gerek- + zaman eki mecburiyetinde + kişi eki

Transkript

1 TÜRKÇE II A - Ders LAZIM / GEREK vs ile GEREKLİLİK BELİRTME 1.1. eylem + ma + iyelik eki gerek / lâzım 1.2. eylem + mak gerek / lâzım gerek- + zaman eki zorunda + kişi eki gerek- + zaman eki mecburiyetinde + kişi eki 1.3. eylem + mαk zorunda kal- + zaman eki + kişi eki eylem + maya mecbur + kişi eki Fakülteye kayıt yaptırmak için bu formu doldurmak gerek / lâzım. Yarın erken kalkmak için bu akşam erken uyumam gerekecek. Bu hafta sonu evde kalıp evi toplamak zorundayım çünkü pazartesi günü annemler geliyor. İşte kravat takmak mecburiyetinde misiniz? Arabanın lastiği patladı. Tamirciye telefon etmek zorunda kaldı. Size cevap vermeye mecbur değilim! Η Δήλωση της Αναγκαιότητας : ΠΡΕΠΕΙ, ΧΡΕΙΑΖΕΤΑΙ, ΕΙΝΑΙ ΑΠΑΡΑΙΤΗΤΟ, (Είμαι) ΥΠΟΧΡΕΩΜΕΝΟΣ, ΟΦΕΙΛΩ ΝΑ Η δήλωση της «ΑΝΑΓΚΗΣ», του «χρειάζεται (σε κάποιον κάτι) με τα άκλιτα lâzım, gerek. Συντακτικές παρατηρήσεις:

2 «Το αντικείμενο της ανάγκης», «αυτό που χρειάζεται κανείς» έχει θέση υποκειμένου της συνδετικής πρότασης, ενώ αυτός που «έχει ανάγκη» έχει θέση πλάγιου αντικειμένου, (y)a. Παρατηρήστε τις παρακάτω προτάσεις. Çocuğa yeni bir çift ayakkabı lâzım. Το παιδί χρειάζεται ένα καινούργιο ζευγάρι παπούτσια. / Στο παιδί «είναι χρειαζούμενα»... Çocuğa yeni bir çift ayakkabı almak gerek. Πρέπει να αγοράσεις (σε απρόσωπη χρήση) ένα καινούργιο ζευγάρι παπούτσια στο παιδί. Çocuğa yeni bir çift ayakkabı almanız gerekli. Είναι αναγκαίο/πρέπον να αγοράσετε ένα καινούργιο ζευγάρι παπούτσια στο παιδί.(προσωποποίηση) Το απαρέμφατο (-mαk/-mα) δηλώνει αυτό που είναι «αναγκαίο», το «δέον γενέσθαι» Με αόριστο υποκείμενο, το απαρέμφατο είναι τύπου «-mαk» : -mαk (lâzım) /-mαk (gerek) Όταν το υποκείμενο της «αναγκαίας, της πρέπουσας» ενέργειας είναι ορισμένο, τότε το συγκεκριμένο υποκείμενο πραγματώνεται σε πτώση γενική [ (n)in] και το απαρέμφατο προσωποποιείται μέσω «κτητικού» επιθήματος σε πρόσωπο που συμφωνεί με το υποκείμενο: X in mαsi lâzım / gerek. Ahmet in de bizimle çalış-ması lâzım. (Senin) bizimle gelmen lâzım. Η ΠΡΟΣΩΠΙΚΗ ΑΝΤΩΝΥΜΙΑ ΩΣ ΥΠΟΚΕΙΜΕΝΟ του ΑΠΑΡΕΜΦΑΤΟΥ ΑΝΑΦΕΡΕΤΑΙ ΜΟΝΟ ΓΙΑ ΛΟΓΟΥΣ ΕΜΦΑΣΗΣ. 1.4.Τα ονόματα gerekli και şart, δηλώνουν «αναγκαιότητα» με τον πλέον επιτακτικό τρόπο. Ειδικά το δεύτερο, ( şart όρος), σημαίνει ότι κάτι είναι «απαραίτητο», είναι απαραίτητος όρος. Π.χ. Hemen gitmeniz şart mı?

3 1.5. GEREK-mek(παλαιότερο:icab/et-mek) : Το λεξικό ρήμα gerek-mek αντιστοιχεί σε μεγαλύτερο βαθμό, τόσο μορφολογικά όσο και συντακτικά, στο ελληνικό ρήμα «χρειάζεται». Örnek: Daha çok çalışmanız gerekiyor. Χρειάζεται να εργασθείτε περισσότερο. Hemen gitmem gerekecek. Θα χρειαστεί να φύγω αμέσως. Çocuklara vakit ayırmak gerekir. Xρειάζεται να αφιερώνει κανείς χρόνο στα παιδιά. To ρήμα gerek-mek διαφέρει μορφολογικά αλλά επίσης και ως προς τον τονισμό του από το αντίστοιχο όνομα gerek. Είναι δηλαδή οξύτονο σε όλους τους χρόνους εκτός του şimdiki zaman όπου τονίζεται πάντα στην παραλήγουσα του χρονικού επιθήματος - Iyor : gerek-iyor αλλά gerek-ti, gerek-miş, gerek-ecék, gerek-ir...vs Το όνομα gerek είναι παροξύτονο στoυς αντίστοιχους παρελθοντικούς χρόνους, λόγω του «προτονικού» συνδετικού ΕΙΝΑΙ: gerekti / gerekmiş. Στους υπόλοιπους χρόνους το gerek / gerek-li ή lâzım χρησιμοποιούν το βοηθητικό ol-: lâzım olacak / gerekli olacak,lâzım olur (σπανιότερα :gerekli olur)...vs Örnek: Bize sıcak giysi lâzım olur. Θα μας χρειασθούν -πιθανότατα- ζεστά ρούχα. Tam not almak için bütün sorulara cevap vermeniz gerekti. Για να πάρετε ολόκληρο το βαθμό έπρεπε να απαντήσετε σε όλες τις ερωτήσεις Η ΥΠΟΧΡΕΩΣΗ : MECBUR (ol-mak)/ -(y)a mecbur (olmak) Sen de onlarla gitmeye mecbursun. Κι εσύ είσαι υποχρεωμένος να πας μαζί τους. Βütün emirleri yerine getirmeye mecbur değilsin. Δεν είσαι υποχρεωμένος να εκτελείς όλες τις διαταγές.

4 ZORUNDA / MECBURİYETİNDE (ol-mak ή kal-mak) -mak zorunda (ol- / kal-) Είμαι υποχρεωμένος να... Bir ev satın almak için gece gündüz çalışmak zorundayım. Για ν αγοράσω ένα σπίτι είμαι υποχρεωμένη να δουλεύω μέρα νύχτα. Şimdi hemen ondan özür dilemek zorundasın. Έχεις υποχρέωση να του ζητήσεις συγγνώμη τώρα αμέσως. -mak zorunda kal- : χρειάστηκε να, αναγκάστηκα να... Harry Poter i görmek istemiyordum ama oğluma eşlik etmek için filmi seyretmek zorunda kaldım. Δεν ήθελα να δω τον Χ.Π.,αλλά χρειάστηκε να δω την ταινία για να συνοδεύσω το γιο μου. Arkadaşımın Selânik te acele bir işi çıktı.oraya uçakla gitmek zorunda kaldı. Του φίλου μου του προέκυψε μια επείγουσα δουλειά στη Θεσσαλονίκη.Αναγκάστηκε να πάει αεροπορικώς. -mak mecburiyetinde(yım) Ona herşeyi anlatmak mecburiyetinde değilsin. Δεν έχεις την υποχρέωση να του εξηγείς τα πάντα. Ona cevap vermek mecburiyetindeydim. Ήμουν υποχρεωμένη είχα την υποχρέωση- να του απαντήσω mak/ ma MECBURİ / ZORUNLU (είναι υποχρεωτικό να ) Örnek: Partide erkeklerin smokin giymesi zorunlu.στο πάρτι είναι υποχρεωτικό οι άνδρες να φορούν σμόκιν. Altı yaşından büyük çocukların okula devam etmesi mecburidir. Τα παιδιά άνω των έξι ετών υποχρεούνται να παρακολουθούν μαθήματα στο σχολείο.

5 ALIŞTIRMALAR: 1. Boşlukları uygun gereklilik kipiyle doldurunuz. Örnek. İyi piyano çalmak için yetenekli olmak gerek / lâzım Misafirler akşam gelecek, evi sabahtan toplamak zorunda değilim. Siz bu akşamki toplantıya katılmak mecburiyetinde misiniz? Bu zor günlerinde onları yalnız bırakmamanız gerek. 1. Yarın Cumartesi, çalış.(-) 2. Sakin ol,ortada bir şey yok. Hemen bağır (-) 3. Metroya binmek için sıraya gir mecburiyetinde. 4. Dün aniden misafir geldi. Bütün akşam yemek yap. 5. Kuzenim şeker hastası. Yiyeceklerine dikkat et. 6. Eşimin tayini çıktı. Üç ay içinde Mersin e git. 2. Boşlukları gereklilik göstererek tamamlayın. 1. Semra yı bu akşam mutlaka gör.yarın İzmir e gidiyor. 2. Bugün Ahmet in doğum günü. Sence ona bir hediye al? 3. Yazın susuz kalmamanız için mutlaka yağmur yağ. 4. Günlerdir aileni aramıyorsun, seni çok merak ediyorlar. Onları hemen bugün ara. 5. Bütün faturaları bankamatikle ödeyin. Böylece sırada bekle. 6. Sürekli öksürüyorsun. Artık sigara iç. 7. Bu çocuk aç değil. Sofraya otur. 8. Bu yıl güzel bir tatil yapmak için para biriktir. 9. Arabamızın benzini bitmek üzere. En yakın benzinciden benzin al. 10.Türkiye de üniversitede okumak için Türkçeyi iyi öğren. 11.Partiye gitmemek için arkadaşına yalan söyle. 12.Toplantıda konuşma yap? 13.Fazla kilo almamak için beslenmeme dikkat et.

6 3. Aşağıdaki boşlukları gereklilik kullanarak doldurunuz. 1. Ayşe çok ders çalış. 2. Bu sorulara cevap ver gerekiyor.(siz) 3. Hemen eve git gerek.(ben) 4. Siz bu kitabı oku lâzım. 5. Bu akşamki partiye git zorunda.(ben) 6. Sağlıklı olmak için sigara ve alkolden uzak dur. 7. Elçin bir daha bu hatayı yap lâzım. 8. Otobüs biraz sonra gelecek. Arkadaşlarım hemen durağe koş. 9. Sonucu öğrenmek için her gün telefon et gerek. 10. Gününü iyi bir şekilde değerlendirmek için çok uyu. 11. İyi resim yapmak için yetenekli ol gerek. 12. Kaza yapmamak için hız limitini aş lâzım. 13. İnsanlarla iyi anlaşabilmek için onları dinlemeyi bil gerek. 14. Türkçeyi mutlaka öğren (sen). 15. Ülkene ne zaman dön gerekiyor? 16. Yarın okula saat kaçta gel?(ben) 17. Köpeğini her gün gezdir gerekiyor? 18. Çocukların korku filmi seyret lâzımmış. 19. Onun odasını temizle mecbur. 20. Kayıt için formu doldur gerekiyor.(siz) 21. Türkiye de öğrendim. Türklerin evine ayakkabı ile gir gerek. 22. Dün bir telefon geldi, (ben) İzmir e git gerek. 23. Yolda arabanın lastiği patladı. İşe iki saat geç git zorunda kal. 4. malı gereklilik kipi yerine gerek, lâzım, zorunda... gibi ifadeler kullanın. Örnek: Dersten sonra markete uğramalıyım. Dersten sonra merkete uğramam gerek. 1. Bütün öğrenciler sınav sorularını dikkatle okumalı Bana güvenmelisin.

7 Ahmet yeni kelimeleri ezberleyerek öğrenmeli Çöpçüler her gece çöpleri toplamalılar Teneffüslerde dinlenmeliyiz Siz iyi bir tatil yapmalısınız Gömleğin buruşuk. Ütülemelisin Gelecek haftaya kadar bütün dosyaları incelemeliyim Bu maaşla bir ay geçinmeliyiz Aşağıdaki cümleleri gereklilik kipi (lâzım) ile tamamlayınız. 1. Benim eve dön. 2. Senin de gel. 3. Yemeklerine dikkat et. 4. Bizim bu tip şeylere alış. 5. Sizin de onu anla. 6. Onların bu konuyu artık kapat. 7. Bana kız.seni kızdırmak istemedim. 8. Onun hakkında kimsenin kötü konuş. 9. Hemen müdürü gör. 10.Bence onu dinle,sana doğruyu söylemiyor. 6. Lütfen aşağıdaki cümleleri gereklilik kipi (gerekiyor) ile tamamlayınız. 1. Trabzonspor un bu yıl şampiyon ol. 2. Bence babanın sözünü dinle. 3. Her gün yarım saat yürüyüş yap.

8 4. Bu projeyi yarına yetiştir. 5. Yağlı, tuzlu ve hamur işi yiyecekler ye. 6. Mutlaka bu filmi seyret. 7. Kötü sözlere kulaklarını kapa. 8. Beni anla, her şeyi senin iyiliğin için yapıyorum. 9. Onun sözlerine artık alış. 10. Eşyalarını yerlere at. 7. Lütfen cümleleri uygun şekilde tamamlayınız. 1. Benim hemen git. 2. Bu hafta sonu senin çalış? 3. Sana doğruyu söylüyor; ona kız. 4. Bu ilâçları her gün yemeklerden sonra al.(sen) 5. Çocukların yanında böyle kötü şeyler söyle.(sen) 6. Hafta sonuna kadar bu işi bitir.(biz) 7. Bir daha tatlı ve tuzlu şeyler ye.(sen) 8. Galatasaray bu maçı mutlaka kazan.başka şansı yok. 9. Hafta sonu evimi temizle. 10. Biraz kilo aldım. Spor yap. 11. Annem hastalanmış; hemen eve dön. 12. Sen beni çok iyi tanırsın. Bana inan. 13. İki gündür uykusuzum. Eve gidip uyu. 14. Bence biraz daha dikkatli ol. 15. Elif evleniyor. Ona güzel bir hediye götür.(biz) 8. Lütfen aşağıdaki cümleleri gereklilik biçimiyle (lâzımdı) ile tamamlayınız. 1. Dün çok işim vardı, bu yüzden akşam da çalış. 2. Bence buraya hiç gel. 3. Biraz daha düşün, çok erken karar verdin. 4. Ona teşekkür et. Sana gerçekten çok yardım etti. 5. Dün evi temizle onun için hiç dışarı çıkmadım. 6. Benim de orada ol ama ne yazık ki mühim bir işim çıktı. 7. O, bize,eskiden çok yardım etmişti.bu zor zamanında bizim de ona yardım et. 8. Onların bunu duy. Gerçekten çok üzüldüler.

9 9. Lütfen aşağıdaki cümleleri gereklilik kipi (gerekiyordu) ile tamamlayınız. 1. Dün evde kalıp çocuklara bak. 2. Orada öyle davran. 3. Hafta sonu da çalış. (biz) 4. Bence ona o kadar kız,sadece bir şaka yapmak istedi. 5. Tatil için uçak biletini daha önce al. Şimdi yer bulmak imkansız. 6. Onu kaybetmemek için ona sadece Benimle evlenir misin? diye sor. 7. Özür dilerim, önceden telefon et.(siz) Şimdi size randevu veremem. 8. Ben (sana) söyledim. Beni dinle. 9. Dün elektrik faturamı yatır, unuttum. 10. İlâcını yemeklerden sonra al, önce değil. 10. Lütfen aşağıdaki cümleleri gereklilik kipiyle (-meliydi) tamamlayınız. 1. Geç kaldınız. Yarım saat önce gel. 2. Daha önce özür dile. Şimdi özür dilemenin hiçbir anlamı yok. 3. Sence Hasan nerede yanlış yap? 4. Bence antrenör Kutluay ı oyundan al. 5. Başarılı olmak için daha çok çalış. 6. Elçin e o kadar ağır şaka yap. 7. Çocuğa arkadaşlarının yanında bağır. 8. Bence Nihat bıyıklarını kes. Bıyıksız hali hiç güzel değil. 9. Özgeçmişinize bir de fotoğraf yapıştır. 10. Hafta sonu alıştırmaları yap, ama unuttum. 11. Lütfen aşağıdaki cümleleri ZORUNDA ile tamamlayınız. 1. Gelecek nesiller için doğayı korumak. 2. Hem okuyup hem çalışmak. 3. Birbirimize güvenmek. 4. Ben seni dinledim, sen de beni dinlemek. 5. Birbirimize yardım etmek. 6. Şu anda çıkmak ben seni daha sonra ararım. 7. Türkiye enflasyonu tek haneli rakamlara düşürmek.

10 8. Bu kadar çalışmak? 9. Senin kafandakileri bilmek? 12. Lütfen aşağıdaki cümleleri MECBUR ile tamamlayınız. 1.Hepimiz yaşamımızı kazanmak için çalış. 2. Bunu yap? 3. Bana her şeyi anlat. 4. Onunla konuş? 5. Onun her sözüne Evet de? 14. Lütfen aşağıdaki cümleleri ZORUNDA KALMAK ile tamamlayınız. 1. Yolda benzinimiz bitti. En yakın benzinciye kadar yürümek. 2. Özür dilerim, gelemedim.işim uzadı, çalışmak. 3. Her şeyi anlatmazsan seninle bir daha konuşmam dedi. Ona anlatmak. 4. Parası kalmamış. Bu yüzden tatilde bulaşık yıkamak. 5. Eşim çok ısrar etti. Bu yüzden üç buçuk saat opera seyretmek.

11