' Ife AĞUSTOS [7 TMMOB MAKINA MÜHENDİSLERİ ODASI AYLIK YAYIN ORGANI ISSM File Toofs Çreate Generate Modify List Delete Check

Transkript

1 TMMOB MAKINA MÜHENDİSLERİ ODASI AYLIK YAYIN ORGANI AĞUSTOS [7 ' Ife ISSM File Toofs Çreate Generate Modify List Delete Check I m,y? m»^. f*? 1 * fw^- WW>, S t "* tp^ş. ftş r ^'.* " Voıı Miser. Strese ı ontouf- $%:^

2

3 Uluslararası rekabetin ve globalleşmenin hız kazandığı günümüzde Türkiye'de 40.yılını kuttayan Oerlikon üstüne düşen görevi liderliğine yakışır bir şekilde yapmaktadır. Oerlikon bu mantık çerçevesinde Avrupa (Fransa, Belçika, Almanya, İtalya) Ortadoğu (Komşu Arap ülkeleri) ve hatta Japonya'ya ihracaatına devam ediyor. İhracaatta devamlılık uluslararası standart ve kalite ile mümkündür. Oerlikon iç ve dıs piyasaya bu güveni 70' li yıllardan beri KALİTE SİGORTASI uygulayarak kazanmıştır. Müşteri mutluluğunu kendine rehber edinmiş olan Oerlikon kaliteye yönelik çalışmalarını 1989 yılında Tİ 'V den aldığı sertifikayla sürdürmüş : standart ve kalite güvencesinin son aşaması olan ISO 9001.,-.,....,, İISO9001 sertifikasının getirdiği uluslararası ' saygınlığı kazanmıştır. Unutmayın KALİTE VE STANDART Güvencenizdir. 1 OERLİKON KAYNAK ELEKTRODLARI VE SANAYİ A.Ş. Halkalı Cad. No: Sefaköy/İSTANBUL Tel:(O 212) (8 hat) Faks:(O 212)

4 DOGALGAZ SARFİYATINDA VERİMİNDE İ İ RTLI B R Ü L Ö İSVİÇRE'DE İLERİ TEKNOLOJİ İLE ÜRETİLEN OERTLIBRÜLÖR, MAKSİMUM YANMAYI SAĞLAYARAK HAVA KİRLİLİĞİNİ ÖNLER VE ISIDA YÜKSEK VERİM, DOĞALGAZDA TASARRUF SAĞLAR. OERTII BRÜLÖR, GAZTEKNİK ISI SANAYİNİN UZMAN EKİBİYLE SERVİS GARANTİSİNE SAHİPTİR. HER KAZANA KOLAYLIKLA UYGULANABİLİR. OERTLI'DE YAPACAĞINIZ DEĞİŞİKLİKLE FUEL-OIL YAKMAK DA MÜMKÜNDÜR. DOGALGAZ SİSTEMİNDE YANMA, BRÜLÖRDE BAŞLAR VE TÜM SİSTEMİN İHTİYACI OLAN ISIYI ÜRETİR. BRÜLÖRÜNÜZ VERİMSİZSE, SAĞLIKLI ÇALIŞMIYORSA, KAZANINIZ YA DA RADYATÖRÜNÜZ İYİ OLSA DA, SİSTEMDE HAYAT DURUR. YAPILAN OPERASYONLAR, SİSTEMİ BİRAZ DAHA YAŞATSA DA, SORUN KALPTEDİR. BRÜLÖRÜN DEĞİŞMESİ GEREKİR. ısı sanayi ve ticaret a.ş. Atatürk Cd. Sami Bey Sk. No.: 2 K. Maltepe /istanbul.. Tel: (0216) '98 60 Fax: (0216) TİX: heat tr. GENEL DAĞITICI: TERMOGAZ ISI SAN. Maltepe: Tel: (0216) Fax: (0216) Karaköy: Tel: (0212) FaX: (0212) Certif icate of Approval Anvarded to' OERTLI HEATING TECHNIC LTD ISO 9001

5 Eşyalarınız sudan sebeplerle yıpranmasın! Eğer kullandığınız su temiz değilse, hem giysilerinizi hem değerli makinalarınızı hem de su tesisatınızı bozar. Sizi sürekli bakım ve 'yenileme masrafına sokar. Ç Ö Z Ü M A L A R K O! Türkiye'de sadece Alarko, evler ve işyerleri için su arıtma sistemleri üretir. Alarko Su Arıtma sistemleri, her türlü suyu, çok kısa sürede yumuşatır, çamurunu, kirecini, mikrobunu ve hoşa gitmeyen kokusunu alır. Giysilerin yıpranmasını, boruların kireçlenmesini, cihazların bozulmasını önler. Alarko bayilerinde satışa sunulan, ihtiyacınıza ve bütçenize uygun, yüksek teknoloji ürünü Alarko su arıtma sistemlerinden dilediğinizi seçin yıllık Alarko güvencesiyle daha temiz ve daha sağlıklı suya kavuşun. ALARKO SAM. VE TİC. A.Ş. İSTANBUL: Necatibey Cad. No: Karaköy Tel: (0212) PBX Faks: (0212) ANKARA: Sedat Simavi Sok. No: Çankaya Tel: (0312) PBX Faks: (0312) İZMİR: Gazi Bulv. No: 3 / Tel: (0232) PBX Faks: (0232) ADANA: Ziyapaşa Bulv. Çelik Apt. No: 25 / Tel: (0322) PBX Faks: (0322) ANTALYA: Metin Kasapoğlu Caddesi Küçükkaya Sitesi A Blok No: 1/ Tel: (0242) Faks: (0242) SU ARITMA SİSTEMLERİ

6 MANNESMANN DEMAC i parmak Sakına %v Î1 arna*iibkin«l(impr««ör - Pompa Sanayi ve Ticaret A.Ş. ;nelrtw»abriib ( ta3yor OK). r*>« İncirlik - ADANA Tel: 0(322) Fax : 0(322) 3$ >zarl«mm«1<ezi. -1 fere Şehitten Cad. Mehmet Gönen; Sok. Aydagül i; Merkezi No : 6 Kat: 3 Zincirlikuyı İSTANBUL :. Şp:0(2ra).275!:« Fax: 0(212) Tlx : smkp tr. L- zım KmlbeMrCad. Çetinkaya Arat işmerkezi No : 93/60 iskitler - ANKARA Tel: 0(312) ) X! 0(312) : j

7 TMMOB Makina Mühendisleri Odası Aylık Yayın Organı AĞUSTOS / AUGUST 1996 Cilt/Vol : 37 Sayı/No : 439 İÇİNDEKİLER CON7BV7S TEKNIK 17 Bilgisayar Yardımı İle Küçük ve Orta Ölçekli İşletmeler İçin Bakım Sistemi Planlaması Computer Aided Maintanance System Planning for Small and Medium Scale Industry A. ihsan SÖNMEZ, Adil BAYKASOĞLU 23 3 Yaşından İtibaren Çocuklara Bilgisayar Destekli Eğitim Computer Aided Education for Kids Över 3 Years Old Ali ULUSOY, Ayşegül ÜNAL YAZıLAR Bilgisayar Terminal Ekranı ve Sağlık 29 Computer Screen and Health Turgut ARTUN Uçak Yapısal Bütünlük Programının Gelişim Yılları-2 43 Development Years of the Aircraft Structural Integrity Program-2 Hikmet KARAKOÇ, Adem TÜRKDOĞAN AYıN DOSYALARı YENI ÜRÜNLER 10 ODA'DAN HABERLER 13 BIR GÖRÜŞ 14 GEÇMIŞE BAKıŞ 16 BILGISAYAR DÜNYASı 33 PÜF NOKTASı 37 ATÖLYEDEN 39 SEMINER-KURS-SEMP. HAB 47 OERLIKON - ALARKO İZOCAM MAS POMPA KAYNAK TEKNİĞİ PERITUS PLİTEKNİK DOĞUŞ VANA DOĞUŞ VANA OZ MAKİNA MAKDOS OLÇSAN İLAN SAYFALARı DIZINI T PETNIZ - TAKSAN NACE [LENDER - KS.B. YILMAZ REDUKTOR OZKOSEOGLU TETA MAKTEL HFMÎP DOK l TM GEDİK HOLDİNG HOSCH T'ERMO BUHAR j 5K Orta 1 anıtım - - Arka Kapak Arka İç Kapak YAYıM KOŞULLARı Yayım Koşulları : - Yazılar daktilo ile iki satır aralıkla iki kopya yazılmış olarak, sözcükten oluşan Türkçe ve ingilizce özeti, yazı başlığının ingilizcesi, yazarın kısa özgeçmişi, adresleri ve telefon numaraları ile birlikte Dergi Yönetim Yeri Adresi'ne gönderilmelidir. - Yazılar 12 daktilo sayfasını (yaklaşık 3000 sözcük) geçmemelidir. (12 daktilo sayfasını aşan yazıların 2 bölüm halinde birbirini izleyen sayılarda yayımlanabileceği düşünülerek bölümlere ayrılmış olarak gönderilmesi gerekir.) - Yazılarda kullanılan fotoğraflar net ve temiz olmalı, şekiller aydınger veya beyaz kağıda çini mürekkebi ile çizilmelidir, r Yazılarda SI birimleri kullanılmalı, yazıların sonuna yararlanılan kaynakça eklenmelidir. - Özgün ve derleme yazılardaki görüşler yazarına, çevirilerden doğacak sorumluluk ise çevirene aittir. - Yazılar başka bir süreli yayın organında yayımlanmış olmamalı, herhangi bir toplantıda tebliğ olarak sunulmuş veya sunulacak ise bu açık olarak belirtilmelidir. Dergide yayımlanan yazılara bir dergi sayfası için, özgün ve derleme yazılarda TL. çeviri yazılarda TL. net ödeme yapılır. - Dergideki yazılardan kaynak gösterilmek koşuluyla alıntı yapılabilir. Yazıların Değerlendirilmesi : Dergiye gönderilecek yazılar öncelikle Yayın Kurulu tarafından ön elemeden geçirilmekte daha sonra kurulun belirlediği uzmanlar tarafından değerlendirilmektedir. Uzmanların yaptığı değerlendirme sonuçları yazara da iletilecek, uzmanların önerdiği ve Yayın Kurulu'nun uygun gördüğü düzeltmelerin yapılması yazardan istenecektir. Bu düzeltmelerin yazar tarafından yapılması durumunda yazı yayımlanabilecektir.

8 TMMOB MAKİNA MÜHENDİSLERİ ODASI AYLIK YAYIN ORGANI AĞUSTOS / AUGUST 1996 Olt / VcH : 37 Sayı / No : 439 Yönetim Yeri - Head Office Sümer Sokak 36/1-A Demirtepe - ANKARA Tel: (0-312) Fax: (0-312) MMO Adına Sahibi - Publishei Mehmet SOĞANCI Sorumlu Yazı İşleri Müdürü Managing Editör Emin KORAMAZ Yayın Kurulu - Publishing Board Melih ŞAHİN Anıl KAREL Deniz ÖVÜTMEN Devrim Erinç ASLAN Utku TÜZÜNER Selami YUMURTACI Engin AYKOL Yayın Sekreteri Publishing Cootdinator Nilgün KARAKÜÇÜK Katkıda Bulunanlar Members-at-Large Aylin TOPAKOĞLU Bülent TOPAKOĞLU Teknik Sorumlu Tecnical Manager Mehmet AYDIN İlan Sorumlusu Advertising Repiesentative Ayten YILDIZ Nuray ÖZER (İstanbul) Komisyon İlişkileri - Redactor Şehnaz KAPLAN Dizgi - Type Setting Ali Rıza FALCIOĞLU (MMO) Baskı - Printed by Ocaklar Matbaacılık Tel (0-312) sunuş Günümüzde bilgisayar teknolojisinin hızla ilerlemesi artık şaşırtıcı boyutlara ulaşmıştır. Yaklaşık 5-6 yıl önce 25 MHz'lik CPU hızına ulaşılması zor gözüken bir değer olmasına karşılık şu anda 200 MHz'e varan hızların normal karşılanması veya yine o yıllarda bilgisayar kavramının çoğunlukla aklımızda çağrıştırdığı televizyona bağlanarak ve oyun oynadığımız cihazlar iken şimdi bütün ofisleri dolduran en önemli yardımcı cihaz aklımıza geliyor. Bilgisayar konusunda şanslıyız ki matbaanın ülkemize gelişi gibi geç kalmadık. Bu teknolojiyi yakından izleyebiliyoruz. Ancak yine verilere bakıldığında kullanım açısından istenen seviyede olmadığımız gözüküyor. Bilgisayara bu kadar uzak durmaya çalışmamızın nedeni; maddi sorunlar zaman, korku ve/veya ufkumuzun darlığı gibi nedenler olabilir. Ancak bunlar yine, kitap okuyamayan bir kitle oluşumuz gibi, bize mühendislerin önünü kapatan bir engel olmamalı. Bugün Odalarda ve Şubelerde bilgisayar kullanımı ile ilgili kursların varlığı bu engeli aşmak isteyen bizlerin elinden tutan ilk aşamadır. Diğer aşamalarda kendi gayretimiz önemlidir. Bu sayede ufkumuzun genişlediğini bir bilgisayar ile neler olabildiğini veya şimdiye kadar, yapmakta olduğunuz) örneğin bir makina parçası çiziminin ne kadar kısa zamanda ve bu çizimdeki revizyonların ne kadar kolay yapılabildiğini göreceksiniz. Ve, yine hızla ilerlemekte olan "Internet" ile dünya üzerindeki bilgisayar ve ağlarına ulaşarak şu ana kadar bulmakta zorlandığımız bilgilere kolayca ulaşacaksınız. Bir mühendis olarak kendi uzmanlık konularımızdaki çağdaş bilgileri almaya, toplamaya çalışmamız nasıl gerekse bu kendi konularımıza yardımcı olacak bilgisayar gibi cihazların da genel kültürden öteye geçerek yaşamımızın bir parçası olmasına izin vermeliyiz. Mühendis ve Makina olarak sizlerin bilgisayar konusundaki ufkunuza bir katkıda bulunabilmek az da olsa yeni gelişmeleri duyurabilmek veya bildiklerimizi gözden geçirmek için zaman zaman bilgisayar konusuna değiniyoruz. Bu sayımızda da ağırlık olarak bilgisayar ve kullanımı ile ilgili konular var. Beğeneceğinizi umut ederiz. Bu arada ileriki sayılarda sizlerden de katkı beklediğimizi yeniden hatırlatırız. Saygılarımızla, Yayın Komisyonu

9 K l i m a ü r ü l t ü s ü n ü y u t a n y e p y e n i b i r ü r ü n MSlKnr İzocam Prefabrik Klima Kanalı İ Ş V E T İ C A R E T M E R K E Z L E R İ, K Ü L T Ü R T E S İ S L E R İ, E Ğ İ T İ M K U R U M L A R I, E Ğ L E N C E S İ T E L E R İ... B U G Ü N K L İ M A H E R Y E R D E K U L L A N I L I Y O R A M A G Ü R Ü L T Ü S Ü BİR T Ü R L Ü Ö N L E N E M İ Y O R. İ Z O C A M ' İ N Y E N İ Ü R Ü N Ü İ Z O C A M PREFABRİK KLİMA KANALI, SAĞLADIĞI MÜKEMMEL SES İ Z O L A S Y O N U Y L A K L İ M A G Ü R Ü L T Ü S Ü N Ü Ö N L Ü Y O R, ISI İ Z O L A S Y O N U Y L A Ç A L I Ş M A P E R F O R M A N S I N I A R T I R I Y O R. Ü S T E L İ K G Ü V E N L İ V E B E N Z E R L E R İ N D E N % 4 0 DAHA EKONOMİK! SICAĞA - SOĞUĞA - SESE - YANGINA İZOCA/VV İZOCAM PREFABRİK KLİMA KANALI'nm üstün özellikleri: Çok hafiftir. Kolay kesilir ve monte edilir. Her türlü menfez ve bağlantılar kolay gerçekleştirilir. Kanal kesiti her türlü ebatta yapılabilir. Kanal kesit değişmeleri, redaksiyon, pantolon, omega ve dirsek teşkili kolay uygulanır. Yangına karsı güvenliği artırır. Çok ekonomiktir. İZOCAM TİCARET VE SANAYİ A.Ş. DANIŞMA MERKEZLERİ İSTANBUl Tef (212/ IS hol) Faks (2)2) 'ANKARA Tel (312/ İ\B faks (312) IJ»İZMİR Tel (232/ U fob (232J 4S »ADANA Tel (322/ $0 faks 4322] »İURSâ Ul 1224) fah 1224) ELAZIĞ Tel (424) faks {424) ?<S -ANTAIYA Tel 242) faks ( «GAZİANTEP M: 13*2]

10 Pompa ve Hidroforda MAS tecrübe birikimini geleceğe taşıyor... "MAS" kalite pompa'yı üretme yolunda yılların getirdiği bilgi birikimini, gelecek nesillere aktarmayı amaçlıyor. İlk mezunlarını bu yıl veren, T.C. Milli Eğitim Bakanlığı'na bağlı Çıraklık ve Mesleki Eğitim Okulu ile "MAS", sanayisinde en mükemmeli üretecek usta ve teknik adamları yetiştiriyor. "MAS" 200'ün üzerinde uzman kadrosu, m 2 açık alanı, m 2 yi aşkın kapalı alanı ile yurt içi ve yurt dışında hizmet veriyor; ülkemiz ekonomisine de katkıda bulunuyor. MAS gelecekteki hedeflerini bu günden gerçekleştiriyor. KALİTE POMPA MAS POMPA SANAYİİ A.Ş. Merkez: Necatibey Cad. 38 Karaköy-lstanbul Tel: (02,12) (4 Hat), Telefaks: (0212) fabrika: Sultan Çiftlik mevkii Ümraniye-lstanbul Tel: (0216) , Telefaks: (0216)

11 llleczacıbaşı 'kalitenin kaynağı" ASKAZNAK >*~ EN ISO 9001 KAYNAK ELEKTRODLARI ve TELLERİ

12 ÜRÜNLER Hazırlayan : Utku TÜZÜNER ROKETSAN POMPACI ROBOT DEFONUZU DOLDURACAK Almanya'da Stuttgart'ta bir yakıt istasyonunda hizmetler sunulmuş olan bilgisayar kontrollü bir pompacı robot ile yakıt istasyonunun dolum hizmetleri sağlanmaktadır. Sürücü, bir hizmet terminaline "depo kartı" nı yerleştirir ve kod numarasını girer. Bir elektronik okuyucu araçla ilgili verilerin * olduğu kayıtları tarayarak onun tipini, yakıt deposu GELECEĞIN LÜKSÜ RENAULT İNTİHALE tasarımı, gelecek on yıl için firmanın lüks araç programının ilk gösteresidir. Elektriksel olarak hareket ettirilen tavan kapağı, bagaja ulaşımı engellemeyecek şekilde tavan boyunca kayabilmektedir. kapağının yerini ve yakıt ihtiyacını kaydeder. Daha sonra iki lazerli tarayıcı aracın rampadaki yerini belirler. Pompa BMW, Mercedes-Benz ve Alman Petrol Firması Aral için geliştirilmiştir. BMW of North America Inc., 300 Chestnut Ridge Rd., VVoodcIiffe Lake NJ TEKERLEKLI YAPı Renault V10 Formula 1 'in 392 beygir güçlük motoru, 3 metrelik bir tekerlek alt çatısının yerleştirilmiş iki aksı hareket ettirir. Akıllı sürat kontrol tertibatı, yavaş trafikte aracın fren yapmasını, normal akış başladığında da hızlanmasını sağlar. Regie Renault SA, Service de Presse, 34 Quai Pont du Jour Boulangne - Billancourt, Farnce. OTOMOBILLER İçin GECE IŞıKLARı Yer aydınlatmalı dış aynalar, aracınız içinde veya dışında iken daha fazla emniyeti sağlamak için gerekli tüm Dünyanın uzaktan kumandalı (ROV) en büyük aracı, Idaho Ulusal Laboratuvarı'ndaki yaklaşık 40 metrelik radyoaktif atık çukurunu tarayan hareketli bir yapıdır. Bu yılın sonlarında ROV üzerinde bulunan altı uzaktan kumandalı aletin, Enerji Birimi'nin atık çukurundaki toprak ve katı atıklarını süpürüp temizlemesi ve paketlemesi planlanmıştır. Bu arada bir yedinci alet de (bir robot tarayıcı) herhangi bir problem olup olmadığını kontrol edecek ve diğer aletlerin çalışır durumda olmasını sağlayacaktır. sürücü güvenliği özelleklerini biraraya toplamaktadır. Karanlık bir park ala-nında aracın yan taraf-larmı ve yerleri aydınlatmak üzere aynanın yüksek-yoğunluklu lamba-larını çalıştıracak bir uzaktan kumanda aleti kulalnabilirsiniz. Dönüş sinyalleri aynanın dış tarafına yerleştirilmiştir ve elektrokrom kararma özelliği arkadan gelecek far parıldamasını azaltacaktır. Donnelly Corp., 414 E 40 th St, ' -*'" Mühendis ve Makina - Cilt : 37 Sayı : 439

13 Windows 95 için geliştirilmiş yeni CAD Çözümleri'ne KOLAYCA SAHİP OLUN! AutoPACK^ 21M İki Hoyilt): Zemin Planı Oluşturma Oda Oluşturma /.L*min Planı Dcğ^ikl iği/editörü Şablon ve Yardımcı KoasirukMyonlar Tarama Ölcükndirme 2.D Merdivenler IY> Mobilyalar Vardım ti Çizgiler'Geometrik Vardımhr Sİ.MHOI HANKALVKI: Soğutucu (Klima) Tesisatları sıhhi Tesisatları Kalorifer Tesisatları hu Tesisatları Boru Tı-stsatlan Elektrik Tesisatları \\H\\ ItoyıK): I)u\ar Oluşlumu İ\-Boyutlu Duvarlar Duvar Değişikliği (Cam, Kapı ve Benzeri) fl) Merdivenler Can ve Tavanlar Ue Boyut Görünümler V.ç Boyut Kesitler Ut Boyut Mobilyalar AutaPACK<SW<7 E LEKTROTE KNIK '* >NFÎ (M; Proje Yönetimi Sembol Yönetimi İşletim Araçları Yönetimi Arşiv [-'onksiyonlan I'.MM IWNK.\S AN Mİ/ IO\kS1\OM AKI l'arça Listesi Klemens ve Kablo Planları Geçişler Hesaplaması İşletim Bilgilen Kontrolü Yapı Planlama Kablaj Planı Çok lisanslı Proje Metinleri Plot İşlemlerinde Katman Yönetimi î/im V\K1)IMLAKI: Hat Oluşturma 3 Fazlı Hat Oluşturma Sembol Yerleştirmede Hal Kesilmesi Antet Doldurma Tanım re Açıklama Fonksiyonu Bağlantı Noktaların Otomatik Yerleştirme M.MWMII:R <MI\»O'JOUt.. Ana Akım Semboller; Kumanda Akım Sembolleri SPS ve Makrolar SVIT OIIMI KM\:. ScrbM Kesim Yo.ınmı Ko^k'tı Yuvarlamu tlinntı. Çıkınlı Mı.-rkra Delik Açm;ı (ll(;l II.MHRMI. Normlara Uygun ölçülcndiime Oiomaiik Zındrleme OlçülendımK' ISO-Toleran.slar (Snııhnl Sınır!X-gerkTİI Yüzev Pürüz DfScrk-rı ' 5cki] ve Yerleşim Toleransları HİN VHIMi: VMSmVtHH. Rulmanlar Cıvalalır Somunlar Yaylar Pullar Profiller PARÇA İtti?.*):. Pozisyon/Toplam Parça Listesi Form Editörü Otomatik Pozisyon Numarası Verme / PİMUR. TiUAM/UyUl, TARAKA \mmmt, ofitmimtk A r t ı k <; A 1) h a k k ı n d a k i t ü m d ü ş ü n c e l e r i n i z d e ğ i n e c e k, ç ü n k ü F e 1 i x C A 1) v a r F e 1 i x C A ü b e k l e n t i l e r i n i z i y ü k s e k p e r f o r m a n s v e u y g u n f i y a t ı i l e e k s i k s i z k a r ş ı l a y a n t e k ç ö z ü m d ü r. ÇOK OZlil, KAMPANYA FİYATLARI İLE! Çözüm Paketi Satış Fiyatı Kampanya Fiyatı DM DM AutoPACK.SU 'üt HIHIIIIIflIl uu öM DM DM DM 3.25-MJM DM Fiyatlara KDV dahil değildir. Kampanyamız 31 Aralık 1996 tarihine kadar geçerlidir. BU FIRSATI KAÇIRMAYIN! BAĞDAT CAD. NO:187 B BLOK D:3 I OTOMASYON SİSTEMLERİ " j fi %,'ıtın, İ fini M (/Izmıtnı" SELAMIÇE5ME İSTANBUL TEL: (0.216) Pbx F A X : ( ) * S846 Sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu tarihinden itibaren yeni haliyle yürürlüktedir.

14 =**%**> polilcknik METAL KÖRÜK İMALAT SAN. LTD. ŞTİ. İSTANBUL-TURKEY ANKARA-TURKEY

15 ODA'DAN HABERLER Hazırlayan : Nilgün KARAKÜÇÜK MMO Genel Merkezi EDİRNE'DE İLERİ BİR ADIM DAHA : 4'LÜ FENNİ MESULİYET UYGULAMASI Edirne'de ülke düzeyine göre ileri bir adım daha atıyoruz : Şimdiye dek ülke çapında geçerli olan fakat imar yasasına göre de teknik açıdan da yanlış olan bir uygulama artık Edirne'de terk ediliyor. Yapıların projelerinde olduğu gibi, inşaatların kontrollük hizmetlerinde de uzmanlık ayrımına dayanan, her disiplinin kendi proı içlerinin uygulanma sorumluluğunu da üstlenmesinden başka bir şey olmayan dörtlü fenni mesuliyet uygula-, ması Edirne'de hayata geçiyor. Edirne Belediyesi'yle Şubemiz, Elektrik Mühendisleri Odası, İnşaat Mühendisleri Odası ve Mimarlar Odası İl Temsilcilikleri tarafından imzalanan Protokol UYGULAMA ESASLARI ve FENNİ MESULÜN GÖREVLERİ olmak üzere iki bölümden oluşuyor. UYGULAMA ESASLARI, Ruhsatın Alınması, İmar Hattı Verilmesi, Temel Üstü Vizesi, Diğer Karkas İmalat Safhaları, Karkas Safhasından sonraki İmalat ve Bütün İnşaat Safhalarında Belediye ve Fenni Mesullerin İlişkilerini ve uygulama yöntemlerini belirliyor. Dört ayrı uzmanlık dalındaki Teknik Uygulama Sorumlulukarın koordinasyonu Teknik Koordinasyon adı altında Mimar veya İnşaat Mühendisi tarafından sağlanıyor. Teknik Koordinatör fenni mesullerin dışında da belirlenebiliyor. İnşaat ruhsatı teknik koordinatörce, ruhsat eki ihtisas dallarına göre dört fenni mesulce ayrı ayrı imzalanıp Odalarca onaylandıktan sonra Belediyeye sunuluyor. İnşaat bitiminde, Teknik ' koordinatör tarafından hazırlanan ve hem fenni mesullerce hem de Odalarca onaylanan İş Bitim Belgesi Teknik Koordinatör tarafından Belediyeye veriliyor. Bu adım sağlıklı bir kentleşme açısından ve teknik normlara uygun bir yapılaşma * ^&ss3s» a Ç ısınc ' an s o n derece önem taşıyor. Edirne Şube Bülteni, 1996 MÜHENDİSİN İNANI* Ben bir mühendisim. Mesleğimle pek çok övünürüm fakat kendini beğenmişlikten uzak olarak. Mesleğime karşı, yerine getirmeye daima hazır olduğum, kutsal ödevlerin bulunduğu kanısındayım. Bir mühendis olarak, ancak ve yalnız yüzü-ak işlere girişeceğim. Hizmetlerimi angaje eden kimsi, vu, ister işveren ister müşteri olsun, başarın ve vefanın olancasını göstereceğim. ihtiyaç duyulduğunda, hüner ve bilgim, herhangi bir şart koşmadan toplum yararına kullanılabilir. '4//OZL1 güçten, insanlık hizmetinde iyiye kullanılacak ödev doğar; ve ben bu iddiayı kabul ediyorum. ff Mesleğimin yüksek itibarına toz kondurmadan, layık olduğunu bildiğim her mühendisin itibar ve > Jj menfaatlerini korumaya çalışacağım; fakat, görevim icap ettiriyorsa, haksız hareketiyle meslek bakımın- <Wdan değersiz olduğunu gösteren herhangi bir kimseye ait hakikati da açıklamaktan çekinmeyeceğim. Ç Taşçağmdan beri, insanın ilerlemesi benim meslek öncülerimin sayesinde mümkün olabilir. Tabiatın bol madde ve enerji kaynakları onlar tarafından insanoğluna kullanışlı hale getirildiler. Yine onlar tarafından bilimin ilkeleri ve tekniğin açığa vuruşları diriltildi ve pratik değerler çevrildi. Bu birikmiş tecrübenin mirası olmasaydı, benim çabalarım cılız kalırdı. Kendimi, mühendislik bilgisinin yayılmasına, ve her şeyden ince, mesleğimin genç üyelerinin mesleğin bütün meharet ve geleneklerinden haberli olmalarına vakfedeceğim Bizim özel ihtisas adamı oluşumuzun, tam bir samimiyetle, hizmet etme gerekliliğim taşıdığını daima anjlamış bir kimse olarak, arkadaşlarıma, onlardan da karşılık olarak beklediğim aynı tam ölçü içinde, doğruluk ve J adıl muamele, hoşgörürlük ve saygı ve mesleğimizin vakar ve standartlarına bağlılık sözü veriyorum. * Muin J'ı/ısu! inanı" adlı bu yazı Dr. Mehmet Ali OKSAL tarafından İngilizce den dilimize çevrilmiştir... G. Antep Şube Bülteni, Mart III. ULASAL TESİSAT MÜHENDİSLİĞİ KONG- RESİ VE SERGİSİ HAZIRLIK ÇALIŞMLARI i SÜRÜYOR Izmıı On Çalışma Grubu'nun, II. Kongre'nin bitiminden bu yana sürdürdüğü çalışmalar sonrasında iü. Ulusal Tesi- I sat Mühendisliği Kongresi ve Sergisi'nin Düzenleme Ku- I rulu ilk toplantısını 24 Ağustos 1996 Cumartesi günü İzj mır'de gerçekleştirdi.»mehmet Soğancı Başkanlığında toplanan Kurul, IH. Ulusal Tesisat Mühendisliği Kongeresi ve Sergisinin Kasım 1997 tarihlerinde İzmir'de Büyük Efes Otelinde düı zenlenmesi kararlaşunldı. Kongrede ele alınacak konuların, I l.tesisat Mühendisliğinde projelendirme ve uygulama so- ' runlan - yasal mevzuat, i 2. Profesyonel Tesisat Mühendisliği-Tesisat Mühendisliği I eğitimi - Akreditasyon ve mesleki denetim. 13. Tesisat Mühendisliğinde enerji yöntemi f olarak üç ana başlıkta yoğunlaşması benimsendi. Aynca, I. ve ü. Kongrede karşılığı bulunamayan 30 bildiri konusunun, bu Kongrede ele alınması, çağdaş bilgi ve teknolojinin etkin şekilde Kongre platformuna taşınması amacıyla çalışmalar yapılması benimsendi. Bu doğrultuda Şubelerden ve Danışmanlar Kurulu Üyelerinden alınacak önerilerle bildiri portföyünün en geniş kapsama ulaşması hedeflendi. İzmir Şube Basın Bülteni, Ağustos 1996 SU KONGRESİ '97, İstanbul çalışmalan başladı İlki Haziran '95'de Şubemizin çağnsı ve 18 meslek odası tarafından ortaklaşa olarak İstanbul Su Kongresi '95 adıyla düzenlenmiş olan kongrenin ikincisi Haziran '97'de düzenlenecek. Şube Yönetim Kurulu çalışma programında da yer alan Su Kongresi '97'de bu kez ayn bir bölümde Türkiye'nin su politikalarının ele alınması planlanmaktadır. Kongre çalışmalarını başlatmak amacıyla hazırlanmış olan protokol tarihinde; İMO, HKMO, IFMO, Maden MO, MMO, MO, ŞPO, İst. Ecz. O, İst. SMMMO tarafından imzalandı. Kongre Düzenleme Kurulu ilk t< ınlantısını tarihinde yapacak. İstanbul Şube Fax Bülteni, Ağustos 1996 Cilt : 3/ Sayı : Mühendis ve Makina m

16 BİR ı GÖRÜŞ Edvar MUM MESBAŞ-Mersin Ser. Böl. İşleticisi A. Ş. TÜRKİYE SERBEST BÖLGELERİ AMAÇ VE KURULUŞ Serbest Bölgeler, bir ülkenin Dış Ticaret Rejimi için gerekli olan mevzuat ve kısıtlamaların kısmen veya tamamen uygulama dışı bırakıldığı, genellikle uluslararası liman ve havaalanı yakınında olan, milli sınırlar içinde bulunmakla birlikte, gümrük sınırları dışında kabul edilen ve esas itibariyle ihracata yönelik faaliyet gösteren seçilmiş sınai ve ticari alanlardır. Serbest Bölgelerin kurulmasıyla ülkeye yabancı sermaye çekilerek yeni yatırımların gerçekleştirilmesi, teknoloji transferi, yeni pazarlar bulunması ve modern pazarlama yöntemlerinin uygulanması gibi imkanların artabileceği kabul edilmektedir. Serbest bölgelerdeki mevzuat esnekliği, ithalat, ihracat ve transit ticareti hızlandırmakta, vergi muafiyetleri ucuz işgücü ve sağlanan kolaylıklar nedeniyle, firmaların üretim maliyeti düşmekte, böylece serbest bölgeye sahip ülkeler, uluslararası pazarlarda rekabet güçlerini arttırmaktadırlar. Ülkeler, yabancı sermayeyi serbest bölgelere çekebilmek amacıyla, bu bölgelerde faaliyet gösteren firmalara, çeşitli vergi muafiyetleri ile serbestçe kâr transferi yapma ve her türlü üretim girdisini gümrüksüz ithal edebilme imkanı tanımakta, uluslararası standartlara uygun nitelikte altyapı hizmetlerini ve ucuz işgücü imkanları sağlamaktadırlar. Ülkemizin dış dünyaya açılan normal ve mevcut kapılarına ilave olarak, Türk Serbest Bölgeleri vasıtasıyla yaratacağı ticari potansiyelle, dış ticaret gelirimizde sağlayacağı artışla, dış ticaret ödemeler denge - mizdeki açığın kapatılmasına katkı sağlayacağı bilinmektedir. Serbest Bölgecilik kavramının Türkiye'de gündeme geldiği 1982 yılından bugüne kadar geçen süre içerisinde, Serbest Bölge fikri, düşünceden fiiliyata girdiği tarihten bugüne kadar; Mersin, Antalya, Ege, İstanbul Atatürk Havalimanı, Adana-Yumurtalık, İstanbul-Trakya, Trabzon, İstanbul-Deri, Zonguldak- Filyos, Mardin ve Doğu Anadolu Serbest Bölgeleri ile İstanbul Atatürk Havalimanı Serbest Bölgesi Kıyı Bankacılığı Merkezi olmak üzere 12 bölgenin yer ve sınırları tespit edilmiş olup bunlardan; 1988 yılında Mersin ve Antalya, 1990 yılında Ege ve İstanbul- Atatürk Havalimanı, 1992 yılında Trabzon, 1995 yılında İstanbul-Deri ve 1996 yılında Mardin ve Doğu Anadolu Serbest Bölgeleri ticari faaliyete başlamıştır. TICARET HACIMLERI / Yılı İlk 3 Ay-, Yukarıda belirtilen toplam 8 serbest bölgede, 1996 yılının ilk 3 ayı itibariyle gerçekleşen ticaret hacimleri şu şekilde oluşmuştur; Mersin...^ Ş Ege $.İstanbul AHL $ İstanbul-Deri $ Trabzon $. Antalya 20.S99.İ27 $ Doğu Anadolu $ Mardin 46S.500 S Toplam S Mersin Serbest Bölgesi, 1996 yılının ilk 3 ayında gerçekleştirdiği $-lık ticaret hacmi ile, Türkiye Serbest Bölgelerinde gerçekleştirilen toplam ticaret hacminin %48.8'ini tek başına gerçekleştirmiştir. Mersin Serbest Bölgesini ikinci sırada %24.4 ile Ege Serbest Bölgesi ve üçüncü sırada %12.4 ile İstanbul-Atatürk Havalimanı Serbest Bölgesi izlemektedir. II- Faaliyete Geçilen Günden 1996 yılı Mart Ayı Sonuna Kadar; Faaliyete geçilen ilk günden itibaren 1996 yılının mart ayı sonuna kadar geçen sürenin değerlendirmesi yapıldığında ise gerçekleşen toplam ticaret hacimlerinin şu şekilde oluştuğu görülmektedir : Mersin $ Ege S İstanbul AHL $ Antalya $ Trabzon S İstanbul-Deri ; S Doğu Anadolu $ Mardin $ + Toplam $ Genel toplam içerisinde Mersin Serbest Bölgesi 1988 yılında ticari faaliyete başlamış olmanın verdiği avantaj ve sağladığı başarılı gelişmeler sebebiyle, toplam ticaret hacminin %55'ini tek başına gerçekleştirmiş olmaktadır. Mersin'i en yakın olarak, top- - lam ticaret hacmi içindeki %20'lik payı ile Ege Serbest Bölgesi takip etmekte, İstanbul-AHL Serbest Bölgesi ise %15'lik pay ile üçüncü sırada yer almaktadır. Mühendis ve Makina - Cilt :37 Sayı : 439

17 BİRiHB GÖRÜŞ FAALIYET GÖSTEREN FIRMALAR Türkiye'de ticari faaliyet yapılan 8 serbest bölgede,- 698 i yerli, 173'ü yabancı olmak üzere toplam 871 firmaya faaliyet ruhsatı verilmiştir. AVANTAJ VE TEŞVIKLER * Serbest Bölgeler gümrük hattı dışında sayılır. Bu bölgelerde vergi, resim, harç, gümrük ve kambiyo mükellefiyetlerine dair mevzuat hükümleri uygulanmaz. Serbest Bölge rejiminin uygulandığı mal ve hizmetler Katma Değer Vergisinden istisna edilmiştir. * Serbest Bölgede çalışan işçilerin ücretlerinden gelir vergisi kesintisi yapılmaz. * Serbest Bölge faaliyetlerinden elde edilen kazanç ve gelirler hiç bir izne tabi olmaksızın yurtdışına veya Türkiye'ye transfer edilebilir. * Türkiye' deki tam ve dar gerçek ve tüzel kişilerin serbest bölgelerdeki faaliyetleri dolayısıyla elde ettikleri kazanç ve iratlar, Türkiye'nin diğer yerlerine getirildiğinin kambiyo mevzuatına göre teşviki halinde de gelir ve kurumlar vergisinden muaftır. * Serbest Bölgeler ile Türkiye'nin diğer yerleri arasında yapılacak ticaret, dış ticaret rejimine tabidir. Serbest Bölgeler ile diğer ülkeler arasında dış ticaret rejimi uygulanmaz. * Serbest Bölglerdeki para birimi, Türkiye Cumhuriyeti Merkez Bankası tarafından kabul edilen konvertibl dövizlerdir. * Bir serbest bölgenin faaliyete geçmesinden itibaren 10 yıl süre ile grev ve lokavt uygulanmaz. * Serbest bölgede 99 yıla kadar faaliyet ruhsatı verilebilir. * Diğer ülkelerdeki serbest bölgelerden farklı olarak, Türkiye Serbest Bölgelerinden Türkiye'ye yönelik mal satışlarına ve takas ticaretine kısıtlama getirilmemiştir. * İşletmeci kuruluşlar ve kullanıcılar, yatırım ve üretim safhalarında Bakanlar Kurulu'nca belirlenen teşviklerden yararlandırılabilirler. * Serbest Bölgelerden sağlanan avantaj ve teşviklerden yerli ve yabancı bütün firmalar eşit oranda yararlandırılırlar. Bu teşvikler ve oluşturulan uygun mevzuat çerçevesinde, Türkiye'deki Serbest Bölgelerin gelişmeleri ve dolayısıyla ülke ekonomisine olumlu katkıları her geçen yıl artmaktadır. ÖZELLİKLERİ: Ayarlanan su hacmini geçirdikten sonra otomotik olarak kapatır. Türbin tip su sayacı + % 2 hassasiyetindedir. İlave ekipmanla, On - Off veya basınç regülasyon işlemi yapabilir. Herhangi bir enerji kaynağı gerektiren, sistem basıncı ile çalışır. İç akış düzenleyici ile hassas ölçüm için, vanadan önce önce ve sonra akışı düzenleyici boru uzantılarına ihtiyaç yoktur. İsteğe bağlı, kompüterize kontrol sisteminin çalışması için, uzaktan elektriksel okuma ve uzaktan kumanda imkanı vardır. DERİ FABRİKALARI İÇİN OTOMATİK ÖLÇME VANASI (AUTOMATIC METERING VALVE) Çalışma Basıncı: 16 Kg/cm 2 Çalışma Sıcaklığı : Max. 80 C Ölçüler: 1 1/2",2",3",4",6",8" Bağlantılar: 1 1/2" - 2" Vida Dişli 3"- 8" Flanşlı DERİ YIKAMA MAKİNALARI DOĞUŞ VANA LTD. ŞTİ. Office : 1202/1 Sok. No: 26/A-B Yenişehir- İZMİR Tel : O 11 Fax : O8 96 Factory : Atatürk Organize Sanayi Bölgesi Sokak Çiğli - İZMİR Tel : O Fax : Cilt : 3/ Sayı : Mühendis ve Makina

18 GEÇMİŞE BAKIŞ Çevüen-Hazırlayan : Nilgün KARAKÜÇÜK* MMO Genel Merkezi 50 yıl önce DÜNYANıN ENGENŞ AYNASı Dünya savaşı nedeniyle yapımına 3 yıl ara verilen dünyanın en geniş aynası, California'daki Palomar Dağı'nda bulunan büyük teleskopta kullanılmak üzere 18 ay sonra tamamlanacak. 200 inçlik diskler narin ve zorlu bir yolculuktan sonra 1936'da geldi ve bir makinada taşlanarak parlatıldı. 30 feet yüksekliğindeki ayna California Teknoloji Enstitüsü için yapıldı. süper-makinalar üzerine yapılan bir röportajda. "Süper-makinaları icat etmek için çok büyük bir kapasitemiz var. Ancak bu buluşu icat etme isteğimiz zayıf. Birşeyi icat etmek değil problem olan, insanın ataletsizliği insanlardaki bazı şeyler onun değişime karşı direnmesine neden oluyor." 75 yıl önce' HERKESE GÖRE BR ARABA Şubat (1921) Şubat (1946) Guinnes Rekorlar Kitabına göre Palomor Dağı'ndaki 200 inç'lik yansıtıcı hala Amerika Birleşik Devletleri'nin en geniş tek aynalı teleskopu. Dünyanın en geniş tek aynalı teleskopu 236 inç ile Zelenchukskaya (Rusyaj'dadu. Arizona'daki Whipple Gözlemevi'nde bulunan çok Aynalı Teleskobun iki yıl içinde 257 inçlik tek Aynalı Teleskopa dönüştürülmesi planlanmakta. 100 yıl önce Suçu YOK ETMEK Bundan sonra hiçbir aile hangi arabayı alacağı konusunda tartışmayacak. Mr. John J. McGuire, kendi icadı olan ve herhangibir tipe dönüştürülebilen arabayı yaptı. Örneğin, büyük kapalı bir arabanın pencere camlarını çıkarın, üstünü açın böylece üstü açık bir gezi arabasına sahip olursunuz. (Şubat (1921). Mercedes Benz Vario Research Car, gövdeye bağlanan karbon-fiberden yapılmış özel kilitleme sistemleriyle steyşın vagon, pikap, coupe'a dönüşebilen bir araba kavramı olarak 1995'te geliştirildi. Dayak yoluyla çılgın birinin uslandırılamadığını ve cezanın, suçu ortadan kaldırmadığını görme zamanıdır. Bir toplumdaki vatandaşlar ruh, beden ve düşünce açısından tam olarak sağlıklı değillerse, suç artan oranda işlenmeye devam edecektir. 75 yıl önce EDıSON'LA RÖPORTAJ Şubat (1896) "Bir mucit her şeyi yapamaz, insanları değiştirmeniz gerek" diyor Thamas Alva Edison kendisiyle 75 yıl önce Yüksek irtifa makinalar için olduğu gibi yolcular içinde rahatsızlık vericidir. Şimdi, feet yükseklik arasında çalışan uçaklar için şaşırtıcı bir düşünce geliştirildi. Buna göre,- yolcu ve makinaların bulunduğu bölümlerde otomatik olarak deniz seviyesi basıncı sağlanarak dış etkilerden tamamen bağımsız koruma geliyorlar. Louis Breguet, yüsek irtifada kullanılmak üzere modern bir airbus olan Leviathan'ı tasarladı. Mart (1921) * Popular Science Dergisinden çevrilerek hazırlanmıştır. Mühendis ve Makina - Cilt :37 Sayı : 439

19 MAKALE BİLGİSAYAR YARDIMI İLE KÜÇÜK VE ORTA ÖLÇEKLİ İŞLETMELER İÇİN BAKIM SİSTEMİ PLANLAMASI A. ihsan SÖNMEZ* Adil BAYKASOGLU** Ö Z E T Bu makalede, koruyucu bakım için yapılan bir çalışma anlatılmada ve koruyucu bakım uygulamalarında kullanılmak üzere yazılan bilgisayar programı tanıtılmaktadır. Öncelikle bakım sistemlerinin tanımı verilmekte daha sonra bakım yönetimi oluşturulması açıklanmakta ve son olarak bilgisayar programının yapısı ve kullanımı anlatılmaktadır. A in this paper, a study on preventive maintenance is explained and a computer program which is written to be used in preventive maintanance application is presented. Firstly, the definitions of maintenance systems are given and then the formation of maintenance management is explained and finally, the structure and usage of the computer program is introduded. GIRIŞ _ _ retimde kullanılan her ekipman çalışma koşullarının ve za- I I manın yıpratıcı etkisinden dolayı eskimekte ve her geçen ^J zaman ile üretim performansında ve üretim kalitesinde düşme olmaktadır. Bu olumsuzlukları tümüyle ortadan kaldırmak mümkün olmasa bile planlı bir bakım ile en aza indirgemek olasıdır. Bakım, üretim sisteminin plan ve programlara uygun olarak çalışmasını sağlayan, istenilen çalışma düzeyinde kalmasını kontrol altında tutan bir yürütme ve kontrol fonksiyonudur' 1 1. Bakım işleri, para sarfını gerektiren faaliyetlerdir. Bakımın maliyeti, uygulanan bakım metoduna ve işletmenin büyüklüğüne göre değişir. Sistematik bir yaklaşımla, bakım maliyetlerini kontrol altında tutmak ve azaltmak olasıdır. Bunun için işletmede çok iyi bir bakım planlaması ve organizasyonu yapılmalıdır. Bunu ihmal etmek ve bakım yapmamak veya gereği gibi yapmamak bakım maliyetlerini azaltabilir. Ancak olası birçok arıza önceden tahmin edilemeyeceği veya giderilemeyeceği için, meydana gelebilecek zararlar çok daha ciddi ve büyük olacaktır. Bakım maliyetleri genelde şunlardan oluşur 12 ',- bakım için yapılan eğitim, bakım için sağlanan ek personel, bakım sistemi kurulmasında alınacak malzemeler (bilgisayar, kontrol aletleri vb.), bakım organizasyonu kurma harcamaları ve eğer ihtiyaç duyuluyorsa danışman firma harcamaları. Tüm bu harcamaların ve bakım sistemi kurulmasının firmaya getireceği olası faydalardan bazıları ise şunlardır; niretim içi yedek parça stoklarında azalma, bakım malzemesinde azalma, bakım iş ve zamanında azalma, arızadan dolayı tezgah durmalarında azalma, arızaları kolay ve önceden tespit etme imkanı, ekstra harcamalarda azalma, çalışma performansında artma, verimlilikte artma, fabrikanın ömründe uzama, işçi motivasyonunda artış vb. Bütün bu faydaların yanında, planlı bir bakımın getireceği en önemli faydalardan bir tanesi de ürün kalitesindeki artış olacaktır, çünkü bakımı yapmış olduğundan dolayı daha hassas ve yüksek performansta çalışan bir makinanın daha kaliteli ürünler üreteceği açıktır. Günümüzde oldukça önem kazanan ve ISO 9000 gibi uygulamalarla yaygın hale gelen kalite çalışmaları aynı zamanda işletmeleri daha kaliteli ürünlere ulaşmak için planlı bakım çalışmalarına yöneltmektedir. Bakım çalışmalarında en önemli noktalardan birtanesi de uygulanacak bakım sisteminin belirlenmesidir. Oldukça yüksek ön yatırım ve uygulama maliyetleri içermesine rağmen kestirimci bakım en iyi alternatif olarak gösterilebilir. Ancak ülkemizde küçük ve orta ölçekli işletmelerin toplam işletme sayısının %98.8'ini teşkil ettiği' 3! Ve birçoğunun finansman yönünden güçlü olmadığı göz önüne alınırsa koruyucu bakım yönteminin bu işletmeler için daha iyi bir alternatif olacağı düşünülebilir. ' Doç. Dr., Gaziantep Üniv. Müh. Fak. Endüstri Müh. Böl. Başkanlığı. ** Ars. Gör.. Gaziantep Üniv. Müh. Fak, Endüstri Müh. Böl. Cilt : 37 Sayı : Mühendis ve Makina Q

20 MAKALE Bu çalışmada, Gaziantep sanayisinde makina parçaları imal eden orta büyüklükte bir işletmede yapılan koruyucu bakım çalışması ve bakım işlerinde kullanılmak üzere geliştirilen KORBAK 1.0 isimli yazılım tanıtılacaktır. Geliştirilen yazılım her ne kadar örnek işletme için hazırlanmışsa da, küçük bazı değişikliklerle diğer koruyucu bakım uygulamalarında da kullanılabilecek niteliktedir. BAKıM YÖNTEMLERI Sanayide uygulanan bakım yöntemlerini Şekil l'de gösterildiği gibi genel olarak iki başlık altında incelemek mümkündür. Plansız Bakım Bakım Yöntemleri Koruyuc;u Bakım ŞekiM : Bakım Yöntemieri Planlı Bakım Kestirimci Bakım Plansız Bakım Acil bakım olarak da isimlendirilen bu yöntemde bakım sadece arızanın olduğu zaman yapılır. Bu tip bakımda meydana gelen arızanın teşhisinin gecikmesi makinadaki diğer parçaların arızalanmasına sebep verebileceği gibi üretimin uzun zaman durmasına da sebep olabilir. Bu gibi sebeplerden dolayı bu tür bakım günümüzün modern işletmelerinde uygulanmamaktadır' 4 '. Ancak bu çalışmaya konu olan benzer birçok işletmede hala plansız bakım uygulamalarının devam ettiği görülmektedir. Planlı Bakım Bilgisayar teknolojisindeki ilerlemeler, kalite anlayışının gelişmesi ve genel anlamda teknolojik ilerlemeler planlı bakım sistemlerinin ortaya çıkmasını ve gelişmesini sağlamıştır. Planlı bakım Şekil l'den de anlaşılacağı gibi iki ana gruba ayrılırf 4 l Koruyucu bakım : Bu tip bir bakımda ana amaç makina ve ekipmanların ömürlerini uzatmak ve rastgele arızalarla karşılaşma olasılığını azaltmaktır. Bu amaca ulaşabilmek için önceden üretici firmaların tavsiyeleri ve çalışma koşulları da göz önüne alınarak bir bakım programı geliştirilir. Bu programda hangi makinanın ne zaman, neresinin, kim yeni. Bakım kadrolarının ihtisaslaşmalarının sağlanm Mühendis ve Makina - Cilt : 37 Sayı : 438 tarafından bakımı yapılacağı ve hangi parçaların ne zaman değiştirileceği gibi bilgiler bulunur. Bu tip bir bakımın en büyük dezavantajları; makinalarda ömrü dolmamış ve daha uzun süre kullanılabilecek parçalarının erkenden değiştirebilme olasılığının var olması ve üretim akışının durdurulmasıdır' 5!. Fakat bu olumsuzluklar zaman içerisinde kazanılan tecrübe ile bakım programlarının yenilenmesi ve sistematik bir çalışma planı geliştirilerek bakım zamanlarının ayarlanması ile en aza indirilebilir. Bu yöntemin en büyük avantajları ise maliyetinin az olması, işletilmesi için fazla kalifiye elemana gereksinim göstermemesi ve küçük ve orta ölçekli işletmeler için iyi bir alternatif olmasıdır. Kestirimci bakım : Uyarıcı bakım adı da verilen bu yöntem, planlı bakım yöntemleri içinde en gelişmiş olanıdır. Bu yöntemde ana amaç arıza çıkmadan önüne geçilmesidir. Bunun için makinalar çalışırken bazı ölçüm (titreşim vb.) aletleri ile izlenir. Elde edilen bulgular bilgisayarlar yardımı ile incelenir ve varılan sonuçlara göre gerekli müdahaleler yapılır. Böylece gereksiz parça değişimi önlenebileceği gibi gereksiz durmalarada mani olunur. Fakat bu sistemlerin maliyetinin oldukça yüksek olması ve kullanımları için kalifiye elemanlara ihtiyaç göstermeleri en büyük dezavantajlarıdır. Bu sebeple yatırım olanakları kısıtlı olan küçük ve orta ölçekli işletmelerde pek kullanım alanı bulama- > maktadırlar. Fakat işletmelerde, üretimin devamlılığı için çok kritik olan makinalarda kestirimci bakım yöntemi, diğerlerinde ise koruyucu bakım yöntemi kullanılması tavsiye edilebilir. KÜÇÜK VE ORTA ÖLÇEKLI BR İŞLETMEDE BAKıM YÖNETIMI OLUŞTURULMASı İşletmelerde genellikle iki türlü bakım yönetimi uygulanmaktadır; Manuel sistemle yapılan bakım yönetimi ve bilgisayar destekli yapılan bakım yönetimi. Bilgisayar destekli yapılan bakım yönetiminin kullanılmasının birçok avantajları mevcuttur; bu sistemde günlük iş organizasyonları çok kısa sürelerde yapılabilmekte, bakım malzemesine yönelik stokun takibi oldukça kolaylaşmakta ve yapılan işlerin takibi hızlanmaktadır. Bakım yapılacak işletme tamamen tanındıktan ve bakımı yapılacak donanım hakkındaki teknik bilgiler iyice derlendikten sonra yapılacak iş, bu çalışmalar için gerekli olan personelin nitelik ve sayısını belirlemektir. Bu amaçla bakım sistemi planlaması yapılan bu örnek çalışmada oluşturulan ; bakım grubunda şu elemanların bulunması karar- laştırılmıştır : -Grup idarecisi, -Elektrik ve makina J teknik ressamı, -Elektrik ve makina bakım teknis-

21 MAKALE Fabrika Müdürü Pazarlama Müdürü Üretim Müdürü Bakım Müdürü Kalite Kont. Müdürü { \ Satın Alma Müdürü Kalite Kont. Muduru Şekil 2 : İşletme için önerilen organizasyon şeması taslağı - KAYİT - MAKİNE EKLEME/SİLME EKİPMAN { f-j r-toij ' nizasyon şeması Şekil 2'de olduğu KIZAK J TO^UM*» J--TC.R, -T,,,',, r u K T g i b i değiştirilmesi teklif edilmiştir. FREZE MAK TAŞLAMAMAK MATKAP MAK DİĞER MAK KORBAK : BAKıM KONTROLÜ IÇIN OLUŞTURULMUŞ BF BILGISAYAR PROGRAMı VE UYGULAMASı BAŞLA - Şekil 3 LİSTELEME - TAIJMATLARI YENİLEME BAKIM ARALIKLARINI YENİLEME - - BAK1M TEKNİSYENİNİ DliölŞTİRME I YAPILMIŞ BAKIMLARI KAYDETME r" p [,'ALIŞMA SAATLERİ -AI.R3.1AO0NI.ERI BAKIMCILAR - HAKİM YAPILACAK EKİPMAN BAKIM YAPİLACAK MAKTNALAR BAKIMI YAPD JvOŞ MAKÎNALAR - BAKIMCILAR j- - BAKIM Y AHLACAK EKİPMAN -j_. - BAKIM YAPILACAK MAKMALAR -YAZICIYA - BAKIMI YAPILMIŞ MAKJNAI-AR - BAKIM ARAUKIARI -F L BAK [M TALİMATI -ART r - GEÇMİŞTEKİ BİR TARİHTEN ŞİMDİYE KADAR L GEÇMİŞ İKİ TARİH ARASINDA GEÇMİŞTEKİ air TARİHTEN Ş1MMYE KADAR GEÇMİŞ IK1 TARİH ARASİNDA -ÇIKIŞ Örnek işletme için hazırlanan program menülerinin bir çizelge ile gösterimi ması ve bakım işlerinin belirli bir plan içinde üretim planlarından etkilenmeden yapılabilmesi için bakım biriminin işletme içinde bağımsız bir bölüm haline getirilmesi düşünülmüş ve işletmenin orga- Talaşlı imalat yöntemleri kullanarak makina parçaları üreten orta ölçekli bir işletmede koruyucu bakım çalışmalarının kontrolünde ve uygulanmasında kullanılmak üzere hazırlanan program dbase-4 veri tabanı programlama dili kullanılarak hazırlanmıştır. Aynı program benzer tipte talaşsız tezgahları kullanarak üretim yapan bir işletmede de rahatlıkla kullanılabilir. Bunun için programın ilgili menülerinden faydalanarak bakımı yapılacak makınanın tanımının yapılması yeterlidir. Program bir çok menü ve alt menüden oluşmaktadır. Talaşlı imalat yapan örnek işletme için tarif edilen menüler bir çizelge şeklinde Şekil 3'de gösterilmiştir. Program IBM uyumlu kişisel bir bilgisayarda yaklaşık dört aylık bir çalışmanın neticesinde geliştirildi. Bu sürenin büyük bir kısmı makinaların katalogları incelenerek bakım talimatlarının çıkarılması, makina ve teçhizatlarının kodlanması için harcandı. Programlama dili olarak dbase-4'ün seçilme nedeni ise bir veri tabanı dili olmasından dolayı bilgi dosyaları üzerinde kolaylıklı birçok işlemi hızlı ve etkin bir şekilde yapabilmesi, aynı anda birden çok bilgi dosyasını Cilt : 37 Sayı : Mühendis ve Makina

22 MAKALE Şekil 4 : Açılış ekranı Çalışma Günleri Pazartesi Sah Çarşamba Perşembe Cuma Cumartesi Pazar KORBAK (BİLGİSAYAR DESTEKLİ KORUYUCU BAKIM) Ver. 1.0 Gaziantep Ünv. Endüstri Müh. Böl. Çalışma Gün ve Saatleri Güncellemek için (G) Tuşuna Devam Etmek İçin Başka Bir Tuşa Basınız Vardiya Sayısı Başlama 8:00 8:00 8:00 8:00 8:00 8:00 Bitiş 12:00 12:00 12:00 12:00 12:00 12:00 Şekil 5 : Çalışma gün ve saatlerini güncelleştirme ekranı KAYIT LİSTELEME YAZICIYA ÇIKIŞ MAKİN A EKLEME/SİLME EKİPMAN EKLEME/SİLME TALİMATLARI YENİLEME BAKIM ARALIKLARINI YENİLEME BAKIM TEKNİSYENİNİ DEĞİŞTİRME YAPILMIŞ BAKIMLARI KAYDETME Başlama EKLE SİL 13:30 13:30 13:30 13:30 13:30 Bitiş 18:00 18:00 18:00 18:00 18:00 TORNA MAK. FREZE MAK. TAŞLAMA MAK. MATKAP MAK. DİĞER MAK Şekil 6 : Kayıt menüsü ve alt menüteri (En son alt menüden sonra ilgili işlemi yapmak için bir edit ekranı görüntülenir, Bkz. Şekil 7). kullanabilmesi ve çok büyük miktardaki bilgiyi depolayabilmesidir. Geliştirilen programı kullanabilmek için IBM uyumlu 386-DX veya daha üst bir işlemciye sahip 2MB dinamik ve 10MB sabit belleği olan bir bilgisayar yeterlidir. Hazırlanan program sayesinde birçok rutin iş oldukça basitleştirilmiş, 4/4/1996 bakım kontrolünün kolaylıkla yapılması sağ- 2:15:36 lanmış, firmaya alınabilecek veya elden çıkarılacak makinaların bakım sistemine eklenmesi ve çıkarılması oldukça kolaylaştırılmıştır. Program kısa bir eğitimden sonra Teknik Lise mezunu bir teknisyen tarafından rahatlıkla kullanılabilecek nitelikte hazırlanmıştır. Programın çalışması ile ilgili bazı örnek menüler aşağıdaki şekiller de gösterilmiştir. Program çalıştırıldığında ekranda Şekil 4'deki açılış penceresi görülecektir. Buradan istenirse bir tuşa basılarak çalışma günleri ve saatleri güncellenebilir (Bkz. Şekil 5). Program, KAYIT, LİSTELEME, YAZI- CIYA ve ÇIKIŞ adlı dört ana menüden oluşmaktadır. KAYIT menüsü işletmede bulunan, yeni alınan veya elden çıkarılan makina ve ekipmanların programa eklenmesi, silinmesi, talimatların girilmesi veya yenilenmesi gibi işlemler için kullanılır (Bkz. Şekil 6). LİSTELEME menüsü bakımı yapılacak veya yapılmış Mühendis ve Makina - Cilt: 37 Sayı: 438

23 MAKALE MAKİNA KODU TOR..1 TOR. _2 TOR..3 TOR..4 TOR_.5 TOR_.6 TOR_ 1 TOR 8 SATINALMA TARİHİ-YAŞI SİLMEK İSTEDİĞİNİZ MAKİNANIN KODUNU GİRİNİZ : TORJ olan makina ve ekipmanın bir listesini çıkararak ekrandan görmek, bakım sorumlularını, çalışma gün ve saatlerini vb. kontrol etmek amacı ile kullanılır (Bkz. Şekil 8). YAZICIYA menüsü kullanılarak yazıcıdan bakım işleri hakkında bilgiler, bakım yapılacak makina ve ekipman hakkında iş emirleri alınabilir (Bkz. Şekil 9). Şekil 7 : Edit ekranını kullanarak üretim sisteminden çıkarılan bir makinanın programdan silinmesi. SONUÇ VE TARTıŞMA KAYIT LİSTELEME YAZICIYA ÇIKIŞ ÇALIŞMA SAATLERİ ÇALIŞMA GÜNLERİ BAKIMCILAR BAKIM YAPINCAK EKİPMAN BAKIM YAPILACAK MAKİNALAR BAKIM YAPILMIŞ MAKİNALAR TORNA M AK. FREZE MAK. TAŞLAMA MAK. MATKAP MAK. DİĞER MAK. Şekil 8 : Listeleme Menüsü ve Alt Menüleri (En son alt menü seçildikten sonra ekranda bir edit ekranı belirir bu ekranda ilgili makina veya ekipman kodları girilerek yapılacak veya yapılmış bakımları, değiştirilmesi gereken parçaların isimlerini vb. listelenebilir.) KAYIT LİSTELEME YAZICIYA ÇIKIŞ BAKIMCILAR BAKIM YAPILACAK EKİPMAN BAKIM YAPILMIŞ MAKİNALAR BAKIM YAPILACAK MAKİNALAR BAKIM ARALIKLARI BAKIM TALİMATLARI TORNA MAK. FREZE MAK. TAŞLAMAMAK. MATKAP MAK. DİĞER MAK. Şekil 9 : Yazıcıya Menüsü ve Alt Menüleri (En son alt menü seçildikten sonra ekranda yazıcıya gönderilecek bilgi görülür, Bkz. Şekil 10). Bakımın ihmal edilmesinin ekonomik kayıplara sebebiyet verdiği artık bilinen bir gerçektir. Yapılmayan bakım; makinanın ömrünün kısalmasına, olası bir arızanın kaynağının bulunmasında gecikmeye, üretilen ürünün kalitesinde düşüşe ve fazla stok tutma vb. sebeplerden dolayı işletme giderlerinin artmasına sebep olmaktadır. Bütün bu nedenler günümüz işletmelerinde bakım faaliyetlerinin belirli bir plan ve program dahilinde titizlikle ve yapılmasını zorunlu kılmaktadır. Bu çalışmada istek üzerine orta ölçekli bir işletmede koruyucu bakım çalışması yapılmıştır. Öncelikle verilen seminerlerle konunun önemi tartışılmış, elde edilmesi muhtemel faydalar anlatılmıştır. Böylece kurulacak sistemin işletme içindeki çalışanlar tarafından benımsenmesijie çalışılmıştır. İşletme ve işletmedeki tüm makina ve teçhizat incelenmiş ve gerekli bakım planları sistematik bir biçimde hazırlanmıştır. Daha sonra, bu işletmenin organizasyonunda bazı değişiklikler yapılarak bir bakım grubu oluşturulmuş ve görevsorumluluklar dağıtılmıştır. Cilt : 37 Sayı : Mühendis ve Makina

24 MAKALE MAKİNA KODU FRE FRE TARİH SAAT BAKIMCI BAKIM TALİMATLARI 16:30 17:30 D. Bahçeci D. Bahçeci Devam Etmek İçin Bir Tuşa Basınız!! yazılım önerilemediğinden, dbase-4 programlama dili kullanılarak örnek bir yazılım geliştirilmiştir. Bu yazılım ile bakım çalışmalarındaki rutin işlerin hızlandırılması, işlerin sistematik olarak yapılması ve kayıtların düzenli bir şekilde tutulması amaçlanmıştır. Şekil 10 : Bakımı yapılacak makinaların iş emirlerinin printere gönderilmesi. Bakım yöntemleri içinde en iyi sonuçları kestirimci bakım yönteminin vereceği düşünülse de, bu sistemin pahalı olması ve kalifiye eleman gerektirmesinden dolayı tercih edilmemiş, ancak işletmenin gelişimi sürecinde üretim için kritik öneme sahip makinalardan başlayarak uygulamaya geçilmesi tavsiye edilmiştir. Bakım çalışmalarının takip edilmesi ve uygulanması için yabancı ülkelerde birçok yazılımlar hazırlanmıştır. Fakat bu yazılımların uygulama yöntemleri genelde Türkiye sanayisindeki işletmelere uygun olmadığından ve bahsi edilen örnek işletmeye de bir KAYNAKÇA 1. B. Par, S. Orak, Bakım Yöntemleri ve Kestirimci Bakım Yönteminin Bir Uygulaması, Mühendis ve Makina, Cil : 35, Sayı : 416, s.24-28, Eylül P. L. Primrose, D. J. Bowler, R. Leonard, Evaluating Formal Approaches to Planned Maintenance, Proc. Instn. Mech. Engrs. Vol.209, , Y. Zeren, Toplam Kalite Yönetimi, TS-ISO 9000 Kalite Yönetimi ve Sistemi Standartları, Mersin Ünv. Müh. Fak. Derlemeler Dizisi 2, s.66-70, Mersin R. K. Köse, Teknolojik Gelişmenin Bakım Planlamasına Katkısı : Bilgisayar Yardımıyla Kestirimci Bakım, Makina Tasarım ve İmalat Dergisi, Cilt : 2, Sayı : 2, s.42-51, Aralık O. S. Yahşi, Bakım Sistemi Planlaması, Makina Tasarım ve İmalat Dergisi, Cilt : 2, Sayı : 2, s.52-59, Aralık BASINÇ TAHLİYE VANASI (PRESSURE RELIEF VALVE) Pompa istasyonlarında Filitre sistemlerinde Otomatik sulama sistemlerinde Su şebekelerinde kullanılır. D A H A G E N İ Ş B İ L G İ İ Ç İ N Boru hattındaki basınç değişimlerine hızla cevap vererek fazla basıncı tahliye eder. Basınç dalgalanması yaratmadan kapatır. Yüksek basınç tahliye kapasitesine sahiptir. Sistemi ayarlanan basınçta sabit tutar. Sadece iç yayı değiştirilerek basınç ayar aralığı 25 kg/cm 2 çıkarılır. Değişik pozisyonlarda monte edilebilir. Kesin sızdırmazdır. Çalışma basıncı standart: 0,5-12 kg/cm 2 isteğe bağlı: 0,5-25 kg/cm 2 L Ü T F E N B İ Z İ A R A Y I N I Z. DOĞUŞ VANA LTD. ŞTİ. Merkez : 1202/1 Sok. No: 26/A-B Yenişehir- İZMİR Tel : Fax : Fabrika : Atatürk Organize Sanayi Bölgesi 1OOOO Sokak Çiğli - İZMİR Tel : Fax :