı (şimdi %38 lere düşmüş olsa da ) bir ekonomik partner olmaya devam etmeli, öte yandan uygun zamanda Gümrük Birliği Anlaşmalarını gözden tekrar geçirerek (zira Türkiye AB yaptığı diğer ülkelerle ikili ticari anlaşmalarla gümrük birliği nedeniyle zarar görmektedir), şimdi yürüttüğü gibi Türkiye İçin Dünyanın Her Yeri Bir Ticaret Alanı mantığı ile uygulamalarına devam etmelidir. Türkiye güçlendikçe gerek çevremizde gerekse de dünyada sıcak çatışma alanlarında da caydırıcı bir güç alanı oluşturmaya devam edecektir. Bu sayede ülkemiz ve insanlığa da yaptığı katkılar dünyadaki sıralaması da göz önüne alınarak hem uluslararası politik hem de ekonomik ve finansal kuruluşlardaki ağırlığı ve oy gücüde artacaktır. Zira Türkiye artık G20 ye üye güçlü ülkelerden birisidir. Fakat burada göz önünde bulundurulması gereken bir husus Türkiye hızla ekonomik ve finansal yönden geliştiği halde gelişmişlik düzeyine göre gelir dağılımında adaletli bir seyir izleme bakımından yeterli olduğunu söylemek mümkün değildir. Sonuçta Uluslararası ve Bölgesel Kuruluşların yeniden yapılanması hem dünya barışı hem de dengeli kalkınma, adaletli gelir dağılımı sağlama yoluyla global ve bölgesel krizleri önleme bakımından büyük yararlar sağlayacaktır. AB bakımından ise, tüm şartlar aleyhimize görünüm arz etse dahi olumlu yönleri ile ilgili değişiklikler yapılarak yolumuza devam etmeliyiz. Bu şekilde 2023 hedeflerine de emin adımlarla ulaşılma yönünde hızlı mesafeler alınmış olur. Bu yıl Nobel Barış ödülünün AB ne verilmesi Avrupa Parlamentosunun birçok üyesinin dahi hayal kırıklığı geçirmesine yol açmıştır. Zira Türkiye nin Milli Gelir düzeyi, insan hakları ve özgürlükler bakımından sınıfta kalan birçok komşu ülkelere nazaran daha iyi durumda olmasına rağmen diğer bazı komşulara üye olmadığı halde vize kolaylığı sağlarken Türk iş adamlarına dahi vize güçlüğü çıkarması barış ödülü alması ile ne kadar çeliştiği ortadadır. Türkiye bütün bu olumsuz gelişmelere rağmen uluslararası standartlara uygun değişimlere yönelik çalışmalarına devam etmelidir. 7

8 HİZMET İTHALLERİNDE KDV VE STOPAJ SORUMLULUĞU Hasan Zeki SÜZEN(YMM) Ekrem KAYI (YMM) Türkiye de mukim kişi ve kuruluşlar, yurt dışından mal ithal edebildikleri gibi hizmet de ithal edebilirler. Hizmet ithalinden maksat yurt dışında yerleşik kişi veya kuruluşun Türkiye ye gelerek veya elemanlarını göndererek burada bir hizmet icra etmesi veya hizmet yurt dışında yapılmakla beraber, bu hizmetten Türkiye de yararlanılmasıdır. Yurt dışında yerleşik kişi ve kuruluşlardan hizmet alınması, hizmeti alan Türkiye de mukim kişi ve kuruluşlara katma değer vergisi sorumluluğu ve stopaj yapma mecburiyeti getirebilmektedir. 1- Hizmet İthalinde Katma Değer Vergisi Sorumluluğu Katma değer vergisi kanununun 9 uncu maddesi, mükellefin Türkiye içinde ikametgahının, işyerinin, kanuni merkezi ve iş merkezinin bulunmaması hallerinde Maliye Bakanlığına vergi alacağının emniyet altına alınması amacıyla, vergiye tabi işlemlere taraf olanları verginin ödenmesinden sorumlu tutma yetkisi tanımıştır. Maliye Bakanlığı bu yetkisini kullanarak, bu kişi ve kuruluşların Türkiye de yaptığı hizmetler ile bunların yurt dışında yaptığı, ancak Türkiye de faydalanılan hizmetlerde katma değer vergisinin tamamının hizmetten faydalanan yurt içindeki muhatap tarafından sorumlu sıfatıyla beyan edilip ödeneceği yönünde düzenlemeler yapmıştır. Buna göre, yurt dışından hizmet ithal edildiğinde, hizmeti ithal eden tarafından hizmet bedeli üzerinden katma değer vergisi hesaplanması ve bu verginin 2 no.lu katma değer vergisi beyannamesiyle beyan edilip ödenmesi gerekmektedir. Katma değer vergisi sorumlusunun vergi mükellefi olması şart değildir. Katma Değer vergisine tabi hizmet ithalini yapan kim olursa olsun katma değer vergisi sorumlusudur. Yurt dışından alınan hizmetlerde katma değer vergisi sorumluluğu doğmaması için; -Bu hizmet KDV nin konusuna girmeyen bir hizmet olmalıdır, -Veya bu hizmet Türkiye ye ithal edilmemiş (Türkiye de faydalanılmamış) bir hizmet olmalıdır, -Ya da ithal edilen hizmet, katma değer vergisinden istisna edilmiş olmalıdır. 8

9 Yurt dışından ithal edilen ve bu şartların sağlanamadığı tüm hizmetler Katma Değer vergisi sorumluluğu gerektirir. Hizmeti yapanın mukimi olduğu ülke ile Türkiye arasında vergi anlaşması bulunması katma değer vergisi sorumluluğunu etkilemez. Vergi anlaşmaları katma değer vergisini kapsamaz KDV sorumluluğu gerektiren hizmet ithalleri Faydalanma Türkiye de olmak ve katma değer vergisini önleyen özel bir hüküm olmamak kaydıyla, -Türkiye de inşa edilecek bir bina için yurt dışında çizilip Türkiye ye gönderilen mimari proje hizmeti, -Yurt dışından teknik hizmet, montaj hizmeti veya danışmanlık hizmeti alınması, -Yurt dışından kiralanmış bir menkul malın (örneğin bir iş makinesinin) Türkiye ye getirilip kullanılması, -Yurt dışından yazılım hizmeti alınması, -Yurt dışından tamir-bakım hizmeti alınması, -Yurt dışı firmanın personeli olan kişinin geçici süreyle Türkiye de görev yapması, -Banka veya finans kurumu olmayan yurt dışındaki kişi ve kuruluşlardan borç para alınması nedeniyle faiz ödenmesi, -Yurt dışından gayri maddi hak alınması veya kiralanması (know-how, marka v.s.), -Türkiye deki otel, hastahane, okul işletmeleri için yurt dışında müşteri bulan firmaya komisyon ödenmesi, -Türkiye deki firmanın yurt dışındaki davasını takip eden avukata ücret ödenmesi ve benzeri ödemeler KDV sorumluluğu gerektirmektedir KDV sorumluluğu gerektirmeyen hizmetler Aşağıdaki hizmetler katma değer vergisi sorumluluğu gerektirmemektedir. -Bir şirketin iş için yurt dışına giden elemanının gittiği ülkedeki otel, lokanta, haberleşme v.b. harcamaları hizmetin ifa edildiği ve faydalanıldığı yerin yurt dışı olması nedeniyle, -Türkiye de üretilen mallara yurt dışında müşteri bulan bir yabancının yaptığı komisyonculuk hizmeti, hizmet yurt dışında ifa edildiği ve hizmetten yurt dışında yararlanıldığı için, 9

10 -Yurt dışında eğitim veya sağlık hizmeti alınması, yurt dışı fuara katılma şeklindeki hizmetler hizmetten yurt dışında yararlanıldığı için, -Yurt dışı bankalardan kredi alınması karşılığı ödenen faizler istisna gerekçesiyle (46 nolu KDV genel tebliği), -Yabancı nakliyat şirketinin Türkiye ye mal getirmesi veya Türkiye den mal göndermesi hizmet ithali niteliği taşımasına rağmen KDV kanununun 14 üncü maddesine göre yurt dışında başlayıp Türkiye de biten veya Türkiye de başlayıp yurt dışında biten taşıma hizmetleri KDV den müstesna olduğu gerekçesiyle Hizmet ithalinde KDV sorumluluğunun ne zaman doğacağı Hizmet şeklindeki işlemlerde KDV yi doğuran olay, hizmetin tekemmülüdür. Hizmetlerde KDV çoğu zaman hizmeti yapanın, hizmeti belgeleyen fatura veya benzeri belgeyi düzenlediği ayda doğar. Açık ve belgelenebilen gecikme görülmediği taktirde hizmete ait KDV doğuş zamanının doğru olduğu kabul edilmektedir. Bu itibarla KDV sorumluluğunun hizmetin tamamlandığı ve fakat en geç hizmet tutarının gider veya maliyet olarak kayıtlara alındığı tarih itibariyle yerine getirilmesi gerekir Sorumlu sıfatıyla beyan edilecek KDV nin matrahı, matrahın hesabında esas alınacak kur ve uygulanacak KDV oranı Sorumlu sıfatıyla KDV hesaplanmasını gerektiren hizmet ifalarında vergiyi doğuran olay hizmetin tekemmülü ile meydana gelir. Bu nedenle döviz cinsinden belirlenen mal ve hizmet bedelinin vergiyi doğuran olayın meydana geldiği tarihteki merkez bankası döviz alış kuru üzerinden TL ye çevrilerek KDV nin bunun üzerinden hesaplanması gerekir. Merkez bankasınca günlük olarak kur tespiti yapılmayan dövizlerde yürürlükteki en son vergi usul kanunu genel tebliğinde belirtilen döviz kuru esas alınacaktır. Bu şekilde hesaplanan matraha vergiyi doğuran olayın meydana geldiği tarihte yürürlükte bulunan KDV oranı uygulanacaktır Sorumlu sıfatıyla beyan edilen vergilerin indirimi Sorumlu sıfatıyla 2 no.lu beyanname ile beyan edilen vergiler vergi sorumluları açısından yüklenilen vergi niteliğindedir. Bu itibarla bu vergiler aynı dönemde mükellef sıfatıyla verilen 1 no.lu katma değer vergisi beyannamesinde indirim konusu yapılacaktır. Bu indirimle ilgili olarak özellik arz eden hususlar şunlardır. -İndirim için 2 no.lu KDV beyannamesi ile beyan yeterlidir. Verginin ödenmesi şartı aranmamaktadır. 10

11 -KDV nin sorumlu sıfatıyla beyan edilmesi gerekirken beyan edilmemesi veya eksik beyan edilmesi nedeniyle ikmalen veya re sen tarh edilmesi halinde, tarh edilen verginin indirimi konusu yapılabilmesi için vergi aslının ödenmesi ve ödemeye ait makbuzun ödemenin gerçekleştiği takvim yılı aşılmamak kaydıyla yasal defterlere kaydedilmesi gerekir. -Sorumlu sıfatıyla beyan edilmesi gerekirken beyanın ilgili dönemde yapılmayıp sonradan pişmanlıkla yapılması halinde, sorumlu sıfatıyla beyan edilen vergiler pişmanlık talebiyle 2 no.lu beyannamenin verildiği dönemde indirilecektir Sorumluluk gerektiren işlemlerin topluca beyan edileceği Halen kullanılmakta olan 2 no.lu KDV beyannamesi ile sorumlu sıfatıyla beyan, tam tevkifat ve kısmi tevkifat uygulanan işlemlerin birlikte beyanını sağlayacak şekilde düzenlenmiştir. Bu itibarla, aynı vergilendirme dönemindeki tam ve kısmi tevkifat uygulanan işlemlerin ayrı ayrı değil, tek bir 2 no.lu KDV beyannamesi ile beyan edilmesi gerekmektedir. 2- Hizmet İthalinde Stopaj Sorumluluğu (GVK md.94 KVK md.30). Yurt dışında mukim kişi ve kuruluşların Türkiye deki müşterilerine hizmet sunmak suretiyle aldıkları paralar hizmetin türüne göre Türkiye de gelir veya kurumlar vergisine tabi tutulabilmektedir. Bu vergileme genellikle stopaj yoluyla olmaktadır. Şayet hizmeti veren, yurt dışında mukim gerçek kişi ise hizmet bedeli olarak yapılan ödeme gelir vergisi kanununun 94 üncü maddesi uyarınca stopaj gerektiriyorsa, hizmeti alan bu maddede yazılı stopaj sorumlularından biri ise, bu gerçek kişinin mukimi bulunduğu ülke ile Türkiye arasında vergi anlaşması yoksa veya bu anlaşma bu stopajı önlemiyorsa söz konusu madde kapsamında stopaj yapılacaktır. Hizmeti veren bir kurum ise; hizmet, niteliği itibariyle kurumlar vergisi kanununun 30 uncu maddesi kapsamında stopaja tabi ise, kurumun mukimi olduğu ülke ile Türkiye arasında vergi anlaşması yoksa veya vergi anlaşması stopajı engellemiyorsa, bu madde uyarınca stopaj yapılması gerekir Stopaj kapsamına giren ödemeler Yurt dışından sağlanan; -Elemanların ücretleri (serbest meslek hizmeti sayılmaktadır), -Mühendislik, montaj, danışmanlık, eğitim hizmetleri, özel yazılım yaptırılması, tercüme yaptırılması gibi serbest meslek hizmeti niteliğindeki hizmet bedelleri, -Kiralama hizmeti karşılığında yapılan ödemeler (finansal kira veya normal kira), 11

12 -Borç verme, mevduat ve benzeri fonlamalar karşılığında ödenen faizler, -Telif, imtiyaz, ticaret unvanı, marka, knowhow ve benzeri gayrimaddi haklar için ödenen bedeller veya kiralar gibi ödemelerde vergi anlaşmasında stopajı önleyici bir hüküm olmadığı sürece gerekli oranlar üzerinden stopaj yapılması gerekmektedir Stopajın Matrahı Hizmeti verecek olan yurt dışında mukim firmalar veya kişiler genellikle, alacakları ücretin net olarak kendilerine ödenmesini istemektedirler. Bu taktirde varsa KDV ve stopaj matrahını bulabilmek için yabancıya yapılan ödemenin stopaj oranı dikkate alınarak brütleştirilmesi gerekmektedir. Bu itibarla yurt dışından alınan stopaja tabi hizmet bedeli tespit edilirken bu hususun göz önünde bulundurulması ve buna göre ücretin net mi brüt mü olacağının sözleşme aşamasında belirlenmesinde yarar bulunmaktadır Stopaj kapsamına girmeyen ödemeler Yurt dışında mukim kişi ve kuruluşlara yapılan, -Her nevi komisyon ödemeleri, -Yurt dışında yapılan ilan veya reklam bedeli ödemeleri, -Tamir veya bakım ücreti ödemeleri, -Yurt dışında gerçekleşen taşıma bedeli ödemeleri, -Sigorta primi ödemeleri, -Yurt dışında yaptırılan fason iş bedeli ödemeleri, -Gözetim ücreti ödemeleri, -Yurt dışı seyahatlerdeki ortaya çıkan otel, lokanta, ulaşım, haberleşme v.s. ödemeleri -Fuar katılım ücret ödemeleri, -Uydu kirası ödemeleri ile sair benzeri ödemeler ticari nitelikli olduklarından stopaj kapsamına girmemektedir Vergi anlaşmalarının stopajı önleyici veya stopaj oranını düşürücü olabilmesi Stopaja tabi ödemelerde, hizmeti verenin mukimi olduğu ülke ile Türkiye arasında yapılmış ve yürürlüğe girmiş bir vergi anlaşması varsa, bu anlaşmaya göre; -Stopaj hiç etiketlenmeyebilir, 12

13 -Stopaj oranı düşebilir veya -Stopaj tamamen ortadan kalkabilir. Bu itibarla yurt dışında mukim kişi ve kuruluşlara yapılan stopaja tabi ödemelerde, hizmeti verenin mukimi olduğu ülke ile Türkiye arasında vergi anlaşması olup olmadığına ve bu anlaşmanın stopajı etkileyip etkilemediğine bakılmalıdır Hizmet ithalinde stopaj sorumluluğunun ne zaman doğacağı Hizmet ithalinde KDV sorumluluğunu doğuran olay hizmetin tekemmülü olmasına rağmen, stopajı doğuran olay stopaja tabi hizmet bedelinin nakden veya hesaben ödenmesidir. Hesaben ödeme deyimi, stopaja tabi kazanç ve iratları ödeyenleri hak sahiplerine karşı borçlu durumda gösteren her türlü kayıt ve işlemleri ifade eder. Bu itibarla stopajı doğuran olay, -Nakden veya banka yoluyla ödeme yapılması, -Fiili ödeme olmasa bile, hizmeti alanın hizmeti veren adına açtığı hesap da kendisini hizmeti verene karşı borçlu duruma getiren veya borcunu yükselten kayıt yapılmasıdır. 13

14 HAYALİ İTHALAT Prof. Dr. Adnan GÜLERMAN Yeminli Mali Müşavir Paranın çekiciliği ve kazanç hırsı Türkiye nin gündemine 1970 lerin başında nasıl hayali ihracat ı getirmişse, aynı çekicilik günümüzde hayali ithalat ı da ekonomimizin gündemine oturtmuştur. Aslında her iki durum için başlangıç yıllarını belirtmişsek de, bu tarihler olayın başladığı tarihler değil, farkına varılabildiği tarihler olarak dikkate alınmalıdır. Bilindiği gibi hayali ihracat ın Türkiye nin gündemine oturması 1970 lerin başında asıl ihraç maddesi yerine ambalaj içinden talaş çıkması üzerine farkına varılmaya başlanılmıştı. Hayalî ithalat ise 2010 yılından itibaren cari açığın milli gelire oranının 2010 (-6.6), 2011 (-10.0) olarak gittikçe yükselen oranlara ulaşması sonucunda dikkatleri üzerine çekmiştir. Cari açığın farklı tanımları yapılsa da özet olarak Bir ülkenin ürettiğinden fazla harcaması veya tasarrufların yatırımlardan az olması halinde açığın dış borçlanma ile karşılanmasıdır. Bir örnek vermek gerekirse Türkiye de ortalama sermaye hasıla oranı 6.5 dur. Eğer Türkiye nin yılda yüzde 5 büyümesi hedefleniyorsa, milli gelirin yüzde 32,5 oranı kadar tasarruf edip, bunu yatırıma dönüştürmesi gerekecektir. Amma, Türkiye nin tasarruf oranı ancak yüzde 14 de kalabildiği için hedefle-nen yüzde 5 büyüme hedefine oluşabilmesi için borçlanmak veya doğrudan sermaye girişini sağlamak zorundadır. İşte bu durum bir yandan da cari açığın nelerden kaynaklandığının araştırılmasına yönlendirdiğinden hayali ithalat son yılların gündemine oturuvermiştir. Üstelik hayali ithalat, sistemik risk etkisi ile yayılan bir özelliğe sahip bulunmaktadır. Çünkü hayali ithalat cari açığı efektif olarak yüksek gösterdiği için Merkez Bankasına faiz oranlarını indirmemesi gibi olumsuz bir etkinin kaynağını da oluşturmaktadır. Olumsuzluk burada da kalmamakta, bankaların kredi faizlerini yüksek tutma durumunda kalması sebebiyle sanayici, tüketici vb. faiz giderlerini artırmakta, Son durak olarak da enflasyon oranının yükselmesine sebep olmaktadır yılından itibaren bütün ülkeler için geçerli olacak kota sisteminin kaldırılması ve başta Çin Halk Cumhuriyeti olmak üzere bütün ülkelerin Dünya Ticaret Örgütü (DTÖ) içine alınması önlenemez düşük fiyat ve düşük kalite akımının dünya piyasalarını zor durumda bırakmasına da sebep oldu. 14

15 Özellikle Çin, Hindistan, Tayland, Vietnam ve Malezya gibi Uzakdoğu ülkelerinin çok düşük fiyatla sattığı ürünler sebebiyle ülke ekonomisini ve yerli üreticiyi korumak için referans fiyatı adı verilen bir taban fiyat uygulaması zorunlu olmuştur. Böylece Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) ile söz konusu ülkelerin resmi rakamları arasında büyük bir fark ortaya çıkmaktadır. Bir örnek vermek gerekirse 2011 yılında söz konusu beş ülkeden yapılan ithalatın satıcı ülke fiyatlarına göre toplam değeri yaklaşık 22,2 milyon Dolarken, TÜİK e göre 10.1 milyon Dolar fazlasıyla 32.3 milyon Dolar olmuştur. Bu farkın da cari acık hesaplamalarına olumsuz etkilemesi de olağandır. Uzakdoğu mamullerinin çok düşük fiyatlarla Ülke piyasasını zor duruma sokmasını önleyebilmek için yerli mamullerin fiyatlarının düşürülmesi gibi bir alternatif şansımız bulunmamaktadır. Referans fiyat uygulamasından vaz geçilmesi de mümkün değildir. Kalkınma Bakanımızın Yapacağımız revizyon cari açığı bir miktar azaltacak sözü cari açığın yukarıda saydığımız olumsuz etkilerini bir miktar azaltacak olsa da, başka önlemlerin alınması yolu ile cari açığın azaltılabilmesi zorunludur. Yukarıda, tasarrufun azlığının yeterli ölçüde yatırımın yapılamamasına sebep olduğuna yer vermiştik. İçinde bulunduğumuz ay ve sonrasında Vergi Dairelerine verilecek olan gelir ve kurumlar vergisi beyannamelerinde yer alan kazançlarından bazılarının asgari ücretler seviyesinde kaldıkları, önceki yıllarda olduğu gibi görülecektir. Yukarıda yer verdiğimiz tasarruf yatırım ilişkisinin arzu edilen ekonomik büyüme seviyesine ulaşabilmesi, en azından yaklaşabilmesi için mevcut mükelleflerden en azından alınması gereken seviyeye yaklaşılmasının yanında vergi tabanının da gereği ölçüde yaygınlaştırmasına da bağlıdır. Kısa bir süre önce basında yer alan haberlerde, gayrimenkul sermaye iradı sahiplerinden 400 bin dolaylarında olanının vergi beyannamelerini vermediği bilgisine yer verilmişti. Beyanname sizlerin sayısı üzerinde tartışma yapılabilirse de, bir çok kira geliri sahibinin beyannamesini vermediği kuşku götürmemektedir. Ayrıca, birkaç ay sonra her yıl olduğu gibi yaz turizminin başlaması yanında ikinci mekân olarak isimlendirilen yüz binlerce yazlık da dolup taşacaktır. Şu satırlarımı okuyanlar da bilmektedirler ki, yazlık bölgelerinde yapılan alışverişlerin büyük bir miktarında satış fişi verme gibi bir alışkanlık bulunmamaktadır. 15

16 ABONELİKLERİ BAŞKASI ADINA OLAN TELEFON, ELEKTRİK VE SU BEDELLERİNİN GİDERLEŞTİRİLMESİ VE KDV İNDİRİMİ Secattin MARAŞLIOĞLU I- GİRİŞ İhracatçı firmaların son günlerde sık karşılaştıkları sorunlardan bir tanesi de KDV iade talebi için hazırlanan yüklenilen KDV listelerindeki abonelikleri şirket adına olmayan telefon, elektrik ve su harcamalarına ait KDV nin yüklenilen KDV listesinden çıkarttırılmak istenmesi olarak karşımıza çıkmaktadır. Safi ticari kazancın tespitinde indirilecek giderler ticari kazancın elde edilmesi ve idame ettirilmesi gereken giderler olarak 193 sayılı Gelir Vergisi Kanunu nun 40. maddesinde 10 fıkra halinde hüküm altına alınmıştır. Buna göre yapılan bir harcamanın vergi bakımından indirilecek gider olarak kabul edilebilmesi ve vergi matrahının tespitinde dikkate alınabilmesi için mutlaka ticari kazancın elde edilmesi ve devam ettirilebilmesi için yapılmış olması şarttır sayılı Katma Değer Vergisi Kanunu nun 29. maddesi ile mükelleflerin faaliyetlerine ilişkin olarak yüklendikleri katma değer vergisini indirebilecekleri hüküm altına alınmıştır. İndirim hakkının kullanılabilmesi için de 3065 sayılı Katma Değer Vergisi Kanunu nun 34. maddesinde hüküm altına alındığı üzere alış faturası veya benzeri vesikalar ve gümrük makbuzu ile belgelendirilmesi ve bu vesikaların kanuni defterlere kaydedilmesi şartını koşul olarak belirlemiştir. Yazımızda abonelikleri başkası adına olan telefon, elektrik ve su bedellerinin vergi matrahının tespitinde gider olarak kabul edilip edilmemesi ile bu harcamalara ait KDV nin indirim konusu yapılıp yapılamayacağı hususları açıklanacaktır. II- ABONELİKLERİ MÜKELLEF ADINA OLMAYAN TELEFON, ELEKTRİK VE SU BEDELLERİNİN GİDERLEŞTİRİLMESİ VE BU HARCAMALARA AİT KDV NİN İNDİRİMİ HUSUSLARI A- VERGİ İDARESİNİN UYGULAMALARI Vergi Dairesi Uygulamalarına daha çok mükelleflerin KDV iade taleplerinin yerine getirilmesi esnasında karşılaşılmaktadır. Abonelikleri mükellef adına olmayan telefon, elektrik ve su harcamaları için yüklenilen ve indirim konusu yapılan belgelerdeki KDV nin düzeltilmesi şeklinde karşımıza çıkmaktadır. Vergi Daireleri genellikle tarih ve sayılı Özelge ile tarih ve sayılı Özelge ye dayanarak talepte bulunmaktalar. 16

17 Özelge de Ticari faaliyetle ilgili olarak yapılan elektrik, su, telefon vb. harcamalara ait giderlerin belgelerinin 213 sayılı VUK un 227 ve 230. Maddelerine göre mükellef adına düzenlenmiş olması halinde, kayıtlarda gösterilmesi mümkün olduğundan, mükellef adına düzenlenmeyen ve kayıtlarda gösterilmesi mümkün olmayan faturaların gider belgesi olarak kabulü ve faturalardaki KDV nin indirilmesi mümkün değildir. (l) şeklindedir. Diğer Özelge de İşletme aktifine kayıtlı olmayıp işletme sahibinin şahsına kayıtlı cep telefonuna ilişkin haberleşme ücretinin gider olarak kaydedilmesi mümkün değildir. (2) şeklindedir. B- İSTANBUL VERGİ DAİRESİ BAŞKANLIĞI UYGULAMALARI İstanbul Vergi Dairesi Başkanlığı yayınlamış olduğu tarih ve 2009/6 no.lu uygulama tamimi ile uygulamaya yön vermiştir. Uygulama tamiminde işlemlerin nasıl yapılacağını açıklamıştır. Buna göre: Bilindiği gibi, Katma Değer Vergisi Kanunu nun; 34. maddesinin (1) numaralı fıkrasında, yurt içinden sağlanan veya ithal olunan mal ve hizmetlere ait KDV nin alış faturası veya benzeri vesikalar ve gümrük makbuzu üzerinden ayrıca gösterilmesi ve bu vesikaların kanuni defterlere kaydedilmesi şartıyla indirileceği, 30. maddesinin (d) bendinde ise, Gelir ve Kurumlar Vergisi Kanunlarına göre kazancın tespitinde indirimi kabul edilmeyen giderler dolayısıyla ödenen KDV nin indirim konusu yapılamayacağı hükme bağlanmıştır. Öte yandan, Gelir Vergisi Kanunu nun 40. maddesinin (1) fıkrasında, ticari kazancın elde edilmesi ve idame ettirilmesi için yapılan genel giderlerin safi ticari kazancın tespitinde gider olarak indirilebileceği hüküm altına alınmıştır. (1) tarih ve sayılı Özelge. (2) tarih ve sayılı Özelge. Vergi Usul Kanunu nun 3. maddesinde de, vergilendirmede vergiyi doğuran olay ve bu olaya ilişkin muamelelerin gerçek mahiyetinin esas olduğu, vergiyi doğuran olay ve bu olaya ilişkin muamelelerin gerçek mahiyetinin yemin hariç her türlü delille ispatlanabileceği hükmü yer almıştır. Yukarıda yer alan hükümler çerçevesinde, işyerinde kullanıldığı iddia edilen ancak başkası adına kayıtlı olan su, elektrik, telefon fatura bedellerinin faaliyette bulunulan işyerine ait olduğunun ve işle ilgili olarak kullanıldığının kesin delillerle ispatı halinde ve adına fatura düzenlenen mükellef tarafından mükerrer indirim konusu yapılmaması şartıyla bu belgelere dayalı giderlerle ilgili olarak yüklenilen KDV nin indirim konusu yapılması mümkün bulunmaktadır. 17

18 C- KİŞİSEL GÖRÜŞÜMÜZ Genellikle yasal prosedürlerin çokluğu nedeniyle işletmenin yetkilileri telefon, elektrik ve su aboneliklerini işyerinde çalışan ve genel hizmetleri yapan personele yaptırmakta olduklarından abonelikler de bu çalışan adına yapılmakta veya kiralanan işyerinin çalışır vaziyette bulunan telefon, elektrik ve su tesisatlarının abonelikleri değiştirilmeden kullanılmaya devam edilmektedir. Hal böyle olunca da fatura abone adına düzenlenmektedir. Dolayısıyla bu faturanın giderleştirilmesi ve buna ait katma değer vergisinin indirim konusu yapılması hususunda tereddüt doğmaktadır. 213 sayılı Vergi Usul Kanunu nun 3/B maddesine göre işletme adresinde fiilen bulunan ve abonelikleri başkası adına olan telefon, elektrik ve su harcamalarının giderleştirilebilmesi ve katma değer vergisinin indirim konusu yapılabilmesi için abone olunan yer ile şirket adresinin aynı olduğunun kira kontratı ve yok-lama tutanakları ile ispatlanması ye- terlidir. III- SONUÇ Yapılan açıklamalardan da anlaşılacağı üzere 213 sayılı VUK un 3/8 maddesi dikkate alınarak abonelikleri başkası adına olan telefon, elektrik ve su harcamalarının mükellefin faaliyet adresine ait olduğu ile ticari kazancın elde edilmesi ve idame ettirilmesi gereken giderler olduğunun ispatlanmasıyla bunların vergi matrahının tespitinde ve safi ticari kazancın tespitinde dikkate alınması ve katma değer vergisinin indirim konusu yapılması vergi matrahlarının tespitinin doğru yapılmasını sağlayacaktır. (Yaklaşım Dergisinin 243 sayısından alınmıştır.) 18

19 6322 Sayılı Kanunla Getirilen Finansman Gider Kısıtlaması Haluk ÖZTÜRK ÖZET Ticari hayatta kar amacı güden gerçek kişilerin ve kurumların tamamı, bu amaca ulaşma gayreti nedeniyle, elde etmek istedikleri gelirlere karşılık bir takım giderlere katlanmak durumunda kalırlar. Vergisel mantığın doğası gereği ticari işlemler neticesinde alınacak gelir vergilerinin (gelir vergisi, kurumlar vergisi) hesaplanmasında, katlanılan bu giderlerin dikkate alınması gerekir. Ancak yasama organı koyduğu yasalar vasıtasıyla, devletin gerçekleştirmek istediği bir takım ekonomik, sosyal, kültürel amaçlara yönelik olarak belli dönemlerde, yapılan giderlerin niteliğine göre bazı giderler ve harcamalar (ar-ge harcamaları vs.) için vergisel anlamda avantajlar sağlarken, bazı giderlerin ve harcamaların (tütün ürünlerine ilişkin ilan ve reklam giderleri vs.) gider olarak indirilmesinde kısıtlamalar getirmektedir. Günümüzde bu türdeki bir düzenleme "6322 Sayılı Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanun ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanunun(1)" 6. maddesiyle Gelir Vergisi Kanunu'na 37. maddesiyle Kurumlar Vergisi Kanunu'na eklenen ve yürürlük tarihi olarak belirlenmiş olan finansman gider kısıtlaması müessesesidir. Finansman gider kısıtlaması uyarınca, belirlenen kıstaslar kapsamına giren yabancı kaynaklara ilişkin faiz, komisyon, vade farkı, kâr payı, kur farkı ve benzeri adlar altında yapılan gider ve maliyet unsurları toplamının %10'unu aşmamak üzere Bakanlar Kurulu'nca kararlaştırılan kısmının gider olarak indirilmesi kabul edilmeyecektir. Anahtar Kelimeler: Finansman Gider Kısıtlaması, Öz kaynak, Yabancı kaynak, Yatırım Maliyetine Eklenen Finansman Giderleri, Kanunen Kabul Edilmeyen Gider Jel Sınıflandırması: H20, H21, H25, H29 FUNDING EXPENSE LİMİTATİON INTRODUCED WiTH THE LAW NO ABSTRACT In commercial life, ali profit-oriented real persons and institutions have to suffer certain expenses for the revenues they desire to acquire due to their efforts to reach this target. By definition of taxation, these expenses must be taken into account in the calculation of income taxes (income tax, corporate tax) to be collected as a result of commercial procedures. However, while the legislative organ provides advantages in terms of tax for certain expenses and expenditures (research and development expenditures, ete.) via the laws it imposes in certain periods for certain economic, social, cultural purposes accor- 19

20 ding to the quality of the expenses made, it also imposes restrictions in dedueting certain expenses and expenditures (expenditures on advertisement and commercials of tobacco produets, ete.) Today such a regulation is the institution of funding expense limitation whose effective date was determined to be that is added with article 6 of the "Law on Amendment of Certain Laws with the Law no on Collection Procedure of Public Receivables(2)" to İncome Tax Law and vvith article 37 to Corporate Tax Law. İn accordance vvith funding expense limitation, deduetion of the part determined by the Cabinet shall not be accepted provided that it does not exceed 10% of the sum of interest, commission, delay interest, profit share, Exchange rate difference as well as expense and cost elements made under similar names regarding foreign sources. Key Words: Funding Expense Limitation, Equto Investment Cost, Expenses that are not legally accepted jel Classification: H20, H21, H25, H29 GİRİŞ Finansman gider kısıtlaması müessesesi, ilk defa 4008 sayılı Kanunun(3) 25. maddesine istinaden -193 sayılı Gelir Vergisi Kanunu'nun 41. maddesinin 8. bendine ve 27. maddesine istinaden sayılı Kurumlar Vergisi Kanunu'nun 15. maddesinin 13. bendine eklenen hükümler ile vergi mevzuatımıza girmiştir. Yürürlük tarihi 4008 sayılı Kanunu'nun 40. maddesi çerçevesinde olarak belirlenen ve 1 Ocak 2004 tarihine dek uygulanan ilgili maddeler, 5024 sayılı Kanunla tarihinden itibaren yürürlükten kaldırılmıştır. Önceki uygulamayla ilgili olarak; Gelir Vergisi Kanunu'nun "gider kabul edilmeyen ödemeler" başlıklı maddesine eklenen hüküm aşağıdaki şekildedir: (GVK 41/8) "8. Vergi Usul Kanunu hükümlerine göre, dönem sonu stoklarını son giren ilk çıkar yöntemine göre değerleyen veya amortismana tabi iktisadi kıymetlerini yeniden değerlemeye tabi tutanların, işletmede kullandıkları yabancı kaynaklara ilişkin faiz, komisyon, vade farkı, kar payı, kur farkı ve benzeri adlar altında yaptıkları giderler ve maliyet unsurları toplamına (yatırımın maliyetine eklenenler hariç) aşağıdaki indirim oranının uygulanması suretiyle bulunacak kısmın İndirim oranı, Vergi Usul Kanunu hükümlerine göre o yıl için tespit edilmiş olan yeniden değerleme oranının, ilgili kuruluşlardan alınan bilgilere göre Maliye Bakan-lığınca o yıl için hesaplanan ortalama ticari kredi faizi oranına bölünmesi suretiyle bulunur. Sanayi siciline kayıtlı imalatçıların imalat faaliyetlerinde kullandıkları yabancı kaynaklara ait gider ve maliyet unsurlarına bu bent hükmü uygulanmaz. 20

21 Bu bendin birinci paragrafında yer alan % 25 oranını, % 100'e kadar artırmaya Bakanlar Kurulu; bendin uygulanmasına ilişkin usul ve esasları belirlemeye ise Maliye Bakanlığı yetkilidir." 5422 sayılı Kurumlar Vergisi Kanunu'nun "kabul edilmeyen indirimler" başlıklı maddesine eklenen hüküm aşağıdaki şekildedir: (KVK15/13) "13. Vergi Usul Kanunu hükümlerine göre, dönem sonu stoklarını son giren ilk çıkar yöntemine göre değerleyen veya amortismana tabi sabit kıymetlerini yeniden değerlemeye tabi tutan kurumların (Bankalar, Sigorta Şirketleri ve Finans Kurumlan hariç) Gelir Vergisi Kanununun 41 inci maddesinin 8 numaralı bendindeki esaslar çerçevesinde hesapladıkları giderler." 0 dönem için bu maddeler çerçevesinde, Vergi Usul Kanunu'nun 274. maddesine göre envantere kayıtlı dönem sonu stoklarını son giren ilk çıkar (LİFO) yöntemine göre değerleyen veya Vergi Usul Kanunu'nun mükerrer 298. maddesi kapsamında amortismana tabi iktisadi kıymetlerini yeniden değerlemeye tabi tutanların (kanunda madde kapsamı dışında tutulanlar hariç) yabancı kaynak için ödedikleri gider unsurlarından bir kısmını ticari kazancın tespitinde gider olarak dikkate alamayacakları hükme bağlanmıştır. Dolayısıyla yılları arasında bu giderler kanunen kabul edilmeyen giderler arasında yer almıştır. Bu düzenleme ile benimsenen amaç; (enflasyon düzeltmesi uygulamasının olmadığı o yıllarda), UFO ve yeniden değerleme müesseseleri gibi enflasyonun olumsuz etkilerini giderici müesseselerin vergisel avantajlarından yararlanan mükelleflerin finansman giderlerinin içerdiği enflasyon yükünün vergi matrahı üzerindeki olumsuz etkisinin azaltılmak istenmesi olmuştur. Nitekim bu uygulama 'e kadar sürmüş ve 5024 sayılı kanunun 9. maddesinin (b) ve (c) bentleri ile 10. maddesine istinaden yürürlükten kaldırılmıştır. Yine aynı kanunla VUK 274. maddedeki son giren ilk çıkar yöntemi (UFO) kaldırılarak ve ayrıca enflasyon düzeltmesi hükümleri getirilerek, GVK ve KVK da yer alan finansman gider kısıtlamasına ilişkin hükümlerin dayanakları ve gerekliliği de son bulmuştur sayılı Kanunla tarihinden itibaren yürürlüğe girmiş olan finansman gider kısıtlaması ile ilgili maddelerdeki amaç ise 4008 sayılı Kanunla getirilmiş olan maddelerdekinden tamamen farklıdır sayılı Kanundaki düzenlemeyle güdülen amaç vergi bazlı olmayıp, ana amaç, işletmelerin finansman ihtiyaçlarını kendi iç dinamikleri ve özkaynakları aracılığıyla karşılamalarını teşvik etmektir. (1) 15 Haziran 2012 tarihli ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanmıştır. (2) Published in the Official Gazette no dated (3) 6 Temmuz 1994 tarihli ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanmıştır. 21

22 SAYILI KANUNLA GETİRİLEN FİNANSMAN GİDER KISITLAMASINA İLİŞKİN HÜKÜMLERİN YASALAŞMA SÜRECİ Finansman gider kısıtlamasına ilişkin maddelerin yer aldığı metin, hükümet tarafından tarihinde kanun tasarısı şeklinde TBMM Başkanlığına sunulmuştur, ilk etapta, hükümet tarafından Meclis Başkanlığına gönderilen tasarıdaki metinde(4) hem Gelir Vergisi Kanunu'na hem Kurumlar Vergisi Kanunu'na eklenilmesi düşünülen ilgili maddeler, yasalaşan maddelere göre daha farklı yer almıştır. Yapılacak düzenlemede hem GVK, hemde KVK için gider olarak indirimi kabul edilmeyecek ödemeler; "Yatırımın maliyetine eklenenler hariç olmak üzere işletmede kullanılan yabancı kaynaklara ilişkin faiz, komisyon, vade farkı, kâr payı, kur farkı ve benzeri adlar altında yapılan gider ve maliyet unsurları toplamının %10'unu aşmamak üzere Bakanlar Kurulunca kararlaştırılan kısmı. "şeklinde, Gerekçe ise: Firmaların özkaynak yapılarının güçlü olması mikro düzeyde firmalar ve makro düzeyde ülke ekonomisi için büyük önem taşımaktadır. Firmaların finansman ihtiyaçlarını borçlanma yerine öz kaynakları ile finanse etmelerini teşvik etmek amacıyla..öngörülmektedir "şeklinde yer almıştır. Dolayısıyla aslında tasarıdaki bu maddelere ilişkin metinlerin yukarıdaki haline bakıldığında ve Meclis Başkanlığınca esas ve tali komisyonlara gönderildiğinde, ticari hayatta oluşturacağı etki daha yüksek gözüküyordu. Çünkü maddelerde herhangi bir şart ve istisnai durum bulunmuyordu. Ancak gerek alt komisyonca kabul edilen, gerekse plan ve bütçe komisyonunca kabul edilen ve TBMM ye gönderilen metne göre bir takım şartlar ve istisnalar dikkate alınarak maddeler yeniden düzenlendi. Böylelikle maddelerin ticari hayata etki derecesi ilk durumdakine göre azalmış oldu ve ilgili maddeler makalemizin izleyen bölümünde yer verdiğimiz şekilde yürürlüğe girdi SAYILI KANUNLA GETİRİLEN FİNANS-MAN GİDER KISITLAMASINA İLİŞKİN HÜKÜMLER 6322 sayılı Kanunun 6. maddesiyle GVK'nın Gider Kabul Edilmeyen Ödemeler başlıklı 41. maddesinin mülga (9) numaralı bendi aşağıdaki şekilde yeniden düzenlenmiştir: "9. Kullanılan yabancı kaynakları öz kaynaklarını aşan işletmelerde, aşan kısma münhasır olmak üzere, yatırımın maliyetine eklenenler hariç, işletmede kullanılan yabancı kaynaklara ilişkin faiz, komisyon, vade farkı, kâr payı, kur farkı ve benzeri adlar altında yapılan gider ve maliyet unsurları toplamının %10'unu aşmamak üzere Bakanlar Kurulunca kararlaştırılan kısmı. Belirlenecek oranı sektörler itibarıyla farklılaştırmaya Bakanlar Kurulu, bendin uygulanmasına ilişkin usul ve esasları belirlemeye Maliye Bakanlığı yetkilidir." 6322 sayılı Kanunun 37. maddesiyle KVK'nın Kabul Edilmeyen indirimler başlıklı 11. maddesinin 1. fıkrasına aşağıdaki (i) bendi eklenmiştir: 22

23 "i) Kredi kuruluşları, finansal kuruluşlar, finansal kiralama, faktoring ve finansman şirketleri dışında, kullanılan yabana kaynakları öz kaynaklarını aşan işletmelerde, aşan kısma münhasır olmak üzere, yatırımın maliyetine eklenenler hariç, işletmede kullanılan yabancı kaynaklara ilişkin faiz, komisyon, vade farkı, kâr payı, kur farkı ve benzeri adlar altında yapılan gider ve maliyet unsurları toplamının %10'unu aşmamak üzere Bakanlar Kurulunca kararlaştırılan kısmı. Belirlenecek oranı sektörler itibarıyla farklılaştırmaya Bakanlar Kurulu, bendin uygulanmasına ilişkin usul ve esasları belirlemeye Maliye Bakanlığı yetkilidir." Yukarıdaki hükümler 6322 sayılı Kanunun 43. maddesinin (ç) bendiyle tarihinden itibaren yürürlüğe girmiş olup, gider kısıtlaması oranı Bakanlar Kurulunca belirlenecektir. Bakanlar Kurulu belirleyeceği oranı sektörler itibarıyla farklılaştırmaya da yetkili kılınmıştır. Uygulamaya ilişkin usul ve esaslar ise Maliye Bakanlığınca belirlenecektir. Dolayısıyla uygulamanın hayata geçmesi açısından Bakanlar Kurulunun oran belirlemesi ve Maliye Bakanlığının uygulamaya ilişkin usul ve esasları düzenlemesi gerekmektedir. (4) 3.İLGİLİ MADDELER ÇERÇEVESİNDE GENEL ESASLAR 3.1. Finansman Gider Kısıtlamasına Tabi Borçlanmalar ve Kapsam Dahilindeki Mükellefler GVK 41/9 ve KVK 11/1-i maddelerine göre finansman gider kısıtlaması, kullanılan yabancı kaynakların öz kaynakları aştığı durumda söz konusu olacaktır. Dolayısıyla kullanılan yabancı kaynakları öz kaynaklarını aşmayan gelir ve kurumlar vergisi mükellefleri bu kaynaklara ilişkin katlandığı finansman giderlerini tamamen indirebilecektir. Buna karşın, kullanılan yabancı kaynakları öz kaynaklarını aşan gelir vergisi veya kurumlar vergisi mükelleflerinin ise, bu aşan kısma isabet eden giderleri kısıtlamaya tabi olacaktır. Yatırım maliyetine eklenen finansman giderleri, finansman gider kısıtlaması uygulamasının dışındadır. 163 sıra no'lu Vergi Usul Kanunu Genel Tebliği çerçevesinde, yatırımların yabancı kaynakla finanse edilmesi halinde aktifleştirildiği dönem sonuna kadar olan oluşan kur farkı ve faiz gibi finansman giderlerinin yatırım maliyetine eklenmesi zorunludur. Aktifleştirildiği dönemden sonra oluşan finansman giderleri ise doğrudan gider yazılabilir veya maliyete eklenebilir. Bu kapsamda sadece zorunlu veya tercihe bağlı olarak yatırım maliyetine eklenen finansman giderleri kısıtlama uygulamasının dışında olacaktır. Hem gelir vergisi mükellefleri hem de kurumlar vergisi mükellefleri bu maddeler açısından kapsam dahilindedir. Ancak kredi kuruluşları, finansal kuruluşlar, finansal kiralama, faktoring ve finansman şirketleri bu uygulamanın dışındadır. 23

24 3.2. Kullanılan Yabancı Kaynağın Niteliği ve Kapsama Giren Finansman Giderlerinin Niteliği Finansman gider kısıtlaması uygulamasında işletmede kullanılan yabancı kaynağın ilişkili veya ilişkisiz kişiden alınmasına ve yurtiçinden veya yurtdışından temin edilmesine ilişkin herhangi bir ayrım yapılmamıştır. ilgili maddeler kapsamına giren finansman giderleri; işletmede kullanılan yabancı kaynaklara ilişkin faiz, komisyon, vade farkı, kâr payı, kur farkı ve benzeri adlar altında yapılan gider ve maliyet unsurlarıdır Gider Olarak Dikkate Alınamayacak Tutarın Hesabı Gider olarak indirimi kabul edilmeyecek olan tutar; işletmede kullanılan yabancı kaynakların öz kaynakları aşan kısmına ilişkin faiz, komisyon, vade farkı, kâr payı, kur farkı ve benzeri adlar altında yapılan gider ve maliyet unsurları toplamının %10'unu aşmamak üzere Bakanlar Kurulunca kararlaştırılan kısmıdır. Bakanlar Kurulu oranı belirleyene dek maddenin uygulanma durumu olmayacaktır. Bakanlar Kurulu oranı sektörler itibarıyla farklı farklı belirlemeye yetkili kılınmıştır. Bendin uygulanmasına ilişkin usul ve esasları belirlemeye ise Maliye Bakanlığı yetkilidir. Genel Esaslar çerçevesinde uygulamayı basit bir örnekle şöyle açıklayabiliriz: X Ltd. Şti.'nin 2013 yılında kullandığı yabancı kaynaklar 50 milyon TL, öz kaynakları 30 milyon TL'dir. İşletmenin yabancı kaynaklar için katlandığı finansman gideri ise 5 milyon TL dir. Bu durumda özkaynakları aşan yabancı kaynak kısmına isabet eden finansman gideri tutarı 2 milyon TL [5 x (20/50)] olup, Bakanlar Kurulu tarafından belirlenen oran %10 varsayılırsa, 2013 yılı için verilecek Kurumlar Vergisi Beyannamesinde (2 milyon X %10) 200 bin TL kanunen kabul edilmeyen gider olarak dikkate alınacaktır. 4. MADDELERE İLİŞKİN ÖZEL DURUMLAR ilgili maddelere ilişkin olarak Maliye Bakanlığı tarafından usul ve esaslar henüz belirlenmediğinden, eski uygulamada da olduğu gibi yeni uygulamada da karşılaşılması muhtemel olan özel durumlar söz konusu olacaktır. Bu durumlar ilgili maddeler, gerekçe ve önceki uygulama maddeleri ile yargı kararları kapsamında değerlendirilecektir. 4.1 Öz Kaynak ve Yabancı Kaynak Terimlerinin Kapsamı ve Hangi Tarihlerin Dikkate Alınacağı Bakanlığın belirleyeceği usul ve esaslarda öncelikle öz kaynak ifadesinin neyi ifade ettiği açıkça vurgulanmalıdır. KVK 11. maddede, aynı maddenin farklı bentlerinde hem öz sermaye kavramı, hem de öz kaynak kavramı yer almış olmaktadır. Aynı şekilde bir sonraki 12. maddede de öz sermaye kavramı kullanılmıştır. Aslında aynı şeyi ifade etmek için kullanılan kavramların aynı 24