ATATÜRK ÜNİVERSİTESİ SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ SAHNE SANATLARI ANABİLİMDALI. Elif ÖZHANCI

Transkript

1 ATATÜRK ÜNİVERSİTESİ SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ SAHNE SANATLARI ANABİLİMDALI Elif ÖZHANCI TÜRKİYE DE SAHNE TASARIMINDA OSMAN ŞENGEZER İN YERİ VE TASARIMLARI YÜKSEK LİSANS TEZİ TEZ YÖNETİCİSİ Doç. Dr. Pınar ARAS ERZURUM 2009

2 II

3 I İÇİNDEKİLER ÖZET... IV ABSTRACT... V ÖNSÖZ... VI KISALTMALAR... VIII GİRİŞ. 1 BİRİNCİ BÖLÜM 1.OSMAN ŞENGEZER İN HAYATI VE TASARIMLARI.. 8 in Yaşamı... 8 in Sanat Anlayışı in Yıllarına Göre Dekor Tasarımları Oyunlar Komediler Tragedyalar Tarihsel oyunlar Çocuk oyunları Müzikli oyunlar Çağdaş oyunlar Müzikaller Operalar Klasik operalar Türk operaları Baleler Klasik baleler Türk baleleri Diğer tasarımlar T.V. tasarımları Gösteriler in Yıllarına Göre Kostüm Tasarımları Oyunlar Komediler.. 125

4 II Tragedyalar Tarihsel oyunlar Çocuk oyunları Müzikli oyunlar Çağdaş oyunlar Müzikaller Operalar Klasik operalar Türk operaları Baleler Klasik baleler Türk baleleri. 137 İKİNCİ BÖLÜM 2. OSMAN ŞENGEZER İN ÇALIŞTIĞI OYUNLARDA SAHNE TASARIMI YAKLAŞIMLARI Oyunlardaki Sahne Tasarımı Anlayışı Komedilerdeki sahne tasarımı anlayışı Tragedyalardaki sahne tasarımı anlayışı Tarihsel oyunlardaki sahne tasarımı anlayışı Çocuk oyunlarındaki sahne tasarımı anlayışı Çağdaş oyunlardaki sahne tasarımı anlayışı Müzikallerdeki Sahne Tasarımı Anlayışı Operalardaki Sahne Tasarımı Anlayışı Klasik operalardaki sahne tasarımı anlayışı Türk operalarındaki sahne tasarımı anlayışı Balelerdeki Sahne Tasarımı Anlayışı Klasik balelerdeki sahne tasarımı anlayışı Türk balelerindeki sahne tasarımı anlayışı SONUÇ KAYNAKÇA EK-1 ve Efter Tunç ile Yapılan Görüşme.. 183

5 III Efter Tunç İle Yapılan Görüşme. 186 EK-2 in Midas ın Kulakları Operası Teknik Çizimleri EK-3 in Tuandot Operası Teknik Çizimleri. 191 EK-4 in Prens İgor Operası nın Dekor Maket Fotoğrafları 194 EK-5 in La Bohem Operası nın Dekor Maket Fotoğrafları. 197 EK-6 in Figaro nun Düğünü Operası nın Dekor Maket Fotoğrafı. 199 EK-7 in La Perich Operası nın Dekor Maket Fotoğrafı EK-8 in La Bayadere nin Dekor Eskiz Fotoğrafları EK-9 in Şen Dul nin Dekor Eskiz Fotoğrafları. 205 EK-10 in Yaşam Bir Oyun Oyunu nun Dekor Eskiz Fotoğrafı EK-11 in Tasarımlarına Ait Fotoğrafların Bulunduğu CD ÖZGEÇMİŞ

6 IV ÖZET YÜKSEK LİSANS TEZİ TÜRKİYE DE SAHNE TASARIMINDA OSMAN ŞENGEZER İN YERİ VE TASARIMLARI Elif ÖZHANCI Danışman Doç. Dr. Pınar ARAS 2009-Sayfa:212 Jüri: Doç. Dr. Pınar ARAS Doç. Dr. Dilaver DÜZGÜN Yrd. Doç. Dr. Fevziye EYİGÖR Türkiye de 20. yüzyılın başlarından itibaren tiyatro sanatı gelişmeye başlamıştır. Ülkede açılan birçok akademi ve konservatuar bu gelişimi hızlandıran faktörler arasındadır. Yurtdışı ve yurtiçi eğitim programları, sahne sanatlarının her dalında eğitimli insanlar yetiştirmeye başlamıştır. Yazarlık, oyunculuk ve sahne tasarımı eğitimi veren birçok akademiden mezun olan sanatçılar Türkiye de sahne sanatlarının gelişimine katkıda bulunmuşlardır. Günümüzde başarılı prodüksiyonlar gerçekleştiren bu sanatçılar sahne sanatlarına gönül veren birer neferdir. Bu sanatçılardan biri de Türkiye nin sahip olduğu önemli sahne tasarımcılarından dir. Osman Şengezer kırk sekiz yılı aşkın meslek hayatında birçok başarılı çalışmaya imza atmıştır yılında profesyonel olarak sanat yaşamına başlayan Şengezer 500 e yakın eser vermiştir. Sahne sanatlarının her alanında çalışmalar yapmış, bu çalışmalarının birçoğu ödüle layık görülmüştür yılından bugüne kadar birçok sergide eserlerini sergilemiştir. Başarılarla dolu sanat yaşamında Şengezer sayısız yurtdışı çalışmasına da imza atarak ülkemizi temsil etmiştir yılının Eylül ayında Devlet Opera ve nin Baş dekoratörlüğü nden emekli olmasına rağmen çalışma temposunu hiç düşürmeden sürdürmektedir. ilk günden bugüne kadar yapmış olduğu bütün tasarımlarında hep aynı heyecanı duyduğunu ve bu heyecan sayesinde başarıya ulaştığını söylemektedir. Tasarımlarını farklı alanlarda yapmış olmasına rağmen hepsinde kendine özgü farklı farklı üsluplar görmekteyiz. Opera, bale, tiyatro, televizyon gibi birbirinden ayrı alanlarda yaptığı çalışmalar, sanatçının ne kadar çok yönlü bir insan olduğunu göstermektedir. Opera ve balelerde Şengezer büyülü bir atmosfer oluştururken, tiyatroda daha gerçekçi yaklaşımlar sergilemiştir.

7 V ABSTRACT MASTER THESIS OSMAN ŞENGEZER S PLACE AND DESIGNS AT STAGE DESIGN IN TURKEY Elif ÖZHANCI Supervisor: Assoc. Prof. Dr. Pınar ARAS 2009-pages:212 Jury: Assoc. Prof. Dr. Pınar ARAS Assoc. Prof. Dr. Dilaver DÜZGÜN Asist. Prof. Dr. Fevziye EYİGÖR Theatre has begun to develop since the beginning of the twentieth century in Turkey. Many academy and school of music in the country are among the factors that accelerate this development. Domestic and foreign education programmes has begun to train people in every branch of stage art. Artists graduating from academy that has given education of writing, of acting and of stage design contributed to the development of stage art in Turkey. In the present day, these artists who make successful productions are private soldiers who dedicate themselves to the stage art. One of these artists is a significiant stage designer,. has subscribed his name on a lot of successful work in his profession life over 48 years. Şengezer who has begun his proffessional career in 1960 made many Works near 500. He made studies in every field of stage art and most of these studies won prize. From 1963 to the present, he displayed his works in many exhibition. In his succcessful profession life, Şengezer represent our country through his foreign studies. Although he retired from Government Opera and Ballet as a head decorater on September of 2007, he has continued his successful working manner. says he always feels the same excitement in every design he made from the first day to the present and he adds through this excitement he has reached the success. Although he makes his designs in different fields, we can see different styles which are peculiar to him in all of these designs. Studies he made in different fields like opera, balet, theatre, television are signs of his versatile personality.

8 VI ÖNSÖZ Türkiye de sahne tasarımı olgusu 20. yüzyılın başlarında kendini hissettirmeye başlamıştır. Günümüzde ise sahne tasarımı kavramı, amaçları ve yönelişi ile daha iyi bilinen bir sanat dalı olarak kendini ispatlamıştır. 20. yüzyılın başlarından günümüze kadar gelen bu süreç zarfında birçok konservatuar ve Güzel Sanatlar Akademileri açılmıştır, bu okullarda yazarlık, oyunculuk ve sahne tasarımı dersleri verilmektedir. İlk olarak 1958 yılında Prof. Erdoğan Aksel ve Prof Sadi Öziş tarafından Güzel Sanatlar Akademisi Yüksek Dekoratif Sanatlar bünyesinde Tiyatro Dekoru ve Kostüm Atölyesi olarak İstanbul da başlamıştır. Daha sonraki yıllarda ülkenin farklı bölgelerindeki farklı üniversitelerin bünyesinde Güzel Sanatlar Fakülteleri ve bu fakültelerin içinde Sahne Tasarımı Sanat Dalları Açılmıştır. Bu Tarihlerde eğitimine İstanbul da başlayıp, Ankara Dil Tarih Coğrafya Fakültesi Tiyatro Tenkidi ve Yazarlığı bölümünde devam eden ve sahne tasarımına büyük ilgi duyan, bu işe gönül veren sahne tasarımı kavramını geliştiren, önemli Türk sahne tasarımcılarından biri de dir. 48 yılı aşkın bir süredir sahne ve kostüm tasarımı yapmaktadır.1960 yılında Ankara Devlet Tiyatroları nda başlayan çalışma hayatı 2007 yılında Devlet Opera ve nden emekli olmasına rağmen halen devam etmektedir. Bu çalışmada in sahne tasarımı anlayışı, yapmış olduğu çalışmaları ele alınarak irdelenmektedir. Sanatçı sadece tiyatroda değil sahne sanatlarının bütün alanlarında eserler vermiştir, bu zengin çeşitlilik içersinde Osman Şengezer in Türk tiyatrosu bağlamında sahne tasarımına getirdiği yenilikler ve bakış açısına değinilmektedir. Bu araştırmada in yaşamı ve sanat anlayışı incelenmiştir. Sanatçının 500 e yakın esrinin bir kısmına ait bilgiye ulaşılamamış olup, bunlar sanatçının kendisine sorularak tahlil edilmiştir. Bu tez çalışmasında çok miktarda kaynağa ulaşılmıştır. Bu kaynaklar tezin bölümlemelerine göre sınıflandırılmıştır. Kaynak tahlili esnasında sanatçının sahip olduğu arşiv tezin oluşumunda önemli bir katkı sağlamıştır. Gerek Türkiye de gerek yurtdışında eserler veren sanatçı sahne tasarımı yaparken dünyadaki gelişimi ve değişimi çok yakından takip etmiştir. Bu titizliği nedeniyle tasarımlarının birçoğu ödüle layık görülmüştür. Bu çalışmada sanatçının çalışmalarının yanı sıra sergilerine, yazmış olduğu kitaplarına, aldığı ödüllerine değinilmektedir.

9 VII Çalışma 2 ana bölümden oluşmaktadır, ilk bölümde in hayatı anlatılıp, çalışmaları detaylı olarak ayıklanmış ve türlerine göre gruplandırılmıştır. İkinci bölümde de sanatçının sahne tasarımı yaparken nelere dikkat ettiğine, mesajı, konuyu nasıl çözümlediğine, realize aşamasında ne tür teknikler kullandığına değinilmektedir. Tezin hazırlık aşamasında başta sanatçının kendisi olmak üzere birçok kaynak kullanılmıştır, kaynak araştırması yaparken sanatçının sahip olduğu arşiv ve tiyatro arşivleri incelenmiştir. Bulunan kaynakların bir kısmı İngilizce olduğundan, bunlar Türkçe ye çevrilerek kullanılmıştır. Yaklaşık bir buçuk yıl süren tez çalışmasında, sanatçıyla ilgili kapsamlı bir kaynak olması bakımından her türlü detaya inilmiştir. birçok genç tasarımcıya örnek teşkil ettiğinden ve Türkiye de sahne tasarımının kaydettiği yolda uzun bir mesafe aldığından dolayı bu çalışmanın gelecek kuşaklara önemli bir kaynak olacağı düşünülmektedir. Çalışmada ele alınan konular resimler kullanılarak daha zengin bir anlatım gücüne kavuşturulmuştur. Yazım aşamasında eserlerin çeşitliliği ve çokluğu nedeniyle yaşanan bazı küçük karmaşalar sanatçının kendisiyle irtibat kurularak aşılmıştır. Tezimin yazım aşamasında bana yol gösterip yardımını esirgemeyen Sayın Osman ŞENGEZER e, rahat bir çalışma ortamı sağlayan danışmanım Doç. Dr. Pınar ARAS a, tezimin ilk oluşum aşamasında ve devamında yardımcı olan hocam Doç. Dr. Selda KULLUK YERDELEN e, Osman ŞENGEZER e ulaşmamda yardımcı olan Efter TUNÇ a, kaynak taraması esnasında yardımcı olan arkadaşlarıma, tezin teknik anlamdaki işlerini çözümleyen kardeşim Ömer ÖZHANCI ya, desteğini hiç bir zaman benden esirgemeyen aileme teşekkür ederim. ERZURUM Elif ÖZHANCI

10 VIII KISALTMALAR A.Ç.T. A.K.M. Ank. Dev. Op. Ank.Dev.T İst. Dev. Op. İst. Dev.T A.g.e B.K.M. B.k.z Fak. Üni. Akbank Çocuk Tiyatrosu Atatürk Kültür Merkezi Ankara Devlet Operası Ankara Devlet Tiyatrosu Operası Tiyatrosu Adı Geçen Eser Beşiktaş Kültür Merkezi Bakınız Fakülte Üniversite

11 1 GİRİŞ Sahne Sanatlarının önemli dallarından biri opera, diğeri de baledir. Opera ve bale bir nevi dram sanatının müzik ve dans eşliğinde farklı bir sunumudur. Opera 16. yüzyılda İtalya da doğmuştur. Operanın şarkılı dram olduğunu söylemek yeterli bir tanım değildir. Çünkü bu tür dram Ortaçağ ve Rönesans dönemlerinde de vardı. En kısa tanımıyla opera, dram müziği üslubu demektir. Bu tür, sahne hareketleri, söz ve konuşmayla gerekli olan öğeler oluştuktan sonra doğmuştur. 1 Floransa da bulunan kendilerine Camerala diyen bir grup aydın (şair-bestecişarkıcı-çalgıcılardan oluşan) Rönesans ın da etkisiyle Eski Yunan daki müzikli dramaları geri döndürme hareketini başlatmışlardır Eski Yunan daki Euripides ve Sophokles in tragedyalarından yola çıkmışlardır Sonra Ortaçağ daki dinsel dramların kilise sınırlarını aşıp dindışı öğelerden etkilenmesiyle Mystere adlı oyunlar ortaya çıkıyor. Oyun öncesinde orkestra giriş müziği çalıyor. Ayrıca sahneye çıkan her karakter de müzik eşliğinde tanıtılıyor. Böylece tiyatro, koro ve orkestranın bir arada olduğu ortamlar oluşturuluyor. 13.yüzyıl başındaki pastoral komediler ve halk ezgileri de tiyatroya ekleniyor. Bu arada zamanın pek çok ünlü Madrigal bestecisi başlı başına bir müzik biçimi haline gelen İntermezzo için besteler yapmışlardır. Konusunu doğadan alan Pastoral şiirler ve Madrigal komedileri de operanın öncüleri arasındadır. 2 Tarihte ilk opera 1597 de Floransa karnavalında oynanan, Rinuçini'nin şiirsel metni üzerine Peri nin bestelediği Dafne dir. Opera sözcüğünün İtalyanca da sözlük anlamı Eser dir. Önceki müzikli oyunlarda olduğu gibi operada müzik, oyuna sonradan eklenmiş bir öğe değildir. Operanın müziği metin ve sahneleme ile kenetlenmiş bir öğedir. Barok opera önce Monodi nin düzeninden yola çıkar. İlk operalar reçitatiflerden oluşur. Reçitatifte konuşma dilinin ritimsel özelliği ve güftenin anlamı müzik öğesinden öndedir. Daha sonra ise arya (aria) biçiminin akıcı müziği önem kazanmıştır. Opera bugünkü tanımıyla, solistleri, korosu, orkestrası, kostümü, sahnesi, ışığı, dramatik oyunu ile müziğe uyarlanmış tiyatrodur. Opera gibi önemli bir sahne sanatı olan bale de 16. yüzyılda Avrupa da gelişmeye başlamıştır. İlk olarak İtalya'da Rönesans döneminden görülmektedir. Mim sanatçılarının Ortaçağ ve Rönesans tiyatro gösterilerinde ve geleneksel halk 1 B.k.z,Müzik Ansiklopedisi, C:4, Başkent Yayınevi, İstanbul 1986, s:989 2 B.k.z,

12 2 gösterilerindeki dans adımları bugünkü balenin temellerini oluşturur. O zamanlarda koreografik bir düzeni olmayan bale Dominic de Piacenza ve Antonio Cornazzo'nun ilk koreografik kompozisyon denemeleri ve adımlara isim vermeleriyle gelişmiştir. Bu noktada Fransızlar çok etkilenmiş ve bunun sonucunda bugünkü ilk bale tohumları 1581'de Catherine de Medici'nin "Beaujoyeux" adlı Le Ballet Comique de la Reine tarafından sahnelenen gösterisiyle atılmıştır. 3 Fransa'da Henry IV tarafından desteklenen bale tüm Avrupa'ya, oradan da 17.yüzyılın sonlarında da Danimarka ve Isveç'e kadar yayılmıştır. Balenin altın çağı kendisi de iyi bir dansçı olan Louis XIX döneminde başlamıştır. Bu döneme kadar halk tarafından dans edilirken bir kez profesyonel dansçılar kostüm maske ve peruklar kullanarak dans etmeye başlamışlardır. 18.yüzyılda bale tamamen kendini opera sanatından soyutlayarak özgür bir sanat formuna kavuşmuştur. Bunun da tohumları George Noverre tarafından atılmış ve bugün sahnede gördüğümüz bale sanatı onun koyduğu kurallar üzerine kurulmuştur. 18.yüzyılın ikinci yarısında Rusya'ya ulaşan bale St.Petersburg da Petipa ve Saint-Leon la hayat bularak gelişmiş ve bugün de sahnelenen Uyuyan Güzel, Fındıkkıran ve Kuğu Gölü gibi tanınmış eserler buradan tüm dünyaya yayılmıştır. 4 Bale, kuralları belli akademik dans (danse d école) tekniğinin, başka sanatsal öğelerle de birleştirilerek bir sahne gösterisi oluşturacak biçimde sunulmasıdır. Bale terimi, bu akademik dans tekniği için de kullanılır. Bir gösteri sanatı olarak genellikle müzik eşliğinde, dekor ve sahne giysileriyle sunulan, son derece titiz bir danstır. Bir bale, dans, müzik ve tasarımla dramatik bir öykü anlatabilir ya da hiç bir öykü olmadan yalnızca müziğin dans aracılığıyla bir yorumu biçiminde sunulabilir. Bale, Rönesans saray gösterilerinden ve bunları izleyen Fransız Ballet de Cour undan gelişmiştir. Genellikle ilkçağ teması üzerinde müzik eşliğinde şiir okuma, dans, mim ve şarkıyı çok zengin dekor ve giysilerle birleştiren bu oyunları kral ailesi üyeleri ve soylular sarayda kendileri oynamışlardır. 17. yüzyılda görülen gerileme yıllarının ardından dansa çok meraklı olan Fransa kralı XVI. Louis ( ), dansı yeniden kusursuzluğa kavuşturmak amacıyla 1661 de Kraliyet Dans Akademisi ni kurar. Aynı yıl, dansların perde aralarına serpiştirildiği, sözleri Moliére in, müziği Jean Baptiste Lully nin olan ilk Comédie-Ballet sunulur. Bu olay Lully nin opera-ballet ler yazmasına ve bunlar için 3 Bkz,Leslie ORREY, Rodney MİLNES, OPERA, Thames and Hudson, London 1987, s:55 4 B.k.z,

13 3 gerekli profesyonel dansçıları eğitmek amacıyla Kraliyet Müzik Akademisi ne (ya da Opera) bağlı bir okul kurulmasına yol açar. Önceleri bu yeni profesyonel dansçılar soyluların duruş ve davranış biçimlerini taklit etmek üzere eğitilmektedir. Lully nin ve bale ustası Pierre Beauchamps ın yönlendirmesiyle giderek bir gösteri sanatına dönüşmüştür. Avrupa da operanın ve balenin bu gelişiminden sonra, ülkemizde ancak18. yüzyılın sonları, 19. yüzyılın başlarında opera sanatının, daha sonralarda ise bale sanatının başladığı görülmektedir. Operanın doğup gelişmeye başladığı 16. yüzyılda saray düğünleri ve şenliklerine Avrupa dan bale trupları getirmek yaygın bir moda olmuştu..17. yüzyılda opera sanatının geniş yerleşme alanları bulması sarayda bu türe karşı eğilimin artmasını sağlamış Sadrazam Köprülü Ahmet Paşa bir düğün vesilesiyle Venedik ten tam kuruluşlu bir opera trubu getirtmeyi istemiş, törene çok kısa süre olduğu için bu isteği gerçekleştirememiştir. Fakat bu çağlarda Avrupa ya gönderilen Türk elçileri özellikle operaya ilgi göstermiştir. 5 Saraylarda başlayan temsiller, artık halk için yapılmaya da başlanmıştır. İlk olarak İstanbul, İzmir gibi büyük şehirlerde tiyatro binalarında opera gösterileri izlenmektedir. Tanzimat tan sonra Batı ile ilişkilerin artması sonucu Fransız, İtalyan, Alman, Avustralyalı ve Yunan opera toplulukları Türkiye ye gelerek İstanbul ve İzmir de yeni yapılan tiyatro binalarında sürekli olarak, bütün bir mevsim opera temsilleri verdiler Bu arada yabancı bestecilerle libretto yazarlarından, Türkiye de opera besteleyerek sahneye koyanlar da oldu. 6 Türkiye de daha çok 19. yüzyılın ortalarına doğru başlamış bulunan, müzikte yenilenme çabalarına her şeyden önce İtalyan opera sanatı örnek olmuş ve bu sanatın beşiği demek olan İtalya daki hocalardan yararlanılmıştır. Tanzimat tan yedi yıl sonra 5 Faruk YENER, 100 Opera, Bateş Yayıncılık, İstanbul 1992, s:15 6 Meydan Lorousse, C:9, Meydan Yayınevi, İstanbul 1979, s:563

14 4 büyük İtalyan bestecisi Giuseppe Verdi nin 1846 yılında, bir İtalyan opera trubu tarafından Beyoğlu nda oynanan Ernani operası çok beğenilmiştir. 7 Opera eserleri III. Selim zamanında halka kapalı saray temsilleri halinde, sonra da yabancı elçiliklerle sınırlı ve seçme topluluklar önünde yabancı sanatçılar, bazen de amatörler tarafından temsil edildi. 19. yüzyılda ise Türk seyircisi mesela Aida yı Beyoğlun da aynı gecede üç ayrı topluluktan seyredebildi. Bu arada Türk azınlıkların kurduğu topluluklar operalar, operetler de oynuyor, yerli oyunlarda temsil ediyordu. Bunların başında Güllü Agop un Osmanlı Tiyatrosu ile Dikran Çuhacıyan ın Opera Tiyatrosu vardı. Bu toplulukların çalışmaları Meşrutiyet Döneminde de devam etti. 8 Opera sanatı Cumhuriyet in ilanına kadar İstanbul ve İzmir de geçici guplar tarafından verilen temsillerle sürmüş, çevresindeki ilgi daha da genişleyip yayılmak imkanı bulamamıştır. Cumhuriyet çağında başlayan devrimler sanat alanında da belirtisini göstermeye başlamıştır. Bu arada müzik eğitimi ve öğretimi için Ankara da Musiki Muallim Mektebi, İstanbul da Belediye Konservatuarı çalışmalarına başlamıştır. Bir yandan Avrupa ya gönderilen yetenekli gençlerden bazıları yurda dönmüş ve bu kurumlarda görevler almışlardır. Atatürk çok sesli müzik çabalarının yanı sıra operaya büyük önem göstermiştir. 9 Cumhuriyet in ilanıyla 1924 yılında Saray Orkestrası Ankara ya getiriliyor ve bugünkü Cumhurbaşkanlığı Senfoni Orkestrası kuruluyor. Bu dönemde müzikli tiyatro çalışmaları sürmekle birlikte, opera alanına başlangıçta yeterli ilgi gösterilmemiştir da Opera Cemiyeti kurulmuştur.1934 te Büyük Opera Heyeti La Travia yı sahnelemiştir da Devlet Konservatuarı nın kurulmasıyla opera bölümü açılmış ve gerçek opera çalışmalarına başlanmıştır. Profesör Carl Ebert in yürüttüğü opera çalışmaları Konservatuarın Opera Stüdyosunun Faaliyetleri olarak adlandırılmıştır yılında İran Şahı nın Türkiye ye yapacağı ziyaret nedeniyle 7 B.k.z,Cevad Memduh ALTAR, Opera Tarihi IV., Acar Matbaacılık, İstanbul 1993, s:254 8 Meydan Lorousse, A.g.e., s: B.k.z, Faruk YENER,A.g.e., s:17 10 B.k.z, Meydan Lorousse,A.g.e., s:5634

15 5 Atatürk bir opera eseri hazırlanmasını istemiştir. Kısa sürede Münir Hayri Egel in yazdığı Adnan Saygun un beselediği Öz Soy operası gerçekleştirilmiştir. Resmi ve akademik özelliğe sahip olan ilk bale okulu ise, 1948 yılında İstanbul da kurulmuş, 1950'de Ankara ya taşınarak Devlet Konservatuarı na bağlanmıştır. Devlet bale okulunun kuruluş hazırlıklarını yapmak üzere 1947 de ülkeye davet edilen İngiliz Kraliyet nin kurucusu Dame Ninette de Valois nın, Türk balesinin gelişimine büyük katkıları olmuştur. Ankara Devlet Konservatuarı Bale Bölümü'nün ilk gösterisi, 1950 yılında gerçekleşmiş ve temsilde Ulvi Cemal Erkin in müziği üzerine Joy Newton un koreografisini yaptığı "Pastoral Suit" ve "Keloğlan" baleleri sunulmuştur. Bunu ilk bale temsili olan tek perdelik "El Amor Brujo"Büyüleyen Aşk", tümüyle sahnelenen "Coppelia" ve Ferit Tüzün ün müziği ile Valois nın Türk Folkloru ve bale tekniğini bir araya getirerek yarattığı ilk özgün bale olan "Çeşmebaşı" izlemiştir yılında Devlet Tiyatroları kuruluş kanunu yürürlüğe girmiştir.operalarında bağlı olduğu Devlet tiyatroları nın ilk Genel Müdürlüğüne de Muhsin Ertuğrul atanmıştır yılına ise genel müdürlüğe Cevad Memduh Altar getirilmiştir. Cevad Memduh Altar yurtdışından bir çok opera sanatçısını ülkemize davet etmiştir.1960 lı yıllarda Aydın Gül tarafından İstanbul Operası kurulmuştur Temmuz unda yeni Devlet Opera ve Genel Müdürlüğü Kanunu çıkıncaya kadar, tiyatro,opera ve bale tek bir genel müdürlükte ( Devlet Tiyatroları Genel Müdürlüğü) toplandı yılında İstanbul ve Ankara Operaları 1309 sayılı yasayla Devlet Opera ve olarak ayrı bir kurum haline getirildi. Bu kurumlaşma vasıtasıyla 1982 yılında İzmir, 1990 yılında Mersin ve 1999 yılında Antalya Devlet Opera ve Baleleri kurulmuştur. 13 Opera ve balenin ülkemizde ki bu gelişimi, bu sahne sanatlarının alt yapı ihtiyacını da gündeme getirmiştir. Yurtdışından getirtilen hocalar, ülkemizdeki genç 11 Muzaffer EVCİ, Sahnedeki Tutku, T.R.T. 2 Televizyonu, Ankara Meydan Lorousse, A.g.e., s: Muzaffer EVCİ, Sahnedeki Tutku, A.g.e.

16 6 sanatçıları eğitmişlerdir. Bu hocalar arasında Sahne Tasarımı için gelenler de bulunmaktadır. Sahne Tasarımı alanında bu şekilde eğitim gören sanatçılardan bir olan, Devlet Opera ve nin baş dekoratörü olarak yıllarca görev yapmıştır. Sanatçı birçok opera ve bale eserinin dekor ve kostüm tasarımlarını gerçekleştirmiş ve yanı sıra ülkemizde Sahne Tasarımı olgusunu geliştirmiştir. Devlet Opera ve nin mevcut olan bütün sahneleri için dekor tasarımları gerçekleştirmiş olan Şengezer aynı zamanda bu kurumda uzun bir süre teknik müdürlük görevi de üstlenmiştir. Sanatçı opera ve bale eserlerinin dekorlarını farklı tarihi mekanlara da uygulayarak eserlerin birçok yerde sahnelenmesine olanak sağlamıştır. Devlet Opera ve bünyesinde bulunan bütün sanatçılar, bu sahne sanatları alanlarının gelişimine büyük katkıda bulunmuşlardır. Teknik ekipten, orkestrasına kadar görev alan bütün bu birimlerdeki kişiler opera ve balenin Türkiye de bugünkü yerini almasına yardımcı olmuşlardır. Giriş bölümünde opera ve bale türünün gelişim sürecine değinilmesinin en büyük nedenlerinden biri, in opera ve bale eserlerinde aktif bir şekilde sahne ve kostüm tasarımları yapmış olmasıdır. Devlet Opera ve 'nin, uluslararası sanat platformlarında kendilerini kabul ettirmiş başarılı sanatçıları tarafından gerçekleştirilen etkinliklerine yoğun bir ilgi vardır. Aylık temsil sayısı Ankara ve İstanbul'da 'e, İzmir'de 50'ye, Mersin'de 25-30'a ve Antalya'da 10'a ulaşmıştır. Yerleşik 5 sahnenin dışında ayrıca açık alanlar, parklar, üniversiteler ve tarihi mekanlarda da temsil ve konserler düzenlenmektedir. Devlet Opera ve Genel Müdürlüğü'nün gerçekleştirdiği en önemli sanatsal organizasyon olan Aspendos Opera ve Bale Festivali, 1998 yılından itibaren uluslararası bir festival olarak pek çok yabancı topluluğa ev sahipliği yapmaktadır. Her yıl 80 bine yakın seyircinin izlediği festival, ülkemize iyi bir ün kazandırmaktadır. 14 Bütün bu sanatsal oluşumlar içinde, gerek yurtiçi gerekse yurtdışı çalışmaları ile çok yönlü bir sanat anlayışına sahip olan sanatçı, yapmış olduğu eserleri ile yerli ve yabancı medyada kendinden söz ettirmektedir. in sanat yaşamının ve sanat anlayışının ele alındığı bu tez, Türkiye de sahne tasarımı kavramının göstermiş olduğu ciddi gelişmeye değinmek açısından önemlidir. Sanatçı sahne tasarımcısı olgusunun Türkiye deki ilklerindendir. Bu çalışma sanatçının ve ülkemizdeki sahne tasarımı kavramının gelişimine ışık 14 B.k.z,

17 7 tutmaktadır. Böyle çok yönlü bir konunun seçilmesi gelecek kuşaklara sahne tasarımının gelişimini aktarmak bakımından önemlidir. Tezin oluşum süreci zarfında elde edilen kaynaklar tarihsel bir sıralamaya sokularak gruplandırılmıştır. Bu ön hazırlık tezin bölümlemelerinin belirlenmesine büyük kolaylık sağlamıştır. Tezde ana fikir olarak sanatçının yaşamı ve sanat anlayışı ağırlıklıdır. Bu ana bölümlemenin yanı sıra alt bölümlemelere de gidilmiştir.

18 8 BİRİNCİ BÖLÜM 1. OSMAN ŞENGEZER İN HAYATI VE TASARIMLARI 1.1. in Yaşamı Bütün görsel sanat dalları arasında tiyatro insana insanı insanla anlatması nedeniyle farklı bir yere sahiptir. Tiyatro sahne sanatlarının sadece bir dalıdır, bunun yanında opera, bale, dans vb. diğer türler de bulunmaktadır. Bütün bu türlerin aslında tek bir amacı vardır: O da, insanı kültürel ve sanatsal anlamda geliştirip, sorgulama yetisini uyandırmaktır. Sahne sanatlarının herhangi bir dalına gönül vermiş olan bir sanatçı, bu sanat dalının ancak kolektif bir çalışmayla ortaya çıkabileceğini çok iyi bilmektedir. Bütün birimlerin tek bir yürek olarak hareket ettiği tiyatro sanatı da böyledir. Tiyatro sanatında yönetmen, oyuncu, yazar ve sahne tasarımcısının tek bir hedefi vardır. Sergilenecek olan yapıtın kusursuz bir biçimde seyirciyle buluşmasıdır. Bu birlikteliğin sadece bir parçası olan sahne tasarımı yapıtın anlatısını güçlendirmek için vardır. Her zaman bir sahne tasarımcısı yapıtın mesajını, temasını seyirciye doğru aktarma kaygısı güder. Tasarımcı, başarılı olmak için çok yönlü bir dünya görüşüne ve algılama gücüne sahip olmalıdır. Bu yeti zaman içindeki deneyimlerle perçinlenir ve profesyonel bir sanat anlayışına yerini bırakır. Türkiye de profesyonel sahne tasarımı anlayışı son yıldır iyiden iyiye kendini hissettirmektedir. Birçok tasarımcı yurtiçi ve yurtdışı çalışmalarıyla ülkemizi başarıyla temsil etmektedirler. Ülkemizde önemli bir yere sahip olan, başarılı birçok esere imzasını atmış olan sahne tasarımcılarımızdan biri de dir., 1962 yılından bugüne kadar pek çok prodüksiyonda hem dekor hem de kostüm tasarımları yapmıştır. Türkiye de sahne tasarımı kavramının yerleşmesinde büyük katkıları olduğu bilinmektedir. Türkiye nin sahip olduğu bu önemli sahne tasarımcısı, 1941 yılında İstanbul da doğmuştur. Öğretmen olan annesi Sevim Şengezer İzmitli, yüksek inşaat mühendisi olan babası Samet Şengezer de İstanbulludur. ilkokula Özel Aydın İlkokulu nda başlamış, ortaokulu da Şişli Terakki Ortaokulu nda okumuştur. Başarılı bir ortaöğretimin ardından lisede Ankara Atatürk Lisesi Fen Bölümü ne kaydolmuştur.

19 9 Liseden sonra 1957 Yılından sonra Orta Doğu Teknik Üniversitesi Middle East Technical Univercity Mimarlık Bölümüne 2 yıl devam etti. Dil ve Tarih Coğrafya Fkültesi Kütüphanecilik Bölümüne 4 yıll devam etti. Bu devrede, 2 yıl Tiyatro Tenkidi ve Yazarlığı ve 2 yıl Sanat Tarihi Bölümlerine devam etti. 15 Küçüklüğünden beri sanatın her alanına ilgi duyduğunu söyleyen sanatçı tiyatroya olan merakının ağır bastığını ve bu yönde çalışmalara başladığını belirtmiştir. Tiyatroda oyuncu olarak olmasa da yazmak, yönetmek hatta arka plandaki teknik işlerle ilgilenmek dahi istemiştir. Bütün bu heves ve merakla 8 yıl süren atölye stajından sonra ilk tasarımlarını yapmaya başlamıştır. Şengezer balenin kurucularından olan Ninette de Valois tarafından ilki 1967, ikincisi 1969 olmak üzere iki kez Londra ya Britsh Counsil e dekor ve kostüm tasarımı eğitimi için burslu olarak gönderilmiştir dan başlayarak, Ankara Devlet Tiyatroları Başdekoratörü, ünlü Alman sanatçı Ulrich Damrau nun yanında asistanlık yaptı.1962 de Ankara Devlet Tiyatroları kadrosuna girdi. Devlet Tiyatroları ikiye bölünüp, Devlet Opera ve Bale Genel Müdürlüğü kurulunca oraya geçti.çalışmalarına daha sonra Opera ve Müdürlüğünde devam etti.turgut Zaim, Tarık Leventoğlu, Refik Eren uzun yıllar asistanlıklarını yaptığı dekoratörler oldu. Bir çok yabancı dekoratörle çalıştı.ankara Devlet nde yöneticilik yaptı.uzun süre opera ve bale dergilerinin çıkarılmasında çalıştı yıl da olsa aldığı mimarlık eğitiminin mesleki başarısına katkısı olduğunu vurgulamaktadır. Bir sahne tasarımcısının sanatın her alanından anlaması gerektiğini savunmaktadır. Mimariyi de bir sanat dalı olarak gördüğü için Mimarlık Fakültesi ne girdiğini fakat teknik derslerden keyif alamadığı için okulu bıraktığını söylemiştir. Sanatçıya bir röportajda mimarlık eğitimi almanızın işinize bir katkısı oldu mu? sorusu yöneltildiğinde şöyle demiştir; 15 Osman ŞENGEZER, Bence Dekor ve Kostüm, İstanbul 1999, s: ŞENGEZER, A.g.e., s:105

20 10 Elbette oldu. Sonuçta her şeyi yorumlamak gerekiyor. Derdinizi anlatabilmeniz için resim de çizmeniz gerekiyor. Ancak sadece resim çizerek de tasarımcı olunmuyor. Bunun yanı sıra mimariden ve müzikten de anlamanız lazım. Tiyatro, opera ve bale sonunda yoruma gidiyor. 17 Opera ve nde bir dönem Sanat Teknik Müdürlüğü de yapmıştır. Ankara, İstanbul, İzmir gibi büyük şehirlerde şehir tiyatroları ve özel tiyatrolarda da dekoratörlük yapmıştır Opera ve, İstanbul Şehir Tiyatroları, Dormen Tiyatrosu, Kenter Tiyatrosu, Ankara Meydan Sahnesi, Deve Kuşu Kabare Tiyatrosu, Nisa Serezli-Tolga Aşkıner Tiyatrosu, Anakara Deneme Sahnesi, Akbank Çocuk Tiyatrosu, Yedi Tepe Oyuncuları,Tiyatro Ayna gibi topluluklarla çalıştı. Ankara ve İstanbul TRT Televizyonlarına ve özel kanallara çeşitli film ve dizi tasarımları yaptı. Sinema filmi dekorları yaptı 18. Türk Tiyatrosu nda sahne tasarımına yeni bir boyut kazandırmıştır. Sanatçı Türkiye de ilk olarak seyircinin gözü önünde perdeyi kapatmadan ışıkları söndürerek dekor değişimleri gerçekleştirmiştir, yurtdışında çalışmalar yapan sanatçı orda görmüş olduğu teknikleri ülkemiz sahnelerinde uygulamıştır. mesleki yaşamı boyunca sadece dekor tasarımı yapmakla kalmamış, kostüm ve afiş tasarımları da yapmıştır. Şengezer kostüm tasarımını yaparken kostümü dekordan ayrı düşünmemiştir. Dekor ve kostüm arasındaki ilişkiyi iyi kuran sanatçı oyunun mesajına kendi yorumunu katmıştır. Şengezer mesleki yaşamı esnasında yapmış olduğu bu tasarımlarını çeşitli sergilerde sanat severlere sunmuştur. Aynı zamanda bütün bu başarılı deneyimlerini gelecek nesillere aktarmak amacıyla Şengezer kitaplar da yazmıştır. 17, Beni Yabancılar Keşfetti,Kendimi Türkiye Sonradan Kabul Ettirdim, Artı Bir, S.10, Elginkan Topluluğu, İstanbul 2006,s:30 18 Osman ŞENGEZER, Bence Dekor ve Kostüm, İstanbul 1999, s:105

21 ten bu yana, karma resim sergilerine katıldı ve resim sergileri açtı de Ankara da, 1978 de İstanbul da, 1989 da Tiyatro,Opera ve Bale Afişleri Sergisi, 1992 de Antalya da Tiyatro Maketleri, Dekor ve Kostümleri Sergisi, 29. Antalya Altın Portakal Film Festivali Genel Programı Kapsamında Dekor, Kostüm Sergisi ve 2004 te Marmara Üniversitesi Güzel Sanatlar Fakültesi Sergi Salonunda 11 Galeri- 11 Sergi, 2005 te Sanal Mimarlık Müzesinde Dekor Kostüm Sergisi gibi bir çok sergi açmıştır den beri çeşitli dergi ve gazetelerde inceleme ve deneme yazıları yazmıştır da Yön Ajans ın Yayınladığı Dekor Kostüm, 1993 te Parantez Yayınlarının yayınladığı Yazılar, 1999 da Bence Dekor ve Kostüm isimli üç kitabı yayınlandı. 19 Türk sahne tasarımcıları arasında önemli bir yeri olan 2007 de Opera ve nden emekli olmasına rağmen çalışma hayatına halen devam etmektedir. Emekli olurken koreografisini Marius Petipa nın yaptığı La Bayadere isimli baleyle mesleğinin jübilesini yapmıştır. Gazeteci yazar Üstün Akmen bir makalesinde bu konu hakkında şöyle demiştir; Yeri gelmişken deyivereyim La Bayadere in ikinci gösteriminden önce için küçücük, kısacık ama fevkalade anlamlı bir jübile yapıldı. Opera ve Genel Sanat Yönetmeni ve Müdürü Kerim Soysal kurumun emekli olan Başdekoratörüne bir plaket, sanatçılara da çiçekler sundu. Şengezer öz konuştu. 46 yıllık üretim,460 tasarım Mütevazı vefa borcu ödenmesinden hoşnuttu Şengezer yıllık bir meslek hayatı olan Türkiye de sahne tasarımcılarının işinin zor olduğunu vurgulamaktadır. Yurtdışında birçok çalışma yapmış olan Şengezer batı ülkelerinde sahne tasarımı alanında gelişmiş bir sanayi olduğunu belirtmektedir.. Bu tür bir sanayinin ülkemizde olmamasının, sahne tasarımı 19 A.g.e., ŞENGEZER, s: Üstün AKMEN, La Bayadere, Andante, S.27, İstanbul 2007, s:77

22 12 yapanların işini iki kat arttırdığını düşünmektedir. Bu zorluklara rağmen ülkemizde çok iyi işler çıktığının da altını çizmektedir. 21 Engin bir dünya görüşü olan Şengezer in başarılı çalışmaları gerçekleştirmesinin altında yatan bir neden de onun dünyayı yakından takip etmiş olmasıdır. 48 yıla sığan yaklaşık 480 eserin bir çoğu ödüle layık görülmüştür. Şengezer bu çalışmalarından dolayı birçok plaket ve ödül almıştır. Bu ödüller aşağıda tarih sarasına göre verilmektedir; ( Kuğu Gölü Ödül Töreni) 1965 Fransız Uluslararası Üniversite Tiyatroları Festivali. Ankara Dil ve Tarih Coğrafya Fakültesi Tiyatro Kolu nun ödül aldığı Pabuççu Ahmet in Garip Maceraları oyununun dekor-kostümü Alman 15.Uluslararası Üniversite Tiyatroları Festivali. Ankara Dil ve Tarih Coğrafya Fakültesi Tiyatro Kolu nun üçüncülük aldığı Savaş Oyunu oyununun dekor-kostümü Ankara Dil ve Tarih Coğrafya Fakültesi Tiyatro Kolu nun İstanbul Türkiye Milli Talebe Federasyonu 10. Uluslar arası Kültür Şenliği nde İkincilik ve jüri özel ödülü alan Savaş Oyunu oyununun dekor-kostümü Fransız Uluslararası Üniversite Tiyatroları Festivali Ankara Deneme Sahnesi nin Büyük Ödül aldığı Uzun Dere oyununun dekor-kostümü Türkiye Milli Talebe Federasyonu 10. Uluslar arası Kültür Şenliği nde birincilik ödülü aldığı Uzun Dere oyununun dekor-kostümü. 21 B.k.z, Gazete 13, Sanat Dünyamızın Vazgeçilmez Güler Yüzü, Gazete 13 International Aylık Mizahi Toplum Gazetesi, S.343, İstanbul, Mayıs 1996, s:2

23 Ankara Sanat Severler Derneği Ankara Sanat Tiyatrosu Pazar Gezintisi, 72. Koğuş oyunları ve Ankara Devlet nin Sylvia balesinin dekorları Övgüye Değer ödülü Ankara Sanat Severler Derneği nin Ankara Devlet Romeo ve Julliet balesi En Başarılı Kostüm ödülü Ankara Sanat Severler Derneği nin nisa Serezli-Tolga Aşkıner Tiyatrosu Nalınların Türküsü oyununun En İyi Dekor ödülü Avni Dilligil Tiyatro Ödülleri, Kent Oyuncularının Ölümü Yaşamak oyununun En İyi Dekor ödülü Ankara Sanat Kurumu, Nisa Serezli-T. Aşkıner Tiyatrosu Töre oyununun En İyi Dekor ve Kostüm ödülü Avni Dilligil Tiyatro Ödülleri, Dormen Tiyatrosu İkinin Biri oyununun En İyi Dekor ödülü Kent Oyuncuları Nice Yıllar oyununun En İyi Dekor ödülü Tercuman Gazetesi Büyük Jürisi Yılın Dekoratörü ödülü Nisa Serezli-T. Aşkıner Tiyatrosu Canım oyunu Nisa Serezli Ödülü Uluslararası Lions 118-T Yönetim Çevresi, Operası Turandot operası En İyi Dekor ve Kostüm ödülü Uluslararası Lions 118-T Yönetim Çevresi, Operası Aida operası Jüri Özel Onur ödülü Atatürk Düşünce Derneği, Dilek Türker Tiyatro Ayna Kuvayı Milliye Kadınları oyununun En İyi Dekor ve Kostüm ödülü Avni Dilligil Tiyatro Ödülleri, Kent Oyuncularının Helen- Helen oyununun En İyi Dekor ödülü Sadri Alışık Tiyatrosu Onur Ödülü Dünya Kardeşlik Birliği Mevlana Yüce Vakfı Onur ödülü İsmet Küntay En İyi Dekor Kostüm ödülü Lions Tiyatro Ödülleri, Usta Sahne Tasarımcısı ödülü Afife Tiyatro Ödülleri, Muhsin Ertuğrul Özel ödülü 22 B.k.z, Osman ŞENGEZER, Bence Dekor ve Kostüm, İstanbul 1999, s:105

24 ödülü Afife Tiyatro Ödülleri, Muhsin Ertuğrul Özel Ödülü Dokuz Eylül Üniversitesi Sahne Sanatları Bölümü, 9. Muhsin Ertuğrul Tiyatro Emek ödülü Ankara D.O.B. Genel Müdürlüğü Ödül Töreni Ömür Boyu Emek ödülü İstanbul D. O. B. La Bayadere balesi Üstün Başarı ödülü Tiyatro Ayna Pir Sultan Abdal oyunu ile Yılın En İyi Sahne Tasarımcısı (Afife Tiyatro Ödülleri) 23 B.k.z,

25 in Sanat Anlayışı 20. yüzyılda Türkiye de Sahne Tasarımı artık bu işi bilen, okullu insanlar tarafından yapılmaya başlanmıştır. Türk Tiyatrosu metin yazarlığı, oyunculuk ve sahne tasarımı bağlamında Avrupa daki çağdaşlarına eşdeğer bir hale gelmektedir. Bütün bu gelişim içinde sahne tasarımı olgusu bir sanat dalı olarak kabul görmektedir. Gerek yurtdışına gönderilen öğrenciler gerek yurtdışından getirilen hocalar ülkemizde sahne tasarımı kavramını geliştirmişlerdir. Bu dönem esnasında ünlü hocalarla çalışan önemli sahne tasarımcılarımızdan olan, Türkiye de sahne ve çevre düzenlemesi alanına bir çok yenilikler ortaya koymuştur. Hareketli panolar, yüksek platformlar, renk oyunları kullanılan dekor düzenlemeleri gibi birçok farklı üslup kullanmıştır. yaptığı başarılı çalışmalarıyla dekor nedir sorusuna bir nevi cevap olmuştur. Dekor bence seyirciyle oyun arasında ilk iletişimi,ilk alışverişi sağlayan bir öğedir.perde yavaş yavaş açılmaya başladığında seyirci bir şeylerle karşı karşıya bulunmakta,bir şeyler görmektedir. Ya bir dekor ya da bir kostüm parçasıdır bu gördüğü. Belki daha perdenin açılması tamamlanmamış,belki ışıklar ful yanmamış, belki soprano tek bir nota söylememiş, aktör konuşmamış, balerin dans etmeye başlamamıştır. Ama seyirci bu gördüğü ilk görüntülerden kendine göre bir yargı edinmiştir bile yılında başlayan profesyonel iş hayatında 500 e yakın eser vermiştir. Emekli olmasına rağmen çalışmaya devam etmektedir. 48 yıllık deneyim ve birikime sahip olan sanatçı sahne sanatlarının hemen her alanında çalışmalar yapmıştır. Amatörlük döneminde 8 yıllık bir staj süresi yaşaması bugünkü başarısının en önemli nedenlerindendir, kendi deyimiyle iki fakülte okunabilecek bu süre zarfında birçok değerli sahne tasarımı hocasıyla çalışmıştır. Artık 1960 yılının başlarında Devlet Tiyatroları nda dekoratör olarak göreve atanmıştır. Aynı zamanda özel tiyatrolarda da çalışmalarını sürdürmüştür 24 Osman ŞENGEZER, Dekor Kostüm, İstanbul,1989, s:14

26 16 Sanatçı, profesyonel iş yaşamına ilk olarak 1960 yılında Albany Kontu oyunuyla başlar. Donald Carswel in yazdığı bu oyun Tiyatro Severler Gençlik Derneği nde sahnelenir. Aynı zamanda oyunu dilimize de çeviren dekorunu ve kostümünü yapmış olduğu bu oyunla büyük beğeni toplar. Aynı yıl Şengezer Henri Duvernois in Tunç ve Billur adlı komedisinde de dekor ve kostüm tasarımı yapmıştır. Bu oyunlarla ilgili herhangi bir fotoğraf bulunamamıştır ama o yıl bir dergide yayınlana makale oyunlardan şöyle bahseder; Tiyatro Severler Gençlik Derneği 7-8 Haziran 1960 akşamları sanat severler kulübünde Donald Carswel in yazdığı Albany Kontu ve Henri Duvernois in yazdığı Tunç ve Billur adlı 2 oyunu tiyatro severlere sundular. Her iki eseri de Münip Senyücel yerilmeyecek bir hünerle sahneye koymuş bulunuyor.albany Kontu nu dilimize çeviren ve her iki oyununda dekor ve kostümlerini yapan katmerli alkışa değer yılında Jean Paul Sartre ın Gizli Oturum adlı oyununda dekor ve kostüm yapar. Sartre ın bu oyunu varoluşçu düşüncelerin canlandırıldığı çağdaş bir eserdir. Şengezer burada döneme uygun işlevsel bir mekan oluşturmuştur. Oyun bir cehennem sahnesinde başlar fakat burası bir imparatorluğun saray salonu gibidir. 26 Şengezer bu oyuna geleneksel motiflerden uzak, çağdaş bir yorum getirmiştir yılında Cliford Williams ın Arlecchilo nun Cambazlıkları adlı oyunun dekor ve kostümünü yapan Şengezer, komedi olması nedeniyle oyunda güldürü unsurları kullanmıştır. Oyunda sirk havası mevcut olup oyuncuların kostümleri de çok renkli ve çeşitlidir. Oyunun fotoğrafları siyah beyaz olduğundan bu bilgiler sanatçının kendisinden alınmıştır (Bkz. Resim 1). 25 Sadi GÜNEL, Gençlik Tiyatrosu Oyunları S.E.S., S:110, İstanbul 1960, s B.k.z, Aziz ÇALIŞLAR,Tiyatro Oyunları Sözlüğü I, Mitos Boyut Yayınları,İstanbul 1994, s:120

27 17 (Resim 1, Arlecchilo nun Cambazlıkları,1962) Aynı yıl Lucille Fletcher in Afedersiniz Yanlış Numara ve W.O.Somin in Tedirginler adlı oyunlarında da tasarımlar yapmıştır. Bu her iki oyunun da fotoğraflarına ulaşılamamıştır. Şengezer bu oyunlarda çağdaş bir dekor anlayışı güderek oyunların yapısına uygun oyuncunun mizansenini kolaylaştıran çok girişli çıkışlı dekorlar yapmıştır. Sadi Günel Tedirginler oyununun dekoru için şöyle bir yorum yapmıştır; Bu yüklü oyunun yoğun konusunu, seyirciyi bıktırmadan, sürükleyici, inandırıcı ve kavrayıcı bir yaratışla verebilmek için usta rejisörle usta oyuncular gerekir. İşte biz Tedirginler de bunları bulduk. Osman Şengezer in o daracık yerde, çok canlılık isteyen bir oyunu sunma düzenini sağlayan dekorunun anlatım gücü oyunu alabildiğine doyulmaz kıldı yılının sonlarına doğru Albert Camus un Yanlışlık adlı varoluşçu oyunun dekor ve kostümlerini yapmıştır. Fransız oyun yazarının bu oyunu yazarın hayatı algılayışındaki karamsarlığı sergilemekle birlikte modern dünya insanının yalnızlığına ve yabancılığına ışık tutması açısından da önemli bir oyundur. 28 in 1962 yılında yaptığı diğer bir çalışma da Havva Pınar Kür ün İki Başlı Adamın Tek Eli adlı oyunudur. Ionesce ve Beckett tan esinlenerek 27 Sadi GÜNEL, Meydan Sahnesi nin Yıldönümü, S.E.S., s.148, Ankara 1962, s:3 28 B.k.z, Mayıs2008

28 18 yazılan bu oyun absürd tiyatro özelliği taşır. 29 Bu oyunda Şengezer in tasarımları çok beğenilmiştir. Bu dekorda Şengezer sahnede çok fazla dekor elemanı kullanmamış ve arkaya oyunun anlatısını destekleyecek kafes tarzında panolar yerleştirmiştir. Sahne üzerinde birkaç masa ve sandalye bulunmaktadır. 30 Önceden yaptığı diğer oyunlara nazaran Şengezer bu oyunda ustalığını sergilemiştir. Lütfi Ay bu dekor için şöyle söylemektedir;, en başarılı dekorlarından birini yapmıştı. Bu amatör dekorcu, giderek adı anılır, başarılı bir seviyeye herhalde erişecektir yılına baktığımızda ilk olarak Tiyatro Severler Gençlik Derneği nin Ankara Deneme Sahnesi nde, sahnelediği Eugéne Ionesco nun Büyük Adam adlı oyununun dekor ve kostüm tasarımını yapmıştır. Yazarın absürd tarzdaki bu oyununu Şengezer çağdaş bir yaklaşımla yorumlamış, dekorda oyunun mesajını ve temasını güçlendirecek dekor öğeleri kullanarak sade bir sahne düzeni oluşturmuştur. Sahnenin ortasında geriye bir kapı yerleştirmiş ve sahne ilerisinde kırık bir sokak lambası kullanmıştır. Şengezer dekor tasarımlarında oyunu iyi yorumlayan bir tasarımcı özelliği taşımaktadır 31 ( Bkz. Resim 2). Yine aynı yıl Şengezer Ankara Deneme Sahnesi nde sergilenen Ali Bey in Kokona Yatıyor adlı dolantı komedyası türündeki oyunun da dekor ve kostümünü yapmıştır. Tek perdelik bu oyunda geleneksel motiflere yer verilmiştir.1963 ün son dönemlerinde ise Şengezer Küçük Meydan Sahnesinde Çetin Köroğlu tarafından rejisi yapılan Enid Blyton ın Prensle Büyücü adlı çocuk oyununda dekor ve kostüm tasarımı yapmıştır. Şengezer in ilk çocuk oyunu olmasına rağmen çok başarılı bir performans sergilemiştir yine. Çocukların hayal dünyasına inebilmiş ve tam bir rüya ortamı yaratmıştır. 29 B.k.z, Aziz ÇALIŞLAR, Tiyatro Adamları Sözlüğü, Mitos Boyut Yayınları,İstanbul 1993, s:51 30 B.k.z, Havva Pınar KÜR, Aşkın Sonu Cinayettir, Everest Yayınları, İstanbul, 2006, s:68 31 B.k.z, Osman ŞENGEZER, Dekor Kostüm, İstanbul 1989

29 19 (Resim 2 Büyük Adam 1962) her geçen yıl daha deneyimli bir hale gelmektedir.1964 yılında Münip Senyücel in yönettiği Bertold Brecht in yazdığı Carar Ana nın Silahları adlı oyunda dekor ve kostüm uygulaması yapmıştır. Epik türde olan bu oyun oynandığı dönem pek başarılı bulunmamış olsada yinede ilgi görmüştür.şengezer oyunu epik dekor anlayışıyla yorumlamıştır. Epik dekor tasarımında öğelerin birbirinden ayrılması tıpkı oyunun yapısında olduğu gibi epizotlardan oluşması koşulu vardır. Önemli olan seyirciyi oyuna yabancılaştırmak ve nesnelere anlam yüklemektir. 32 Şengezer bunu başarılı bir biçimde uygulamıştır. Sanatçı dekorunda beyaz renge ağırlık vermiş ve arka planda kullandığı panoları asimetrik olarak kurgulamıştır. Sahnenin üstünde büyük bir haç bulunmaktadır. Sahne bir iç mekanı temsil eder ve bu iç mekan çok yalın bir biçimde dizayn edilmiştir. Sahnede çok fazla dekor elemanı kullanmayan sanatçı epik dekor anlayışını yansıtmıştır (Bkz. Resim 3) Bu oyunun ardından Şengezer Maurice Maeterlinck in Körler adlı oyununda çalışmıştır. Yazar simgeci bir tiyatro anlayışıyla kaleme aldığı bu oyununda insanın bilinmeyen güçler tarafından yönetildiğini, eylemlerinin yaşamın gerisindeki güçler tarafından şekillendirildiğini savunur. 33 bu oyunun dekorunda gerçekçiliği aşan simgesel dekor unsurları kullanmış ve başarılı olmuştur. Sanatçı sahnede dekor elemanı kullanmayarak maddenin önemsizliğini vurgulamış ve körler oyununun atmosferine katkıda 32 B.k.z,Bertolt BRECHT, Oyun Sanatı ve Dekor, Türkçesi:Kamuran Şipal, Cem Yayınevi, İstanbul B.k.z, Aziz ÇALIŞLAR,Tiyatro Adamları Sözlüğü, Mitos Boyut Yayınları, İstanbul 1993, s:170

30 20 bulunmuştur. Arslan Aktaç Carar Ana nın Silahları ve Körler oyunlarının dekorları için şunları söylemiştir; Amatör bir tiyatro grubu için ağır oyunlar olmasına rağmen yapıtlar gayet başarılı sergilemiş in her iki oyun için hazırladığı dekorlar da övgüye değer 34. (Resim 3 Carar Ana nın Silahları 1964) aynı yıl ikisini de Özdemir Nutku nun yönettiği biri Köprü diğeri Fahir İz in Pabuçcu Ahmet in Garip Maceraları adlı oyunlarda görev almıştır. Güldürü öğeleri taşıyan Pabuçcu Ahmet in Garip Maceraları oyununda tasarımcı da bu öğeleri kullanmıştır. Şengezer sahnede büyük siyah bir fon perdesi kullanmış ve bu perdenin önüne Hacivat Karagöz de kullanılan tasvirler kullanmıştır (Bkz. Resim 4) 1964 yılının son çalışması olan ve Devlet Tiyatroları nda sahnelenen Shakespeare Resitali in Devlet Tiyatroları nda yaptığı ilk dekorudur. Ankara Devlet Tiyatrosu Shakespeare in 400. doğum yıldönümü münasebetiyle yazarın farklı oyunlarından oluşturulmuş bir derleme sunmuştur. oyunun dekor ve kostümünü dönemin özelliklerini koruyarak yorumlamıştır. Birkaç farklı oyundan oluşan oyunda Şengezer farklı mekanları bir dekorla çözümlemiştir (Bkz. Resim 5). Metin And Şengezer in bu dekoru için şunları söylemiştir; 34 Arsan AKTAÇ, Amatörce, Kim, S.247, Ankara 1964, s:5

31 21 (Resim 4 Pabuçcu Ahmet in Garip Maceraları 1964) Shakespeare in 400. doğum yıldönümünde Devlet Tiyatrosunun hazırlamış olduğu bu derlemeyi sahnelemeyi Çiğdem Selışık dekor ve giysileri de Devlet Tiyatrosu nun değerli dekor yardımcısı üzerlerine almışlar ve yaptıklarında seçkin bir beğenive başarı buluyoruz. 35 (Resim 5 Shakespeare Resitali,1964) 1965 yılında ilk olarak Yıldırım Keskin in Uzaktakiler adlı oyunuyla seyirci karşısına çıkardı dekorunu. Bu oyunun ardından Jean Tardiue nin Gişe oyununa dekor yapmıştır. Sanatçının hem dekor hem de kostüm tasarımı yaptığı bu oyunların her hangi bir fotoğrafına ulaşılamamıştır. Bu oyunlardan sonra yazanlar 35 Metin AND, Shakespeare Resitali,Ulus, S.125, Ankara 1964, s:3

32 22 arasında kendisinin de bulunduğu Savaş Oyunu için bu kez kalemi eline almıştır. Şengezer bu oyunda sahneyi yalın bir şekilde yorumlamıştır. Yalın olmasına rağmen anlatısı çok yüksek olan dekor seyirciyi daha perde açılır açılmaz etkileyen türden bir özelliğe sahiptir. Sanatçı dekorda dikenli teller kullanarak sahneyi tıpkı bir savaş alanı havasına bürümüştür. Sahne zemininde kullandığı alçak bir platform ve birkaç yükselti sahneye hareketlilik getirmiştir (Bkz. Resim 6). (Resim 6 Savaş Oyunu,1965) 1965 yılında iki farklı oyunda daha görev almıştır. Bunlardan ilki Nicolia Gogol ün Bir Delinin Hatıra Defteri dir. Yazar oyunlarında Rus toplumunun ve Rus bürokrasisinin yozlaşmasını güldürü niteliğinde ele almaktadır. Bu oyunda da Gogol komedyanın eleştirel işlevini kullanmıştır., bütün bunları dikkate alarak dekorunu yorumlamıştır. Sanatçı bu dekorunda dönemin Rus mimarisine bağlı kalarak dekor tasarımını meydana getirmiştir.oyunun dekoruna ilişkin bir resim bulunamamıştır. Şengezer hemen hemen her türde oyuna dekor ve kostüm yapmıştır. Bunlardan biri de Max Frich in Saf Adam ve Kundakçılar oyunudur. Epik bir anlatısı olan oyunda dönemin kapitalist toplum anlayışı irdelenmektedir. Şengezer oyunda anlatımı destekleyen bir dekorla ezilen ve ezen sınıfı simgeleyen bir dekor kullanmıştır. Dekorunda yeni ve eskiyi birlikte vermiştir 36 (Bkz. Resim 7). 36 B.k.z,

33 23 (Resim 7 Saf Adam ve Kundakçılar,1965) Ankara Deneme Sahnesi tarafından sahnelen Yaşar Kemal in yazdığı Uzun Dere adlı oyun in çağdaş Türk Oyunları na yaptığı sahne tasarımlarına iyi bir örnektir. Şengezer sahnede etrafı kırmızı hatlarla çevrili fazla büyük olmayan bez panolar kullanmıştır. Bu panoların ortasındaki bezler yazmalardan esinlenilerek yapılmıştır. Yazarın bu oyununda köy yaşantısını anlatmasından yola çıkılarak sahnede köyde yaşayan insanlar ve köy atmosferi sergilenmektedir. Bu panolar aralıklı olarak yerleştirildiğinden oyuncunun sahneye giriş çıkışına da kolaylık sağlamaktadır 37 (Bkz. Resim 8). Prof. Perihan Çambel bir gazetede dekor için şunları yazmıştır; Dekor adete abstre olarak çerçeveler üzerine gerilmiş siyahlı beyazlı yazma örtülerle zevkli ve anlamlı düzenlenmiş, yine Oaman Şengezer tarafından. Bu oyunda Osman Şnegezer in giysileri de çok yerinde ve başarılı B.k.z, Osman ŞENGEZER, Dekor Kostüm, İstanbul Perihan ÇAMBEL, Tiyatrodan, Vatan, Ankara 1966, s. 6

34 24 (Resim 8 Uzun Dere,1966) Güngör Dilmen tarafından yazılan Ayak Parmakları adlı oyunda Osman Şengezer sahneyi siyah perdelerle kaplayarak oyunun kendine özgü olan aksesuarlarını siyah fon önünde daha belirginleşmiştir Kırmızı dekor siyah bölmeler üzerinde düzenlenmiş ve sahnenin sol kısmında bir yatma yeri oluşturulmuş.. Bölümde yatan oyuncu ayak parmaklarını havaya kaldırarak repliğini söylemektedir. 39 Yine aynı yıl Agahta Christie nin On Küçük Zenci oyununda da görev almıştı. Bu Oyunda birbirini tanımayan 10 yabancının aynı adada buluşması ve sonrasında işlenen cinayetlerdir konu. Yazar, bu on kişinin de psikolojik tahlillerini yapar. Bunun yanısıra, kahramanların tamamının birer anti-kahraman olması kurguyu daha da ilginçleştirir. Olay adada bulunan bir malikanede geçer. Sanatçı bu malikaneyi sahneye taşımıştır. Dekorda farklı odalara ve koridorlara açılan kapılar bulunmaktadır. Yalın göz yormayan oyunun atmosferini destekleyen bir dekor anlayışı güdülmüştür (Bkz. Resim 9). Bu oyunun ardından profesyonel olarak ilk opera tasarımını Hansel ve Gretel ile yapmıştır. Sanatçının bu çalışmasına ilişkin hiçbir resim bulunamamıştır nın son çalışması olarak Arthur Miller in Köprüden Görünüş oyununu yapmıştır. Gerçekçi tarzda olan oyunun dekoru da gerçekçi olarak tasarlanmıştır. Oyunda iç ve dış mekan simültane olarak dizayn edilmiş olup, iç mekan tek basamaklı bir platformla sahne zemininden yukarıya doğru yükseltilmiştir 40 ( Bkz. Resim10). 39 B.k.z, ÇAMLIBEL, A.g.e. 40 B.k.z, Osman ŞENGEZER, Dekor Kostüm, İstanbul 1989

35 25 (Resim 9 On Küçük Zenci,1966) (Resim10 Köprüden Görünüş,1966) 1967 nin başlarında Ankara Sanat Tiyatrosu nun sahnelediği Anthony Nevley in yazdığı Durdurun Dünyayı İnecek Var adlı müzikalin dekor ve kostümünü de üstlenmiştir. Bu müzikale ait tek bir resim bulunmuştur fakat resimde dekora ilişkin bir görüntü mevcut değildir (Bkz. Resim 11). (Resim 11 Durdurun Dünyayı İnecek Var,1967)

36 26 Küçük Meydan Sahnesi nde sahnelenen Joe Orton un oyunu Yağma Osman Şengezer in çağdaş sahne tasarımı yaptığı eserlerden biridir. Bu oyunla ilgili bilgi veya resime rastlanmamıştır.1967 yılında Richard Glasstone un koreografisini yaptığı Sylvia adlı 3 perdeden ve 5 tablodan oluşan balenin dekor ve kostüm tasrımı da e aittir. Yunan mitolojisinden bir öyküyü anlatan bu balede kötülüğün simgesi olan Orion, Sylvia yı kaçırır ve sarayında tutsak eder, fakat Sylvia burada mutlu değildir. bu konuyu yorumlarken sahneye kocaman bir altın kafes yapmıştır. Bu kafesle Sylvia nın tutsaklığını aynı zamanda bu denli şatafatlı bir ortamda bile mutlu olamadığını anlatır(bkz. Resim 12). Nermin Saşağa bir dergide in dekoru için şunları söylemiştir; in çizdiği, çok zarif, oyuna uygun dekor ve giysiler de bu baleye ayrı bir önem kazandırmış 41 (Resim 12 Sylvia 1967) Yine Ankara Sanat Tiyatrosu tarafından sahnelenen Georges Michel in yazdığı Pazar Gezintisi adlı oyunun dekorunda bütün hünerini sergilemiştir. Dış mekanda geçen oyunda tam bir Avrupa kenti havası vardır. Osman Şengezer dekorunda sokak görünümünü yansıtmış ve bunu yaparken de her ayrıntıyı detaylı bir şekilde yansıtmıştır(bkz. Resim 13) Nermin BAŞAĞA, Ankara Devlet nde Glasston nin Sylvia sı, Dost, S.19, Ankara 1967, s:11 42 B.k.z,

37 27 (Resim 13 Pazar Gezintisi,1967) 1967 yılında birde çocuk oyunu dekoru yapmıştır. Tunca Yönder in yazdığı Zenginin Maceraları 2 bölümden oluşan bir oyundur.şengezer yine rüyalar alemini anımsatan sade ama etkileyici bir dekor yapmıştır. Oyunda Sahne arkasında panolar kullanarak kapalı bir mekan oluşturmuştur.aynı zamanda oyunun kostümlerini de yapan, dekor ve kostümdeki bütünlüğe gösterdiği özenle oyunun görsel zenginliğini arttırmaktadır (Bkz Resim 14). (Resim 14, Zenginin Maceraları,1967) Yılın son aynı zamanda büyük ses getiren çalışması, Richard Glasstone un koreografisini yaptığı Pagodalar Prensi balesi olmuştur. Bu baledeki dekor ve kostüm

38 28 tasarımlarıyla büyük övgü toplayan sahne sanatları camiasında kendini iyiden iyiye hissettirmiştir. Sahne gerisinde büyük görkemli panolar kullanmış ve bale Uzakdoğu da geçtiğinden bu panolara Uzakdoğu motifleri ve bölgenin mimarisini anlatan resimler boyamıştır. Panoların önünde ise sahneye hareketlilik kazandıran oyun alanını zenginleştiren büyük kafesler kullanmıştır(bkz. Resim 15). 43 Prof. Perihan Çambel dekor için şunları söylemektedir; in masal operaları ve masal baleleri en mükemmel biçimlerde dekorları, Moskova daki Bolşoy Operası ndakilerin aşamasında dekorlar ve kostümler yaratmış olması, benim ilk kez devlet operamızda çocuksulaşma ruh haleti içinde masal seyreden çocuk gibi solunumu tutularak ve sürüklenerek bu masal baleyi seyretmeme neden oldu. 44 (Resim 15, Pagodalar Prensi,1967) 1968 yılında tam 13 yapıta imzasını atmıştır. Bu tasarımlar içinde yalnızca üçünün kostümlerini yapmış, dekorunu yapmamıştır. Bu çalışmalarından ilki Richard Glasstone un koreografisiyle sahnelenen İlişkiler olmuştur. Şengezer sahne gerisinde kullandığı altın ve bakır rengi metal şeritlerle ışığın sahne üzerinde dağılmasını sağlamıştır. Sahne gerisine yerleştirdiği birkaç basamaklı 43 B.k.z, Osman ŞENGEZER, Dekor Kostüm, İstanbul Perihan ÇAMBEL, Başarılı Bir Bale, Vatan, Ankara 1967, s:.5

39 29 etrafı açık platform da arkadaki dekorla uyum içindedir.( Bkz Resim 16) İlişkiler balesini izleyen diğer çalışması da yine bir baledir. John Cranko nun koreografisini yaptığı Güzel ve Canavar adlı balede Şengezer daha yalın bir dekor yapmıştır. Dekorun yaslandığı arka fonda bir girdabı anımsatan çizgiler kullanmıştır. Sahne üzerinde yıkık dökük bir mekanı anımsatan sivri olmayan oval şekillerde dekor unsurlarına yer vermiş ve bu dekor elemanlarının üzerine kırık ağaç dalları yerleştirmiştir. Dekor ıssız terkedilmiş ağaçlık bir alanı çağrıştırmaktadır (Bkz Resim 17) (Resim 16, İlişkiler,1968) (Resim 17, Güzel ve Canavar 1968) in 1968 yılında yaptığı diğer çalışma da W.Scott un Lucia di operasıdır. Şengezer bu operanın yalnız kostüm tasarımını yapmıştır, bu operaya dahil herhangi bir resim bulunamamıştır. Lucia operasının ardından Amand

40 30 Salacrou nun Durand Bulvarı adlı gerçeküstü türündeki oyununun dekor ve kostümlerini tasarlamıştır. Şengezer işçi sınıfın anlatıldığı bu oyunda, sahnenin gerisinde bir fon üzerine 9 ayrı mekanın fotoğraflarını yerleştirmiş, bu mekanlar sahne görünümüne zenginlik katmıştır. Bu resimlerle, bir fabrika, virane bir mahalle, bir çöp yığını konteynır taşıyan bir yük gemisi, tuğla örgülü boş bir duvar gibi farklı mekanları yansıtmıştır.(bkz. Resim 18) Arkadaki bu fonun önünde iki katlı bir sahne düzeni oluşturulup üst katta burjuva sınıfını, alt katta ise işçi sınıfını anlatmak istemiştir. Alt katta tam sahne ortasında iki tane geniş kanadı olan, tıpkı bir fabrika kapısını andıran işlevsel bir kapı kullanmıştır. Kostümlerde de aynı titizliği göstererek sınıf ayrımını işçi tulumları ve burjuva kıyafetleri kullanarak kesin çizgilerle belirtmiştir. (Bkz. Resim 19). Şengezer bu oyundan sonra Ankara Devlet Operası nda sahnelenen A. Ghislanzoni nin Aida ve C. Hafner ın Yarasa adlı operalarına kostüm tasarımları yapmıştır. Yine aynı yıl Ankara Sanat Tiyatrosu nda Turgut Özakman ın Sarıpınar 1914 adlı tarihsel oyunu için dekor ve kostüm tasarımları yapmıştır. Şengezer bu oyunda arkada kahverengi, her iki yandan sahne önüne kadar diyagonal bir biçimde uzanan iç ve dışbükey panolar kullanarak oyunun havasının yumuşamasını sağlamıştır. Kullandığı panoların üzerine Türk Ulusu nu simgeleyen üzerinde hilal ve yıldızların olduğu dekorla aynı malzemeden oluşan flamalar yerleştirmiştir. Dekor unsuru olarak kullandığı bu panoların aralarındaki boşluklar hem sahneye hareketlilik katmış, hem de oyuncunun mizansenine kolaylık sağlamıştır 45 (Bkz. Resim 20). (Resim 18, Durand Bulvarı,1968) 45 B.k.z, Osman ŞENGEZER,Dekor Kostüm, İstanbul 1989

41 31 (Resim 19, Durand Bulvarı,1968) (Resim 20, Sarıpınar 1914,1968) 1968 yılında bir çok esere imza atan yine bir Türk yazarı olan Orhan Kemal in 72. Koğuş oyununda görev almıştır. Oyunun dekor ve kostüm tasarımlarını üstlenen Şengezer sahnede gerçekçi bir yaklaşıma gitmiştir(bkz.resim 21). Yatacak yatakları dahi olmayan farklı suçlardan hüküm giymiş olan mahkumların psikolojik ve fizyolojik durumunu anlatan bu oyunda Şengezer parmaklıklarla örtülü küçük bir pencere, yine parmaklıklı küçük demir bir kapı ile boş hapishane duvarlarına biraz olsun hareketlilik katmıştır. Dekorda duvar olarak kullandığı panolarda yaşanmışlığın verdiği yıpranmışlık ölçülü bir şekilde yansıtılmıştır 46 ( Bkz. Resim 22). 46 B.k.z,

42 32 (Resim 21, 72. Koğuş,1968) (Resim 22, 72. Koğuş,1968) in 1968 yılında yaptığı çalışmaları arasında Ankara Devlet nde sahnelenen Alfred Rodrigues in koreografisini yaptığı Üç Kız Kardeş balesi ile Sait Sökmen in koreografisini yaptığı Çark adlı balelerin dekor ve kostüm tasarımları da bulunmaktadır. Bu çalışmalara ilişkin herhangi bir resme erişilememiştir yılının sonlarına doğru F.G Lorca nın yazdığı, Alfred Rodrigues in koreografisini yaptığı Kanlı Düğün adlı balenin dekor ve kostümlerini çalışmıştır. Şengezer dekorda inanılmaz bir etki yaratmıştır, bembeyaz yüksek panolar üzerine kırmızı renkte kurumuş ağaçları çağrıştıran figürler boyayarak balenin anlatısını güçlendirmiştir. Sahneye dekor unsuru olarak, her iki yanda yaklaşık bir buçuk metre yüksekliğinde rampalar yerleştirmiş ve bu rampaların dış yüzeyini de dekorla bütünlük sağlayacak biçimde resmetmiştir. Eserin elimizdeki resimleri siyah beyaz olduğundan, bu bilgiler sanatçının kendisinden alınmıştır (Bkz. Resim 23).

43 33 Aynı yıl Şengezer Dormen Tiyatrosunda Sahnelenen Terence Rattigan ın yazdığı Derin Mavi Deniz adlı çağdaş oyunun dekor ve kostüm tasarımını da yapmıştır. Oyun psikolojik tahliller üzerine kuruludur. Sanatçı 19. yüzyıl Avrupası nı yansıtan bir iç mekan kurgulamıştır (Bkz. Resim 24). Yılın son çalışması olarak da yine Dormen Tiyatrosu nda sahnelenen Bili Naughton un yazdığı Eski Çamlar Bardak Oldu adlı oyunun dekor ve kostümlerini tasarlamıştır. Dört çocuklu bir ailenin iktidar kavgasını anlatan bu güldürüde gerçekçi bir üslup kullanarak dekorunu yorumlamıştır. 47 Oyun bir evin içinde cereyan eder ki bu ev varlıklı bir ailenin evidir. Kalabalık bir kadrosu olan oyunda Şengezer evin salon bölümünü tasarlamış ve sahneye hareketlilik kazandıracak bir dekor dizayn etmiştir. Dekorda salona açılan birkaç kapı ve merdivenlerle çıkılan bir üst kat vardır. Mobilyalar titizlikle seçilmiş olup dönemi de yansıtmaktadır 48 (Bkz resim 25). (Resim 23, Kanlı Düğün,1968) 47 B.k.z, 48 B.k.z, Osman ŞENGEZER, Dekor Kostüm, İstanbul 1989

44 34 (Resim 24, Derin Mavi Deniz,1968) (Resim 25, Eski Çamlar Bardak Oldu,1968) 1969 yılının ilk çalışması olarak Ankara Devlet Operası nda sahnelenen Ler İvanov un koreografisini yaptığı Fındık Kıran balesinin kostümlerini tasarlamıştır.ardından yine Ankara Devlet Operası nda E.Schikaneder in yazdığı Sihirli Fülüt ile J. Merry in yazdığı Don Carlos operalarının kostümlerini tasarlamıştır. Bu çalışmalardan sonra Dormen Tiyatrosu nda Charles Dickens in Oliver adlı müzikaline dekor ve kostüm tasarımları yapmıştır. Bu çalışmalara ait herhangi bir resim bulunamamıştır. Oliver müzikalinden sonra Ankara Devlet Operası nda S.Cammarano nun yazdığı IL Travatore operasının kostümlerini tasarlamıştır. Sanatçı kostümlerde sınıf farkını ve dönem özelliklerin gözetmiştir yılında 13 esere imza atan Şengezer in bir sonraki çalışması Ankara Sanat Tiyatrosu nda sahnelenen Orhan Asena nın Simavnalı Şeyh Bedrettin adlı tarihsel oyunudur. Oyunda tarihsel öğelere yer verilmiştir. Oyuna dair herhangi bir resim bulunamamıştır. Ankara Sanat Tiyatrosu ndaki bir diğer çalışması da Roger Vitrac ın

45 35 yazdığı Victor ya da Çocukların İntikamı adlı sürrealist oyundur. Şengezer bu oyunun hem dekorunu hem de kostümlerini tasarlamıştır. Oyunla ilgili olarak bulunan resimde dekora ilişkin bir görüntü olmadığından dekor hakkında fazla bilgi edinilememiştir (Bkz. Resim 26). 49 (Resim 26, Victor ya da Çocukların İntikamı,1969) yoğun çalışma temposunda her aya neredeyse bir çalışma sığdırmıştır.1969 yılındaki diğer bir çalışması da Erol Günaydın ın kaleme aldığı Yaygara 70 müzikalidir. bu dekorunda sahnede tam bir eski İstanbul sokağı oluşturmuştur. Cumbalı ahşap örgülü evler, kafesli pencereleri ile sahneye enfes bir renk katmaktadır. Şengezer evlerin aralarındaki boşluklardan oyuncuya sahne giriş ve çıkışları için kolaylık sağlamıştır 50 (Bkz. Resim 27). (Resim 27, Yaygara 70,1969) 49 B.k.z, 50 B.k.z, Osman ŞENGEZER, Dekor Kostüm, İstanbul 1989

46 36 in 1969 yılı çalışmalarından biri de G.Carlo Menotti nin yazdığı Telefon adlı operadır. Sanatçı bu operanın dekor ve kostümlerini tasarlamıştır, fakat bu çalışmasına ilişkin herhangi bir resme ulaşılamamıştır. Aynı yıl Ankara Sanat Tiyatrosu nda Lady Gregory nin Heykel oyunu için dekor ve kostümler tasarlamıştır. Komedi türündeki bu oyunda Şengezer sahneyi ortalayarak küçük bir ev ve hemen yanında taş örgü bir kule tasarlamıştır. Kule ve evin içine günlük kullanım eşyaları yerleştirerek bu iki yapının da işlevselliğini desteklemiştir. Sahne yalın fakat anlatısı güçlü bir biçimde tasarlanmıştır (Bkz. Resim 28). 51 (Resim 28, Heykel,1969) 1969 yılının son dönemlerinde Max Frisch in Andora oyunu için dekor ve kostümler tasarlamıştır. Epik türdeki bu oyun Şengezer in çağdaş oyunlardaki başarısını yinelemesine sebep olmuştur. Yazar, Marxçı dünya görüşünü yaşamın diyalektik akışına uygun, eleştirel ve yaratıcı bir eylem olarak görmüştür. Frisch in Andora adlı oyununda, oyunda ki Andorra nın gerçek ülke olan Andorra ile ilgisi olmadığını belirtmek gerekmektedir. Andorra modelin adıdır. Oyun açıkça Yahudi düşmanlığını anlatmaktadır. Fakat belli bir ülkeyle sınırlı kalmaz. Frisch, burada Andorra modelinden yola çıkarak, başka biri düşmanlığı nı tema olarak almış, fakat yarın o insan başka türlü yargılanacak biri olabilir diyerek başka biri düşmanlığını genellemektedir. Andorra bu anlamada kitlelerin bireyin yok edici önyargılarını açığa sererken, kimlik sorunsalını da ortaya koyar. 52 in bu çalışmasına ait resme ulaşılamamıştır. 51 B.k.z, 52 B.k.z, Aziz ÇALIŞLAR, Tiyatro Adamları Sözlüğü, Mitos Boyut Yayınları, İstanbul 1993, s:91

47 37 Şengezer Andorra oyununun ardından Orhan Kemal in Eskici Dükkanı oyununda dekor ve kostüm tasarımları yapmıştır (Bkz.Resim 29). Bir ağa torunuyken savaşta bir bacağını kaybedip döndüğünde hayata yeniden başlamak durumunda kalan Topal Eskici ve ailesinin çevresinde anlatılan olaylar, bir ailenin değişen şartlar karşısında bir arada tutulmasının güçlüğü ve kurulan hayaller ile toplumsal gerçekliklerin tezadı çerçevesinde anlatılır. Çukurova'da pamuk toplamaya giden büyük oğulla karısının peşine düşen aile bireylerinin yaşadıkları, bir umut ışığının peşi sıra giden insanların yaşadıklarıyla anlam kazanır. bu oyunun dekorunda iç ve dış mekanı eşzamanlı biçimde vererek seyirciye izleksel bir ipucu vermiştir. Yaşamını zorluklarla idame etmeye çalışan bir ailenin yaşadığı eski fazla eşyası olmayan bir evi sahnenin merkezine yerleştirerek dikkatlerin o evde yoğunlaşmasını sağlamıştır. Sahnenin sağında ve solunda küçük bir mahalle havası yaratılmıştır (Bkz. Resim 30). 53 Eskici Dükkanı oyununun dekoru hakkında Özdemir Nutku şöyle demiştir; in dekoru belli bir gözlemin ürünü ve Ankara Sanat Tiyatrosu nun derinliği olmayan sahnesine derinlik kazandıran bir çalışma. 54 (Resim 29, Eskici Dükkanı,1969) 53 B.k.z, 54 Özdemir NUTKU, Eskici Dükkanı,Cumhuriyet, Ankara 1969

48 38 (Resim 30, Eskici Dükkanı,1969) in 1969 yılında yaptığı son çalışması Iva Gershwin in Porgy ile Bess operası olmuştur. Şengezer bu operanın yalnız kostümlerini çizmiştir ve bu tasarımlara ait bir resme erişilememiştir. Meslek hayatında 10 yılı geride bırakan 1970 in başlarında Ankara Devlet Operası nın sahnelediği V.Léon un Viyana Kanı operasının dekor ve kostümlerini tasarlamıştır. Şengezer dekorda arkada çok yüksek kafeslerden oluşan paravanlar kullanarak yapıta bir nevi şeffaflık getirmiştir. Her iki yandan başlayıp ortaya doğru yükselen platformlar üzerindeki bu paravanların üstlerinde uç kısımlarda sokak lambaları kullanarak dış mekan başarılı bir biçimde yansıtılmıştır (Bkz. Resim 31). 55 bu operanın sonrasında Cox ve Box operasının dekor ve kostümünü çalışmıştır. Bundan sonra Dormen Tiyatrosu nda Erol Günaydın ın kaleme aldığı Uyy Balon Dünya müzikalinde görev almıştır. Şengezer sahneyi orta kısmı boş kalacak biçimde sadece iki yanda ardı ardına gelen panoların oluşturduğu bir dekorla yapmıştır. Panolardan başka dekor elemanı kullanılmayan sahne, panolar üzerindeki manzara resminin katkısıyla ciddi bir mesaj iletmektedir (Bkz. Resim 32). 55 B.k.z, Osman ŞENGEZER, Dekor Kostüm, İstanbul 1989

49 39 (Resim 31, Viyana Kanı,1970) (Resim 32 Uyy Balon Dünya,1970) Arka arkaya eserler verip, soluksuz bir şekilde çalışan 1969 yılında Ankara Devlet Tiyatrosu nda sahnelenen Orhan Duru nun Sınırdaki Ev adlı müzikli oyununda da görev almıştır. Şengezer komedi tarzında olan bu müzikalde bir iç mekan oluşturmuş ve sahneye dekor elemanı olarak ev eşyları yerleştirmiştir. Dekorda bulunan arka panoya beyaz üzerine siyahla yaptığı geometrik boyama oyundaki karmaşayı simgelemektedir (Bkz Resim 33). Şengezer Ankara Devlet ne Alfred Rodriges in koreografisini yaptığı Orpheus balesinin dekor ve kostümlerini tasarlamıştır. Şengezer bu balede dekoru alabildiğine göz alıcı yorumlamış ve kostümlerle birlikte yapıtın anlatısını güçlendirmiştir. Dekor ve kostümler arasındaki uyum dikkat çekmektedir. Dekorda sahnenin yanları ve gerisi metalik çubuklarla kafes şeklinde örülmüştür. Bu metalik çubuklar önünde Eski Yunan sütunlarından oluşturulmuş alınlıklı bir tapınak girişi yer almaktadır. Diğer tabloda ise sahne dekoru değişerek tapınağın yerine devasa ölçülerde bir ark getirilmiştir. Ark olabildiğine

50 40 gösterişli ve büyüktür. Şengezer bale ve opera dekorlarında ihtişama çok önem vermiştir (Bkz. Resim 34). (Resim 33, Sınırdaki Ev,1970) (Resim 34, Orpheus,1970) 1970 yılının sonunda Alfred Rodriges in koreografisini yaptığı Judith balesinin dekor ve kostümlerini yaparak 1970 sezonunu kapatmıştır. Malesf bu baleyle ilgili hiçbir resme ulaşılamamıştır yılına geldiğimizde ilk olarak Dormen Tiyatrosu nda sahnelenen Erol Günaydın ın İstanbul Masalı adlı müzkalinin dekor ve kostümlerini yapmıştır. Ardından Opera ve nde Neil Simon un Tatlı Charity müzikalinde görev almıştır. Tasarımlarını yapmış olduğu bu her iki müzikale ait resimlere erişilememiştir. Ankara Devlet Operası 1971 yılında H. Melihac ın ünlü Carmen operasını sahnelemektedir. Bu operanın dekor ve kostüm tasarımları Osman Şengezer e verilmiştir. Çingene bir kızın aşk hikayesini anlatan bu operada Şengezer

51 41 yine döneme uygun büyük ölçekli bir dekor uygulamasına gitmiştir. Şengezer sahnede onlarca basamakla çıkılabilinen yüksek bir kat oluşturmuştur. Bu yükselti önünde opera sanatçıları gerçek bir bina önündeymişçesine ufak görünmektedirler. Şengezer yine devasa panolar ve yüksek merdivenlerle seyirciyi büyüleyen bir dekor yapmıştır (Bkz. Resim 35). (Resim 35, Carmen,1971) Carmen operasından sonra yine Ankara Devlet nin sergilediği Alfred Rodrigues in koreografisini yaptığı Romeo ve Juliet balesinin dekor ve kostüm tasarımlarını yapmıştır. Sanatçı 3 perde ve 14 tablodan oluşan bu balenin sahnelerini çözümlerken iç ve dış mekanların birbirine nasıl uyum sağlayacağını belirginleştirmiştir. Her tablo değişiminde yeni bir dekorun kurulmasının imkansız olması dolayısıyla dekor değişimlerini birbiri içinde çözümlemiştir. Örneğin iç mekandan dış mekana geçişi dönen panolar ve sofitadan indirilen büyük fonlarla çözümlemiştir. Şengezer dekorunda İtalyan mimarisi nden çokça yararlanmıştır. Dekorun arka bölümündeki duvarlarda Avrupa dini mimarisinin önemli bir özelliği sayılan göbek pencerelerden kullanmıştır (Bkz. Resim 36) B.k.z, Şengezer, A.g.e.

52 42 (Resim 36, Romeo ve Juliet,1971) Aynı yıl Michel Flokine in Les Sylphides balesi Ankara Devlet tarafından sahnelenmektedir. e yine görev düşmüştür. Şengezer bu balenin dekor ve kostüm tasarımlarını üstlenmiştir. Bu çalışmaya dair bir resme ulaşılamamıştır yılında çalıştığı son bale ise Kenneth Mac Millan ın Kapandakiler balesi olmuştur. Şengezer bu balenin de hem dekor hem de kostüm tasarımlarını yapmıştır. Bu baleye ait bir resim ya da eskize ulaşılamamıştır. Kapandakiler balesinin hemen ardından Dormen Tiyatrosu nda Carlo Goldoni nin yazdığı İki Yanık Bir Alık adlı komedinin dekor ve kostüm tasarımlarını yapmıştır.sahnede eski İstanbul görüntüsü hakimdir. Şengezer bu dekorunda iç ve dış mekanı aynı zamanda seyirciye sunmuş ve çok renkli bir dekor anlayışı güdmüştür. Sanatçı İstanbulu simgeleyen tarihi yerlerin resimlerini büyük panolat halinde sahneye taşımıştır (Bkz. Resim 37). Bu oyundan sonra yine Dormen Tiyatrosu nda Georges Feydeau nın Elden Ele adlı komedisinde çalışmıştır. Şengezer bu oyun için de dekor ve kostüm tasarımları yapmıştır. Şengezer oyunda yine gerçekçi bir yaklaşım sergilemiştir. Tamamı iç mekanda geçen oyun için geniş bir salon tasarlanmıştır. Salon tam bir burjuvazi üslupla donatılmış olup her türlü detaya girilmiştir. Şengezer duvardaki tablodan kitaplıktaki kitaplara kadar bütün ayrıntıları kullanmıştır. Bu da oyunun görsel bir zenginlik kazanmasını sağlamıştır (Bkz, Resim 38).

53 43 (Resim 37, İki Yanık Bir Alık,1971) (Resim 38, Elden Ele,1971) in 1971 yılında yaptığı son çalışma Ankara Devlet Operası tarafından sergilenen W.Scoot un yazdığı Lucia di Lammermoor operasıdır. Osman Şengezer yılın bu son çalışmasında seyirciye, dekor ve kostümü büyük bir başarıyla sunmuştur. Şengezer bu dekorda Avrupa daki aristokrat ailelerinin sahip olduğu saray salonlarından birini aratmayacak bir dekor yapmıştır. Mobilyalar, aydınlatma aplikleri vb. bütün teferruat dikkatlice incelenerek seyircinin beğenisine sunulmuştur (Bkz. Resim 39).

54 44 (Resim 39, Lucia di Lammermoor,1971) 1972 nin ilk aylarında L. Da Ponte nin Figaro nun Düğünü adlı ünlü operasında çalışmıştır yılında herkes Mozart tan bahsediyordu. Opera, sıradan bir adamın, moral açıdan dağılmış olan soylular sınıfının üstesinden gelmeyi başarmasıyla son bulan bir öykü üzerine kuruluydu. Figaro nun Düğünü; Kont Almaviva, Sevil in ünlü berberi Figaro nun yardımı ve aracılığı sayesinde Dr. Bartolo nun evlat edindiği güzel Susanna ile evlenmiş ancak çapkınlıklarına hiç son vermemiştir. Yanına uşak olarak aldığı Figaro nun nişanlısı da göz koydukları arasındadır. Figaro bunu sezinlemekte ve Kont tan öç almayı planlamaktadır. Dr. Bartolo nun kahyası da vaktiyle Figaro nun kendisini aldattığını söyleyip ikisinin evlendirilmesini ya da onun cezalandırılmasını istemektedir. Bu arada Kont un yaveri aşkını Susanna ya açıklarken Kont içeri girer ve yakalanarak Sevil deki birliğe sürülür. Susana kocasının çapkınlıklarından dolayı çok üzgündür. Figaro Marcellina ile evlendirileceğini duymuştur bunun üzerine planlar yapmaktadır. Figaro nun son sahnesi Çapkın Kont a verilen bir dersin anlatımıdır ve karısından özür dilemesi, Figaro nun sevgilisine kavuşması ile biter. Şengezer bu operada komik ögeler kullanmıştır, şöyle ki; dekoru oluşturan panoların etrafını kıvrımlı renkli desenlerle süslemiştir. Dekor pano ve kapılardan oluşmaktadır çok fazla mobilya kullanılmamıştır (Bkz. Resim 40). Dekorda her perde ayrı ayrı dizayn edilmiştir.2. perde de ortadaki panolar değiştirilip farklı bir mekan oluşturulmuştur (Bkz. Resim 41). 3. perde de ise dış mekanla iç mekan birlikte verilmiş sahne de yine devasa panolar kullanılmıştır.3. perdede panoların önüne kıvrımlı dökme demir çekilerek dönemin süsleme sanatı sergilenmiştir (Bkz. Resim 42).

55 45 (Resim 40, Figaro nun Düğünü,1972) (Resim 41, Figaro nun Düğünü,1972) (Resim 42, Figaro nun Düğünü,1972) 1972 yılının ilk oyun çalışması MichelFermeand ın Maç oyunudur. Şengezer bu oyunda da yine dekor ve kostümü bir arada yapmıştır. Bu oyunun herhangi bir

56 46 resmine rastlanamamıştır. Aynı yıl Marius Petipa nın koreografisini yaptığı Uyuyan Güzel balesinde çalışmıştır. Balenin dekor ve kostümünü çizen Şengezer yine seyirciyi büyülemiştir. 3 perdeden oluşan balenin her sahnesi ayrı düzenlenmiştir. İlk sahnede yumuşak kıvrımları olan barok usulü, kafesten oluşan paravanlar, 2. perdede bir sokak sahnesi yapılmış 1. sahneyle arasında pek fark yok, 3. perde de ise çok büyük ölçülerde bir saray ve etrafındaki evlerin görüntüsü bulunmaktadır. Şengezer büyük dekorlarıyla yine dikkatleri üzerine çekmiştir (Bkz. Resim 43). (Resim 43, Uyuyan Güzel,1972) 1972 senesinin son çalışmalarından biri Piave nin yazdığı La Traviata opersı ile Howard Lindsey in Evimizdeki Hayat oyunudur. Şengezer La Traviata operasının dekor ve kostümünü, Evimizdeki Hayat oyununun da sadece kostümlerini tasarlamıştır. Bu her iki çalışmayla ilgili resim bulunamamıştır yılına geldiğimizde Barillet Grédy nin Çılgın Amanda oyunu yılın ilk çalışması olmuştur. Şengezer oyunda bir iç mekan düzeni kurmuştur. Oyun komedi türündedir. Sanatçı sahneye devingenlik katması için üç farklı kapı yerleştirmiştir dekoruna, bu kapılar aynı salona açılır ve salon sahnenin merkezindeir.(bkz. Resim 44). Bu oyunun ardından Ankara Devlet için Oytun Turfanda nın koreografisini yaptığı Pembe Kadın balesinin dekor ve kostümlerini tasarlamıştır. Bu balenin dekorunda geleneksel Türk motifleri kullanılmıştır. Çağdaş dekor anlayışının geleneksel motiflerle başarılı bir buluşmasıdır bu dekor. Şengezer kullandığı arka panoları stilize etmiş ve yüzeylerini basma kumaşını andıran karmaşık desenli bir kumaşla kaplamıştır (Bkz Resim 45).

57 47 (Resim 44, Çılgın Amanda,1973) (Resim 45, Pembe Kadın,1973) 1973 yılının ikinci bale çalışması Ninette de Valois in koreografisini yaptığı Çeşme Başı balesidir. Bu balenin hem dekorunu hem de kostümünü tasarlayan bir Türk yapıtı olan balede geleneksel motifleri orijinal haliyle kullanmıştır. Herhangi bir stilizasyona gitmeden olduğu gibi yansıttığı bu geleneksel motifleri kostümlerde de görmekteyiz. Kostümlerde Hacivat ve Karagöz tiplemelerini de kullanmıştır. Dekorda bir sokak ve sokağın tam ortasında bir çeşme tasarlamıştır (Bkz Resim 46). Aynı yıl yaptığı diğer bir bale de Duygu Aykal ın hem yazdığı hem de koreografisini yaptığı Çoğul dur. Şengezer bu balenin dekor ve kostümlerini tasarlamıştır, fakat çalışmaya ait resim bulunamamıştır. Çoğul un ardından Jean Gralli nin koreografisini üstlendiği Ankara Devlet nin sahnelediği Giselle balesinin dekor ve kostümlerini tasarlamıştır. Bu balede Şengezer çok fazla şatafata girmeden yalın dönem özellikleri taşıyan bir mekan kurgulamıştır. Küçük bir sokak sahnesi oluşturmuş eski tahta kulübeler kullanmıştır. Kır evini andıran küçük bir evi sahnenin ortasına yerleştirerek dikkatleri bu kır evinde toplamıştır (Bkz. Resim 47).

58 48 (Resim 46, Çeşme Başı,1973) (Resim 47 Giselle,1973) aynı yıl bir çok bale ve opera da çalışmış, bunlardan diğer ikisi de Selahattin Batu nun Köroğlu operası ile A.Ghislanzoni nin Aida operasıdır. Şengezer bu operaların her ikisinde de yalnız kostüm tasarımları yapmıştır. Bu operalardan sonra nin hazırladığı Alfred Rodrigues in Köçekçe balesinin dekor ve kostümlerini hazırlamıştır. Aynı yıl yine Opera ve nin hazırladığı Alfred Rodrigues in koreografisini yaptığı Sebastian balesinin dekor ve kostümlerini tasarlamıştır. Bu yapıtlara ait herhangi bir resme ulaşılamamıştır.1973 yılının son çalışması Tenasüp Onat ın koreografisini yaptığı Çardaş Fürstin balesi olmuştur. Şengezer bu balenin sadece kostümlerini tasarlamıştır yılında çalışmalarını biraz olsun azaltan ilkin İstanbul Devlet nin sunduğu L. I vanov un koreografisini yaptığı Coppelia balesidir. Şengezer bu balenin dekor ve kostüm tasarımlarını yapmıştır. Bu balenin ardından

59 49 M.Piave nin La Traviata operasında çalışmıştır. İç mekanda geçen operanın dekorunda Şengezer barok usulü bir salon tasarlamıştır. Kalın desenli perdeler, duvar kağıtları gibi dönem unsurları kullanmıştır (Bkz. Resim 48). (Resim 48 La Traviata, 1974) 1974 de Ankara Devlet nin hazırladığı M.Petipa nın koreografisini yaptığı Kuğu Gölü balesinin dekor ve kostümlerini çizmiştir. 4 perdeden oluşan balenin dekorunda Şengezer ilk perdede arka fona bir göl manzarası yerleştirmiş ve önde etrafına sarmaşıkların dolandığı yüksek sütunlar tasarlamıştır (Bkz. Resim 49). 3. perde de ise beyaz kuğuların geldiği son mekanı teras katında sütunların arasındaymış izlenimi uyandıran fon perdeleriyle çözümlemiştir. Çizdiği teras katı ortaçağ usulü bezemelerle süslüdür (Bkz Resim 50) B.k.z, Şengezer, A.g.e.

60 50 (Resim 49 Kuğu Gölü, 1974) (Resim 50 Kuğu Gölü, 1974) 1974 yılının ilk oyun çalışmasını Nisa Erezli- T. Aşkıner Tiyatrosu için yapmıştır. Eli Sagni nin yazdığı Paşaların Paşası adlı komedinin dekor ve kostümünü yapmıştır. Şengezer bir ordu karargahını sahneye taşımıştır bu dekorla.sahnede çadırlar, ranzalar kullanılmıştır. Sade bir dekor dizayn edilmiştir (Bkz. Resim 51). Bu oyunun ardından Devekuşu Kabare için Haldun Taner in yazdığı Haneler adlı müzikalin dekor ve kostümlerini çalışmıştır yılının son çalışması Nisa Erezli- T. Aşkıner Tiyatrosu nun hazırladığı Hayat Hoştur Gerisi Boştur adlı komedinin dekor tasarımıdır. Bu oyunlara ait bir resim bulunamamıştır. (Resim 51, Paşaların Paşası, 1974) 1975 yılında hızından hiçbir şey kaybetmeden çalışmalarına devam etmiştir. O yıl Nisa Erezli- T. Aşkıner Tiyatrosu nun çalıştığı Mary Chase nin

61 51 oyunu olan Caniko nun dekorunu çizmiştir. Ardından Ankara Devlet Operası için Orhan Asena nın Van Gogh operasının kostümlerini tasarlamıştır. Aynı yıl G.Adami nin Turandot operasının kostümlerini tasarlamıştır. Yapmış olduğu bu çalışmaların herhangi bir resmine rastlanamamıştır.1975 yılında artık farklı bir alanda da çalışmalar yapmaya başlamaktadır. Bunlardan ilki TRT Televizyonu için Haldun Dormen in kaleme aldığı Unutulanlar adındaki televizyon dizisidir. Şengezer bu dizi ile ilk set tasarımını gerçekleştirmiştir. Dizi için sadece dekor değil kostüm ve çevre düzeni de yapmıştır. Bir evin odasını tasarlamıştır bu dizi için. Bu alanda da başarılı olan Şengezer kendini sanat camiasına duyurmayı başarmıştır (Bkz Resim 52). (Resim 52, Unutulanlar, 1975) 1975 yılında Ankara Devlet nin çalıştığı Oytun Turfanda nın koreografisini yaptığı Güzelleme balesinin dekor ve kostümünü çalışmıştır. Şengezer dekorda sahnenin tam ortasına bir ev yerleştirmiştir. Daha önceki yıllarda yaptığı gibi büyük ebatlarda bir dekor yapmamıştır. Gerçekçi bir üslupla yaptığı dekor, alabildiğine sade, aynı zamanda anlatıyı destekleyen bir özelliğe sahiptir ( Bkz. Resim 53). Yılın son çalışması bir oyundur. Joao Bethencourt un Umut Dünyası adlı komedisidir. Şengezer in dekor ve kostümünü tasarladığı bu oyun Nisa Erezli- T. Aşkıner Tiyatrosu nda sergilenmiştir.

62 52 (Resim 53, Güzelleme, 1975) 1976 yılına geldiğinde 15 yılı geride bırakmıştır. 15 yıllık tecrübeyle bir çok prodüksiyonda yer alacaktır yılında Revaz Sulukidle nin koreografisiyle sahnelenen Don Kişot balesinin dekor ve kostümlerinde yine Osman Şengezer in imzası vardır. Şengezer bu operada da yine yüksek panolar ve fon perdeleri kullanmıştır. Sahnenin farklı noktalarında arka panolara doğru çıkan birkaç basamaklık merdivenler bulunmaktadır. Bu merdivenler, sahneye bir devinim kazandırmakla kalmamış dekoru işlevsel bir hale getirmiştir. Şengezer in bu yaratıcılığını kostümlerinde de görülmektedir. Bu balenin kostümleri bildiğimiz alışageldiğimiz bale kostümlerinden farklıdır. Daha çok tiyatral kostüm havası mevcuttur.(bkz. Resim 54) Don Kişot balesinden sonra Nisa Erezli- T. Aşkıner Tiyatrosu nun perdeleri bu kez Joseph Stein in Yavru Kuşlar oyunu için açılacaktı. bu oyunun yalnız dekorunu tasarlamıştı, fakat bu tasarıma ait bir resim bulunmamaktadır. Bu oyunun ardından Devekuşu Kabare için Haldun Taner in yazdığı Yalan Dünya adlı müzikli oyun hazırlanmaktadır. bu oyunda da görev alarak dekor ve kostümlerini tasarlamıştır. Aynı yıl J.Barbier in Faust ile L.da Ponte nin Don Giovanni operalarının kostümlerini tasarlamıştır. Bu operaların ardından yaptığı Michel Fokine nin operası Petruşka büyük beğeni kazanmıştır. Sahnede bir nevi sirk izlenimi uyandıran çadır görüntüsü ve sahnenin ortasında kapısında kukla tiyatrosu yazan bir giriş kapısının olması, seyirciye mekanın bir panayır yeri olduğu hissini veriyor (Bkz. Resim 55). Petruşka dan sonra Operası nda G.Forzano nun IL Tabarro ve Gianni Schicchi operalarının kostümlerini tasarlamıştır.1976 yılındaki son çalışması

63 53 Melihac Gille nin Manon operası olmuştur. Şengezer bu operanın yalnız kostümlerini çizmiştir. (Resim 54, Don Kişot, 1976) (Resim 55 Petruşka 1976) 1977 yılında sadece bir oyunun dekorunu yapmıştır. Bu oyun Nisa Serezli- T. Aşkıner Tiyatrosu nun hazırladığı William Douglas ın Pazartesi Şenlik Var adlı oyunudur. Şengezer bu oyun için dekor hazırlamıştır. Ardından için de Ricardo Dusse nin Walpurgis Gecesi balesinin kostümlerini hazırlamıştır.1977 yılında Ankara Devlet nin sahnelediği Oytun Turfanda nın koreografisini yaptığı Hürrem Sultan balesinin dekor ve kostümlerini yapmıştır. Şengezer bu balede Osmanlı mimarisinin bütün güzelliklerini dekoruna yansıtmıştır. Dekor Topkapı sarayının sahneye taşınmış halidir adeta. Şengezer dekorunda sahne paraleline diyagonal olarak yerleştirdiği hafif kubbemsi bir çatısı olan dekor parçalarını saray mimarisini yansıtacak biçimde tasarlamıştır (Bkz Resim 56). Sahnenin ortasında sofitadan aşağıya sarkıtılan kocaman bir tuğra da dikkatleri üzerine

64 54 toplamaktadır. Final sahnesinde dekor parçalar kenarlara çekilir ve sahnenin tam ortasında yukarıya doğru bir rampa yer alır, bu esnada yukarıdaki tuğra sahne üzerine doğru indirilmiştir (Bkz. Resim 57) yılında ilk sinema filmi set tasarımını gerçekleştirmiştir. Dolphin Films tarafından yapılan Haldun Dormen ve Azra Erhat ın yazdığı Paris and The Golden Apple adlı filmdir. Yılın son ürünü Operası için Hazırlamış olduğu Kadının Fendi Kadını Yendi operasının dekor ve kostümleridir. (Resim 56 Hürrem Sultan 1977) (Resim57 Hürrem Sultan 1977) 1978 yılı için yoğun tempolu bir yıl olmuştur. İlerleyen yıllarda tekrar tasarımını yapacağı Tikhomirof Vassily in La Bayadere balesi bu yılın ilk çalışması olmuştur. Balenin ardından International Turkhish Players için 58 B.k.z, Şengezer, A.g.e.

65 55 Necati Cumalı nın kaleme aldığı Nalınlar ın dekor ve kostümünü tasarlamıştır. Nalınlar oyunu Türk seyirlik oyunlarından esinlenilerek yapılmıştır. Şengezer buradan yola çıkarak oyunda Türk motifleri kullanmıştır. Sanatçı dış mekan düzenlemesi yapmıştır. Sahnede üç küçük ev bulunmakta ve evler eski Osmanlı evlerinden. Ayrıca Şengezer sahnenin her iki yanında bulunan firizleri entari dikiminde kullanılan basma ve yahut pazen kumaşlarının desenlerinde boyamıştır. Sahnenin üzerinde de ipe asılmış şekilde rengarenk desenli yemeniler kullanmıştır (Bkz Resim 58) yılına İstanbul Devlet ne Todd Bolenderin koreografisini yaptığı Anılar, Kavak Yeli ve Blanchin e Armağan adlı balelerin dekorlarını ve kostümlerini tasarlamıştır. Bu çalışmalardan herhangi birinin dahi resmine ulaşılamamıştır. Aynı yıl Geyvan Mc. Millian ın koreografisiyle Öykü, ile Marius Patipa nın Paquita balalerinin dekor ve kostümlerini yapmıştır. Daha sonra Nisa Serezli- T. Aşkıner Tiyatrosu nun hazırladığı Necati Cumalı nın yazdığı Nalınların Türküsü adlı müzikli güldürüde dekor ve kostüm tasarımı yapmıştır. Aynı yıl yine Nisa Serezli- T. Aşkıner Tiyatrosu nun sahnelediği Robert Thomas ın Ah Kadınlar Vah Erkekler ile John Patric in Deli Fişek adlı oyunların dekor ve kostümlerini tasarlamıştır. Bu oyunlara ilişkin herhangi bir resme ulaşılamamıştır yılının son tasarımı olarak Akbank Çocuk Tiyatrosu nda Erol Günaydın ın yazdığı Bizim Masallarımız adlı çocuk oyununda dekor ve kostüm tasarımlarını yapmıştır. (Resim 58 Nalınlar 1978) 1979 yılında işe Haldun Dormen in yazdığı Merhaba Müzik adlı revü ile başlar. Revü güncel espriler, skeçler, ve monologlara yer veren hafif ve eğlendirici sahne gösterisidir. Kökeni ortaçağ Fransız sokak gösterilerine dayanmakla birlikte bugünkü hâlini 19. yüzyılda almıştır. Paris'te birçok yıldızın sahne

66 56 aldığı Folies Bergère'de gelişmiştir. Şengezer bu programın dekor ve kostümlerini tasarlamıştır. Ardından Oytun Turfanda nın koreografisini yaptığı nin sunduğu Yoz Döngü balesinin dekor ve kostümlerini tasarlamıştır. Aynı yıl TRT İstanbul Televizyonunun hazırladığı Yılbaşı Özel Eğlence Programı için iş başına geçer. Bu programın ardından yine TRT Televizyonunun hazırladığı dört bölümlük Şıp Sevdi dizisinin dekor, kostüm ve çevre düzenlemesini yapmıştır. Daha sonra Nisa Serezli- T. Aşkıner Tiyatrosu nun hazırladığı Aldo Nikolaj ın yazdığı Çifte Kumrular oyununda dekor ve kostüm çalışmaları yapmıştır. Bu çalışmadan sonra da Kandemir Konduk un yazdığı Vatan Yahut Memleket adlı komedi türündeki oyununun dekos ve kostümleri için masa başındadır. Bu yılın son tasarım çalışması ise Operası için hazırlanan Cavelleria operası olmuştur Şengezer yine muhteşem yorumuyla bu operanın dekor ve kostümlerini dizayn etmiştir.sanatçının bu çalışmalarına ait resim bulunamamıştır. Yıl 1980 ve sanat yaşamında 20 yılı geride bırakmıştır. Bu bilgi birikimi ve deneyimle artık mesleğinin zirvesinde olan yılın ilk çalışması olarak Akbank Çocuk Tiyatrosu nda hazırlanan Erol Günaydın ın kaleme almış olduğu Bugün Bayram Bir Kaşık Ayran adlı çocuk oyununda dekor ve kostüm tasarımları yapmıştır. Ardından Devekuşu Kabare için Umur Bugay ın yazdığı Reklamlar oyununda dekor ve kostüm çalışması yapmıştır. Şengezer bu dekorunda tahta masa ve sandalyeler kullanmıştır. Bu iki çalışmanın ardından ikisini de Haldun Dormenin Uluslararası Sanat Gösterileri için yazdığı, Nükhet Duru Show ile Ve 10 Yıl Geçti adlı revü çalışmalarında görev almıştır. (Resim 59 Rekalmlar 1980)

67 yılının devamında İstanbul Şehir Tiyatroları nın sahnelediği Tenesse Williams ın yazdığı Gençliğin Tatlı Sesi oyununda dekor ve kostüm dizaynı yapmıştır. Çağdaş bir oyun olan Gençliğin Tatlı Sesi nde Şengezer gerçekçi bir dekor uygulamasına yönelmiştir.aynı yıl Uluslararası Sanat Gösterileri için hazırlanan Oytun Turfanda nın dans düzenini yaptığı Çöp Çatanın Fendi müzikalinde dekor ve kostümler yapmıştır. Şengezer bu müzikalde iki perde arasında ciddi dekor değişimleri uygulamıştır. Birinci perde bir mahalle iken, ikinci perde bir balo salonudur (Bkz Resim 60). Her iki perdenin dekorları da özenle yapılmış olup her türlü detay uygulanmıştır. Balo salonu kırmızı ağırlıklı ve duvarları ince süslemelerle dekore edilmiştir (Bkz Resim 61). (Resim 60 Çöp Çatanın Fendi 1980) (Resim 61 Çöp Çatanın Fendi 1980) 1980 yılının son ve en çok ses getiren çalışması Haldun Dormen in yazdığı Oytun Turfanda nın dans düzenini yaptığı Hisseli Harikalar Kumpanyası adlı müzikal olmuştur. Anadolu da bir çadır tiyatrosunun as solistinin büyük bir gazinoya transfer

68 58 olması üzerine assolist arayışı ve kumpanyanın gösteri yaptığı köy ağasının yeni assoliste aşık olmasıyla gelişen komik olayların konu edildiği bir müzikaldir. Yıllarca izlenme rekorları kıran bu müzikalde dekor ve kostüm tasarımları yapmıştır. Şengezer dekorun merkezine yuvarlak bir platform yerleştirmiş sağ ve sol taraflarına da iki katlı içinde makyaj masaları ve kostümlerin bulunduğu bir dekor kurmuştur. Ortadaki platformun üzerinden sahnenin arkasını kaplayacak şekilde bir perde indirmiştir. Dekor kadar kostümler de dikkat çekici olmuştur (Bkz. Resim 62). Rıfat Arabay bir yazısında bu müzikalin dekorları için şunları söylemiştir; Dekor ve kostümden bahsedecek olursak, alışılmışın dışında her şeyin bir başarı olduğu fikrinden yola çıkar ve dekorun canlılığını, kullanım ve izlenim kolaylıklarını göz önüne alırsak, belki in başarısını daha iyi anlatabiliriz. Balerin ve baletler de Oytun Turfanda koreografisi ile sahneye renk getirmenin ötesinde oyuna ayrı bir anlam kazandırıyor 59 (Resim 62, Hisseli Harikalar Kumpanyası,1980) 1981 yılında Şengezer Haldun Dormen in müzikali olan Geceye Selam için dekor ve kostümler tasarlamıştır. Müzikalin başlangıcında siyah-kırmızı olan dekor ve kostümler, müzikalin final sahnesinde mavi-beyaza çevriliyor.(bkz. Resim 63) Final sahnesinde ayrıca sahne gerisine merdivenlerle çıkılabilinen pencereleri olan bir iç mekân dekoru yerleştirilmiştir. (Bkz. Resim 64) 59 Rıfat ABABAY, Hisseli Harikalar Kumpanyası, Şey, İstanbul 1980, s:5

69 59 (Resim 63, Geceye Selam 1981) (Resim 64, Geceye Selam,1981) Bu dönemde Devekuşu Kabare Kandemir Konuk un İnsanlığın Lüzumu Yok adlı müzikli oyunu hazırlamaktadır. Dar bir sahne üzerinde oynanan bu oyunda pratik bir çözümle sahneyi kullanışlı bir hale getirmiştir. Sahne arkasında kullandığı dar uzun panoların araları hep boşluktur. Bir apartman görünümünde olan bu panolar ince ağaç dalları ve yapraklarıyla oyundaki ironiyi simgelemiştir. Betonarme bir dünyada incecik filiz veren ağaçlar (Bkz. Resim 65). Yılın sonuna doğru, için ikisini de Sait Sökmen in hazırladığı Çark ve Konçerto balelerinin dekor ve kostüm tasarımlarında görev almıştır.

70 60 (Resim 65, İnsanlığın Lüzumu Yok,1981) 1982 sezonunda Operası nın sunduğu F.Zell in yazdığı Venedik te Bir Gece isimli operetin dekor ve kostümlerinde görev almıştır. Şengezer dekorda arkaya bir fon ve onun önünde ahşap malzemeden yapılmış verandaları olan sade ama şık bir sokak görüntüsü yaratmıştır. Sahnenin büyüklüğünden ve teknik imkanlarından faydalanan Şengezer dekorun ölçülerinde herhangi bir kısıtlamaya gitmemiştir. Arkadaki fon perdesinin üzerine Ortaçağ dini mimarisinin simgelerinden resmetmiştir. İtalyan mimarisinin özelliklerini bu dekorda görmek mümkündür (Bkz. Resim 66). Bu çalışmadan sonra W.Fiedberg in Heidi müzikali ile Oytun Turfandanın düzenlediği İnsan Yalnız balesinin dekor ve kostümlerini tasarlamıştır. Bu iki çalışmanın da resimlerine ulaşılamamıştır. (Resim 66 Venedik te Bir Gece 1982) 1982 yılının diğer bir büyük prodüksiyonu da Yaşar Kemal in yazdığı Oytun Turfanda nın koreografisini yaptığı Bebek balesidir. Şengezer bu balenin dekor ve kostümlerini tasarlamıştır. Şengezer sahnede Türk halkını anlatan bu balede arkaya

71 61 büyük bir fon perdesi yerleştirmiş ve onun üzerine yarım ay şeklinde birbiri içine girmiş bir güneş sembolü yerleştirmiştir. Perdenin önüne sahneye hareketlilik kazandıracak bir rampa yerleştirmiştir (Bkz. Resim 67). Balenin ardından Nisa Serezli- T. Aşkıner Tiyatrosu nun hazırladığı Arthur Lovegrove nin Hayırdır İnşallah oyununun dekor ve kostümlerini tasarlamıştır. Şengezer bu oyunda bir evin içinden ve dışından farklı kesitleri simültane bir biçimde vermiştir. Dekor evin içini büyük ölçüde kapsamasına rağmen, aynı zamanda her iki yandaki panoların öne doğru dönmesinden dolayı evin dış yüzeyini de seyirciye göstermektedir (Bkz. Resim 68). Bu oyundan sonra Şengezer Kent Oyuncularını sahnelediği Edmond Rostand ın yazdığı Cyrano da Bergerac isimli komedinin dekor ve kostümlerini tasarlamıştır. Bu oyunla ilgili bir resme ulaşılamamıştır fakat gazeteci yazar Yaşar İlksavaş oyunun dekorları için şunları söylemiştir; Dekor ve kostüm imzasını taşıyor. Beş tablonun beşi de incelenmiş bir estetik kaygıyı içinde taşıyor. Sık sık değişmesi gereken dekorlarda bu dönem panolar sayesinde kolaylıkla halledilmiş. Özellikle Roxane in evi üzerinde durulması gereken titiz bir çalışma. Her bir tablo oyunun içeriğiyle rahatça bütünleşiyor. Hiçbir öğenin birbirini ezmediği dekordan oyuncusuna, metninden yönetimine bir bütünsellik gerçekleştirilmiş yılında son olarak Yedi Tepe Oyuncuları tarafından hazırlanan Leonard Gershe nin yazdığı Kelebekler Özgürdür adlı komedinin dekor ve kostümlerini çizmiştir. Bu çalışmaya ait herhangi bir resim bulunamamıştır. 60 Yaşar İLKSAVAŞ, Cyrana do Bergarace, Dünya, İstanbul 1982, s:13

72 62 (Resim 67 Bebek 1982) (Resim 68 Hayırdır İnşallah 1982) 1983 yılında Yapı Kredi Bankası Çocuk Tiyatrosu için Nezihe Araz ın yazmış olduğu Sihirli Fındıklar adlı çocuk oyununda görev almıştır. Daha sonra Operası nın sunduğu Tom Jones in yazdığı Fantastik adlı operanın dekor ve kostümlerini tasarlamıştır. Şengezer sahnenin küçük olması nedeniyle dekor ebatlarını olabildiğince küçük tutmuştur. Arkaya beyaz ışıkla aydınlatılmış ve üzerinde film şeritlerinin resmedildiği bir perde kullanılmış ve sahne üzerinde farklı yüksekliklerde platformlar kullanılmıştır. Bu platformlar yine film şeridi şeklinde çerçevelere alınmış ve sahnenin her iki yanına aynı dekor parçalarından yerleştirilmiştir (Bkz. Resim 69).

73 63 (Resim 69, Fantastik,1982) 1983 yılında Kent Oyuncuları nın sahnelediği Ölümü Yaşamak adlı Orhan Asena nın tarihi oyununda dekor ve kostümleri tasarlamıştır. Sahne gerisine koyu renkli bir fon perdesi asan Şengezer tam ortada üzerinde çatı olan bir evi simgeleyen büyük bir şömine kullanmıştır Sahnenin her iki yanında kısa panolar ve bu panoların önünde iki katlı farklı şekillerde iki tane platform kullanmıştır. Panolar ve platformların üzerine aynı deseni çizmiştir (Bkz. Resim 70). Bu oyundan hemen sonra İstanbul Televizyonu için Neil Simon un yazdığı Çıplak Ayak filmi için set tasarımı gerçekleştirmiştir. Yine aynı yıl Kent Oyuncuları nın sahnelediği Tenesse Williams ın Arzu Tramvayı oyununda dekor kostüm çalışmıştır. Gerçek ile düş dünyasını, beden ile ruh arasındaki kargaşayı psikolojik gerçekçi bir biçimde ele alan bu oyun çağdaş yapısıyla Amerikan halkının kendi iç dünyalarındaki çalkantıları ve cinsel dürtülerin vardığı noktayı ele alır. Şengezer bu dekorda orta düzeyde bir Amerikan evi dekore etmiştir.bir yatak odası ve mutfağı simültane bir biçimde çözümlemiştir (Bkz. Resim 71). Aynı oyun Rumeli Hisarları nda da sahnelenmiştir, Şengezer yaptığı dekoru buraya da uygun hale getirmiştir (Bkz. Resim 72).

74 64 (Resim 70 Ölümü Yaşamak 1983) (Resim 71, Arzu Tramvayı 1983) (Resim 72, Arzu Tramvayı 1983) 1983 yılında Devekuşu Kabare için Beyoğlu Beyoğlu müzikali ile, Opera için Hoffmann ın Öyküleri adlı operayı çalışmıştır. Üç perdeden oluşan bu operanın her perdesi için ayrı bir dekor uygulamış olan Şengezer ilk perdede ahşap görünümlü tek katlı bir dekor, ikinci perdede balkonlardan oluşan üç katlı bir dekor ve son perdede iki yanda balkonla çevrelenmiş ortadan merdivenlerle yükselen ve tam ortasında bir zafer takını andıran yüksek bir geçiş kapısı bulunan büyük bir dekor tasarlamıştır (Bkz. Resim ).

75 65 (Resim 73, Hoffmann ın Öyküleri,1983) (Resim 74, Hoffmann ın Öyküleri,1983) (Resim 75, Hoffmann ın Öyküleri,1983) 1984 yılında, günümüzde hala büyük beğeniyle izlenen Kent Oyuncuları nın sahnelemiş olduğu, Güngör Dilmen in yazdığı Ben Anadolu oyunu, Osman

76 66 Şengezer in kostüm ve dekor tasarımını yapmış olduğu bir başka oyundur. Şengezer Anadolu da yaşamış bu topraklarda iz bırakmış 18 kadını anlatan bu oyunda, Anadolu da yaşayan bütün medeniyetlerin simgelerini dekorunun içine o kadar ölçülü yerleştirmiştir ki insanı rahatsız edici hiçbir kusur bulunmamaktadır. Dekor yuvarlak beş basamaklı bir ana platform üzerine oturtulmuştur. Dekorun arkasında toprak rengi çadır gibi şekillendirilmiş bir perde bulunmaktadır. Bu perdenin üzerine Anadolu uygarlıklarının simgeleri yerleştirilmiş. Bu topraklarda yaşamış insanların anlatılması dolayısı ile dekorda büyük ölçüde toprak rengi kullanılmıştır. Dekora yerleştirilen bazı dekor elemanları da oyuncunun kullanılması için düşünülmüştür (Bkz. Resim 76). Yaşar İlksavaş bir makalesinde in dekorundan şöyle bahseder; Oyunun başarısında ve aynı temponun sürekli korunmasında in dekor ve kostümünün katkısını unutmamak lazım. Kostümün dekorun bir uzantısı olarak kullanıldığına, kişilerin belirlemek için yalnızca aksesuarlardan yararlanıldığına tanık oluyoruz. Sahne tüm Anadolu, zamansa binlerce yıl: ve bu binlerce yıl tek bir dekorla geliyor sahneye. 61 (Resim 76, Ben Anadolu 1984) 1984 yılında Yedi Tepe oyuncularının hazırlamış olduğu Newley Bracusse nin yazdığı Durdurun Dünyayı İnecek Var adlı oyunun dekor ve kostüm tasarımlarını yapmıştır. Sanatçı dekorda farklı renklerde sürrealist bir biçimde boyanmış panolara yer 61 Yaşar İLKSAVAŞ, Tiyatroyla Dolu Bir Festival, Hürriyet Gösteri, S:45, İstanbul 1984, s:15

77 67 vermiştir. Panoların üzerinde her türden saat bulunmaktadır bu saatler oyunun dramaturgisine katkıda bulunmaktadır. Sahne üzerinde panolar gibi farlı renklerde boyanmış tahtadan yapılma iskeleler bulunmaktadır (Bkz. Resim 77). Rıfat Ababay bu dekor için şu yorumu yapmıştır; Oyunun imzalı dekorları, kostümleri her zaman olduğu gibi dört dörtlük. Koşan, geçen, akan zamanı, durmaya niyetli olmayan dünyayı yorum dolu vermiş Şengezer. 62 Operası için hazırlanan F. M. Piave nin yazdığı Macbeth operasının kostümlerini çizmiştir. Bu operadan sonra kent oyuncuları için Gönül Suçları oyununun dekor ve kostümlerini, TRT Televizyonu için de 4 Tarih 4 Roman adlı TV dizisinin set ve kostüm tasarımını yapmıştır.1984 yılındaki son çalışması ise Mimar Sinan Üniversitesi İst. Dev. Konservatuarı nın sahnelediği W. Shakespeare in Julius Caesar oyununu dekor ve kostümlerini yapmıştır. (Resim 77, Durdurun Dünyayı İnecek Var 1984) 1985 yılının başlarında İst. Dev. Operası nın sunduğu IL Campenello ile Telefon operalarında dekor ve kostüm tasarımları yaptı. Aynı yıl Nisa Serezli- T. Aşkıner Tiyatrosu nun hazırladığı Turgut Özakman ın Töre oyununu sahnelemektedir. Şengezer bu oyunda da görev alarak dekor ve kostümlerini tasarlamıştır. Şengezer oyunda sahneyi simetrik olarak kullanmış ve dekoru tam ortaya yerleştirmiştir. Dekor bir köy evidir. Her şey gayet ölçülü ve yerinde tasarlanmıştır. 62 Rıfat ABABAY, Durdurun Dünyayı İnecek Var, Şey, İstanbul 1984

78 68 Evin sıcaklığı oyunun atmosferine büyük katkıda bulunmaktadır. Evin içinde farklı yerlere açılan dört kapı bulunmaktadır. Dekorun taş ve ahşap dokusu çok etkileyici. Ondan daha etkileyici olan şey ise dekorun tam ortasında duran çatıyı taşıyan tahta bir direktir. Dekorun tam merkezinde bulunan bu direk evin yükünü sırtında taşıyan bir babayı anımsatmaktadır (Bkz. Resim 78). Rıfat Ababay bir yazısında bu oyun için şöyle demiştir; Geçtiğimiz yıl yine kan davasını işleyen (Ölümü Yaşamak) bir oyunun daha dekorunu yapan Töre de de aynı konuyu işliyor olmasına karşın kendini tekrar etmeyen kısır döngüye düşmeyen bir çalışmaya ulaşmış. Ölümü Yaşamakta kan davasını bir ocağın sönmesi olarak ele alan usta dekoratör Töre de evi, damı ayakta tutan ana çatı direğinin çökmesi olarak işlemiş. Kostümler de en az dekor kadar doğru. 63 (Resim 78 Töre 1985) 1985 yılının ortalarında Kent Oyuncuları için Bir Kadın Bir Erkek oyunu ile Androcles ile Aslan adlı çocuk oyununun dekor ve kostümlerini yapmıştır. Bu oyundan sonra Dormen Tiyatrosu nun sunduğu Ray Cooney in yazdığı Hangisi Karısı oyununda görev alan Şengezer bu oyun için de dekor ve kostüm tasarımları yapmıştır.oyunla ilgili bir resim bulunamamıştır, fakat Sevda Şener bir yazısında dekordan şöyle bahseder; 63 Rıfat ABABAY, Töre yi Mutlaka Görün, Şey, İstanbul 1985, s:8

79 69 in oyunun trafiğine uygun dekoru, onun her zaman renk uyumuna gösterdiği özeni de yansıtıyor yılında yaptığı diğer çalışma da Kent oyuncuları nın Sergey Kokovkin in Beş Yol oyununda görev almıştır. Şengezer bu dekorunda bir iç mekan kurgulamıştır, fakat dekora ait yeterli resim olmadığından daha fazla bir bilgiye ulaşılamamaktadır (Bkz. Resim 79). Selim İleri bu oyun için şunları söylemiştir. in hem işlevsel hem de zevkli, renk açısından birbiriyle uyumlu dekor-kostüm çalışmasını tebrik ediyorum 65 (Resim 79, Beş Yol,1985) 1986 yılında Kent Oyuncuları için Ülker Köksal ın Uzaklar oyunu, Dormen Tiyatrosu için ise Ray Cooney in İkinin Biri adlı oyunlarına dekor ve kostüm dizaynı yapmıştır. Sanatçı bu oyunun dekorunda açık ve canlı renklerden oluşan bi iç mekan sergilemiştir. Dekorda sahne değişimlerini kolaylaştıracak dekor elemanları kullanarak sahne sürelerinden çalmamıştır (Bkz. Resim 80). Sonra İst. Dev. Operası nın sunduğu E. Schikaneder in Sihirli Fülüt operasına dekor kostüm tasarlamıştır. Dekorda büyülü bir atmosfer tasarlayan Şengezer altın renklerini kullanarak gözleri kamaştırmayı başarmıştır. Sahnenin gerisinde basamaklar ve rampalardan oluşan çok yüksek olmayan platformlar kullanmıştır. Bu teknikle sahnede bir devinim yaratmıştır. Sahnenin yanındaki firizleri de dekora dahil etmiştir böylelikle daha zengin bir görünüm elde etmiştir (Bkz. Resim 81). Aynı yıl yine Kent Oyuncuları 64 Sevda ŞENER, Saçmalamanın Tadı, Hürgün, İstanbul 1985, s:.5 65 Selim İLERİ, Beş Yol, Yeni Asır, İstanbul 1985, s:12

80 70 İçin Arnold Wesker in Kökler oyununu çalışmıştır. Şengezer bu oyunda sıcak bir ev ortamı düzenlemiştir. Sahnenin sağında küçük bir ocağın olduğu bir mutfak, solda halısı olan koltuk ve sandalyenin kullanıldığı bir oturma odası yapmıştır. Bu küçük evin iki adet kapısı ve küçük bir penceresi bulunmaktadır. Evin en üstünde çatışı taşıyan kalasların kullanılması mekanın kapalı olduğu havasını yansıtmıştır (Bkz. Resim 82) yılının sonunda Kayhan Taşkıran ın 7 den 77 ye Gökkuşağının Altında oyununun dekor ve kostümlerini yapmıştır. (Resim 80, İkinin Biri,1986) (Resim 81, Sihirli Fülüt,1986)

81 71 (Resim 82, Kökler,1986) 1987 yılına Alfred Rodrigues in koreografisini yaptığı Dünür Karıları Nerde balesiyle başlamıştır. Şengezer yine büyük ölçekli bir dekor yapmıştır. Sahne gerisine ahşaptan iki katlı balkonlar yerleştirmiştir (Bkz. Resim 83). Ank. Dev. nin sahnelediği Kanlı Düğün balesinin dekor ve kostümünü yapan Şengezer, sahnede birkaç mekanı küçük simgelerle işlemiştir. Bir kilise sahnesini küçük bir niş içindeki Meryem ikonu ile vermiştir. Sahnenin ortasında üç kemerli bir alınlık yerleştirilerek bir iç mekanın girişi oluşturulmuştur (Bkz. Resim 84). Aynı yıl Kent Oyuncuları nın Sahnelediği Athol Fugard ın Yazdığı Bir Çift Kanat Adlı oyunun dekor tasarımını yapmıştır. Dekorunda mistik bir hava yaratan Şengezer, sahneyi mumlarla donatmış ve seyircinin büyülü bir ortama girmesini sağlamıştır. Sahne üzerinde fazla dekor elemanı kullanmadan yalın bir anlatıma gitmiştir (Bkz. Resim 85) yılındaki başka bir çalışması da Dormen Tiyatrosu nun sergilediği Papaz Kaçtı oyunu olmuştur. (Resim 83, Dünür Karıları Nerde,1987)

82 72 (Resim 84, Kanlı Düğün,1987) (Resim 85, Bir Çift Kanat,1987) Daha sonra Meilhac ın yazdığı Ank. Dev. Operası nın sahnelediği Paris Hayatı operasını çalışmıştır. dört perdeden oluşan bu operetin her perdesine ayrı bir dekor kurgulamıştır. Birinci perdede sahneden kocaman bir tren geçmektedir ve sahne bir gar görüntüsündedir. İkinci perdede bir evin salonu verilmiştir. Salon gotik usulü dizayn edilmiştir. Evin camları büyük vitraylardan oluşmaktadır.üçüncü ve dördüncü perdeler yine bir katedrali andıran kocaman vitray camları olan, kırmızı rengin ağır bastığı bir dekorla, büyüleyici bir görüntüye sahiptir (Bkz. Resim ).

83 73 (Resim 86 Paris Hayatı,1987) (Resim 87, Paris Hayatı,1987) (Resim 88, Paris Hayatı,1987) 1987 de bir film seti çalışması yapmıştır.yavuz Özkan ın yazdığı Yağmur Kaçakları nı Yeni Sinemacılık için tasarlamıştır. Ardından TRT Televizyonu için de Hüseyin Rahmi Gürpınar Hikayeleri adında beş bölümlük bir dizinin set ve kostüm tasarımlarını üstlenmiştir. Aynı yıl Dormen Tiyatrosu için Tuncer Cücenoğlu nun yazmış olduğu Çıkmaz Sokak adlı oyunun dekor ve kostüm tasarımlarını yapmıştır. Oyunda Yunanistan ın yılları arasındaki işkence konusu, bireysel bir hesaplaşma çerçevesinde duygusal ve gerçekçi bir yaklaşımla

84 74 anlatılmıştır. Şengezer bu oyunun dekorunda kitaplıkla dolu, bir çalışma masasının bulunduğu küçük ama aydınlık bir iç mekan tasarlamıştır. Sanatçı bu dekorunda gerçekçi bir yaklaşım sergilemiştir (Bkz. Resim 89). Dönemin son çalışmalarından biri de N. Serezli- T.Aşkıner Tiyatrosu nun sunduğu Noel Coward ın yazdığı Kocanızı Tazeleyin oyunu için yalnız dekor tasarımı yapmıştır. Yılın son çalışması Çiçek ve Atmaca operasının dekor dizaynı olmuştur. (Resim 89, Çıkmaz Sokak,1987) 1988 yılına geldiğimizde in İnsanın Yükselişi balesinin dekor ve kostümlerini tasarlayarak sezona başladığını görürüz. Bu dekorda sanatçı arkada çok büyük fonlar kullanmıştır. fonların üzerinde güneş ışığının halelerinin yansımasını andıran çizgiler kullanmıştır. yukarıdan aşağıya sarkıtılan fon perdelerinin aralarındaki boşluklar sahnedeki balerin ve baletlere geçiş sağlamaktadır. (Bkz. Resin 90). Bu balenin ardından İst. Dev. ne Prens Igor ve IL Travatore nin dekor ve kostümlerini yapmıştır. Sonra Dormen Tiyatrosu nun sahnelediği Ray Cooney in yazdığı Kaç Baba Kaç adlı komedinin dekor ve kostümlerini tasarlamıştır. Küçük bir ofis görünümündeki dekor büyük pencereler ve iki yandaki kapılarıyla işlevsel bir görünüm kazanmıştır (Bkz. Resim 91).

85 75 (Resim 90, İnsanın Yükselişi,1988) (Resim 91, Kaç Baba Kaç,1988) 1988 yılında Orhan Boran ın yazdığı Selam Dostlara adlı üç bölümlük müzikal dizinin set ve kostüm tasarımlarını yapmıştır. Ardından Vasıf Öngören in oyunu Zengin Mutfağı nın Arzu Film tarafından yapılan film çekimleri için dekor ve kostüm tasarımını da yapmıştır. Bu tasarımda Şengezer mutfak tasarımı yapmıştır ve bunun orijinal bir mutfak gibi olmasına özen göstermiştir. Ocağı yana, musluğundan su akan gerçekçi bir dekor kurmuştur (Bkz. Resim 92) Şengezer için yine yoğun tempolu bir yıl olmuştur. Şengezer bu yıla Turgut Özakman ın yazdığı Ah Şu Gençler müzikalinin dekorunu yaparak başlamıştır. Ardından TRT Televizyonu için Hisseli Harikalar Kumpanyası nın dekor ve kostümlerini tasarlamıştır. Bu kez dekorda daha az bir malzeme kullanmıştır. sarı rengindeki dekor birkaç basamaktan oluşan bir merdivenden ibarettir. Dekorun her iki yanında yine sarı renkte geniş frizler vardır. Müzikalin atmosferini yumuşatmak için de

86 76 bu frizlerin üzerine altın varak renginde yuvarlak bezemeler yapılmıştır (Bkz. Resim 93) yılında İzmir Devlet için Bebek ve Yoz Döngü balelerinin dekor ve kostümlerini çizer. Yine aynı yılda Mimar Sinan Üni. Dev. Konservatuarının sahnelediği Dilek Evgin in koreografisini yaptığı Son Bakış balesinin dekor ve kostümlerini üstlenmiştir. (Resim 92, Zengin Mutfağı,1989) (Resim 93, Hisseli Harikalar Kumpanyası, 1989) 1990 yılında meslek yaşamında 30 yılı devirmiştir artık.30. yılında ilk olarak Kent Oyuncuları için Alan Ayckbour un oyunu Kim Kimi Kiminle oyununda dekor tasarımı yapmıştır. Sonra Dormen Tiyatrosuna Uşak Ne Gördü adlı komedinin dekorunu tasarlamıştır. Bu yıl sadece bir bale çalışması yapmıştır. İzmir Dev. Bal. İçin Oytun Turfanda nın koreografisini yaptığı Hürrem Aktan balesidir, bu balenin hem dekor hem de kostüm tasarımlarını yapmıştır.ardından 1990 yılının en

87 77 önemli prodüksiyonlarından bir olan İst. Dev. Operası nın sahnelediği C.Della Valle nin yazdığı II. Mehmet operasıdır. Bu opera Türklerle Venedikler arasında geçen bir savaş esnasında oluşan bir aşk öyküsünü anlatır. Şengezer tarihi belge niteliği taşıyan bu operanın dekorunu kurgularken iki ayrı ülkenin mimarisini de incelemiştir. Venedik te geçen sahnelerde İtalyan mimarisi İstanbul da geçen sahnelerde ise Osmanlı mimarisini yansıtmıştır. Birinci perde de yuvarlak döner bir sahne kullanmıştır (Bkz. Resim 94). Sahnenin her açısına farklı bir dekor yaparak, farklı birkaç sahneyi bir arada çözümlemiştir. İstanbul da geçen sahnelerde ise arkaya Topkapı Sarayını anımsatan Osmanlı süsleme sanatının tüm örneklerini yerleştirdiği büyük bir fon kullanmıştır (Bkz. Resim 95) yılının son çalışması Kent Oyuncuları için yaptığı Sarı Sabır Çiçekleri oyunu olmuştur. 66 (Resim 94, II. Mehmet, 1990) (Resim 95, II. Mehmet, 1990) 66 B.k.z, Osman ŞENGEZER, Bence Dekor ve Kostüm, İstanbul 1999, s: 50

88 yılının ilk aylarında Devekuşu Kabare nin hazırladığı Kandemir Konduk un yazdığı Şuna Buna Dokunmadık adlı müzikli güldürünün dekor ve kostüm tasarımını yapmıştır.aynı yıl Dormen Tiyatrosu nun sunduğu Geraro Lavzier in Beşten Yediye oyunu ile Ray Cooney in Karmakarışık oyunları için dekor ve kostüm çalışmalarında bulunmuştur Beşten Yediye oyununda sarı duvarları olan, çatı katını anımsatan küçük bir ev tasarlamıştır. Evin büyük camlarından, birbiri içine girmiş betonarme evlerden oluşan, bir sokak görüntüsü verilmiştir. Evin içinde farklı yerlere açılan üç kapı bulunmaktadır. Bu kapılar sahne devinimine destek olmaktadır (Bkz. Resim 96). (Resim 96, Beşten Yediye, 1991) Operası 1992 yılının ilk aylarında Temistocle Blera nın Nabucco operasını çalışmaktadır. bu operanın dekor ve kostüm tasarımlarını yapmak üzere görevlendirilmiştir. Nabucco operası Yahudileri anlatan bir konuya sahipti, bunun için de Şengezer Yahudiliğe ilişkin olan dini sembol ve ibadet yerleri hakkında detaylı bir araştırma yapmıştır. İlk perdede Yahudilerin ilk dönem tapınaklarını ifade eden çift kanatlı etrafı altın varakla bezenmiş büyük bir kapı tasarlamıştır (Bkz. Resim 97). Bu kapı aralandığı zaman Musa nın On Emri nin yazılı olduğu taşı simgeleyen bir taş görünmektedir (Bkz Resim 98) B.k.z, Osman ŞENGEZER, Bence Dekor ve Kostüm, İstanbul 1999, s.:23

89 79 (Resim 97, Nabucco, 1992) (Resim 98, Nabucco, 1992) İkinci perdede dekor tamamen değişmiştir ve Yahudiliğin ilk dönemlerindeki çok tanrılı dinlerin mensupları tarafından işgal edildiği dönemin bir sembolü olarak, sahnede devasa boyutlarda putları sembolize eden, heykeller kullanılmıştır (Bkz. Resim 99). Bu sahne dönemin insanları arasındaki din kavgasından ötürü dökülen kanları simgeler bir biçimde kırmızıya boyanmıştır. Sahnedeki demir parmaklıklar ise insanların giderek yanlış dini inançların tutsağı olmasını sembolize etmektedir (Bkz. Resim 100).

90 80 (Resim 99, Nabucco, 1992) (Resim 100, Nabucco, 1992) 1992 yılında Dormen Tiyatrosu üç tane daha oyunun dekor ve kostümlerinde ile çalışmıştır. Bu oyunların ilki Haldun Dormen in yazdığı Günaydın Mr. Weil dir. Bunun ardından Mollier in Hastalık Hastası oyunu gelmiştir. Her iki oyuna da ait bir resim bulunamamıştır. Son olarak Dormen Tiyatrosu Jacques Deval in Şahane Züğürtler oyununu sahnelemiştir yılı Sovyet Devrimi nden kaçarak Batıda bir yerlere yerleşen birkaç Beyaz Rus tan bahseder oyun. Birçoğu sefalet içinde yaşayan bu insanların trajikomik öyküsünü ele almıştır. Bu oyunda çok başarılı bir dekor ve kostüm tasarımı yapmıştır. (Bkz. Resim 101) Gazeteci yazar Yaşar İlksavaş bu dekor için şunları söylemiştir; in dekor tasarımı de küçük sahneye birkaç mekanı birden sığdırmayı başarmış. Dönemin zevki olan art-deco dekorlar Dupont ların evinde zenginlikle görgüsüzlüğü de birlikte yansıtıyor.şahane Züğürtleri bu küçük sahneye sığdırmak bir anlamda bir reji ve dekor başarısıdır Yaşar İLKSAVAŞ, Şahane Züğürtler, Hürriyet Gösteri, S:137, İstanbul 1992, s:.33

91 81 (Resim 101, Şahane Züğürtler,1992) 1992 yılında sanatçı son olarak Devekuşu Reklam Ajansı-T.V.Kanalları için Metin Akpınar ve Zeki Alasya nın hazırladıkları Milli Piyango ve Yılbaşı Reklamları adlı TV Programının dekor ve kostüm tasarımlarını yapmıştır yılında Kent Oyuncuları le iki oyunun dekor ve kostüm çalışmalarını yapmıştır. Bunların ilki Alan Aycbourn un Görünmez Dostlar adlı çocuk oyunudur. Diğeri ise Adalet Ağaoğlu nun yazdığı Çok Uzak Fazla Yakın oyunudur. Bunların ardından yılın en önemli tasarım çalışmalarından biri olan Adami Simoni nin yazdığı Turandot operasıdır. Bu opera bir Çin efsanesini anlatır. Erkekleri öldüren bir Çin Prensesini konu alır. Prensesin ilk aşkı bulduğu andan itibaren operanın seyri de değişmektedir.. Bu değişimi Şengezer dekoruna çok güzel ve ölçülü bir şekilde yansıtmıştır. Başta Çin mimarisini anımsatan mor renklerin hakim olduğu bir mekan görmekteyiz. Bu mekanda Çin süsleme sanatına ait motifler görmekteyiz. (Bkz. Resim 102). Sonraki sahnelerde dekorun ağırlıklı olarak sahne ortasındaki panoların değişimiyle farklılaştırıldığını görmekteyiz. Dekorun tam ortasında bulunan altın rengi daireler her sahnede farklı bir şekle sokulmaktadır (Bkz Resim ).

92 82 (Resim 102, Turandot, 1993) (Resim 103, Turandot, 1993) (Resim 104, Turandot, 1993) 1993 yılının son çalışmalarının ikisi de gösteri programlarıdır. İlk olarak Haldun Dormen in hazırladığı Tiyatro Şarkıları gösteri programıdır. İkincisi ise Zeynep Oral ın hazırladığı Leyla Gencer e Saygı Gecesi programıdır. Bu her iki programında dekor ve kostüm tasarımlarını üstlenmiştir yılında İst. Dev. Operası nın sahnelediği Hovarda nın Sonu balesinin dekor ve kostümlerini hazırlayan bu projenin hemen ardından Can Barlas ın T.R.T. 1 için hazırladığı Gülşen Abi adlı ve dizisinin set tasarımını gerçekleştirmiştir. Yine aynı yıl Kanal D için Necef Uğurlu nun hazırladığı Kim Haklı adlı T.V. dizisinin set tasarımını üstlenmiştir. Bu çalışmaların ardından İst. Dev. nin sahnelediği Sibel Kasapoğlu nun koreografisini yaptığı Çelişki balesi ile Nil Berkan ın koreografisini yaptığı Düşler balesinin kostümlerini tasarlamıştır yılında son olarak Neil Simon un Muhteşem İkili komedisinin dekor ve kostümlerini tasarlamıştır.

93 yılının ilk çalışması Bertolt Brecht in Jan Dark Davası oyunudur. Epizotlardan oluşan bu çok parçalı oyunda Şengezer yerde yatan kırık bir haç üzerinde dekorunu geliştirmiştir. Her sahne değişiminde bu dekora parçalar eklenip kaldırılarak mekan geçişleri sağlanmıştır. Engizisyon mahkemelerini simgeleyen bu ahşap haç açılıp kapanan parçalardan oluşturulmuştur. Şengezer bu dekorun da yine oyunun anlatısını çok derin yorumlamıştır (Bkz. Resim 105). (Resim 105, Jan Dark Davası,1994) 1995 yılında Dormen Tiyatrosu Haldun Dormen in yazdığı Arap Saçı adlı komedinin dekor ve kostümlerini tasarlamıştır. Aynı yıl İstanbul Kültür ve Sanat Vakfı Topkapı Sarayı nda Bertzner Stephanie ın Saraydan Kız Kaçırma adlı ünlü operasının dekor ve kostümlerini tasarlamakla görevlendirilmiştir. Bu çalışmaya ait herhangi bir resim bulunamamıştır. Şengezer aynı yıl TRT 2 televizyonu için Bir Ateştir Opera adlı Kültür Sanat Programının dekor tasarımını gerçekleştirmiştir. Bu yıl içinde Kent Oyuncuları için Neil Simon2ın Ver Elini Broadway adlı komedi ve Muzaffer İzgü nün Lütfen Kızımla Evlenir misiniz? adlı oyunlarının yalnız dekor tasarımlarını yapmıştır. Bu çalışmalara ait resim bulunamamıştır yılında Dormen Tiyatrosu nun sahnelediği Sevgilime Göz Kulak Ol adlı komedinin dekor tasarımını gerçekleştirmiştir. Oyun 20. yüzyılın başlarında Paris te geçer. Şengezer dönemin modası olan Art- Nouveau stilinde bir dekor yapmıştır. Dekor bir evin salonudur. Dönemin mobilya ve süsleme sanatı ölçülü bir biçimde kullanılmıştır. Art- Nouveau stilinin getirisi olan ince demir parmaklıklar, vitray camlar bu dekorda kullanılmıştır (Bkz. Resim 106) B.k.z, Osman ŞENGEZER, Bence Dekor ve Kostüm, İstanbul 1999, s: 91

94 84 (Resim 106 Sevgilime Göz Kulak Ol,1995) 1995 yılında Operası Antonio Ghislanzoni nin ünlü operası Aida yı sahnelemektedir. Aida Firavun döneminde Mısır topraklarında geçen bir aşk öyküsünü anlatır. Şengezer bu operanın dekor ve kostümlerini tasarlamıştır. Şengezer Mısır Piramitlerini, piramitlerdeki rölyefleri dekorunda bolca kullanmıştır.dekor çöldeki kum rengi olarak düşünülmüş ve yapılan bütün dekor parçaları bu renkle uyum içindedir. Şengezer piramitlerin geometrik düzenini dekorunda kullanarak, sahnede gözü rahatsız etmeyen bir ahenk yaratmıştır. Kalabalık bir koro kadrosu olan bu operada, Şengezer koroyu birleştiği zaman piramitleri çağrıştıran onlarca basamağı olan merdivenlere yerleştirmiştir (Bkz Resim 107). Dekor çok görkemli bir şekilde tasarlanmıştır, dekoru oluşturan panolar çok yüksek ve heybetlidir (Bkz. Resim 108). (Resim 107 Aida,1995)

95 85 (Resim 108 Aida,1995) 1995 yılının sonunda Dormen Tiyatrosu nun hazırladığı Dormen Tiyatrosu nun 40. Yaş Programı adlı programın dekor tasarımını yapmıştır. Bu çalışmanın ardından Çırağan Sarayı nda Başak Gürsoy un hazırladığı Güpürlerin Dansı başlıklı bir defile yapmıştır yılında iki çalışma gerçekleştirmiştir yalnız. Bunlardan ilki İst. Dev. Opera ve nin sahnelediği Kral ve Ben müzikalinin dekor ve kostümlerini hazırlamıştır. İki perde, sekiz tablodan oluşan bu müzikalde birçok dekor değişimi gerçekleştirilmiştir. İlk perdede büyük bir gemi görmekteyiz (Bkz. Resim 109). Bu geminin arkasındaki fonda bir liman görüntüsü bulunmaktadır. İkinci sahnede yine arkada bir fon, fonda da denizden görünen bir şehrin görüntüsü bulunmaktadır. Burası muhtemelen Hindistan veya Singapur dur. Bu panonun önünde bir buda heykeli, onun önünde ise kafeslerden yapılmış dekor parçaları bulunmaktadır (Bkz. Resim 110). Bir sonraki sahnede, sadece bir fon vardır, fonda sütunların taşıdığı bir kemerin arasından uzaklarda görünen bir mimari resmedilmiştir (Bkz. Resim 111). Son sahnede, bir iç mekan oluşturulmuştur. Bu mekanda, ortada büyük kırmızı etrafı altın varak bezemeli bir pano, panonun yanında birkaç basamaklı, kafes örgülü bir dekor unsuru bulunmaktadır (Bkz. Resim 112).

96 86 (Resim 109, Kral ve Ben,1996) (Resim 110, Kral ve Ben,1996) (Resim 111, Kral ve Ben,1996)

97 87 (Resim 112, Kral ve Ben,1996) 1997 yılında ilk olarak Güngör Dilmen in yazdığı Midas ın Kulakları operasının dekor ve kostüm tasarımlarını gerçekleştirmiştir.anadolu topraklarında yaşamış olan Gordionlu Frigya kralı Midas ın öyküsünü anlatan bu operada sanatçı dönemin yapını iyi incelemiş ve dekoruna başarılı bir şekilde yansıtmıştır. Şengezer dekorunda dönemin geometrik bezemelerini kullanmıştır (Bkz. Resim 113). Keçiler korosu için basamaklar ve rampalar tasarlamıştır. Dönemin çanak çömleklerinden esinlenerek, dekoruna pişmiş toprak rengini yansıtmıştır. Dekor elemanlarının arkasında, sofitadan indirdiği fonda, dönemin bordürlerinden alıntı yapmış olduğu bezemeleri kullanmıştır (Bkz. Resim 114). Kuyu sahnesinde, kuyudaki sesin yankılarını, arka fonda ses dalgalarını çağrıştıran sarı renkteki halkalarla yansıtmıştır (Bkz. Resim 115). (Resim 113 Midas ın Kulakları 1997)

98 88 (Resim 114 Midas ın Kulakları 1997) (Resim 115 Midas ın Kulakları 1997) 1997 yılında sanatçı her yıl düzenlenen Haldun Dormen in hazırladığı Afife Jale Ödülleri programının dekorunu kurgulamıştır. Bu çalışmadan sonra Peter Shaffer ın yazdığı Hadi Çaman Yedi Tepe Oyuncuları nın sergilediği Küheylan oyununun dekor ve kostümlerini tasarlamıştır. Eski Yunan tragedyalarına benzeyen bir oyundur. Yaşar İlksavaş bu oyunun dekorları için bir yazısında şunları belirtmiştir; ne siyah, ne beyaz, hep gri olan yani tekdüze ve kişiliksiz oyun kişilerini betimlemek için çok yerinde olarak kostümde hep gri rengi kullanmış. Tek siyah olan atlar ve ahır. At başları ve ahır kirişleri bakırdan. Yanlardan ise hız ve özgürlüğü simgeleyen bakır çizgiler. Oyuna yorum katan, oyunun yorumunu güçlendiren başarılı bir dekor ve kostüm çalışmaları Yaşar İLKSAVAŞ, Küheylan, Gazete 13, S.352, İstanbul 1997, s:2

99 yılında Haldun Dormen in yazdığı iki müzikal için dekor ve kostüm tasarımları yapmıştır. İlki Evita, Hayalet ve Ötekiler diğeri de Müzikallere Selam dır.1997 yılında Tiyatro Ayna nın sahnelediği Nezihe Araz ın kaleme aldığı Kuvayı Milliye Kadınları adlı tarihsel oyun olmuştur. Tarihi belgelere dayanan kurtuluş savaşında vatanı için çarpışan kadınların öykülerinin anlatıldığı bu oyunda, Şengezer sahnede yöresel bir atmosfer oluşturmuştur. Sahneye küçük rampalar, bir çeşme, üzerinde daktilo olan bir masa yerleştirmiştir. Bu dekor elemanlarının arkasında. Basma kumaşından yapılmış fon perdeleri bulunmaktadır. Oyunun final sahnesinde ortadaki bu perde düşer ve arkasından Mustafa Kemal Atatürk ün resmi çıkar (Bkz. Resim 116). (Resim 116, Kuvayı Milliye Kadınları 1997) 1998 yılında Derek Deane nin koreografisini hazırladığı Kuğu Gölü balesini sahnelemiştir. bu balenin dekor ve kostüm tasarımlarını gerçekleştirmiştir. Şengezer bu balenin dekorunda bir rüya alemi oluşturmuştur. Dekorun arkasında barok dönemi duvar kağıtlarına benzeyen büyük bir fon kullanmıştır. Bu fonun önüne kurmuş olduğu dekor, alabildiğine göz alıcı bezemeleri olan, mavinin birkaç tonundan oluşturulmuş, üzeri altın sarısı renklerle zenginleştirilmiş sütun ve panolar dan oluşmaktadır.(bkz. Resim 117)

100 90 (Resim 117, Kuğu Gölü,1998) 1998 yılında Baydemir A.Ş. Vural Gökçaylı Başak Gürsoy sponsorluğunda Turan Oflazoğlu nun metnini hazırladığı Tarihin İşlemeleri İstanbul adı altında bir defile hazırlamıştır. Bu çalışmanın ardından Haldun Dormen in yazdığı Cumhuriyetin İlk Beş Kadını adlı kısa metrajlı bir filmin dekor tasarımını gerçekleştirmiştir. Bu yıl Türk 50. Yıl Kutlamaları ve Akbank 50. Yıl Kutlamaları için dekor tasarımları yapmıştır. Yılın son çalışması olarak Dormen Tiyatrosu için Ben Elton un yazdığı Popcorn adlı oyunun dekor ve kostümlerini tasarlamıştır yılında Nel Simon un yazdığı İst. Dev. Opera balesi nin sahnelediği Tatlı Charity müzikalinde görev almıştır. Bu müzikalde Şengezer gece mavisi renginden oluşan bir dekor dizayn etmiştir. Dekorda yüksek panolar kullanmıştır, bu panoların her birine farklı bir doku uygulamıştır. Dekor ağırlıklı olarak, sahnenin yanları ve gerisinde kurulmuştur. Dekor panolarının arasında, dekora kaynaştırılan geçişler bulunmaktadır (Bkz. Resim 118). (Resim 118, Tatlı Charity,1999)

101 yılında sanat hayatında artık 40 yılı geride bırakmıştır. Bu yılın başında Operası nın sahnelediği Ferdinand Lemoire ın yazdığı Samson ve Dalila operasının dekor ve kostümlerini tasarlamıştır. Samson ve Dalila konusunu Tevrat tan alır. Tevrat a göre İsrail oğulları bir kere daha Rabbin gözünde kötü olanı yaparlar ve Rab onları ceza olarak kırk yıl Filistinlilerin eline verir. Ama İsraillilerin tanrısı yine de seçilmiş kavmini korumak ve gözetmektedir. İsrailliler'i Filistinlilerden kurtarmak üzere bir erkek çocuk doğuracağını bir kadına meleği vasıtasıyla müjdeler. Ancak onun başına ustura değmeyeceğini de belirtmeyi ihmal etmez. Çünkü çocuğun kuvveti saçındadır. Bizdeki anılışıyla Şimşon -yani Samsonbüyüyünce bu kuvvetini gösterir. Bir gün Gaza ya gider. Orada Delila -yani Dalila- ile karşılaşır. Dalila nın aşkı için saçlarından vazgeçer ama bunun bir tuzak olduğunu çok geç anlar. Bu yapıta ait bir resim bulunamamıştır. in 2000 yılında ki bir diğer çalışması da Kent oyuncuları için hazırlamış olduğu Margaret Edson un yazdığı Nükte oyununu dekor ve kostümleridir. Şengezer bu oyunda sahnede hastanelerde kullanılan beyaz bezlerden oluşan paravanlar kullanmıştır Bu paravanlar her sahne değişiminde yerleri değiştirilerek yeni bir mekan oluşturmayı sağlamıştır. Paravanlar sayesinde oyundaki sahne geçişleri çok hızlı ve seyircinin gözü önünde gerçekleştirilebilmiştir. Şengezer in bu pratik uygulaması oyunun mesajını da desteklemektedir (Bkz. Resim 119). (Resim 119 Nükte 2000)

102 92 aynı yıl yine Kent Oyuncuları için Yıldız Kenter in kaleme aldığı Hep Aşk Vardı adlı oyuna dekor ve kostüm tasarımı yapmıştır. Oyun Yıldız Kenter in bir nevi sanat yaşamını anlatmaktadır. Şengezer bu oyun için sahnede bir kulis ortamı yaratmıştır. Oyuncunun kullandığı bir makyaj masası, paravan, vb. dekor elemanları tasarlamıştır. Aynı yıl Şengezer Dormen Tiyatrosu için Haldun Dormen in yazdığı Nerde Kalmıştık adlı komedinin dekorunu tasarlamıştır. Şengezer Eski Yunan mitolojisinden esinlenilerek yazılan bu oyun için Antik Yunan mimarisini yansıtan sütunlar, alınlıklar kullanarak, gerçekçi bir dekor tasarımı gerçekleştirmiştir (Bkz. Resim 120). Şengezer 2000 yılında yine Dormen Tiyatrosu nun hazırladığı Yukarda Biri mi Var? oyunu için dekor tasarımı yapmıştır. Bu oyuna ait resim bulunamamıştır. Aynı yıl son olarak Tiyatro Ayna için biri Nakşi Dil Sultan diğeri Latife olmak üzere iki tarihsel oyunun dekor ve kostüm tasarımlarını uygulamıştır. (Resim 120 Nerde Kalmıştık 2000) 2001 yılında iki çalışma yapmıştır sadece. Bunlardan biri Mümtaz Sevinç in hazırladığı Sanatçının Ölümü programıdır. Şengezer bu program için dekor tasarımı uygulamıştır. Diğer çalışması da Kenter Tiyatrosu nun hazırladığı Çözüm oyununun dekor tasarımı olmuştur. Oyun bir evin önündeki bahçede geçmektedir. Şengezer bu dekorunda gerçekçi bir üslup kullanarak evin dış cephesini orijinaline uygun olarak yorumlamıştır. Evin önündeki parmaklıklar, bahçedeki masa ve sandalyeler günümüz mobilyalarındandır. Dekorda dikkat çeken bir unsur vardır o da; oyuncunun sahneye giriş ve çıkışları yalnız evin kapıları kullanılarak sağlanmaktadır. Evin taraçasına açılan iki kapı bulunmakta ve bu kapılar sahneye devinim kazandırmaktadır (Bkz. Resim 121).

103 93 (Resim 121 Çözüm 2001) 2002 yılında Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üni. Devlet Konservatuarı nın hazırladığı Sihirli Flüt operasının dekor ve kostüm tasarımlarını gerçekleştirmiştir. Aynı yıl Opera ve nin sahnelediği La Bohem operasında görev almıştır. Bu operanın konusu; Dört arkadaş; Rodolfo, Marcello, Schaunard ve Colline. Bir tarafta Rodolfo ile Mimi'nin aşkı, Mimi'nin amansız hastalığı, ölümü... Bir tarafta Marcello ile Musetta'nın bir ayrılık, bir barışma ile devam eden fırtınalı aşkı. Umutlar, gelecek, sevgi, yoksulluk, ve ölüm. Olayın büyük bir bölümü, Paris te bir çatı katında ve kısa bir süreliğine de Paris te bir sokakta geçer. Şengezer çatı katı dekorunda simgeci bir üslup kullanarak, bu çatı katının bir kesitini almış ve alçalan panolar kullanıp, çatı katı atmosferi yansıtmıştır. Büyük pencerelerin ardında gece mavisi bir fon bulunmaktadır. Bu fonda ise bir şehrin binalarının üst katlarını içeren bir görüntü vardır (Bkz. Resim 122). (Resim 122 La Bohem 2002) Aynı operanın bir sonraki tablo değişiminde Paris te bir sokak görmekteyiz. Şengezer bu sokakta yüksek binalar, yukarı doğru çıkan merdivenler kullanarak dekorun ihtişamını arttırmıştır. Merdivenleri ve binaları perspektif oluşturacak şekilde yerleştirdiğinden, sahne derinliği artmıştır. Kalabalık bir kadroyu kaldırabilecek şekilde

104 94 düzenlenmiş olan bu dekorda, sahnenin sağında bir cafe, solunda ise küçük bir ev bulunmaktadır. Sahnenin geçişleri arkadaki merdivenlerden, binalardaki kapılardan ve yanlardaki boşluklardan sağlanmaktadır (Bkz. Resim 123). Son sahnede dekor gece yarısı karanlığındaki dar bir sokaktır. Bu sokakta sahnenin her iki yanında küçük evler vardır. Sahnenin ortasında merdivenlerle çıkılan parkı anımsatan bir mekan bulunmaktadır (Bkz. Resim 124). (Resim 123 La Bohem 2002) (Resim 124 La Bohem 2002) 2002 yılında son olarak İzmir Dev. Opr. Ve nin sahnelediği La Périchole operetinin dekor ve kostümlerini tasarlamıştır. Bu çalışmanın dekoruna ait resim bulunamamıştır yılında Van Devlet Tiyatrosu için hazırlanan Keşanlı Ali Destanı müzikaline dekor ve kostüm tasarımları yapmıştır. Şengezer bu oyunun dekorunda gecekondu mahallesini sahneye taşımıştır adeta. Birbiri üstüne kurulan çarpık bir mahalle dizayn eden Şengezer bu mahallenin evlerinin her birini farklı renkte boyamıştır. Gerçekçi bir yaklaşımla dekorunu oluşturan Şengezer, sahneye ilk bakıldığında kübik formlardan oluşmuş bir mekan izlenimi veren, dinamik bir dekor

105 95 tasarlamıştır. Dekorunu arka planda bırakan sanatçı, sahne üzerindeki oyun alanını da geniş tutmuştur. Müzikallerde dansında kullanılıyor olması nedeniyle, sanatçının tasarlamış olduğu bu dekor oyuncuya geniş bir oyun alanı sağlamaktadır (Bkz. Resim 125). (Resim 125 Keşanlı Ali Destanı 2003) 2003 yılında Şengezer Eskişehir büyük Şehir Belediyesi Şehir Tiyatrosu için Haldun Dormen in yazıp yönettiği Nerde Kalmıştık adlı müzikal komedinin dekor ve kostümlerini tasarlamıştır. Şengezer oyunda Eski Yunan tapınaklarını sahneye taşımıştır. Ortada alınlıklı bir tapınak, yanlarında sütunlar ve sahnenin her iki kenarında da rampalar kullanmıştır (Bkz. Resim 126). Daha önceki yıllarda Dormen Tiyatrosu için aynı oyuna dekor tasarımı yapmış olan Şengezer, bu kez daha asimetrik, karikatürize edilmiş bir dekor tasarlamıştır. Aynı yıl yaptığı başka bir çalışma da Tiyatro Ayna nın sahnelediği Mutlu Ol Nazım oyunudur. Bu dekorda Şengezer sahnenin üstünden üzerinde yazıların bulunduğu kağıtlardan yapılmış bir sürü kuş asmıştır. Bu kuşlar Hiroşimalı çocukların kağıttan yaptıkları turnaları simgelemektedir. Japonya da bu turnalardan bin tane yapıldığında ölen kişinin geri geleceğine inanılır. Bu mitten yola çıkarak dekorunu tasarlayan Şengezer, oyunun anlatısına önemli bir vurgu yapmıştır.

106 96 (Resim 126 Nerde Kalmıştık 2003) in 2003 yılında yapmış olduğu son çalışma İst. Dev. Operası nın sahnelediği Prens İgor operasıdır. Prens İgor operasının konusu Rusya da geçer. Prens İgor un oğlu ile birlikte, bir Türk Boyu olan Poloveçlerle savaşmaya gitmesi, yenilip esir düşmesi, Poloveç li komutan Konçak Hanın savaşa son verirse Prens İgor u özgür bırakacağını söylemesi, ancak bunun onur adına kabul görmesi ve kaçışı anlatılır. Öte yandan Prens İgor un yerine bıraktığı Prens Galitzki nin sorumsuzluğu, Prensin oğlu ile Konçak Hanın kızı arasında gelişen aşkın gücü ile Poloveç tutsaklığından kurtulmak isteyen Rus halkının yaşadıkları anlatılır. Aşk, savaş ve ihanetin yanında ünlü Poloveç ve Peçenek dansları ile Prens İgor Ruslarla Türklerin 12.yüzyıldaki ilişkilerini duyurmasıdır. Operanın konusunun Rusya da geçmesi nedeniyle, Rus mimarisinin soğanlı kubbe yapısını ve geometrik yapı sistemini dekoru vasıtasıyla sahneye taşımıştır (Bkz. Resim ).Üstün Akmen bir yazısında bu dekor için şunları dile getirmiştir; Dekorun verdiği olanaklar olmasa, Bertman ın eser içindeki geri dönüşleri bu denli başarılı vermesi olanaklı olabilir miydi? Sanmıyorum., bu kere de tarihsel belgeleri yerli yerinde kullanmış ayrıca hangi ölçüde kullanacağını iyi saptamış. Tarihsellikle yapıt arasındaki dengeyi olağanüstü bir titizlikle kurmuş. Dengeyi kurabildiğindendir ki, dekorun küf kokmamasını sağlamış. Yarattığı ilizyon fevkalade inandırıcı. Şengezer, tarihsel belgelerden alıp kullandığı öğelerin inandırıcı olması için, bunları çağdaş anlayışla bir araya getirmiş. Erivan yöresinde kuthok denilen, gövdesi tahta kütüğe oyulmuş, geçirmesaplı ve

107 97 yumurtamsı çanaktan oluşan telli sazın boyutundan, devasa çanlara kadar metinle, yazıldığı dönemle,besteciyle ilgili, belikli çok ayrıntılı bir araştırmaya girişmiş.sonuçta düş gücünün de eklenmesiyle ortaya çıkardığı dekor ve kostüm tasarımlarıyla getirdiği yorum, bir işlevi kazanmış. 71 (Resim 127 Prens İgor 2003) (Resim 128 Prens İgor 2003) (Resim 129 Prens İgor 2003) 71 Üstün AKMEN, Prens İgor, Nokta, İstanbul 2003, s: 23

108 yılının başlarında Tiyatro Ayna nın sahnelediği Pir Sultan Abdal oyunu için dekor ve kostüm tasarımı gerçekleştirmiştir. Bu çalışmaya dair herhangi bir resme ulaşılamamıştır. Aynı yıl yine Tiyatro Ayna için Merhaba Hayat adlı oyunun dekor tasarımını yapmıştır. "Merhaba Hayat", sevginin, tutkunun, aile bağlarının, insan ilişkilerinde başarının, fedakarlığın, araştırmanın, dostlarla dostça yaşanan yılların; bazen komik, bazen trajik, bazen de ibret verici teatral anlatımı olarak yorumlamaktadır. Bu oyunda dünyayı sembolize eden büyük bir dairenin içine insan sülietleri yerleştirerek dekorunu oluşturmuştur. Sanatçı dekorunda, oyunda bir cerrahın hayatının anlatılması nedeniyle, ameliyatlarıyla hayata döndürdüğü insanları tasavvur etmiştir (Bkz. Resim 130). Bu dekor için Rengin Uz bir yazısında şöyle demiştir; Projenin dekoru in hünerli ellerine bırakılmış. Akatlar Kültür Merkezi nin oyun dekoruna çok da elverişli olmayan sahnesinde yine harikalar yaratmış. İki dünyanın anıları anlatan ve anıları anlatılan) kesişme noktasını yakalayan hem sade, hem işlevsel bir sahne tasarımı 72 (Resim 130 Merhaba Hayat 2004) 2004 yılında İst. Dev. Opera ve balesi nin sunduğu Folklorama adlı müzikalde görev almıştır. Şengezer bu müzikalde yöresel motiflerden yararlanarak, sade ama Anadolu esintisi yayan bir dekor tasarlamıştır. 72 Rengin Uz, Anılara Neşter Vuruldu, Hülya, İstanbul 2004, s: 29

109 99 Sahnede fazla dekor elemanı olmamasına rağmen, dekorun anlatısı çok güçlüdür (Bkz. Resim 131). (Resim 131 Folklorama 2004) Aynı yıl sanatçı Ank. Dev. Opera ve balesi nin sahnelediği Şen Dul operasının dekor ve kostümlerini tasarlamıştır. Sanatçının bu çalışması sanat yaşamında en çok ses getiren çalışmalarından biri olmuştur. Operanın konusu Paris te bir bahçede verilen bir baloda gelişen olaylardan ibarettir. Şengezer bu dekorunda ağırlıklı olarak mavi renkleri kullanmıştır. Barok üslubuyla yaptığı bu çalışmada büyük cam süslemeleri olan panolar tasarlamıştır. Bu panolar sahnede görkemli bir atmosfer oluşturmuştur. Panoların arasında dönemin mimarisinde kullanılan taş süslemesi dekor elemanları bulunmaktadır (Bkz. Resim 132). (Resim 132 Şen Dul 2004)

110 yılında son olarak İst. Dev. Opera ve nin sunduğu IL Trovatore operasının dekor ve kostüm tasarımlarını yapmıştır. Aşk, intikam ve nefret gibi konuları İspanya'nın büyülü atmosferinde bir araya getiren bu trajik eser Verdi'nin bestelediği eşsiz melodilerle doludur. Aynı kadına aşık iki adam, Manrico ve Luna Kontu birbirlerinin en büyük rakibidir. Fakat Kont ancak idam emrini verdikten sonra Manrico'nun kendi kardeşi olduğunu anlar. Şengezer bu operanın dekorunda üç ayrı tasarım yapmıştır. İlk sahnede modern ve simgeci bir yaklaşım sergilemiş olan Şengezer, büyük panolar üzerine kolaj tekniğini çağrıştıran bir stille,farklı ebatlarda fotoğraflar yerleştirmiştir. Sahnenin her iki yanına sahneye paralel bir biçimde ardı ardına duran dört büyük pano yerleştirmiş ve bu panoların arasına konstrüktivüst bir merdiven yerleştirmiştir (Bkz. Resim 133). Sanatçı ikinci sahnede sahneyi tamamen değiştirmiştir. Yine konstrüktüvist bir tarzda platform ve merdivenler tasarlamıştır. Bu platformların ardında büyük panolar bulunmaktadır. Panoların üzerinde daha önceki panolarda olan resimlerin yerine kare ve dikdörtgenlerin oluşturduğu geometrik biçimler yerleştirilmiştir. Aynı sahneye yukarıdan, sofitadan demir bir merdiven indirilmiştir. Sahne üzerinde ise bir savaş alanını atmosferi yaratmak için kum torbaları kullanılmıştır (Bkz. Resim 134). (Resim 133 IL Trovatore 2004)

111 101 (Resim 134 IL Trovatore 2004) Bu oyunun son sahnesinde ise ikinci sahnenin dekoruna ek olarak sahne gerisinde tam ortada bir kolu kırık büyük bir haç bulunmaktadır. Gece mavisi olarak aydınlatılan sahne, savaş sonu yenilgiyi anlatmaktadır (Bkz. Resim 135). (Resim 135 IL Trovatore 2004) 2005 yılında yalnız bir çalışma yapmıştır. Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi nin sahnelediği Cosi Fan Tutte operasının dekor ve kostümlerini tasarlamıştır. Bu çalışmaya ait herhangi bir resim bulunamamıştır yılında İst. Dev. Opera ve n,in sunduğu Manon Lescaut operasının dekor ve kostüm tasarımında görev almıştır. İtalyan opera geleneğinde "Verismo" olarak adlandırılan gerçekçilik akımının en önemli temsilcisi G.Puccını' nin, ünlü Fransız yazarı Abbé Prevost' nun romanından esinlenerek bestelediği Manon Lescaut, Paris te başlayıp New Orléans'a uzanan tutkulu bir aşk ve tükeniş öyküsü. Puccini'nin olağanüstü zenginlikteki melodileri eşliğinde, sıra dışı bir kişiliğe sahip güzel Manon ile soylu şövalye Des Grieux'nün ölümsüz aşkı sergilenir. Şengezer bu operanın dekorunda, karakterlerinin kader çizgilerini kopuk kopuk bir

112 102 biçimde seyirciye aktarma kaygısı güderek, arkadan tek bir noktada başlayıp öne doğru geldikçe uzam içinde kaybolan çizgilerin olduğu büyük panolar kullanmıştır. birinci perde bir taşrada geçmektedir, sanatçı bunu kırlık alan, köy evleri vb. dekor unsurları kullanarak gerçekleştirmiştir. Dekorun üst kısmından aşağıya aşk meleklerini simgeleyen melek figürleri sarkıtmıştır (Bkz. Resim 136). (Resim 136 Manon Lescaut 2006) Sanatçı bu operanın ikinci perdesinde parayı, zenginliği, gücü anlatan altın ve bal renklerinden oluşan Barok ve Rokoko tarzı süslemeleri olan gösterişli bir iç mekan tasarımı yapmıştır. Bu iç mekanın arkasında yine aynı panolar bulunmaktadır (Bkz. Resim 137). Son perde de ise fırtınalı bir denizi anlatmıştır. Sonu olmayan, karanlık, mavilerin puslu, sisli tonlarının kullanıldığı bir deniz atmosferi yaratılmıştır (Bkz. Resim 138). (Resim 137 Manon Lescaut 2006)

113 103 (Resim 138 Manon Lescaut 2006) 2006 yılının ortalarında Eskişehir Belediye Tiyatrosu nun sahnelediği Karmakarışık adlı komedinin dekor tasarımını gerçekleştirmiştir. Şengezer bu oyunda bir iç mekan oluşturmuş ve bu mekanı sade ama bir o kadar da gösterişli bir şekilde kurgulamıştır. Dekorda kahverengi tonları hakim olup, altın yaldızla bu renk zenginleştirilmiştir (Bkz. Resim 139). (Resim 139 Karmakarışık 2006) 2006 yılında Tiyatro Ayna için Zaman Adında Bir Kadın adlı oyunun dekor ve kostüm tasarımlarını gerçekleştirmiştir. Bu oyunda Şengezer sade bir sahne kurgulamıştır. Sahnede geçmiş zamanı anlatan sandık lekesi taşıyan dantellerle kaplanmış panolar bulunmaktadır. Şengezer bir kadının geçmişinin, hayatının büyük bir kesitinin konu alındığı bu oyuna, bir kadını simgeleyen senelerce sandıkta beklemiş olan dantellerle geçmişi vurgulamıştır (Bkz. Resim 140).

114 104 (Resim 140 Zaman Adında Bir Kadın 2006) 2006 yılının son çalışması olarak, Ankara Sanat Tiyatrosu tarafından hazırlanan Belalı Aile adlı oyuna dekor tasarımı yapmıştır. Beş çocuklu, yoksulluk sınırında bir işçi ailesi iki odalı küçük bir evde yaşamaktadır. Kızlardan biri evli, diğeri evlenmek üzeredir.ortanca erkek çocuk yurtdışında çalışır, büyük ise tıp okumaktadır. En küçük çocuk ise lise öğrencisidir. Evin tek gelir kaynağı babadır. Ailenin kurtuluş umudu ise tıpta okuyan büyük çocuktadır. Oyun gülünç, buruk, acılı, sürprizli bir gelişim izliyor. Toplumdaki sosyal, ekonomik zorlukların, yapılan askeri darbenin aileye yansıması, içinden çıkılmaz durumların sürprizli ve fantastik çözümleri oyunu farklı bir hale getiriyor. Şengezer bu oyun için mutfak ve oturma odasının bir arada olduğu, diğer odaların ise kapılarının bu kısma açıldığı, sade, fazla mobilyası olmayan, günümüz eşyalarından oluşan bir salon tasarlamıştır. Şengezer bu dekorunda gerçekçi bir yaklaşım sergilemiş ve evin sıcaklığını sergilemek için de bir çatı altında olduğunu belirginleştiren bir dekor tasarlamıştır (Bkz. Resim 141). (Resim 141 Belalı Aile 2006)

115 105 Devlet Opera ve Baş Dekoratörlüğü nden emekli olduğu 2007 yılında ilk olarak İst. Dev. Op. nin sahnelediği La Bayadere balesinin dekor ve kostümlerini tasarlamıştır. Tapınak dansçısını anlatan bu bale Hindistan da geçmektedir. Bu nedenle de Hint motiflerini ve tapınak figürlerini bolca kullanmıştır. Balenin ilk perdesi gizli ormandaki mabedin önüdür. Tapınakta Hint motifleri ve dansçı figürleri bulunmaktadı (Bkz. Resim 142). İkinci perde Solor un çadırı, Gölgeler Krallığı nda geçer. Sanatçı burada yine Hint motiflerini kullanarak bir orman havası yaratmıştır. Gece mavisi ışıklandırma ile büyülü bir atmosfer oluşturulmuştur (Bkz. Resim 143). Balenin üçüncü ve son perdesi mabedin içinde geçmektedir. Mabet yıkılır ve içindekiler ölürler. Son perdede Şengezer mabedin içini panoların oluşturduğu duvarlarla çözümlemiştir. Sahnenin ortasında işlemeli bir pano bulunmaktadır. Mabedin rengi kahvenin tonları kullanılarak oluşturulmuştur (Bkz. Resim 144). (Resim 142 La Bayadere 2007) (Resim 143 La Bayadere 2007)

116 106 (Resim 144 La Bayadere 2007) 2007 yılında Tiyatro ayna nın sahnelediği Yaşam Bir Oyun adlı oyuna dekor ve kostüm tasarımı yapmıştır.oyunun konusu; Sahnede geçirdiği bir kaza yüzünden sağ bacağı kesilmiş olan 77 yaşındaki Sarah yıllardır yanından hiç ayrılmayan uşağı Pitou ile, gece sabaha dönmeden, maceralı, renkli ve gizemli geçmişine bir yolculuk yapıyor.sarah nın tüm yaşamına damgasını vuran kişiler; annesi, baş rahibe Sofie, organizatör Garett, bacağını kesen cerrah, yazar Oscar Wilde ve diğerleri birer birer geçmişin gölgelerinden sıyrılıp, Sarah nın terasına geliyorlar. Şengezer bu oyunda sahne üzerinde çok fazla dekor elemanı kullanmamıştır. Sanatçı simgeci bir dekor anlayışıyla sahnede eski yapıları süsleyen vitray ve oymaların olduğu barok usulü küçük paravanlar kullanmıştır. dekor elemanı olarak da masa ve sandalye kullanmıştır (Bkz. Resim 145). (Resim 145 Yaşam Bir Oyun 2007)

117 107 Aynı yıl Şengezer Kenter Tiyatrosu nun yıllar sonra tekrar sahnelediği Ben Anadolu adlı oyunun dekor tasarımını gerçekleştirmiştir. Şengezer bu dekorunda da yine Anadolu topraklarında yaşayan uygarlıkların sembol ve eşyalarını kullanmıştır. Sanatçının yıllar önce yaptığı tasarımdan pek farklı değildir yorumu (Bkz. Resim 146) yılında Şengezer yine yıllar evvel yapmış olduğu bir çalışmayı yeniden yorumlamaktadır. Beşiktaş Kültür Merkezi nde sahnelenen Hisseli Harikalar Kumpanyası müzikalidir bu. Şengezer bu kez öncekinden farklı bir yorum getirmiştir. Sahnede art arda dizilen panolar kullanarak dekorunu gerçekleştirmiştir. Bu panolar bir çadır formunda yükseldiğinden, içersi adeta bir sirk çadırına benzemektedir. Dekor elemanı olarak makyaj masaları ve askılıklar kullanmıştır. Sahnenin ortasına ise yuvarlak bir platform yerleştirmiştir. Çadırın renkleri pembe, yavruağzı ve gri tonlarındadır (Bkz. Resim 147). (Resim 146 Ben Anadolu 2007) (Resim 147 Hisseli Harikalar Kumpanyası 2007) in 2007 yılında yaptığı son çalışma ise, daha önce Van Devlet Tiyatrosu için tasarımını yaptığı Keşanlı Ali Destanı dır. Bu kez Şengezer Ankara Devlet Tiyatrosu için bu eseri yeniden yorumlamıştır. Önceki yıllarda yaptığına

118 108 benzer bazı özellikler taşıyan bu çalışmasında Şengezer, daha büyük bir dekor tasarlamıştır. Gecekondu mahallesinde geçen bu müzikalde sanatçı gerçekçi bir dekor tasarlayarak, varoşların bir kopyasını sahneye taşımıştır. Dekorun tamamı bir dış uzlam içinde geçtiğinden sanatçı beton ve taş dokusunu başarılı bir biçimde uygulamıştır (Bkz. Resim 148). (Resim 148 Keşanlı Ali Destanı 2007) İçinde bulunduğumuz 2008 yılında usta sanatçı Tiyatro Ayna nın sahnelediği Var mısın? adlı müzikli güldürü için dekor tasarımı yapmıştır. Günümüz iletişim araçlarının çokluğuna rağmen çiftler arasındaki iletişimsizliği anlatan bu oyunun dekorunda Şengezer içinde bulunduğumuz yüzyılın mimarisini ve teknolojisini yansıtan bir dekor anlayışı gütmüştür. Minimalist bir yaklaşım sergileyen sanatçı, modern görünümlü, halısı, teferruatlı mobilyaları olmayan bir iç mekan tasarlamıştır. Dekorda her yerin beyaz oluşu oyunun iletişimsizlik olgusunu yansıtması bakımından etkili olmuştur (Bkz. Resim 149). (Resim 149 Var mısın? 2008)

119 in Yıllarına Göre Dekor Tasarımları Oyunlar Komediler YIL OYUN ADI YAZAR DEKOR TASARIMI 1960 Tunç ve Billur Henri Duvernois Dekor 1962 Arlecchilo nun Cliford Williams Dekor Cambazlıkları 1963 Kokona Yatıyor Ali Bey Dekor (Dolantı Komedyası) 1965 Bir Delinin Hatıra Defteri (grotesk) Nicolia Gogol Dekor 1968 Eski Çamlar Bardak Oldu Bili Naughton Dekor 1969 Heykel Lady Gregory Dekor 1971 Elden Ele Georges Feydeau Dekor İki Yanık Bir Carlo Goldoni Dekor Alık 1973 Çılgın Amanda Barillet Grédy Dekor 1974 Paşaların Paşası Eli Ssagni Dekor Hayat Hoştur Alphonso Paso Dekor Gerisi Boştur 1975 Caniko Mary Chase Dekor Umut Dünyası Joao Bethencourt Dekor 1976 Yavru Kuşlar Joseph stein, Dekor Will Glichmann 1977 Pazartesi Şenlik William Douglas Dekor Var Home 1978 Ah Kadınlar Robert Thomas, Dekor Vah Erkekler Michael Frayn Deli Fişek Jon Patrick Dekor Nalınların Necati Cumalı Dekor Türküsü 1979 Çifte Kumrular Aldo Nikolaj Dekor 1982 Hayırdır Arthur Dekor İnşallah Lovegrove Kelebekler Leonard Gershe Dekor Özgürdür SAHNELENDİĞİ YER Tiyatro Sevenler Gençlik Derneği Tiyatro Sevenler Gençlik Derneği Ankara Deneme Sahnesi Ankara Deneme Sahnesi Dormen Tiyatrosu Ankara Sanat Tiyatrosu Dormen Tiyatrosu Dormen Tiyatrosu N. Serezli-t. Aşkıner Tiyatrosu N. Serezli-t. Aşkıner Tiyatrosu N. Serezli-t. Aşkıner Tiyatrosu N. Serezli-t. Aşkıner Tiyatrosu N. Serezli-t. Aşkıner Tiyatrosu N. Serezli-t. Aşkıner Tiyatrosu N. Serezli-t. Aşkıner Tiyatrosu N. Serezli-t. Aşkıner Tiyatrosu N. Serezli-t. Aşkıner Tiyatrosu N. Serezli-t. Aşkıner Tiyatrosu N. Serezli-t. Aşkıner Tiyatrosu N. Serezli-t. Aşkıner Tiyatrosu Yedi Tepe Oyuncuları

120 Cyrano de Bergerac Edmond Rostand Dekor 1983 Kelebekler Leonard Gershe Dekor Özgürdür Çılgınlıklar Haldun Dormen, Dekor (Kabare) Hadi Çaman 1985 Hangisi Karısı Ray Cooney Dekor 1986 İkinin Biri Ray Cooney Dekor 1987 Papaz Kaçtı Philip King Dekor Nice Yıllar Alan Ayckbourn Dekor Kocanızı Noel Coward Dekor Tazeleyin Hollywood Barillet Gredy Dekor Bulvarı 1988 Kaç Baba Kaç Ray Cooney Dekor 10 Numaralı Ev Philip King, Dekor Falkland Cary 1990 Kim Kimi Alan Ayckbourn Dekor Kimle Uşak Ne Gördü Joe Orton Dekor Cennetlik Irma - Walter Dekor Kaynana Firner 1991 Beşten Yediye Geraro Lavzier Dekor Karmakarışık Ray Cooney Dekor 1992 Hastalık Hastası Molliere Dekor Şahane Jacques Deval Dekor Züğürtler (Vodvil) 1993 Canım Harvey Mary Chase Dekor 1994 Muhteşem İkili Neil Simon Dekor Osman Şengez 1995 Ver Elini Neil Simon Dekor Broadvey Arap Saçı Haldun Dormen, Dekor Kemal Uzun Osman Şengez Matruşka Tuncer Dekor Cücenoğlu Sevgilime Göz Georges Feydean Dekor Kulak Ol 1996 Kareas Ray Cooney, Tony Hilton Dekor Kent Oyuncuları Yedi Tepe Oyuncuları Gazino Grand Dormen Tiyatrosu Dormen Tiyatrosu Dormen Tiyatrosu Kent Oyuncuları N. Serezli-t. Aşkıner Tiyatrosu N. Serezli-t. Aşkıner Tiyatrosu Dormen Tiyatrosu Dormen Tiyatrosu Kent Oyuncuları Dormen Tiyatrosu N. Serezli-t. Aşkıner Tiyatrosu Dormen Tiyatrosu Dormen Tiyatrosu Dormen Tiyatrosu Dormen Tiyatrosu N. Serezli-t. Aşkıner Tiyatrosu Dormen Tiyatrosu Kent Oyuncuları Dormen Tiyatrosu Hadi Çaman Yedi Tepe Oyuncuları Dormen Tiyatrosu Dormen Tiyatrosu

121 Olacak Şey Değil 2000 Nerde Kalmıştık. Yukarda bir mi var? 2003 Nerde Kalmıştık. Michael Cooney Haldun Dormen Ray Cooney Haldun Dormen Dekor Dekor Dekor Dekor 2006 Karmakarışık Ray Cooney Dekor Belalı Aile Coline Sereau Dekor Dormen Tiyatrosu Dormen Tiyatrosu Dormen Tiyatrosu Eskişehir Büyük Şehir Belediyesi Tiyatrosu Eskişehir Büyük Şehir Belediyesi Tiyatrosu Ankara Sanat Tiyatrosu Tragedyalar YIL OYUN ADI YAZAR DEKOR TASARIMI 1960 Albany Kontu Donald Carswel Dekor 1962 İki Başlı Havva Pınar Kür Dekor Adamın Tek Eli 1966 Köprüden Arthur Miller Dekor Görünüş (Gerçekçi) 1969 Eskici Dükkanı Orhan Kemal Dekor 1993 Çok Uzak Fazla Adalet Ağaoğlu Dekor Yakın 1997 Küheylan Peter Shaffer Dekor SAHNELENDİĞİ YER Tiyatro Sevenler Gençlik Derneği Ankara Koleji Sahnesi Büyük Meydan Sahnesi Ankara Sanat Tiyatrosu Kent Oyuncuları Hadi Çaman, Yedi Tepe Oyuncuları Tarihsel Oyunlar YIL OYUN ADI YAZAR DEKOR TASARIMI 1964 Shakespeare W. Shakespeare Dekor Resitali 1966 Ayak Güngör Dilmen, Dekor Parmakları Münip Senyücel 1968 Sarıpınar 1914 Turgut Özakman Dekor 1969 Simavnalı Şeyh Orhan Asena Dekor Bedrettin SAHNELENDİĞİ YER Ankara Devlet Tiyatrosu Ankara Deneme Sahnesi Ankara Sanat Tiyatrosu Ankara Sanat Tiyatrosu

122 Ölümü Yaşamak Orhan Asena Dekor 1984 Ben Anadolu Güngör Dilmen Dekor Julius Caesar Willam Dekor Shakespeare 1985 Töre Turgut Özakman Dekor 1997 Kuvayı Milliye Nezihe Araz Dekor Kadınları 2000 Nakşi Dil Sultan Nezihe Araz Dekor Latife Nezihe Araz Dekor 2004 Pir Sultan Abdal Mahmut Gökgöz Dekor 2007 Ben Anadolu Güngör Dilmen Dekor Kent Oyuncuları Kent Oyuncuları Mimar Sinan Üni. Konservatuvarı N. Serezli-t. Aşkıner Tiyatrosu Dilek Türker, Tiyatro Ayna Dilek Türker, Tiyatro Ayna Dilek Türker, Tiyatro Ayna Akatlar Kültür Merkezi Kent Oyuncuları Çocuk Oyunları YIL OYUN ADI YAZAR DEKOR TASARIMI 1963 Prensesle Enid Blyton Dekor Büyücü (Müzikli Oyun) 1967 Zenginin Tunca Yönder, Dekor Maceraları 1978 Bizim Masallarımız (Müzükli Oyun) 1980 Bugün Bayram Bir Kaşık Ayran (Müzikli Oyun) Birkan Özdemir Erol Günaydın Erol Günaydın Dekor Dekor 1981 Hayal Oyunları Erol Günaydın Dekor 1983 Sihirli Fındıklar (Müzikli Oyun) Nezihe Araz Dekor 1985 Androcles İle Aslan Dekor 1986 Gırgır Ali nin Yalvaç Ural Dekor Serüvenleri (Müzikli Oyun) 1987 Bisküvi Adam David Wood Dekor 1993 Görünmez Alan Aycbourn Dekor Dostlar SAHNELENDİĞİ YER Küçük Meydan Sahnesi Ankara Sanat Tiyatrosu Akbank Çocuk Tiyatrosu Akbank Çocuk Tiyatrosu Akbank Çocuk Tiyatrosu ve T.R.T Televizyonu Yapı Kredi Bankası Çocuk Tiyatrosu Kent Oyuncuları Tiyatro A. Ç. T. Dormen Tiyatrosu Kent Oyuncuları

123 Müzikli Oyunlar YIL OYUN ADI YAZAR DEKOR TASARIMI 1964 Papuçcu Fahir İz Dekor Ahmet in Maceraları 1970 Sınırdaki Ev Orhan Duru Dekor 1974 Haneler H. Taner, F. Şensoy, U. Bugay 1976 Yalan Dünya H. Taner, F. Şensoy, Z.Alasya, M.Akpınar 1978 Nalınlar Necati Cumalı (Grotesk) Nalınların Necati Cumalı Türküsü 1979 Vatan Yahut Memleket K.Konduk, U.Bugay, M.İzgü, T.Dursun K. Dekor Dekor Dekor Dekor Dekor 1980 Reklâmlar Umur Bugay Dekor 1981 İnsanlığın Kandemir Dekor Lüzumu Yok Konduk 1983 Âdem ile Havva Richard Thomas, Dekor Michael Frayn 1991 Şuna Buna Dokunduk 1995 Lütfen Kızımla Evlenirmisin 2008 Varmısın (Komedi) Kandemir Konduk Muzaffer İzgü Önder Paker Dekor Dekor Dekor SAHNELENDİĞİ YER Ankara Dil Tarih ve Coğrafya Fakültesi Ankara Devlet Tiyatrosu Devekuşu Kabare Tiyatrosu Devekuşu Kabare Tiyatrosu International Turkish Players N.Serezli, T.Aşkıner Tiyatrosu Miyatro Devekuşu Kabare Tiyatrosu Devekuşu Kabare Tiyatrosu N.Serezli, T.Aşkıner Tiyatrosu Devekuşu Kabare Tiyatrosu Kent Oyuncuları Tiyatro Ayna

124 Çağdaş Oyunlar YIL OYUN ADI YAZAR DEKOR TASARIMI 1961 Gizli Oturum Jean Paul Sartre Dekor (Varoluşçu) 1962 Affedersiniz Lucille Fletcher Dekor Yanlış Numara 1962 Yanlışlık Albert Camus Dekor (Varoluşçu) Tedirginler W. O. Somin Dekor 1963 Büyük Adam Eugéne Ionesco Dekor (Absürd) 1964 Carar Ana nın Silahları (Epik) Körler Bertold Brecht Dekor Maurice Maeterlinc Dekor 1964 Köprü Özdemir Nutku Dekor 1965 Uzaktakiler Yıldırım Keskin Dekor Gişe Jean Tarddieu Dekor Savaş Oyunu Sermet Çağan, Dekor (Açık Biçim) Yılmaz Onay, Münip Senyücel, Saf Adam ve Kundakçılar (Epik) 1966 On Küçük Zenci Max Frisch Dekor Agahta Christie Dekor 1967 Pazar Gezintisi Georges Michel Dekor Yağma Joe Orton Dekor 1968 Durand Bulvarı Armand Salacrou Dekor (Sürrealist) Derin Mavi Terence Rattigan Dekor Deniz 1969 Victor ya da Roger Vitrac Dekor Çocukların İktidarı (Vahşet Tiyatrosu) Andorra (Epik) Max Frisch Dekor SAHNELENDİĞİ YER Tiyatro Sevenler Gençlik Derneği Tiyatro Sevenler Gençlik Derneği Tiyatro Sevenler Gençlik Derneği Küçük Meydan Sahnesi Tiyatro Sevenler Gençlik Derneği (Ankara Deneme Sahnesi) Ankara Deneme Sahnesi Ankara Deneme Sahnesi Ankara Üni. Dil Tarih ve Coğrafya Fak. Ankara Deneme Sahnesi Ankara Deneme Sahnesi Ankara Deneme Sahnesi Ankara Deneme Sahnesi Büyük Meydan Sahnesi Ankara Sanat Tiyatrosu Küçük Meydan Sahnesi Ankara Sanat Tiyatrosu Dormen Tiyatrosu Ankara Sanat Tiyatrosu Ankara Deneme Sahnesi

125 Maç Michel Fermeand Dekor 1979 Eski Fotoğraflar Dinçer Sümer Dekor 1980 Gençliğin Tatlı Tennesse Dekor Sesi Williams Harold ve Colin Higgins Dekor Maude 1983 Arzu Tramvayı Tenessee Dekor Williams Savunma David W. Rintels Dekor 1984 Gönül Suçları Beth Henley Dekor 1985 Bir Kadın Bir Umur Bugay Dekor Erkek Beş Yol Sergey Kokovkin Dekor İnsan Sesi Jaen Cocteau Dekor (Sürrealist) 1986 Uzaklar (Gerçelçi) Ülker Köksal Dekor Kökler Arnold Wesker Dekor (Gerçekçi) 1987 Bir Çift Kanat Athol Fugard Dekor Çıkmaz Sokak Tuncer Dekor Cücenoğlu 1988 Yarın Cumartesi Güner Sümer Dekor (Yenilikçi) 1989 Şafak Yıldızları Aleksandr Galin Dekor 1990 Sarı Sabır Athol Fugard Dekor 1995 Jan Dark Davası Bertolt Brecht Dekor (Epik) Pazar Keyfi Georges Dekor Micheles 1997 Maria Callas Terence Mc Dekor Nally 1998 Helen-Helen E. Emmanuel Dekor Variations Schmitt Enigmatiques Pop Corn Ben Elton Dekor 2000 Nükte Margaret Edson Dekor Hep Aşk Vardı Yıldız Kenter Dekor N.Serezli, T.Aşkıner Tiyatrosu Köln TVAK Vakfı İstanbul Şehir Tiyatrosu Kent Oyuncuları Kent Oyuncuları Kent Oyuncuları Kent Oyuncuları Kent Oyuncuları Kent Oyuncuları Çiğdem Selışık13. Uluslararası İstanbul Resitali Kent Oyuncuları Kent Oyuncuları Kent Oyuncuları Dormen Tiyatrosu Kent Oyuncuları Kent Oyuncuları Kent Oyuncuları Ankara Sanat Tiyatrosu Ankara Sanat Tiyatrosu Kent Oyuncuları Kent Oyuncuları Dormen Tiyatrosu Kent Oyuncuları Kent Oyuncuları

126 Çözüm David Auburn Dekor 2003 Mutlu Ol Nazım Ataol Dekor Behramoğlu 2004 Merhaba Hayat Tunca Aykut Dekor 2006 Zaman Adında Bir Kadın Melisa Gürpınar Dekor 2007 Yaşam Bir Oyun Sarah Bernard Dekor Kent Oyuncuları Tiyatro Ayna Tiyatro Ayna,Fevziye Mektepleri Işık Lisesi Sahnesi Küçük Sahne Tiyatro Ayna Müzikaller YIL ESERİN ADI YAZAN DEKOR SAHNELENDİĞİ YER 1967 Durdurun Dünyayı İnecek Var Anthony Newley, Leslie Bricusse Dekor Ankara Sanat Tiyatrosu 1969 Oliver Charles Dickens, Lionel Bart Dekor Yaygara 70 Erol Günaydın Dekor 1970 Uyy. Balon Erol Günaydın Dekor Dünya 1971 İstanbul Masalı Erol Günaydın Dekor Tatlı Charity Neil Simon Dekor (Komedi) 1980 Çöpçatanın Fendi Dekor Hisseli Harikalar Haldun Dormen Dekor Kumpanyası 1982 Heidi W.Friedberg Dekor 1983 Fantastik Tom Jones Dekor Beyoğlu Beyoğlu Grup Çalışması Dekor 1984 Durdurun Anthony Dekor Dünyayı İnecek Newley, Var Leslie Bricusse den 77 yeökkuşağının Altında Kayhan Taşkıran Dekor 1988 Kuşlar Aristophanes Dekor Dormen Tiyatrosu Dormen Tiyatrosu Dormen Tiyatrosu Dormen Tiyatrosu Opera ve Uluslararası Sanat Gösterilei Uluslararası Sanat Gösterilei Operası Operası Devekuşu Kabare Tiyatrosu Yeditepe Oyuncuları Hürriyet Gazetesi Gösteri Merkezi Çadırı İstanbul Şehir Tiyotrosu

127 Ah! Şu Gençler Turgut Özakman Yolun Yarısı 1992 Günaydın Mr. Weill 1995 Çiçekli Saksı Sokağı Haldun Dormen, Kemal Uzun Haldun Dormen Bora Ayanoğlu 1996 Kral ve Ben Oscar Hammerstein II 1997 Evita, Hayalet ve Haldun Dormen Ötekiler Bir Demet Ergün Yasemen Hiçyılmaz Müzikallere Haldun Dormen Selam Dekor Dekor Dekor Dekor Dekor Dekor Dekor Dekor 1999 Tatlı Charity (Komedi) Neil Simon Dekor 2003 Keşanlı Ali Haldun Taner Dekor Destanı 2004 Folklorama Haldun Dormen Dekor 2007 Hisseli Harikalar Kumpanyası Keşanlı Ali Destanı Haldun Dormen Haldun Taner Dekor Dekor N.Serezli, T.Aşkıner Tiyatrosu Dormen Tiyatrosu Dormen Tiyatrosu Hadi Çaman Yeditepe Oyuncuları Opera ve Opera ve Tiyatro Kare Esbank 70. Yıl Lowe Adam Lütfi Kırdar Kongre M. Opera ve Van Devlet Tiyatrosu Opera ve A.K.M. B. K. M. Ankara Devlet Tiyatrosu (Çayyolu Sahnesi)

128 Operalar Klasik operalar YIL ESERİN ADI YAZAN DEKOR SAHNELENDİĞİ YER 1966 Hansel ve Gretel Dekor Ankara Devlet Konservatuvarı 1970 Viyana Kanı (Operet) V.Léon, L.Stein Dekor Ankara Devlet Operası 1971 Carmen H.Melichac, L.Halevy Dekor Ankara Devlet Operası Luca di W.Scott, S.Cammorans Dekor Operası 1972 Figaro nun Düğünü L. da Ponte Dekor Ankara Devlet Operası La Traviata M.Piave Dekor Ankara Devlet Operası 1973 Figaro nun Düğünü L. da Ponte Dekor Operası 1974 La Traviata M.Piave Dekor Ankara Devlet Operası 1979 Cavelleria Rusticana Dekor Operası 1981 Figaro nun Düğünü L. da Ponte Dekor Operası 1982 Venedik te Bir Gece (Operet) F.Zell, R.Genee Dekor Operası 1983 Hoffman ın Öyküleri Pierre Barbier Dekor Operası 1985 IL Campanello G.Donizetti Dekor Operası Telefon G.C. Menotti Dekor Operası 1986 Sihirli Fülüt E.Schikaneder Dekor Operası 1987 Paris Hayatı (Operet) Meilhac,Halevy Dekor Ankara Devlet Operası Çiçek ve Atmaca Dekor Piedmont Opera Tiyatrosu 15. U. İstanbul Festivali 1988 IL Travatore S.Cammarano Dekor Operası Turandof Adami,Simoni Dekor Ankara Devlet Operası 1989 Othello A.Boito Dekor Operası 1990 Cosi Fan Tutte Lorenzo da Dekor Ankara Devlet Pante II. Mehmet C. Della Valie Dekor Operası Operası

129 Nabucco Temistocle b lera Dekor 1993 Andrea C henier Luigi Illica Dekor Turanoot Adami,Simoni Dekor 1995 Saraydan Kız Bertzner Dekor Kaçırma Stephanie Aida Antonio Ghislanzoni 2000 Samson ve Dalila Ferdinand Lemaire 2002 Sihirli Fülüt Emanuel Schikaneder La Bohem G.Giacosa, L.Illica La Périchole Henry Meilhac, Ludovic Halevy 2003 Prens Igor Alexander Borodin Dekor Dekor Dekor Dekor Dekor Dekor 2004 IL Travatore S.Cammarano Dekor Şen Dul Victor Leon Dekor (Operet) 2005 Cosi Fan Tutte Lorenzo da Dekor Ponte 2006 Manon Lescaut Marco Praga, Domenico Olivio 2007 Manon Lescaut Marco Praga, Domenico Olivio Dekor Dekor Operası Operası Operası İstanbul Kültür ve Sanat Vakfı Topkapı Sarayı Operası Operası Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üni. Devlet Konservatuarı Operası ve A.K.M. İzmir Devlet Operası Operası Operası Ankara Devlet Operası Mimar Sinan G. S. Ü. Devlet Konservatuarı Operası İzmir Devlet Operası Türk operaları YIL ESERİN ADI YAZAN DEKOR SAHNELENDİĞİ YER 1977 Kadının Fendi Kadıyı Yendi Dekor Operası 1997 Midas ın Kulakları Güngör Dilmen Dekor Operası

130 Baleler Klasik baleler YIL ESERİN ADI KOREOGRAFİ DEKOR SAHNELENDİĞİ YER 1967 Sylvia RichardGlasstone Dekor Ankara Devlet Pagodalar Prensi RichardGlasstone Dekor Ankara Devlet 1968 İlişkiler RichardGlasstone Dekor Ankara Devlet Güzel ve Canavar John Cranko Dekor Ankara Devlet Üç Kız Kardeş Alfred Rodrigues Dekor Ankara Devlet Kanlı Düğün Alfred Rodrigues Dekor Ankara Devlet 1970 Orpheus Alfred Rodrigues Dekor Ankara Devlet Juith Alfred Rodrigues Dekor Ankara Devlet 1971 Romeo ve Juliet Alfred Rodrigues Dekor Ankara Devlet Les Sylphides Michel Fokine Dekor Ankara Devlet Kapandakiler Kenneth Mac Millan Dekor Ankara Devlet 1972 Uyuyan Güzel Marius Petipa Dekor Ankara Devlet 1973 Çeşme Başı Ninette de Valois Dekor Ankara Devlet Klasik Dörtlü Anton Dolin Dekor Ankara Devlet Giselle Jean Gralli, Jules Perrot, Dekor Ankara Devlet Anton Dolin Köçekçe Alfred Rodrigues Dekor 1973 Sebastian Alfred Rodrigues Dekor Catulli Carmina (Oratorya) Alfred Rodrigues Dekor Opera ve Judith Alfred Rodrigues Dekor Ankara Devlet 1974 Coppelia L.İvanov, E.Cecchetti Dekor Kuğu Gölü M.Petipa, Dekor Ankara Devlet L.İvanov 1975 Ray Monda Alfred Rodrigues Dekor

131 Don Kişot Revaz Sulukidle Dekor Carmen Suite Pavlina İvanova Dekor Petruşka Michel Fokine Dekor 1977 Walpurgis Riccardo Dusse Dekor Gecesi Patenciler FrederichAshton Dekor Kapandakiler Kennth Mc Dekor Millan 1978 La Bayadere Tikhomirof Dekor Vassily Harika Tood Bolender Dekor Mandarin Anılar Tood Bolender Dekor Kavak Yeli Tood Bolender Dekor Blanchin e Tood Bolender Dekor Armağan Öykü Geyvan Mc Dekor Millan Paquita Marius Petipa Dekor Romeo ve Alfred Rodrigues Dekor Juliet 1979 Giselle Jean Coralli, Dekor Jules Petrrot, 1981 Don Kişot Petipa Dekor Oytun Turfanda Konçerto Sait Sökmen Dekor 1985 Kuğu Gölü Peter Van Dyk Dekor 1987 Dünür Karıları Alfred Rodrigues Dekor Nerde Badinerie Alfred Rodrigues Dekor Kanlı Düğün Alfred Rodrigues Dekor 1988 Prens Igor M. Fokine Dekor 1991 Romeo ve Alfred Rodrigues Dekor Juliet 1994 Hovarda nın Ninette de Valois Dekor Sonu 1998 Uyuyan Güzel Derek Deane Dekor 2007 La Bayadere Marius Petipa Dekor Ankara Devlet Opera ve Ankara Devlet Ankara Devlet Ankara Devlet Ankara Devlet Ankara Devlet Ankara Devlet

132 Türk baleleri YIL ESERİN ADI KOREOGRAFİ DEKOR SAHNELENDİ Ğİ YER 1968 Çark Sait Sökmen Dekor Ankara Devlet 1973 Pembe Kadın Oytun Turfanda Dekor Ankara Devlet Çoğul Duygu Ykal Dekor Ankara Devlet 1975 Pembe Kadın Oytun Turfanda Dekor Ankara Devlet Güzelleme Oytun Turfanda Dekor Ankara Devlet Yoz Döngü Oytun Turfanda Dekor Ankara Devlet Opera ve 1977 Hürrem Sultan Oytun Turfanda Dekor Ankara Devlet 1979 Yoz Döngü Oytun Turfanda Dekor Hürrem Sultan Oytun Turfanda Dekor 1981 Çark Sait Sökmen Dekor 1982 İnsan Yalnız Oytun Turfanda Dekor Mustafa Oğuz, Özgün Yapım Bebek Oytun Turfanda Dekor 1988 İnsanın Yükselişi Oytun Turfanda Dekor Bebek Oytun Turfanda Dekor 1989 Bebek Oytun Turfanda Dekor Yoz Döngü Oytun Turfanda Dekor 1989 Niçin Oytun Turfanda Dekor 1989 Son Bakış Dilek Evgin Dekor 1990 Hürrem Aktan Oytun Turfanda Dekor 1994 Çeşme Başı Ninette de Valois Dekor Yönetim Mustafa Oğuz, Özgün Yapım Yön. İzmir Devlet İzmir Devlet Mimar Sinan Üni. Devlet Kon.Turkuvaz Dans Grubu İzmir Devlet

133 Diğer tasarımlar TV tasarımları 1975 Unutulanlar (TV Dizisi 10 bölüm) 1977 Paris and The Golden Apple (TV Filmi) 1979 Yılbaşı Özel Eğlence Programı (TV Programı) Şıpsevdi (TV Dizisi 4 Bölüm) 1983 Çıplak Ayak (TV Oyunu 3 Bölüm) Tarih 4 Roman (TV Dizisi 4 bölüm) 1987 Hüseyin Rahmi Gürpınar Hikâyeleri(TV Dizisi 5 Bölüm) Yağmur Kaçakları (Film) 1988 Selam Dostlara (TV Dizisi Müzikal 3 Bölüm) Zengin Mutfağı (TV Filmi) 1989 Hisseli Harikalar Kumpanyası (TV Dizisi Müzikal 5 Bölüm) 1992 Milli Piyango ve Yılbaşı Reklâmları(TV Programı) 1994 Gülşen Abi (TV Dizisi) Kim Haklı (TV Dizisi) 1995 Bir Ateştir Opera (TV Dizisi) 1998 Cumhuriyetin İlk Beş Kadını (5 Kısa Metrajlı Film) Haldun Dormen Haldun Dormen, Azra Erhat Haldun Dormen H.Rahmi Gürpınar Neil Simon Haldun Dormen Hüseyin Rahmi, Necef Aka Yavuz Özkan Orhan Boran Vasıf Öngören, Başar Sabuncu) Haldun Dormen Metin Akpınar, Zeki Alasya Can Barlas Necef Uğurlu Ali Taygun, Yekta Kara Haldun Dormen Dekor/Kostüm Dekor/Kostüm Dekor/Kostüm Dekor/Ç.Düzeni/Ks Dekor/Kostüm Dekor/Kostüm Dekor/Kostüm Dekor/ Kostüm Dekor/Kostüm Dekor/Kostüm Dekor/Kostüm Dekor/Kostüm Dekor/Çevre Düzeni Dekor/Çevre Düzeni Dekor/Çevre Düzeni Dekor/Çevre Düzeni T.R.T Televizyonu Dolphins Films- Ercan Arılı T.R.T İstanbul Televizyonu T.R.T İstanbul Televizyonu T.R.T İstanbul Televizyonu T.R.T Televizyonu T.R.T Televizyonu Yeni Sinemacılık T.R.T Televizyonu Arzu Film, Erler Film T.R.T Televizyonu Devekuşu Reklam Ajansı-TV Kanalları Uğur Erkır Prodiksiyon T.R.T.1 Güler-Orhan Boran Prodüksiyon KANAL D Protel Yapım T.R.T.2 Lütfi Kırdar Kongre Salonu

134 Gösteriler 1979 Merhaba Müzik (Revü 2 Perde) 1980 Nükhet Duru Show (Revü 2 Perde) Ve 10 Yıl Geçti (Revü 2 Perde) 1993 Tiyatro Şarkıları (Gösteri 2 Bölüm) Leyla Gencer e Saygı Gecesi 1994 Yaşasın Sanat, Yaşasın Barış (Gösteri 2 Bölüm) 1995 Dormen Tiyatrosu 40. Yaş Programı Güpürlerin Dansı (Defile) 1997 Afife Tiyatro Ödülleri 1998 Tarihin İşlemeleri İstanbul (Defile) Türk 50. Yıl Kutlamaları 1998 Akbank 50. Yıl Kutlaması (Müzikli Gösteri) Haldun Dormen Haldun Dormen Haldun Dormen, Bülent Bilgiç Haldun Dormen Zeynep Oral Kolâj Haldun Dormen Başak Gürsoy Haldun Dormen Turan Oflazoğlu Ali Taygun Haldun Dormen Dekor/Kostüm Dekor/Kostüm Dekor/Kostüm Dekor/Çevre Düzeni Dekor/Çevre Düzeni Dekor/Çevre Düzeni Dekor/Çevre Düzeni Tarihi Kostüm Dekor/Çevre Düzeni Tarihi Kostüm Dekor/Çevre Düzeni Dekor/Çevre Düzeni 2001 Sanatçının Ölümü Mümtaz Sevinç Dekor/Çevre Düzeni 2008 Afifi Tiyatro Ödülleri Haldun Dormen Dekor/Çevre Düzeni Uluslararası Sanat Gösterileri Uluslararası Sanat Gösterileri Uluslararası Sanat Gösterileri Çeşitli Tiyatro ve Dernekler Operası A.K.M. A.K.M. Çırağan Sarayı A.K.M. Baydemirler A.Ş. Vural Gökçaylı,Başak Gürsoy Cardusell Mağazaları Çarşısı İst. Dev. Dormen Tiyatrosu Papağan Prodüksiyon Sabancı Merkezi Düşün Sahnesi A.K.M.

135 in Yıllarına Göre Kostüm Tasarımları Oyunlar Komediler YIL OYUN ADI YAZAR KOSTÜM TASARIMI 1960 Tunç ve Billur Henri Kostüm Duvernois 1962 Arlecchilo nun Cliford Kostüm Cambazlıkları Williams 1963 Kokona Yatıyor Ali Bey Kostüm (Dolantı Komedyası) 1965 Bir Delinin Hatıra Nicolia Gogol Kostüm Defteri (grotesk) 1968 Eski Çamlar Bili Naughton Kostüm Bardak Oldu 1969 Heykel Lady Gregory Kostüm 1971 Elden Ele Georges Kostüm Feydeau İki Yanık Bir Alık Carlo Goldoni Kostüm 1972 Evimizdeki Hayat Howard Lindsey, Russel Crouse Kostüm 1973 Çılgın Amanda Barillet Grédy Kostüm 1974 Paşaların Paşası Eli Ssagni Kostüm 1979 Çifte Kumrular Aldo Nikolaj Kostüm 1982 Kelebekler Leonard Gershe Kostüm Özgürdür Cyrano de Edmond Kostüm Bergerac Rostand 1983 Çılgınlıklar Haldun Dormen, Kostüm (Kabare) Hadi Çaman Kelebekler Leonard Gershe Kostüm Özgürdür 1985 Hangisi Karısı Ray Cooney Kostüm 1986 İkinin Biri Ray Cooney Kostüm 1987 Hollywood Barillet Gredy Kostüm Bulvarı 1993 Canım Harvey Mary Chase Kostüm 1996 Kareas Ray Cooney, Kostüm Tony Hilton SAHNELENDİĞİ YER Tiyatro Sevenler Gençlik Derneği Tiyatro Sevenler Gençlik Derneği Ankara Deneme Sahnesi Ankara Deneme Sahnesi Dormen Tiyatrosu Ankara Sanat Tiyatrosu Dormen Tiyatrosu Dormen Tiyatrosu Dormen Tiyatrosu N. Serezli-t. Aşkıner Tiyatrosu N. Serezli-t. Aşkıner Tiyatrosu N. Serezli-t. Aşkıner Tiyatrosu Yedi Tepe Oyuncuları Kent Oyuncuları Gazino Grand Yedi Tepe Oyuncuları Dormen Tiyatrosu Dormen Tiyatrosu N. Serezli-t. Aşkıner Tiyatrosu N. Serezli-t. Aşkıner Tiyatrosu Dormen Tiyatrosu

136 Nerde Kalmıştık 2006 Nerde Kalmıştık Haldun Dormen Haldun Dormen Kostüm Kostüm Dormen Tiyatrosu Eskişehir Büyük Şehir Belediyesi Tiyatrosu Tragedyalar YIL OYUN ADI YAZAR KOSTÜM TASARIMI 1960 Albany Kontu Donald Carswel Kostüm 1962 İki Başlı Adamın Havva Pınar Kostüm Tek Eli Kür 1966 Köprüden Arthur Miller Kostüm Görünüş (Gerçekçi) 1969 Eskici Dükkanı Orhan Kemal Kostüm 1997 Küheylan Peter Shaffer Kostüm SAHNELENDİĞİ YER Tiyatro Sevenler Gençlik Derneği Ankara Koleji Sahnesi Büyük Meydan Sahnesi Ankara Sanat Tiyatrosu Hadi Çaman, Yedi Tepe Oyuncuları Tarihsel oyunlar YIL OYUN ADI YAZAR KOSTÜM TASARIMI 1964 Shakespeare W. Shakespeare Kostüm Resitali 1966 Ayak Parmakları Güngör Dilmen, Kostüm Münip Senyücel 1968 Sarıpınar 1914 Turgut Kostüm Özakman 1969 Simavnalı Şeyh Orhan Asena Kostüm Bedrettin 1983 Ölümü Yaşamak Orhan Asena Kostüm 1984 Ben Anadolu Güngör Dilmen Kostüm Julius Caesar Willam Kostüm Shakespeare 1985 Töre Turgut Özakman 1997 Kuvayı Milliye Nezihe Araz Kadınları Kostüm Kostüm SAHNELENDİĞİ YER Ankara Devlet Tiyatrosu Ankara Deneme Sahnesi Ankara Sanat Tiyatrosu Ankara Sanat Tiyatrosu Kent Oyuncuları Kent Oyuncuları Mimar Sinan Üni. Konservatuvarı N. Serezli-t. Aşkıner Tiyatrosu Dilek Türker, Tiyatro Ayna

137 Nakşi Dil Sultan Nezihe Araz Kostüm Osman Şengezer 2004 Pir Sultan Abdal Mahmut Kostüm Gökgöz 2007 Ben Anadolu Güngör Dilmen Kostüm Dilek Türker, Tiyatro Ayna Akatlar Kültür Merkezi Kent Oyuncuları Çocuk oyunları YIL OYUN ADI YAZAR KOSTÜM TASARIMI 1963 Prensesle Enid Blyton Kostüm Büyücü (Müzikli Oyun) 1967 Zenginin Tunca Yönder, Kostüm Maceraları 1978 Bizim Masallarımız (Müzükli Oyun) 1980 Bugün Bayram Bir Kaşık Ayran (Müzikli Oyun) 1985 Androcles İle Aslan 1986 Gırgır Ali nin Serüvenleri (Müzikli Oyun) Birkan Özdemir Erol Günaydın Erol Günaydın Yalvaç Ural Kostüm Kostüm Kostüm Kostüm 1987 Bisküvi Adam David Wood Kostüm 1993 Görünmez Dostlar Alan Aycbourn Kostüm SAHNELENDİĞİ YER Küçük Meydan Sahnesi Ankara Sanat Tiyatrosu Akbank Çocuk Tiyatrosu Akbank Çocuk Tiyatrosu Kent Oyuncuları Tiyatro A. Ç. T. Kent Oyuncuları Müzikli oyunlar YIL OYUN ADI YAZAR KOSTÜM TASARIMI 1964 Papuçcu Fahir İz Kostüm Ahmet in Maceraları 1970 Sınırdaki Ev Orhan Duru Kostüm 1974 Haneler H. Taner, F. Şensoy, U. Bugay 1976 Yalan Dünya H. Taner, F. Şensoy, 1978 Nalınlar (Grotesk) Z.Alasya, Necati Cumalı Kostüm Kostüm Kostüm SAHNELENDİĞİ YER Ankara Dil Tarih ve Coğrafya Fakültesi Ankara Devlet Tiyatrosu Devekuşu Kabare Tiyatrosu Devekuşu Kabare Tiyatrosu International Turkish Players

138 Nalınların Türküsü 1979 Vatan Yahut Memleket Necati Cumalı K.Konduk, U.Bugay, M.İzgü, T.Dursun K. Kostüm Kostüm 1980 Reklâmlar Umur Bugay Kostüm 1981 İnsanlığın Kandemir Kostüm Lüzumu Yok Konduk 1983 Adem ile Havva Richard Kostüm Thomas, 1991 Şuna Buna Dokunduk 1995 Lütfen Kızımla Evlenirmisin 2008 Varmısın (Komedi) Michael Frayn Kandemir Konduk Muzaffer İzgü Önder Paker Kostüm Kostüm Kostüm N.Serezli, T.Aşkıner Tiyatrosu Miyatro Devekuşu Kabare Tiyatrosu Devekuşu Kabare Tiyatrosu N.Serezli, T.Aşkıner Tiyatrosu Devekuşu Kabare Tiyatrosu Kent Oyuncuları Tiyatro Ayna Çağdaş oyunlar YIL OYUN ADI YAZAR KOSTÜM TASARIMI 1961 Gizli Oturum Jean Paul Sartre Kostüm (Varoluşçu) 1962 Afedersiniz Lucille Fletcher Kostüm Yanlış Numara Yanlışlık Albert Camus Kostüm (Varoluşçu) Tedirginler W. O. Somin Kostüm 1963 Büyük Adam Eugéne Ionesco Kostüm (Absürd) 1964 Carar Ana nın Silahları (Epik) Körler Bertold Brecht Kostüm Maurice Maeterlinc Kostüm Köprü Özdemir Nutku Kostüm 1965 Uzaktakiler Yıldırım Keskin Kostüm Gişe Jean Tarddieu Kostüm SAHNELENDİĞİ YER Tiyatro Sevenler Gençlik Derneği Tiyatro Sevenler Gençlik Derneği Tiyatro Sevenler Gençlik Derneği Küçük Meydan Sahnesi Tiyatro Sevenler Gençlik Derneği (Ankara D.S.) Ankara Deneme Sahnesi Ankara Deneme Sahnesi Ankara Üni. Dil Tarih ve Coğrafya Fak. Ankara Deneme Sahnesi Ankara Deneme Sahnesi

139 Savaş Oyunu (Açık Biçim) Sermet Çağan, Yılmaz Onay, Kostüm Ankara Deneme Sahnesi 1965 Saf Adam ve Kundakçılar (Epik) Max Frisch Kostüm 1966 On Küçük Zenci Agahta Christie Kostüm 1967 Pazar Gezintisi Georges Michel Kostüm Yağma Joe Orton Kostüm 1968 Durand Bulvarı Armand Kostüm (Sürrealist) Salacrou Derin Mavi Deniz Terence Kostüm Rattigan 1969 Victor ya da Roger Vitrac Kostüm Çocukların İktidarı (Vahşet Tiyatrosu) Andorra Max Frisch (Epik) 1972 Maç Michel Fermeand Kostüm Kostüm 1979 Eski Fotoğraflar Dinçer Sümer Kostüm 1980 Gençliğin Tatlı Tennesse Kostüm Sesi Williams Harold ve Maude Colin Higgins Kostüm 1983 Arzu Tramvayı Tenessee Kostüm Williams Savunma David W. Kostüm Rintels 1984 Gönül Suçları Beth Henley Kostüm 1985 Bir Kadın Bir Umur Bugay Kostüm Erkek Beş Yol Sergey Kostüm Kokovkin İnsan Sesi Jaen Cocteau Kostüm (Sürrealist) 1986 Uzaklar (Gerçelçi) Kökler (Gerçekçi) Çıkmaz Sokak Ülker Köksal Arnold Wesker Tuncer Cücenoğlu Kostüm Kostüm Kostüm Ankara Deneme Sahnesi Büyük Meydan Sahnesi Ankara Sanat Tiyatrosu Küçük Meydan Sahnesi Ankara Sanat Tiyatrosu Dormen Tiyatrosu Ankara Sanat Tiyatrosu Ankara Deneme Sahnesi N.Serezli, T.Aşkıner Tiyatrosu Köln TVAK Vakfı İstanbul Şehir Tiyatrosu Kent Oyuncuları Kent Oyuncuları Kent Oyuncuları Kent Oyuncuları Kent Oyuncuları Kent Oyuncuları Çiğdem Selışık13. Uluslararası İstanbul Resitali Kent Oyuncuları Kent Oyuncuları Dormen Tiyatrosu

140 Yarın Cumartesi (Yenilikçi) Güner Sümer Kostüm 1989 Şafak Yıldızları Aleksandr Kostüm Galin 2000 Nükte Margaret Edson Kostüm Hep Aşk Vardı Yıldız Kenter Kostüm 2003 Mutlu Ol Nazım Ataol Kostüm Behramoğlu 2006 Zaman Adında Bir Melisa Kostüm Kadın Gürpınar 2007 Yaşam Bir Oyun John Murell Kostüm Kent Oyuncuları Kent Oyuncuları Kent Oyuncuları Kent Oyuncuları Tiyatro Ayna Küçük Sahne Tiyatro Ayna Müzikaller YIL ESERİN ADI YAZAN KOSTÜM TASARIMI 1967 Durdurun Anthony Kostüm Dünyayı İnecek Newley, Var Leslie Bricusse 1969 Oliver Charles Dickens, Kostüm Lionel Bart Tatlı Charity Neil Simon Kostüm (Komedi) 1980 Çöpçatanın Fendi Kostüm Hisseli Harikalar Haldun Dormen Kostüm Kumpanyası 1982 Heidi W.Friedberg Kostüm 1983 Fantastik Tom Jones Kostüm 1983 Beyoğlu Beyoğlu Grup Çalışması Kostüm 1984 Durdurun Dünyayı İnecek Var den 77 yeökkuşağının Altında 1992 Günaydın Mr. Weill 1995 Çiçekli Saksı Sokağı Anthony Newley, Leslie Bricusse Kayhan Taşkıran Haldun Dormen Bora Ayanoğlu Kostüm Kostüm Kostüm Kostüm SAHNELENDİĞİ YER Ankara Sanat Tiyatrosu Dormen Tiyatrosu Opera ve Uluslararası Sanat Gösterilei Uluslararası Sanat Gösterilei Operası Operası Devekuşu Kabare Tiyatrosu Yeditepe Oyuncuları Hürriyet Gazetesi Gösteri Merkezi Çadırı Dormen Tiyatrosu Hadi Çaman Yeditepe Oyuncuları

141 Kral ve Ben Oscar Hammerstein II 1997 Evita, Hayalet ve Haldun Dormen Ötekiler Müzikallere Haldun Dormen Selam Kostüm Kostüm Kostüm 1999 Tatlı Charity (Komedi) Neil Simon Kostüm 2003 Folklorama Haldun Dormen Kostüm Keşanlı Ali Haldun Taner Kostüm Destanı 2007 Hisseli Harikalar Haldun Dormen Kostüm Kumpanyası Keşanlı Ali Haldun Taner Kostüm Destanı Opera ve Opera ve Esbank 70. Yıl Lowe Adam Lütfi Kırdar Kongre M. Opera ve Opera ve Van Devlet Tiyatrosu B. K. M. Ankara Devlet Tiyatrosu (Çayyolu Sahnesi)

142 Operalar Klasik operalar YIL ESERİN ADI YAZAN KOSTÜM TASARIMI 1966 Hansel ve Gretel Kostüm 1968 Lucia di W. Scoot Kostüm Lammermoor Aida A. Ghislanzoni Kostüm Yarasa C.Hafner Kostüm 1969 Sihirli Fülüt E. Schikaneder Kostüm Don Carlos J.Mery, Kostüm C.Locle IL Travatore S.Cammarano Kostüm Progy ile Bess Du Bose Kostüm Heyward Iva Gershwin 1970 Viyana Kanı V.Léon, Kostüm (Operet) L.Stein 1971 Carmen H.Melichac, Kostüm L.Halevy Luca di W.Scott, Kostüm S.Cammorans 1972 Figaro nun L. da Ponte Kostüm Düğünü La Traviata M.Piave Kostüm 1973 Figaro nun L. da Ponte Kostüm Düğünü Aida A.Ghislanzoni Kostüm Çardaş Füristin J.Stein, Kostüm B.Jenbach 1974 La Traviata M.Piave Kostüm Carmen H.Meilhac, Kostüm L.Halevy 1975 Turandot G.Adami, Kostüm R.Simoni 1976 Don Giovanni La da Ponte Kostüm IL Tarabbo G.Forzano Kostüm Gianni Schicchi G.Forzano Kostüm SAHNELENDİĞİ YER Ankara Devlet Konservatuvarı Ankara Devlet Operası Ankara Devlet Operası Ankara Devlet Operası Ankara Devlet Operası Ankara Devlet Operası Ankara Devlet Operası Ankara Devlet Operası Ankara Devlet Operası Ankara Devlet Operası Operası Ankara Devlet Operası Ankara Devlet Operası Operası Ankara Devlet Operası Ankara Devlet Operası Ankara Devlet Operası Operası Operası Operası Operası Operası

143 Manon Melihac Gille Kostüm 1979 Cavelleria Kostüm Rusticana 1981 Figaro nun L. da Ponte Kostüm Düğünü 1982 Venedik te Bir F.Zell, Kostüm Gece (Operet) R.Genee 1983 Hoffman ın Pierre Barbier Kostüm Öyküleri 1984 Macbeth F.M.Pivane Kostüm 1985 IL Campanello G.Donizetti Kostüm Telefon G.C. Menotti Kostüm 1986 Sihirli Fülüt E.Schikaneder Kostüm 1987 Paris Hayatı Meilhac,Halev Kostüm (Operet) y Çiçek ve Atmaca Kostüm 1988 IL Travatore S.Cammarano Kostüm 1989 Turandof Adami,Simoni Kostüm Othello A.Boito Kostüm 1990 Cosi Fan Tutte Lorenzo da Kostüm Pante 1992 Nabucco Temistocle Kostüm Blera 1993 Andrea C henier Luigi Illica Kostüm Turanoot Adami,Simoni Kostüm 1995 Saraydan Kız Bertzner Kostüm Kaçırma Stephanie Aida Antonio Ghislanzoni 2000 Samson ve Dalila Ferdinand Lemaire 2002 Sihirli Fülüt Emanuel Schikaneder La Périchole Henry Meilhac, L.Halevy Kostüm Kostüm Dekor Dekor Operası Operası Operası Operası Operası Operası Operası Operası Operası Ankara Devlet Operası Piedmont Opera Tiyatrosu 15. Uluslararası İstanbul Festivali Operası Ankara Devlet Operası Operası Ankara Devlet Operası Operası Operası Operası İstanbul Kültür ve Sanat Vakfı Topkapı Sarayı Operası Operası Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üni. Devlet K. İzmir Devlet Operası

144 La Bohéme G.Giacosa, L.Illica Kostüm 2003 Prens Igor Alexander Kostüm Borodin 2004 IL Travatore S.Cammarano Kostüm Şen Dul Victor Leon Kostüm (Operet) 2005 Cosi Fan Tutte Lorenzo da Dekor Ponte 2006 Manon Lescaut Marco Praga, Domenico Olivio 2008 Manon Lescaut Marco Praga, Domenico Olivio Kostüm Kostüm Operası Operası Operası Ankara Devlet Operası Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üni. Devlet Konservatuarı Operası İzmir Devlet Operası Türk operaları YIL ESERİN ADI YAZAN KOSTÜM TASARIMI 1973 Köroğlu Selahattin Batu Kostüm 1975 Vav Gogh Orhan Asena Kostüm 1977 Kadının Fendi Kostüm Kadıyı Yendi 1990 II. Mehmet C. Della Valie Kostüm 1997 Midas ın Güngör Dilmen Kostüm Kulakları SAHNELENDİĞİ YER Ankara ve İstanbul Devlet Operası Ankara ve İstanbul Devlet Operası Operası Operası Operası Baleler Klasik baleler YIL ESERİN ADI KOREOGRAFİ KOSTÜM TASARIMI 1967 Sylvia RichardGlasstone Kostüm Pagodalar RichardGlasstone Kostüm Prensi 1968 İlişkiler RichardGlasstone Kostüm SAHNELENDİĞİ YER Ankara Devlet Ankara Devlet Ankara Devlet

145 Güzel ve Canavar John Cranko Kostüm Üç Kız Kardeş Alfred Rodrigues Kostüm Kanlı Düğün Alfred Rodrigues Kostüm 1969 Fındık Kıran Ler Ivanov, Kostüm Richard Classtone 1970 Orpheus Alfred Rodrigues Kostüm Juith Alfred Rodrigues Kostüm 1971 Romeo ve Alfred Rodrigues Kostüm Juliet Les Sylphides Michel Fokine Kostüm Kapandakiler Kenneth Mac Kostüm Millan 1972 Uyuyan Güzel Marius Petipa Kostüm 1973 Çeşme Başı Ninette de Valois Kostüm Klasik Dörtlü Anton Dolin Kostüm Giselle Jean Gralli, Jules Perrot, Anton Dolin Kostüm Köçekçe Alfred Rodrigues Kostüm Sebastian Alfred Rodrigues Kostüm Catulli Alfred Rodrigues Kostüm Carmina Judith Alfred Rodrigues Kostüm 1974 Coppelia L.İvanov, Kostüm E.Cecchetti 1974 Kuğu Gölü M.Petipa, Kostüm L.İvanov 1975 Ray Monda Alfred Rodrigues Kostüm 1976 Don Kişot Revaz Sulukidle Kostüm Carmen Suite Pavlina İvanova Kostüm Petruşka Michel Fokine Kostüm 1977 Walpurgis Riccardo Dusse Kostüm Gecesi Patenciler FrederichAshton Kostüm Ankara Devlet Ankara Devlet Ankara Devlet Ankara Devlet Ankara Devlet Ankara Devlet Ankara Devlet Ankara Devlet Ankara Devlet Ankara Devlet Ankara Devlet Ankara Devlet Ankara Devlet Opera ve Ankara Devlet Ankara Devlet Ankara Devlet Opera ve

146 Walpurgins Gecesi Riccardo Dusse Kostüm Kapandakiler Kennth Mc Kostüm Millan 1978 La Bayadere Tikhomirof Kostüm Vassily Harika Tood Bolender Kostüm Mandarin Anılar Tood Bolender Kostüm Kavak Yeli Tood Bolender Kostüm Blanchin e Tood Bolender Kostüm Armağan Öykü Geyvan Mc Kostüm Millan Paquita Marius Petipa Kostüm Romeo ve Alfred Rodrigues Kostüm Juliet 1979 Giselle Jean Coralli, Kostüm Jules Petrrot, Oytun Turfanda 1981 Don Kişot Petipa Kostüm Oytun Turfanda Kuğu Gölü Pertipa Lev Kostüm İvanov Konçerto Sait Sökmen Kostüm 1985 Kuğu Gölü Peter Van Dyk Kostüm 1987 Dünür Karıları Alfred Rodrigues Kostüm Nerde Badinerie Alfred Rodrigues Kostüm 1987 Kanlı Düğün Alfred Rodrigues Kostüm 1988 Prens Igor M. Fokine Kostüm 1991 Romeo ve Alfred Rodrigues Kostüm Juliet 1994 Hovarda nın Ninette de Valois Kostüm Sonu 1998 Uyuyan Güzel Derek Deane Kostüm 2007 La Bayadere Marius Petipa Kostüm Ankara Devlet Ankara Devlet Ankara Devlet Ankara Devlet Ankara Devlet Ankara Devlet Ankara Devlet

147 Türk baleleri YIL ESERİN ADI KOREOGRAFİ KOSTÜM TASARIMI 1968 Çark Sait Sökmen Kostüm 1973 Pembe Kadın Oytun Turfanda Kostüm Çoğul Duygu Ykal Kostüm 1975 Pembe Kadın Oytun Turfanda Kostüm Güzelleme Oytun Turfanda Kostüm Yoz Döngü Oytun Turfanda Kostüm 1977 Hürrem Sultan Oytun Turfanda Kostüm 1979 Yoz Döngü Oytun Turfanda Kostüm Hürrem Sultan Oytun Turfanda Kostüm 1981 Çark Sait Sökmen Kostüm 1982 İnsan Yalnız Oytun Turfanda Kostüm Bebek Oytun Turfanda Kostüm 1988 İnsanın Oytun Turfanda Kostüm Yükselişi Bebek Oytun Turfanda Kostüm 1989 Bebek Oytun Turfanda Kostüm Yoz Döngü Oytun Turfanda Kostüm 1989 Niçin Oytun Turfanda Kostüm Son Bakış Dilek Evgin Kostüm 1990 Hürrem Aktan Oytun Turfanda Kostüm 1994 Çeşme Başı Ninette de Valois Kostüm Çelişki Sibel Kaspoğlu Kostüm Düşler Nil Berkan Kostüm SAHNELENDİĞİ YER Ankara Devlet Ankara Devlet Ankara Devlet Ankara Devlet Ankara Devlet Ankara Devlet Opera ve Ankara Devlet Mustafa Oğuz, Özgün Yapım Yönetim Mustafa Oğuz, Özgün Yap.Yön. İzmir Devlet İzmir Devlet Mimar Sinan Üni. D.Kon.Turkuaz Dans Grubu İzmir Devlet

148 138 İKİNCİ BÖLÜM 2. OSMAN ŞENGEZER İN ÇALIŞTIĞI OYUNLARDA SAHNE TASARIMI YAKLAŞIMLARI 2.1. Oyunlardaki Sahne Tasarımı Anlayışı Dramatik bir eseri incelerken, bu eserin türüne dikkat etmek gerekmektedir. Oyunun türü sahne ve kostüm tasarımının oluşumu aşamasında büyük önem taşımaktadır. Oyunun komik mi, trajik mi ya da herhangi başka bir tür mü olduğunu belirlemek tasarım sürecinin ilk evrelerindendir. Eserin türüne göre sergilenen tasarım anlayışı, eseri sahne oylumunda daha etkileyici kılmaktadır. Bütün bunları dikkate alarak sanatçının tasarımlarını gruplara ayırarak incelemek gerekmektedir Komedilerdeki Sahne Tasarımı Anlayışı Komedya türünü açıklarken şunları söyleyebiliriz; komik olan, yeni ile eski, içerik ile biçim,amaç ile araç, davranış ile çevre, insanın gerçek doğası ile kendine ilişkin kanısı arasında varolan bağdaşmazlığı yansıtır. Komik olan karakterler, töreler, durumlar, eylemler gülmeye, onaylanmamaya yol açarlar. Komik olanın kaynağı toplumsal yaşamın nesnel çekişmeleridir. 73 Komedinin bu yapısal özelliğinden yola çıkarak, kostüm ve sahne tasarımında komedyanın izdüşümlerini yansıtmak gerekir. Tasarımcı komik öğeleri yaptığı tasarımda kullanmalıdır. in komedilerdeki tasarım anlayışını incelerken bu tür unsurlara eğilmek gerekmektedir. Kırk sekiz yıllık sanat yaşamına sahip olan, tasarım yapmadan önce oyunu detaylı bir biçimde incelemektedir. Bunu yaparken de, tasarımını yaptığı her yapıtın yazarını ve dönemini ayrı ayrı ele alarak oyunu yorumlamaktadır. Şengezer 450 yi aşkın esere imza atmıştır. Bütün bu çalışmalarını gruplar halinde ele aldığımızda farklı yaklaşımlar sergilediğini görmekteyiz. Oyunlar, müzikaller, operalar, baleler vb. türleri çalışırken sanatçının üslubunun farklılaştığını görmek mümkündür. Şengezer ilk dönemlerinde dekor çalışmalarında, ilerleyen yıllarda yapmış olduğu tasarımlarına oranla daha fazla abartıya yer vermiştir, kendini ispatlama kaygısı 73 B.k.z., Aziz ÇALIŞLAR, Tiyatronun ABC si, Simavi Yayınları, İstanbul 1993, s:43

149 139 sanatçıyı böyle bir yoruma itmiştir. Şengezer in komedilere bakış açısını incelerken şunu fark etmekteyiz; Sanatçı komedi türünü çalışırken oyundaki komik öğeleri ayıklayarak, dekor ve kostüm tasarımlarına yansıtmaktadır. Bu tür oyunların dekor tasarımında, gerçekçi bir üsluptan daha ziyade karikatürize etme yoluna gitmiştir. Bu tür oyunların dekorlarında renk seçimine çok dikkat ederek, renklerin psikolojik etkilerini dikkate alıp, parlak ve canlı renkleri tercih etmiştir. Sarı, kırmızı, yeşil, turuncu gibi renklerin her tonunu kullanmıştır. ilk dönem çalışmalarında dekorda kullandığı, dekor elemanlarını daha büyük ölçülerde ve farklı boyutlarda kullanmıştır. Aynı oyunun dekorunda birbirinden farklı uzunluk ve genişliklerde farklı renklerde panolar görmek mümkündür. Tasarımcının farklı yaklaşımlarından biri, dekoru oluştururken kullandığı panoların üzerine dekoru çizmesidir. Resimsel dekor anlayışı güden sanatçı, eğer dekorda bir kapı ya da pencere varsa, bunu tıpkı bir tuvale resim çizer gibi çizip, sahnede bir çizgi film atmosferi oluşturmuştur. Bu yaklaşıma örnek olarak La Promenade nin oyunu Pazar Gezintisi nin dekorunu gösterebiliriz (Bkz. Resim 1). (Resim 1 Pazar Gezintisi ) Şengezer in komedi oyunlarında yaptığı dekorlar arasında karikatürize ederek yaptığı diğer bir dekor da İnsanlığın Lüzumu Yok oyunu için yapmış olduğu dekordur. Daha önceki örnekte olduğu gibi panoların üzerine bir şehri temsil eden binalar çizmiştir. Sanatçı sanat yaşamının ilk yıllarında dekorlarında bu tarz bir yöntemi sıklıkla kullanmıştır. Bu oyunun dekorunda da yine farklı ölçülerde panolar ve panolar arasında farklı aralıklarda geçimler tasarlamıştır (Bkz. Resim 2).

150 140 (Resim 2 İnsanlığın Lüzumu Yok ) Şengezer in komedi dekoru yaparken dikkat ettiği diğer bir unsur da, oyunda kullandığı dekorun sert, sivri köşeleri olmamasıdır. Bu oyunların dekorlarında genellikle yuvarlak platformlar ve karikatürize edilmiş çizgiler kullanmıştır. Komedilerde asimetriye yönelmiş olan Şengezer dekorlarında yarım bırakılmış panolar, diyagonal yerleştirilmiş dekor parçaları, asimetrik kapı ve pencereler kullanmıştır. 50 ye yakın komedinin sahne tasarımını yapan sanatçının bu oyunların her birinde değişik yaklaşımlar sergilediğini fark ederiz. Bu tür oyunları sadece güldürü olarak görmemiştir. Dekorlarında komik öğelerin yanında oyunun dönem özellikleri ve mesajına ilişkin yorumlar da getirmiştir. Bu tarz dekora örnek olarak Elden Ele oyununun dekorunu gösterebilmekteyiz. Şengezer bu oyunda dönemin aristokrat bir ailesinin salonunu tasarlamıştır. Sanatçı yirminci yüzyılın başlarında geçen bu oyunda, dönemi yansıtırken panolarda atmosferi yumuşatması bakımından keskin geçişler kullanmamış, daha çok oval ve yuvarlak formlara yer vermiştir (Bkz. Resim 3). (Resim 3 Elden Ele )

151 141 olgunluk döneminde komediler için yaptığı dekorlarda daha yalın bir yaklaşım sergilemiştir. Bu tür oyunların dekorlarında çok renkli ve asimetrik panolar kullanmıştır. İlk dönem çalışmalarına nazaran daha az dekor elemanı kullanmıştır. bu tür bir dekor çalışmasına örnek olarak 2000 yılında tasarlamış olduğu Nerde Kalmıştık oyununun dekorunu göstermek mümkündür. Şengezer bu dekorunda Antik Yunan dönemini anlatan ve oyunun türüne uygun bir dekor anlayışı sergilemektedir. Sanatçı bu dekorunda yine asimetri ve canlı renklerin kullanıldığı sütunlar kullanmıştır. Şengezer olgunluk dönemi komedya tasarımlarında panoları fazla kullanmamıştır. Bu oyunun dekorunda da, dönem mimarisinin özelliklerini taşıyan, sütunlar ve alınlık kullanmıştır. bu dekor elemanlarının üzerine dönem bezemelerini resmetmiştir (Bkz. Resim 4). (Resim 4 Nerde Kalmıştık ) Tragedyalardaki Sahne Tasarımı Anlayışı Sanat yaşamında 10 tane tragedya için dekor tasarımı yapan, bu tür çalışmalarda döneme daha çok bağlı kalmıştır. Dekorunu yaptığı oyunun mesajını iyi tahlil ederek, bu mesajı renkler ya da dekor elemanlarına yüklediği anlamla sunmuştur. Şengezer tragedyalarda tragedyanın yapısında olan ağırbaşlı, ciddi ve trajik olanı yansıtan koyu renkler kullanmıştır. Kahverengi, gri, siyah ve bakır tonları ağırlıklı olarak kullandığı renkler arasındadır. Duvarlarda, mobilyalarda koyu renkler kullanması oyunların atmosferine uygun düşmektedir. Şengezer 60 lı yıllarda yapmış olduğu Köprüden Görünüş oyununun dekorunda, iç ve dış mekanı bir arada sunmuştur. Bu

152 142 ilk dönem çalışmasında sahnede çok fazla dekor elemanı kullanmıştır. Sanatçı bu dekorda sahne üzerine birkaç farklı yükseklikte platform yerleştirmiş ve dekoru bu platformlar üzerine kurmuştur. Bu oyunun dekorunda daha gerçekçi bir yaklaşım sergileyen sanatçı, panolar kullanarak mekanları oluşturmuştur. Bir merdiven boşluğu ve hemen yanında bir odadan oluşan dekorda kullanılan eşyalar günlük kullanım eşyalarından meydana gelmektedir (Bkz. Resim 5). (Resim 5 Köprüden Görünüş ) Sanat yaşamı boyunca çok fazla tragedya çalışmamış olan Şengezer, tragedyalarda ölüm kalım sahnelerini genellikle arka fonla çözümlemiştir. Örneğin eğer bir intihar sahnesi varsa, bunu seyircinin gözü önünde vermek olanaksız olduğundan, dekor ve ışıkla çözme yoluna gitmiştir. Böyle bir sahnede arka fona çizdiği bir obje ya da desen ışıkla vurgulanarak seyirciye sunulmaktadır. Şengezer in olgunluk döneminde yapmış olduğu tragedya çalışmalarına bakıldığında, sanatçının daha simgesel bir üslup kullanmış olduğu dikkat çekmektedir. Böyle bir çalışmayı Küheylan oyununda görmekteyiz. Oyunun ana karakteri oyunun başında atların gözünü oyar ve oyun bu şekilde başlar. Şengezer, bu sahneyi dekorunda yarattığı ortamla çözümlemiştir. Arkaya ve yanlara yerleştirdiği bakır rengi şeritlerle oyundaki atmosferi yansıtmıştır. Sahnede platform kullanmadan doğrudan sahne tabanına yerleştirdiği dekorunda fazla bir dekor unsuru kullanmamıştır. Sahnenin üç tarafını ve üst kısmını çevreleyen bu dekorda kullanılan orijinal bakır levhalar oyundaki hızı simgelemektedir. Şengezer burada atların koşarken etraflarında oluşan, hızı anlatan çizgileri sembolize etmiştir. Modern bilimin ışınlanma diye adlandırdığı bu kavramı sahneye bu şekilde taşımıştır. Sahnenin önünde seyirciye doğru uzanan bir platform görmekteyiz. Bu platform oyun

153 143 esnasında atların sürüldüğü yeri temsil etmektedir. Sahnede kullanılan at başlarını da bakır levhalardan yapan sanatçı, dekoru destekleyen bir yaklaşım sergilemiştir. Sahne üzerinde sadece iki tane sandalye bulunmaktadır, oyun boyunca oyuncular bu sandalyeleri kullanmaktadırlar (Bkz. Resim 6). (Resim 6 Küheylan ) Töresel tragedyalarda ise daha bilindik bir tarzda dekorunu kurgulamıştır. Eskici Dükkânı adlı oyunda savaştan bir bacağını kaybetmiş olarak geri dönen bir adamın öyküsü anlatılır. Şengezer burada dekorunu oyunun geçtiği dönemin ve yörenin özelliklerine göre tasarlamıştır. Bunu yaparken oyunun atmosferini destekleyen bazı unsurlar kullanmıştır. Yoksulluk ve acıyı yansıtmak amacıyla eskimiş yıpranmış ve koyu renkli bir dekor tasarlamıştır. Şengezer dekorunda panolardan oluşan bir mekan yaratmıştır. Bu mekanda yoksul bir ailenin yaşadığı mahalle ve evlerinin içi yer almakta ve bu ev iki katlı eski bir evdir. Burada sanatçının gerçekçi bir yaklaşım sergilediği dikkat çekmekte (Bkz. Resim 7). (Resim 7 Eskici Dükkânı )

154 Tarihsel Oyunlardaki Sahne Tasarımı Anlayışı sanat yaşamında 15 tane tarihsel oyuna sahne tasarımı yapmıştır. Tasarımcı, tarihsel oyunları çalışmadan önce iyi bir etüt yaptığını vurgulamıştır. Tarihsel belgeleri detaylı bir biçimde taradıktan sonra kafasında oluşan taslağı kâğıda dökmektedir. Şengezer in tarihsel oyunlardaki tasarım anlayışına baktığımızda sahnede dönemi ve mesajı yansıtan dekor unsurları kullandığını görmekteyiz. Sanatçının ilk dönemlerinde yapmış olduğu sahne tasarımlarına örnek olarak Güngör Dilmen in Ben Anadolu adlı oyununa yapmış olduğu dekoru gösterebiliriz. Anadolu da yaşamış olan uygarlıkların kullandıkları eşya ve simgeleri dekoruna yerleştirmiştir. Dekor beş-altı basamaktan oluşan bir platform üzerine yerleştirilmiştir. Bu platform üzerinde toprak rengi bir oba çadırını ve Anadolu topraklarında bulunan dağları simgeleyen büyük bir kumaş asılmıştır. Bu kumaş yukarıdan aşağıya doğru genişlemektedir, bu da bir çadır ve dağ görünümünü çağrıştırmaktadır. Fazla kalabalık ya da büyük bir dekor olmamasına rağmen, oyunun mesajını çok net bir şekilde anlatmaktadır. Şengezer bu dekorun içine Anadolu da yaşayan uygarlıkların kullandıkları günlük kullanım eşyalarını ve bu uygarlıkların simgelerini yerleştirmiştir. Dekorun en üst kısmında, dekorun belkemiğini oluşturan üstünde büyük ölçülerde Eti Uygarlığı nın sembolü olan Güneş Kursu bulunan bir ana direk bulunmaktadır. Bu direğin etrafında ise Bizans İmparatorluğunu simgeleyen bir kılıç ve kalkan, Türk Halkı nı simgeleyen bir davul ve ceviz bir sandık, Osmanlı İmparatorluğu nu simgeleyen büyük bir tuğra vb. dekor elemanları bulunmaktadır. Oyuncu bu dekor elemanlarını kullanarak, canlandırdığı karakterin kim olduğunu seyirciye daha kolay aktarabilmektedir. Dekorda kullanılan bütün bu dekor elemanları kahverenginin hemen hemen bütün tonlarını taşımaktadır. Sanatçı bu renkleri kullanırken Anadolu topraklarının rengini vurgulamak istemiştir. Şengezer tarihsel bulgulara kendi yorumunu katarak dekorunun içine bu objeleri sindirmiştir (Bkz. Resim 8).

155 145 (Resim 8 Ben Anadolu ) Şengezer tarihsel oyunların sahne tasarımını yaparken gerçekçi bir yaklaşım sergilemektedir. Tarihsel bulgulara dayanan bu gerçekleri kendi imgelem dünyasında şekillendirip, kendi yorumunu katarak dekorlarını tasarlamıştır. Sahne bir savaş sahnesi ise, bir çadır veya dikenli telle göstermiştir. Oyunun yerli ya da yabancı olması tarihsel dokuyu belirtmekte önemli bir unsurdur. Eğer bir Shakespeare oyununa dekor yapacaksanız, o dönemi yansıtmak oyunu desteklemek bakımından önemlidir. Dönemi birebir yansıtmak şart değildir. Dönem özelliklerinden yola çıkarak oyunu yeniden yorumlayıp çağdaş seyircinin karşısına çıkarmak amaçlanmalıdır. 15. yüzyılda yazılmış bir oyunu günümüze doğru bir görsel atmosferle taşımak çok önemlidir. Dönemin yanı sıra oyunun konu aldığı ülkeyi de araştırmak ve dekora yansıtmak gerekir. Şengezer, tarihsel oyunların dekorlarında eğer konu trajik ise renklerde bunu yansıtmıştır. Koyu renkleri kullanan tasarımcı, tarihsel unsurları, realist bir yaklaşımla aktarmıştır. Şengezer in olgunluk döneminde yapmış olduğu bu çalışmalarına bir örnek de Nezihe Araz ın Kuvayı Milliye Kadınları oyunudur. Sanatçı oyunda Kurtuluş Savaşı nda şehit ya da gazi olan kadınların yaşadıkları dönemi ve yöreyi ele almıştır. Anadolu topraklarında cereyan eden Kurtuluş Savaşı nı, yine Anadolu topraklarının belli başlı bölgesel özellikleriyle ele alarak anlatan Şengezer, dekoruna kendi yorumunu katarak dekora zenginlik katmıştır. Tarihsel dokunun yanı sıra yörenin simgelerini sahneye taşımıştır. Bu oyunda sahneye dönemin kadınlarının giydiği basma kumaştan, perdeler asarak tarihi aktarabilmiştir. Sahnede sağ tarafta kullandığı çeşme ile Anadolu köylerini ve bu köylerde yaşayan kadınları, sahnenin önünde seyirciye yakın olan bölgede kullandığı,

156 146 üzerinde bir daktilonun bulunduğu bir masa ve sandalye ile şehirli kadınları anlatmıştır. Şengezer bu dekorunda ayrıca sahne üzerinde farklı noktalarda rampalar kullanarak Anadolu nun dağlarını, tepelerini anlatmıştır. Sanatçının olgunluk döneminde yapmış olduğu bu dekorunda, simgeci bir anlatıma yer verdiğini görmek mümkündür (Bkz. Resim 9). (Resim 9 Kuvayı Milliye Kadınları ) Çocuk Oyunlarındaki Sahne Tasarımı Anlayışı Çocuk oyunları dekor ve kostüm tasarımı bakımından çalışması zevkli, bir o kadar da zor bir türdür. Tasarımı yapılan oyunun kaç yaş arası çocuklar için olduğunu bilmek çok önemlidir. Farklı yaş aralıklarında olan çocukların algıları ve dünyaya bakış açıları da farklıdır. Buna dikkat etmek gerekir. Çocukların imgelem gücüne inebilmek, onlar gibi düşünebilmek çok önemlidir. Renk seçimi, malzeme seçimi ve gerçek ile hayal dünyası arasındaki çizgiyi iyi yakalamak önemli bir unsurdur. Yaptığınız dekor, çocukların zihninde yarattığı çocuksu hayali irdelemelidir. Bütün bu önemli konuları çözümledikten sonra dekoru realize etmek daha kolaydır. Belli bir bilgi birikimi ve deneyimle bu tasarımı yapmak, sanatçı için inanılmaz bir keyiftir. Böyle bir birikime sahip olan sanat yaşamı boyunca 10 tane çocuk oyununda sahne tasarımı gerçekleştirmiştir. yüzlerce dekor ve kostüm tasarımına imza atmış usta bir sanatçıdır. Bu birikimin vermiş olduğu deneyimle hangi oyunda neler yapılmalıdır bunu çok iyi tahlil etmektedir. Şengezer çalışmalarındaki bu dikkatli araştırma özelliğini çocuk oyunlarında da sergilemiştir. Sanatçı bu tür oyunlarda detayla süslemeden, dekor

157 147 parçalarını daha azaltarak, doğrudan konuyu anlatma yoluna gitmiştir. Şengezer in çocuk oyunlarına yapmış olduğu tasarımları ele aldığımızda şunu görmekteyiz; Şengezer çok renkli, rüya gibi mekânlar kurgulamıştır. yaratıcı kişiliğini çocuk oyunlarında da sergilemiştir. Sanatçı çocuk oyunlarında çok fazla renk kullanmıştır, sarılar, kırmızılar, maviler kullanmıştır. Dekor tasarımlarında, anlatılan öykünün mesajını görmekteyiz. Eğer oyun kitaplarla ilgili bir ders veriyorsa, dekorda kitabı çağrıştıran bir yapı kullanmıştır. Dekorun arkasındaki panoları bir kitabın sayfaları gibi dizerek öykünün ana temasını dekoruna sindirmiştir. Oyun zenginlikten ya da fakirlikten bahsediyorsa, yine dekorda bu her iki unsuru fark etmek mümkündür. Zenginliği anlatan tarafta dekor alabildiğine göz alıcı olup, fakirliğin anlatıldığı tarafta ki dekor daha sade daha soluk renklerle yansıtılmıştır. çocukların hayal dünyasına inebilen bir sanatçıdır yılında, Şengezer in ilk dönemlerinde dekor tasarımını yapmış olduğu Prensle Büyücü adlı çocuk oyununda, renkli ve büyük panolardan oluşan detaylı bir dekor görmekteyiz. Sanatçı bu dekorunda gerçekçi bir yaklaşım sergilemiştir. Sahnede bir saray oluşturan Şengezer, büyük ve süslü bir taht, oval bir kapı gibi dekor unsurlarına yer vermiştir. Sanatçı bu dekorunda çocukların hayal ettiği bir saray oluşturmuştur (Bkz. Resim 10). (Resim 10 Prensle Büyücü ) 1967 yılında yaptığı bir diğer çocuk oyunu olan Zenginin Maceraları, sanatçının başarılı çalışmalarından biridir. Bu oyunun dekorunda sanatçı karikatürize bir üslup kullanarak sahneyi yalın ama çok anlam ifade eden bir dekorla dizayn etmiştir. Dekorunda farklı açılarla yerleştirilmiş, üzerine çizimler yapılmış panolar kullanmıştır.

158 148 bu panoların üzerinde bir apartman bir fidanlık ve bir sokak görüntüsü resmetmiştir. Bu çalışmada sanatçının simgesel öğeler kullandığı görülmektedir (Bkz. Resim 11). Bu tarz bir diğer çalışması ise 1978 yılında yapmış olduğu Bizim Masallarımız adlı çocuk oyununun dekorudur. Şengezer bu dekorda yine karikatürize bir anlayış kullanmıştır. Sahnenin gerisinde üzerine şehir, dağ ve orman manzarası çizdiği panolar kullanmıştır. sanatçının tasarlamış olduğu bu her iki dekorda da sade ve abartısız bir dekor üslubu görülmektedir (Bkz. Resim 12). (Resim 11 Zenginin Maceraları ) (Resim 12 Bizim Masallarımız ) 1981 yılında Hayal Oyunları adlı çocuk oyununun dekorunda önceki tasarımlarına benzer bir üslup kullanmıştır. Bu oyunda sahnede kuklalar kullanıldığı için büyük bir kukla evi yapmıştır. Kukla evinin etrafında siyah ve kırmızı kareler kullanarak panonun yüzeyine hareketlilik getirmiştir. Kukla evinin içinde ise çok renkli bir biçimde boyanmış bir sirk çadırının dış yüzeyinin bulunduğu bir pano bulunmaktadır (Bkz. Resim 13).

159 149 (Resim 13 Hayal Oyunları ) in olgunluk döneminde yapmış olduğu çocuk oyunu dekorlarına gösterebilecek bir örnek olan Androcles ile Aslan oyunu, sanatçının farklı bir tasarım anlayışı güttüğünü göstermektedir. Şengezer bu oyunda dekoru ağırlıklı olarak kostümlere yüklemiştir. Oyunda aşılması gereken, ama çocukların bir türlü aşamadığı bir duvar anlatılmaktadır. Şengezer bu duvarı oyuncuların giymiş olduğu büyük pançolara çizmiştir. Duvar sahnesi geldiğinde oyuncular kollarını açarak büyük bir duvarın oluşmasını sağlamıştır. Şengezer in olgunluk döneminde yapmış olduğu bu dekorda, sanatçının daha minimalize bir dekor tasarımı anlayışı güttüğü fark edilmektedir (Bkz. Resim 14). (Resim 14 Androcles ile Aslan ) in sanat yaşamı süresinde yaptığı son çocuk oyunu da Görünmez Dostlar dır. Bu oyunda Şengezer gerçekçi bir yaklaşım sergileyerek, sahnede bir evin oturma odasını olduğu gibi kullanmıştır. Sahnede mutfak rafları, masa,

160 150 sandalye, koltuklar, yastıklar vb. aksesuarlara yer vermiştir. Şengezer bu tür bir dekorla oyunu izleyen çocuklara, kendi evlerindeymiş gibi hissetmelerini sağlamıştır (Bkz. Resim 15). (Resim 15 Görünmez Dostlar ) Çağdaş Oyunlardaki Sahne Tasarımı Anlayışı 20. yüzyılın başlarında dünyada ve ülkemizde oyun yazarları klasik oyun türlerinin aksine toplumsal olaylara ve gelişime duyarlı oyunlar yazmaya başlamışlardır. Bu tür oyunlar artık tiyatro tarihinde çağdaş oyunlar olarak bilinmektedir. Çağdaş oyunlar dünyadaki hızlı değişimi ve insanın bu dünya içinde, kendine toplumda bir yer edinme savaşımını ve bunu yaparken girmiş olduğu psikolojik durumu ele alırlar. Daha çok sorgulama, irdeleme ve düşünmeye yönelik bu oyunlarda yazarlar anlatıyı güçlendirecek simgelere de yer vermişlerdir. Bu oyunlarda I.ve II. Dünya Savaşları, makineleşen bir toplum yapısı, kitlelerin imhası, ekonomik savaşım, bireysel iç çatışmalar vb. birçok olay konu edilmektedir. Bu oyunların öncüleri avangard akımlar olmuştur. Dışavurumcu, Gerçeküstücü, Fütürist vb. akımlar bu oyunlarda etkili olmuştur. 74 Çağdaş oyunları birçok türde görmek mümkündür; Epik, absürd, varoluşçu, kıyıcı, vahşet tiyatrosu gibi farklı tarzlarda karşımıza çıkmaktadır. Çağdaş oyunlardaki bu çeşitlilik, oyunun dekor ve kostüm tasarımında da bir çeşitlilik gerektirmektedir. Çağdaş oyunların dekorunu yaparken oyunun türüne mutlaka dikkat edilmelidir. Epik 74 B.k.z, Sevda ŞENER, Dünden Bugüne Tiyatro Düşüncesi, T.C.Anadolu Üniversitesi Yayınları, Eskişehir 1991, s:.275.

161 151 mi, absürd mü bunları iyi tahlil etmek gerekir. Bu oyunların hepsi birbirinden farklı dekor anlayışları gerektirir. Sahne tasarımı yaparken tasarlanan oyun eğer epik ise, tasarımcı her epizodu kendi içinde ayrı ayrı yorumlamalıdır. Epik oyunun dekorunda tümevarım yöntemi ile dekor tasarlamak her parçanın birbiriyle ilişkisini sağlamakta kolaylık verir. Bir sahne tasarımcısı epik bir oyunda sahneye gereksiz olan hiçbir parçayı yerleştirmemelidir. Eğer sahnede bulunan bir dekor unsuru işlevsel değilse, o dekor parçası sahnede hiçbir şey ifade etmemektedir. 75 Bütün bu özelliklerden yola çıkarak in çağdaş oyunlardaki sahne yorumunu incelediğimizde, fark ettiğimiz bir konu var ki; simgeci bir yaklaşım sergilemiştir. Oyunun mesajını dekorunda yansıtmayı çok iyi başaran Şengezer, dekorunu tasarlarken oyunun alt metin çalışmasını yaptığını ve dramaturgi masası ile birlikte çalıştığını vurgulamıştır. Dekorlarında oyunun mesajını seyirciye aktaracak simgelere yönelmiştir. sanat yaşamının ilk yıllarında çağdaş oyunlara örnek teşkil edebilecek bir oyun olan Durand Bulvarı nın dekor tasarımını yapmıştır, bu oyunda Şengezer iki katlı bir dekor oluşturmuştur. Üst kat burjuva sınıfını, alt kat işçi sınıfını simgelemektedir. Sanatçı dekorda büyük panolar ve bu panoların üzerine farklı mekan resimleri tasarlamıştır. Bu mekanlar; bir fabrika, bir gecekondu mahallesi, bir gemi limanı, bir çöplük gibi yerlerden oluşmakta.bu mekanlarda sanatçı kapitalist toplumun yaşamını yansıtmıştır. Gerçeküstü bir üslubu olan bu oyunda dekor, sanayileşmenin getirdiklerini gözler önüne sermektedir (Bkz. Resim 16). (Resim 16 Durand Bulvarı 1968) 75 B.k.z, Bertolt BRECHT, Oyun Sanatı ve Dekor, Cem Yayınevi, İstanbul 1994, s: 75.

162 152 Çağdaş oyunlar arasında psikolojik oyunlar da yer alır. Şengezer Psiko - gerçekçi oyunları yorumlarken mesajı dikkatlice incelediğini vurgular. Bu tür oyunlara örnek olarak Tenesse Williams ın Arzu Tramvayı nı gösterebiliriz yılında, bir diğer çağdaş oyun olan, bu oyunun dekor tasarımını yapmıştır. Şengezer bu tasarımda simgelerin kullanıldığı ama daha gerçekçi bir dekor tasarlamıştır. Dekorunda pek iyi bir durumda olmayan, bakımsız, kırık dökük bir iç mekan kurgulamıştır. Bu mekanda kullandığı bu harabe görüntü aslında oyun kişilerinin ruh halini yansıtmaktadır. Amerikan toplumunun psikolojik yapısını, cinsel yaşantısını anlatan bu oyunda Şengezer, bir oturma odası ve bu oda içinde küçük eski bir mutfak ve yanda eski bir yatak odası tasarlamıştır. Dekorun mobilya ve aksesuarları dönemi ve oyunun geçtiği ülkeyi yansıtırken, kırık dökük görüntüsü ise atmosferi yansıtmaktadır. Bu iç mekanın betonarme bir apartman katı olduğunu, sanatçının kullandığı dekor malzemelerinden kolayca anlamak mümkündür. Sıvası dökülmüş kiremitlerin alttan çıktığı bir duvar görüntüsü oluşturan panolar kullanılmıştır. Evin dış dünyaya açılan kısmı olan pencereleri ise kırık, eski panjurlarla simgelenmiştir. Dekorun renkleri gri, kahverengi gibi koyu renklerden oluşmaktadır. Şengezer bu dekorunda yine anlatıyı güçlendirmiştir (Bkz. Resim 17). Şengezer, çağdaş oyunlarda mekan kurgularken esas olanın yorumlama olduğunu ve bunu yapabilmek için oyunu detaylı bir biçimde incelemek gerektiğini savunmaktadır. Tiyatro, opera, veya bale dekoratörünün İlk uğraşacağı, ilk adımlarını belirleyip, ilk kotaracağı konu, yorum ve yorumlama konusudur. Yorumlama oyun, libretto, konu, sinopsis, metin, müzik gibi her tür tekst in öz biçim, teknik açılardan özelliklerini incelemekle başlar. Bu özellikler, yapısı, dili, tarihselliği veya güncelliği, yazıldığı yıllar, o yılların yazara, besteciye politik veya kültürel, sosyal etkileri vb. gibi önemli etkenleri kapsar. Bu kapsamların göz önünde tutulduğu yoğun bir hesaplaşmanın son aşamasında elde edilebilir. Dekoratör kültürünü, bilgisini, geçmişteki deneyimlerini çağdaş sanat akımlarıyla, politik görüşleriyle, sosyal oluşumunu katarak içine atladığı hesaplaşmanın

163 153 sonucunda yapacağı tasarıma yeni bir yorum ve de yeni bir bakış açısı getirebilir. 76 (Resim 17 Arzu Tramvayı ) Şengezer in olgunluk dönemi çalışmalarında epik oyun tasarımlarından birini incelediğimiz zaman, dekorun çok yalın aynı zaman da çok vurgulayıcı olduğunu fark etmekteyiz. Bu oyunlardan birine örnek olarak Şengezer Jan Dark Davası oyununda yerde kırılmış bir haç kullanarak dönemin, engizisyon mahkemelerini çağrıştıran yargı sistemini yansıtmıştır. Oyunun dekorunda sahne alabildiğine yalındır. Dekor her epizoda bazı parçalar eklenerek değiştirilmektedir. Şengezer kullandığı renkler ve dekor parçalarıyla oyundaki yabancılaşmayı seyirciye iletebilmiştir. Bu dekorda Şengezer kahverenginin birçok tonunu kullanarak oyundaki karamsar atmosferi yansıtmak istemiştir. Kullandığı dekor parçalarının bütünü bu rengin faklı tonlarından oluşan, platformlar, küçük panolar ve ahşap çitlerden ibarettir. Sahne değişimlerini sahne üzerinde oyun boyunca kurulu olan haçın üzerine dekor elemanları ekleyerek gerçekleştirmiştir. Örneğin sahnenin birinde yargı anlatılıyorsa mevcut dekora zincirler eklemiştir (Bkz. resim 18). 76, Bence Dekor ve Kostüm, İstanbul 1999

164 154 (Resim 18 Jan Dark Davası ) çağdaş oyunlarda dekoru kotarmanın yolunun, mesajı doğru olarak aktarmak olduğunu belirtmiştir.(bkz. Artı Bir,Beni Yabancılar Keşfetti,Ekim 2006, İstanbul) Jan Dark Davası gibi bu tarz oyunlarda sahneyi çok doldurmayan, belli simgeler içeren dekorlar kurgulamıştır. Oyunun ana fikrini yansıtacak dekor elemanları kullanarak, oyunun atmosferini etkilemiştir. 2.1 Müzikallerdeki Sahne Tasarımı Anlayışı Müzikal, operaya benzeyen bir tür olarak yazılmış metnin müzik eşliğinde seslendirilmesidir. Sözlü tiyatro ile operanın bazı özelliklerini içinde barındıran müzikli bir oyun türüdür. Müzikalde dramatik eylem, sözlü oyundaki gibi gelişmiş, operadaki gibi yüceltilmiş hareketlerin yerine, gerçekçi hareketlere yer verir. Müzikallerde söylenen aryalar operadaki kadar önemlidir, fakat operalarda görmediğimiz karakter ve konu derinliğini bu türde görmek mümkündür. 77 Müzikaller ülkemizde 60 lı yılların sonlarına doğru daha yoğun olarak kendini göstermeye başlamıştır. Birçok Türk yazarımız da müzikal metni yazmıştır. Müzikaller kalabalık kadrolu bir sahne sanatı türü olduğundan, dekoru da görkemli ve büyük olmaktadır. Yurtdışında müzikal gösterileri için milyonlarca dolar harcanmaktadır. Devasa sahneler, hareketli platformlar, asansörlü, kayan ve dönen sahneler vb. birçok teknik kullanılmaktadır. Bu durum ülkemizde henüz böyle değildir. Müzikallere dekor tasarlarken mekanı olabildiğince geniş bırakmak ve dekoru sahne gerisinde kurgulamak gerekir. Sahnedeki 77 B.k.z. Özdemir Nutku, Gösterim Terimleri Sözlüğü, İnkılap Yayınevi, İstanbul 1998

165 155 oyuncuların mizanseni kolaylaştıracak biçimde dekor elemanları yerleştirilmelidir. Çünkü müzikaller aynı zamanda danslı gösteriler olduğu için dansçılara rahatça hareket edecekleri boş alan bırakılmalıdır. Müzikaller için sahne tasarımı yapan, opera deneyiminden dolayı, müzikallerde de başarılı olmuştur. Şengezer müzikallerde tiyatral yanın daha ağır olduğunu, bu nedenle müzikal dekorunun, opera ve bale dekorundan farklı olması gerektiğini de vurgulamaktadır.(mayıs 2008, İle Yapılan Telefon Görüşmesi). Sanatçı bu tür dekorlarda sahnede masa, sandalye gibi mobilyalara yer vererek dekoru tiyatral anlatıya benzer bir üslupla yorumlamıştır. Şengezer in müzikal için yaptığı dekor tasarımlarında, müzikalin mesajının altını çizen dekor parçaları görmekteyiz. Sahneyi dekor elemanlarıyla doldurmadan arka plandaki panolarla sahneye hareketlilik kazandırmıştır. Şengezer ya birbiri ardına dizilen aralıklı panolar kullanmış ya da büyük platformlar üzerine perdeler indirerek dekor tasarlamıştır. Şengezer ayrıca müzikallerde bazı dekor unsurlarını opera ve balenin tersine, sahnenin seyirciye daha yakın bölümünde de kullanmaktadır. Sanatçının bu tür dekor çalışmalarının birçok örneğini görmek mümkündür. Bu dekorlarına örnek teşkil edebilecek bir çalışması Uy Balon Dünya müzikalinin dekor yorumudur. Osman Şengezer in sanat yaşamının ilk dönemlerinde dekor tasarımını yapmış olduğu bu müzikalde sanatçı, sahnede dekor elemanı kullanmadan büyük panolarla dekoru çözümlemiştir. Bu dekorda Şengezer, sahne arkasına yerleştirdiği panoların üzerine ağaçlık bir manzara resmetmiştir. Burada sanatçı simgesel ve yalın bir dekor tasarlamıştır (Bkz. Resim 19). (Resim 19 Uy Balon Dünya )

166 156 in 80 li yıllarda dekor tasarımını yaptığı diğer bir müzikal de Fantastik tir. Bu müzikalde sanatçı sahne üzerine yerleştirdiği film şeridine benzeyen panolara mavi ve beyaz ışık düşürerek dekora farklı bir görünüm kazandırmıştır. Dekora baktığımızda bu film şeritlerini önlerde de kullandığını, arkanın devamı şeklinde dekora yaydığını görüyoruz.. Bu film şeridi panoların solunda orkestra, ortasında da üç farklı yükseltide platforma yer vermiştir. Bu dekorda sanatçı simgesel bir anlatıma yer vermiştir (Bkz. resim 20). (Resim 20 Fantastik ) in olgunluk dönemi müzikal tasarımlarından biri de Tatlı Charity müzikalidir. Müzikalinin sahnesine baktığımızda sahne üzerinin boş olduğunu ve geride sahneye hareketlilik katan büyük panolar bulunduğunu görmekteyiz. Yirmi dört tablodan oluşan bu müzikalde sanatçı bütün teknik olanakları kullanmıştır. Bu müzikalde her sahne değişimini seyircinin gözü önünde blac-out yapmadan gerçekleştiren sanatçı, sofitayı, yan frizleri kullanmıştır. Sahnede prizma panolar kullanarak sahne değişimini kolaylaştırmıştır. Ayrıca panoların çoğunu yukardan indirerek ya da dönen sahne düzeni vasıtasıyla sağlamıştır. Şengezer müzikallerde arka panoların üzerine ışık düşürerek farklı bir tasarım yoluna da gitmiştir. Zamanla bilgi birikimi ve deneyimin artmasının yanı sıra teknik olanakların da ilerlemesi sanatçının dekor tasarımlarına farklı boyutlar getirmiştir. Bu müzikalde sanatçının modern teknikler kullanarak dekorunu kurgulaması, Şengezer in olgunluk dönemi çalışmalarında, ilk dönem çalışmalarına nispeten daha kapsamlı tasarımlar yaptığını göstermektedir (Bkz. Resim 21).

167 157 (Resim 21 Tatlı Charity ) in 2000 yılının başlarında, iyi bilinen Türk müzikallerinden biri olan Keşanlı Ali Destanı için kurgulamış olduğu dekor tasarımında, gerçekçi bir üslup gözettiği dikkat çekmektedir. Şengezer bu dekorda daha tiyatral bir yaklaşım sergilemiştir. Müzikalin geçtiği gecekondu mahallesini, olduğu gibi sahneye yansıtmıştır. Sahne değişiminin çok olmadığı bu müzikalde dekor elemanlarına da yer vermiştir. Sahnede evler, bakkal, kahvehane gibi farklı yaşam mekanları kurgulamıştır, bu mekanlarda, o mekanda kullanılan eşya ve aksesuarlara yer vermiştir. Kahvehaneye masa-tabure, bakkala satılan ürünlerin bir kısmından örnekler, evlere saksı-çamaşır ipi gibi aksesuarlar eklemiştir. Dekorunu taş ve toprak renklerinde boyamıştır. Dekorda uyguladığı eskitme yöntemi mekana kullanılmışlık izlenimi vermektedir (Bkz. Resim 22). (Resim 22 Keşanlı Ali Destanı )

168 Operalardaki Sahne Tasarımı Anlayışı Klasik Operalardaki Sahne Tasarımı Anlayışı Ülkemizde operanın tarihi sanıldığın aksine oldukça eskidir. Opera 17. yüzyılda İtalya da ortaya çıkmış olmasına rağmen hemen hemen aynı dönemlerde Türkiye de de kendini duyurmaya başlamıştır. Osmanlı Padişahları saraylarında küçük korolar kurarak operanın ilk tohumlarını atmışlardır. 78 Operalar ülkemizdeki besteciler tarafından yapılmaya başlandıktan sonra daha hızlı bir gelişim süreci içersine girmişlerdir. Operalarda belli bir sahne düzeni vardır, yi aşkın kişinin bulunduğu korosu ile büyük bir prodüksiyondur. Bu kadar insanı aynı sahneye düzenli bir biçimde yerleştirmek önemli bir konudur. Opera dekorlarında bu kalabalık kadronun sahneye giriş ve çıkışlarını kolaylaştırmak için çok fazla sayıda açıklık bırakılmalıdır. Opera dekorları büyük ölçülerde olduğu için teknik anlamda da bazı zorluklarla karşılaşılabilir. Dekorun taşınması, monte edilmesi, sahneye sığdırılması bazı teknik bilgi ve deneyimi gerektirir. Bu anlamda engin deneyime sahip olan usta sanatçı başarılı opera dekorlarında adından sıkça söz ettirmektedir. Şengezer bütün tasarımlarında olduğu gibi, opera dekoru yapmadan önce opera metnini detaylı bir biçimde irdelemektedir. Metnin konusu, mesajı, konunun geçtiği tarih, konunun bahsettiği ülke veya toplum, o toplumun siyasal ve toplumsal yapısı gibi önemli konuları araştırdığını vurgulamaktadır. Şengezer opera dekorlarında en çok Barok üslubunu kullanmıştır. 17. yüzyıl sanatı olan barok tamda operanın doğduğu döneme denk gelmektedir. Barok dönem süslemeleri, gösterişli barok mimarisi sanatçının esin kaynağı olmuştur. Şengezer bütün bu ön araştırma çalışmalarından sonra taslaklarını oluşturmaktadır. Operalarda, eserinin klasik mi, çağdaş mı, veya Türk mü olduğunu ayırt etmek önemli bir unsurdur. Şengezer Klasik operalarda eserin geçtiği yüzyılın izlerini yansıtmaya özen göstermektedir. Opera dekorlarında çok büyük ölçülerde dekor elemanları kullanan Şengezer, opera binasının teknik çizimlerine bağlı kalarak çalıştığından dolayı, dekoru sahneye yerleştirme konusunda zorlanmamaktadır. Sahnenin sahip olduğu teknik olanaklardan yaralanan sanatçı, dekorların hızlı değişimi için sofitayı sıklıkla kullanmaktadır. Devasa ölçülerdeki panoları kısacık sürelerde 78 B.k.z, 2Mayıs2008

169 159 değiştirmekte gösterdiği hüneri taktire değerdir. Büyük panoları yukardan, sofitadan indirerek hızlı değişim olanağı sağlamaktadır. Sahnedeki koro için mutlaka dekorunda uygun ve eserin mesajını destekleyecek konumlar tasarlamaktadır. Dekorlarını sahnenin gerisinden öne doğru diyagonal olarak yerleştirmesi sahneye perspektif sağladığı için, sahne derinliğini arttırmaktadır. in 1972 yılında dekor tasarımını yapmış olduğu klasik operalardan biri Figaro nun Düğünü operasıdır. Şengezer bu dekorda Barok üslubu ile tasarım yapmıştır. Dekorda sahne gerisinde büyük panolar bulunmaktadır. Bu panoların üzeri Barok dönemi bezemekleri ile detaylı bir biçimde boyanmıştır. Dönemin duvar kağıdı desenlerini, yağlı boya tablolarını ve kıvrımlı demirlerini dekorda görmek mümkündür. Dekor elemanı olarak fazla bir parça bulunmamaktadır, birkaç sehpa ve koltuk kullanılmıştır. Sanatçının bu ilk dönem dekor tasarımında abartı ve gösteriş çok belirgindir (Bkz. Resim 23). (Resim 23 Figaro nun Düğünü ) Çok perdeli ve çok tablolu opera eserleri tasarımcının işini hem arttırmakta, hem de zorlaştırmaktadır. Tablolar arası geçimi seyircinin gözü önünde kısa bir sürede gerçekleştirmek, sahne tasarımcısının, sanatsal yetilerini zorlamasını gerektirir. Tiyatro dekorundan çok daha karmaşık ve çeşitli olan opera dekoru, seyirciyi sıkılmadan esere konsantre etmeyi de başarmalıdır. Şengezer perde ilk açıldığında seyircinin gördüğü şeyin dekor olduğunu ve seyircinin aklında bir şeyler oluşturduğunu belirtmiştir. Bu yüzden dekorun tasarımının çok önemli olması şaşırtıcı değildir. Şengezer opera eserinde döneme ve renklere çok dikkat ederek yorum yapmaktadır. Şengezer 80 li yılların başında Holfman ın Öyküleri operasının dekorunda üçten fazla dekor değişimi gerçekleştirmiştir. Şengezer yine bu operada da görkemli bir dekor

170 160 tasarlamıştır. Dekorda üç katlı yüksek balkonlardan oluşan localar kullanmıştır. Bu localar sonraki tabloda, üzerinde çatıyı simgeleyen bir dekor elemanının bulunduğu kahverengi panolarla yer değiştirmektedir. Sanatçı bu dekorda da yine Barok Sanatı nı kullanmıştır (Bkz. Resim 24-25). (Resim 24 Holfman ın Öyküleri ) (Resim 25 Holfman ın Öyküleri ) 90 lı yılların başında II. Mehmet Operasının dekor tasarımını gerçekleştirmiştir. Şengezer bu dekorunda ilk defa kullanılan içi içe dönen iki sahne kurgulamıştır. Eserin konusu, Türkler ve Venedikliler arasında geçen bir savaş esnasında vuku bulan bir aşk öyküsünü anlatır. Şengezer dekorunda hem Osmanlı hem Avrupa motifleri kullanmıştır. Dekorun ortasında yer alan iç içe geçmiş olan basamaklı dönebilen sahne, mekan değişimlerinde kolaylık sağlamıştır. Her iki tarafa da hareket edebilen bu döner sahne, Venedik ve Osmanlı motifleriyle bezenmiştir. Dekorun bir tarafı Osmanlı, diğer tarafı ise Avrupa tarzıdır. Bu dekorun yanlarında da, dönemin mimari bezemeleriyle kaplı frizler bulunmaktadır. Eser İstanbul da geçtiğinde dekor Topkapı Sarayı nın Arz Odası na dönüştürülmektedir. Bu mekanda tezhip vb. Osmanlı

171 161 bezenme sanatı kullanılmıştır. Şengezer bu dekorunda simgeci bir yaklaşım sergilemektedir. Sanatçı dekorunda kullandığı renklerle Türk Milleti ni simgelemiştir. Avrupa ya ilk defa Türkler tarafından götürülen turkuvaz ve çini mavisi dekorun ana renklerini oluşturmaktadır. bu dekorda bir Türk olmanın vermiş olduğu alt yapıyla, dekorunda doğru motif ve vurguları kullanmıştır (Bkz. Resim 26-27). (Resim 26 II. Mehmet ) (Resim 27 II. Mehmet ) Şengezer in yine 90 lı yıllarda yapmış olduğu bir diğer dekor da Turandot operasının dekorudur. Bu dekor için bir opera dergisinde John Christiansen şöyle yazmıştır; Turandot soğuk, acımasız ve gaddar prenses olmasına rağmen, sahne ikiyüzlülük ve kudretin rengi olan leylakla dekore edilmiştir. Ama

172 162 Turandot un ruha erdiğinde her şey barışın rengine dönüşmektedir. Mesajın anlaşılması zor değildir ve mesaj günümüz Türkiye si için önemlidir. 79 in bu çalışması, opera tasarımlarına iyi bir örnek teşkil etmektedir. Eserin geçtiği ülkenin mimari özellikleri ve yöresel motiflerini dekorda çok net bir şekilde görmek mümkündür. Dekorda kullandığı panolar ve dekor elemanları, eserin geçtiği ülkenin yöresel özeliklerini taşımaktadır.eser bir Çin prensesinin aşk öyküsünü ele almaktadır. Sanatçı Uzakdoğu motiflerini bütün dekoruna başarılı bir biçimde sindirmiştir. Sahnenin merkezinde basamaklardan oluşan, iç ve dış bükey bir platform bulunmaktadır. Dekor bu platform üzerine kurulmuştur. Bu platform sahne gerisine doğru daraldığı için, sahneye bir perspektif sağlayarak sahneyi derinleştirmiştir. Sahne değişimlerinde arkada farklı mekanları anlatan panolar ve dekor elemanları bulunmaktadır. Dekorda ağırlıklı olarak eserin katı atmosferinin sembolü olarak mor ve lila tonları kullanılmıştır. Bezemelerde siyah ve altın varak kullanılmıştır. Eserin sonunda ise dekor ve kostümler barışın simgesi olan beyaza bürünmektedir (Bkz. Resim 28). (Resim 28 Turandot ) in olgunluk dönemine denk gelen 2000 li yılların başında sanatçının dekor tasarımını yapmış olduğu bir diğer eser de, Monan Lescoit dir. Şengezer bu eserin dekorunda simgeci bir üslup kullanarak, dönemi yansıtan bir dekor tasarlamıştır. Dekorun en gerisinde üzerinde oyuncuların kader çizgilerini simgeleyen, üzerinde çizgiler bulunan panolar kullanmıştır. Bu panoların hemen önünde, Barok tarzı 79 John CHRİSTİANSEN, Opera As Political Weapon, Opera, Italya 1994

173 163 bezemeleri olan panolardan oluşan büyük bir salon bulunmaktadır. Salonda dönem mimarisine uygun olarak yüksek duvarlar ve yüksek pencereler tasarlanmıştır. Bu iç mekanda çok fazla mobilya kullanılmamıştır. Açık renklerin kullanıldığı dekorda ağırlıklı olarak krem ve bej tonları göze çarpmaktadır. Dekor değişimi olarak bir dış mekana geçiş vardır. Bu değişimde yine aynı panoların önüne, sahnenin sağında ve solunda yer alan iki katlı evler kullanılmıştır. Bu evlerin gerisinde ise bir cadde bulunmaktadır. Caddeye birkaç basamaktan oluşan bir platforma çıkılarak ulaşılmaktadır. Şengezer bu caddede gerçek bir atın çektiği bir fayton kullanmıştır (Bkz. Resim 29-30). Sanatçının bu olgunluk dönemi çalışmasında, dekor değişimlerinde daha sade ve kolay değişebilen dekor parçaları dikkat çekmektedir. Şengezer artık dekorlarında daha minimalize bir üslup sergilemektedir. (Resim 29 Monan Lescoit ) (Resim 30 Monan Lescoit )

174 Türk Operalarındaki Sahne Tasarımı Anlayışı Türkiye de opera 20. yüzyılın başlarından itibaren gelişmeye başlamıştır yılında Büyük Opera Heyeti La Traviata operasının sahnelenmesi kararını almıştır. Operamız o yılardan bu günlere kadar çok yol kat etmiştir. Yurtdışından getirilen eğitmenler müzik ve sahne tasarımı konusunda dersler vermişlerdir. Bu değerli hocalardan biri olan Ulrich Damrau nun yanında staj yapan, opera dekorları hakkında iyi bir eğitim almıştır. Şengezer almış olduğu bu eğitim ve sahip olduğu yetenek sayesinde bir çok başarılı prodüksiyona imzasını atmıştır. Bunların arasında Türk yazarların ve bestecilerin opera eserleri de vardır. Şengezer sanat yaşamının başlangıcından bu güne kadar yalnız iki Türk Operası nın dekor tasarımını gerçekleştirmiştir. Klasik operaların aksine Türk operalarında daha simgeci bir yaklaşım sergilemiştir. Tasarımını yaptığı Türk yapıtının geçtiği dönemin çanak çömlek gibi eski kalıntılarını inceleyerek, o çanak çömlekteki resimlerin geometrik şekillerini dekoruna yansıtma yoluna gitmiştir. Şengezer çok fazla Türk operası tasarlamamış olmasına rağmen, yapmış olduğu çalışmalara bakılarak, üslubunu anlamak kolaydır yılında Kadının Fendi Kadıyı Yendi operasının dekor tasarımını gerçekleştirmiştir. Fakat bu çalışmaya ait herhangi bir resme ulaşılamamıştır. in bu çalışmalarına en iyi örnek 90 lı yılların sonununda gerçekleştirdiği Midas ın Kulakları operasıdır. Frigya uygarlığını anlatan bu operada Şengezer, dönemin kalıntılarını inceledikten sonra tasarımını yorumlamıştır. Sanatçı dekorunda Frigya Uygarlığı nın günlük kullanım eşyalarını dekorunda simgesel bir biçimde kullanmıştır. Sanatçı dekorunda Anadolu topraklarının rengini yansıtan kahverenginin tonlarını çokça kullanmıştır. Dekorun ana panolarında geometrik formlar görülmektedir. Sanatçının simgesel yaklaşımını kuyu sahnesindeki sesin yankılanması esnasında görmek mümkündür. Şengezer bu sahnede arka fonda altın rengi halkalar kullanarak sesin aksini simgelemiştir. Bu halkalar bir fon üzerine iç içe çizilerek gerçekleştirilmiştir.ses dalgalarının anlatımını güçlendiren bu halkalar dekordaki geometrik forma da uyum sağlamıştır. Dekorun geneline dağıtılan basamaklardan oluşan platformlar ise keçiler korosu için sahne üzerinde düzenli bir biçimde yerleşebilme kolaylığı sağlamıştır (Bkz. Resim 31).

175 165 (Resim 31 Midas ın Kulakları ) 2.4 Balelerdeki Sahne Tasarımı Anlayışı Klasik Balelerdeki Sahne Tasarımı Anlayışı Türkiye de 1948 de İstanbul da Bale Akademisi nin kuruluşuyla bale ülkemizde hızla tanınmaya başlanmıştır. Balenin ülkemizdeki hızlı gelişiminin sonucu olarak, bu yapıtların sahnelenmesi isteği doğmuştur. Bu eserlerin sahnelenmesi dekor ve kostümlere gereksinim duyulmasına sebep olmuştur. Dönemin sahne tasarımcıları yurtdışına gönderilerek, balede sahne tasarımı eğitimi almaları sağlanmıştır. Bu ustaların stajyeri olan, 1962 yılından sonra, bale için sahne tasarımı yapmaya başlamıştır. Şengezer balelerde başarılı çalışmalara imza atmıştır. Şengezer 50 ye yakın balenin dekor ve kostümlerini tasarlamıştır. Şengezer bu çalışmaların çoğunda, görkeme çok önem vermiştir. Bale tasarımlarını Barok ve daha çok Rokoko üslubunda yapmıştır. Klasik bale çalışmalarında Şengezer sahnede büyülü bir atmosfer oluşturarak, seyircinin sahneye odaklanmasını sağlamıştır. Sanatçının ilk döneminde yaptığı çalışmalardan biri Sylvia balesidir. Bu bale sanatçının bale yapıtlarına verilebilecek iyi örneklerdendir. Şengezer bu çalışmasında bir saraya hapsedilen güzel Sylvia yı anlatırken, sahneye kocaman bir altın kafes tasarlamıştır. Bu kafes Sylvia nın tutsaklığını simgelemektedir. Kafesin yapısal özelliklerine bakıldığında Rokoko gösterişini, anlatısına bakıldığında ise simgesel bir objeyi görmekteyiz. Şengezer bu ilk dönem bale dekorunda, sahnedeki görsel zenginliği destekleyecek bir biçimde, altın varak ile kaplı bir kafes oluşturmuş ve bu kafesi her hangi bir platform kullanmadan doğrudan sahne tabanına yerleştirmiştir. Kafesin içinde sadece küçük bir yatak

176 166 bulunmaktadır. Sahneye geçişler ise kafesin yan tarafında bulunan bir kapıdan sağlanmıştır (Bkz. Resim 32). (Resim 32 Sylvia ) sahne sanatlarının hemen her dalında sahne tasarımı çalışmış olmanın verdiği çeşitlilikle, tasarımlarında birbirinden farklı ama birbirini çağrıştıran bir tarz oluşturmuştur. Opera dekorlarında olduğu gibi Şengezer, bale dekorlarında da görkemli büyük ve çok çeşitli dekorlar tasarlamıştır. Baleler de tıpkı operalar gibi çok perdeli ve çok tabloludur, dolayısı ile sahne değişimleri çok fazladır. Baleler büyük sahnelerde sergilendiği için sahneye büyük hacimli dekorlar yapmak mümkündür. Şengezer tasarımını yapacağı bale eserini incelerken yine mesaj ve anlatıya ne katabilirim diye düşünmektedir. Klasik bale dekoru yaparken gerçekçi bir tarz güden Şengezer, abartılı süsleme ve gösterişe çok fazla yer vermektedir. Rokokonun getirisi olan yaldızlı duvarlar, panolar, işlemeli sütunlar, Şengezer in bale dekorlarında görülmeye alışık olunan unsurlardır. Sanatçının yine ilk dönem çalışmalarından biri olan Kuğu Gölü balesinde, Şengezer Barok üslubu kullanmıştır. Dekorun gerisinde göl manzarası olan büyük bir fon kullanan sanatçı bu şekilde sahne derinliğini de arttırmıştır. Bu büyük fonun önünde kemerli Barok döneme ait kolonlar yerleştirilmiştir. Bu kolonlar bir bahçenin verandasını anımsatacak bir biçimde yer yer sarmaşıklarla kaplanmıştır. Kolonların arkasında birkaç basamaktan oluşan küçük bir platform bulunmaktadır. Şengezer bu dekorunda gerçekçi ve gösterişli bir dekor tasarımı uygulamıştır (Bkz. Resim 33).

177 167 (Resim 33 Kuğu Gölü ) Klasik balelere bir örnek de sanatçının yakın geçmişte tasarlamış olduğu Uyuyan Güzel balesidir. Bu balenin dekorunda tam bir damgası görmekteyiz. Gerek renk seçimi, gerekse dekorun kurgusu eserin mesajını kusursuz bir biçimde sunmaktadır. Şengezer sahnede bir rüya alemi oluşturmuştur. Mavinin her tonunu kullanarak balenin atmosferine atıfta bulunmuştur. Baleler de operalar gibi kalabalık kadrolu prodüksiyonlardır, bu nedenle Şengezer dansın akışını bozmayacak şekilde inişler çıkışlar yaparak sahneye hareketlilik kazandırmaktadır. Bu tarzını Uyuyan Güzel de de görmek mümkündür. Arkada kocaman bir fon, onun önünde ise sütunlarla zenginleştirilmiş bir balkon bulunmaktadır. Şengezer bale dekorlarındaki bu büyülü atmosferle seyircinin yaklaşık üç saat pür dikkat baleye odaklanmasını sağlamaktadır. Olgunluk dönemi dekorlarına örnek olabilecek bu dekorda Şengezer, dekorunu ağırlıklı olarak sahne gerisinde ve sahnenin her iki yanında kurgulamıştır. Sahne gerisinde basamaklı bir platform kullanmış olmasına rağmen, sahnenin ön tarafı geniş bir boşluktan ibarettir. Sahnede kullandığı sütunlar ise, genellikle Korent tarzı başlık bezemeleri olan yüksek sütunlardır (Bkz. Resim 34). (Resim 34 Uyuyan Güzel )

178 168 in 2000 li yılların sonlarına doğru yapmış olduğu çalışmalardan biri de La Bayadere balesidir. Sanatçı bu dekorunda Hint motiflerini oldukça çok kullanmıştır. Sahnede eskiye oranla daha minimalize bir dekor anlayışı güden, dekorunda ağırlıklı olarak arka planı ve sahnenin her iki yanını kullanmıştır. Sahne gerisinde bir Hint tapınağının kapısını ve duvarlarını görmekteyiz. Bu kapı ve duvarlarda sayısız dansçı figürü bulunmaktadır. Şengezer bu dekorunda kahverenginin birçok tonunu kullanmıştır. Kullandığı bu renklerle bölgenin coğrafik dokusunu sahneye taşımayı hedeflemiş olan Şengezer, dekorunda yalın bir anlatıma gitmiştir. Dekor değişiminde arka fonlar üzerinde küçük oynamalar yaparak sahne geçişlerini sağlamıştır. Ormanlık bir alanda Solor un çadırının bulunduğu sahnede, ışıklar gece mavisi renkte dekora yansıtılmış ve bu da dekorun değişimine etkili olmuştur. Sahne üzerinde panolar ve frizlerden başka dekor elemanı kullanmamış olan Şengezer, Solor un çadırını bir taht ve berjerle yansıtmıştır. bu dekorunda simgesel bir anlayış güderek, dekoru gerçekçi bir üsluptan uzak olarak kurgulamıştır. Dekorunda bire bir bir tapınak ya da mabet yerine bunları anlatan panolar kullanmıştır. Kullandığı panoların gerek renkleri, gerekse üzerlerindeki Hint motifleri eserin anlatıldığı bölgeyi yansıtmaktadır (Bkz. Resim 35-36). (Resim 35 La Bayadere )

179 169 (Resim 36 La Bayadere ) Türk Balelerindeki Sahne Tasarımı Anlayışı 1950 li yıllarda ülkemizde bale ile ilgilenen insanların sayısı sürekli artmıştır. Türk yazarlar, besteciler ve koreograflar bale adına eserler vermeye başlamışlardır. Bu balelerin büyük bir kısmı tarihsel konuları ele almaktadır. Ülkemizde yazılan, bestelenen bale sayısı küçümsenmeyecek kadar çoktur. Bu balelerin birçoğu sahnelenmiştir ve hala sahnelenmektedirler. 70 li yılların başlarında Pembe Kadın balesi için dekor tasarımı yapmıştır. Sanatçı bir Türk olmanın vermiş olduğu bilgiyle dekorunda Türk motiflerini başarıyla kullanmıştır. Sanatçı dekorunda kullandığı panoları Türk kadınlarının giysi ve ev dizaynında kullandığı basma ve pazenden oluşan desenli kumaşlarla kaplamıştır. Bu panoların birçoğu bir köy evi formunda olup, farklı boy ve enlerdedir. Şengezer bu panoları doğrudan sahne üzerine yerleştirmiş, herhangi bir platform kullanmamıştır. Sanatçının bu ilk dönemlerinde gerçekleştirmiş olduğu dekorunda simgeci bir yaklaşım dikkat çekmektedir. Panolarda kullandığı kumaşlar Türk Folkloru nu yansıtmaktadır (Bkz. Resim 37).

180 170 (Resim 37 Pembe Kadın ) Türk balelerinin dekorunu yaparken daha sade ve simgesel öğeler kullanmaktadır. Klasik balelerden farklı olarak daha yalın dekorlar tasarlamaktadır. Bu dekorlar, eserin mesajını anlatan dekor unsurlarını içermektedir. Büyük ölçekli panolar, fon perdeleri kullanan Şengezer Türk balelerinde yöresel motifleri sıklıkla kullanmıştır. Tarihsel bir bale olan Hürrem Sultan da Şengezer Osmanlı mimarisi ve el sanatlarını dekorunda kullanmıştır. Şengezer Türk balelerinde sahneyi daha boş bırakarak dekorlar tasarlamıştır. Hürrem Sultan balesi Şengezer in ilk dönem çalışmalarındandır. Bu balede tarihi dokuyu olduğu gibi yorumlamış olan sanatçı, dekorda Osmanlı nın bir nevi simgesi olan kocaman bir tuğra kullanmıştır. Bu çalışması Şengezer in Türk balelerindeki simgeci anlayışına örnek teşkil etmektedir.(bkz. Resim 38-39) Haremlerin pencerelerinde görülen kafesleri arka fona işlemiştir. Sahne sağı ve solunda iki katlı Topkapı sarayındaki arz odasına benzer iki mekan yer almıştır. Sahne ortasında ise sahne önüne doğru inen bir platform kullanarak oyunun temasını oluşturan iktidar hırsına dikkat çekmektedir.

181 171 (Resim 38 Hürrem Sultan ) (Resim 39 Hürrem Sultan ) farklı yıllarda aynı esere birkaç kez sahne tasarımı yapmıştır. 500 e yakın esere imza atan Şengezer bazı oyun, opera, bale vb. yapıtları birkaç defa tasarladığını belirtmektedir. Bunlardan biri Bebek balesidir. Bu baleye ilk kez dekor tasarladığında, kurumuş Anadolu Toprakları nı yansıtan kahverengi bir fon ve bu fonun üzerinde bakır rengi yarım dairelerden oluşan bir güneş tasarlamıştır. Bu güneşi gerçek bakır levhalar kullanarak gerçekleştirmiştir. Bu tasarımda sanatçının gerçekçi bir yaklaşımdan ziyade simgesel bir dekor anlayışına yöneldiğini fark etmekteyiz. Dekorun gerisindeki büyük fonda çatlamış toprak dokusu dikkat çekmektedir. Şengezer 80 li yıllarda bu eser için tekrar dekor tasarımı yapmış, fakat yorumu yine aynı olmuştur. Dekorda yine üç taraflı bir fon ve güneş simgesi kullanmıştır (Bkz. Resim 40). Bu balenin dekoru için Richard Glasstone bir yazısında şöyle demiştir;

182 172 Oytun Turfanda nın Türk temaları olan başarılı balelerinden bir diğeri de Yaşar Kemal in Bebek balesidir. Dekor yine Şengezer tarafından dizayn edilmiştir. Bu dekor alkışa değer bir dekordur. 80 (Resim 40 Bebek ) 1994 yılında Çeşme Başı adlı bale için dekor tasarımı yapmıştır. Şengezer in olgunluk dönemine denk gelen bu dekorda, yine Türk motiflerini görmek mümkündür. Sanatçı bu dekorda daha gerçekçi bir anlayışla, bir köyün meydanını sahneye taşımıştır. Bu dekorunda Şengezer sahnenin merkezinde bir çeşme ve etrafında ise köy evleri tasarlamıştır. Dekorda kullandığı, taş ve toprağın rengi olan kahverengi ve grinin tonları, coğrafik atmosferi sahneye taşımaktadır. Şengezer bu dekorunda seyirciye mekanı doğrudan sunmuş ve mekanı destekleyen dekor elemanları kullanmıştır. Şengezer dekorunu kostümler vasıtasıyla da desteklemiştir. Kostümlerde Türk Seyirlik oyunlarında kullanılan giysilerin yanı sıra halkın giysilerini de kullanmıştır (Bkz. Resim 41). 80 Richard GLASSTONE, The Turkish State Balet Revisited, Dancing Times, İtalya 1992, s:636.

183 173 (Resim 41 Çeşme Başı )

184 174 SONUÇ 1960 yılında meslek hayatına başlayan, sahne tasarımı kavramını geliştiren önemli tasarımcılarımızdan biridir. 20 li yaşlarda tiyatroya gönül veren Şengezer 48 yılı aşkın bir süre, hiç durmaksızın yüzlerce esere imza atmıştır. Türkiye de Sahne Sanatlarının her dalında çalışmalar yapmış olan sanatçı, bir tasarımı yapmadan önce metni iyi analiz etmenin çok önemli olduğunu vurgulamaktadır. Bir söyleşide bu konu için şunları söylemiştir; Ben öncelikle yazarı ya da müzisyeni araştırıp öğrenirim. Mesela bestecinin eserini ne zaman ve ne şekilde yazdığına bakarım. Arkasından bu eserin ne dediğini görmeye çalışırım. Daha sonra da bu oyunun ne mesaj vermeye çalıştığını anlamaya çalışırım. Sonuçta amacım söz konusu mesaja katkı yapmaya çalışmak olur. Bu çakışmayı düşünürüm. Birleştirdiğim mesajı seyirciye nasıl anlatacağım üzerine kafa yorarım. 81 sahne tasarımı konusunda sanatçının yorum gücünün iyi olması gerektiğini savunmaktadır. Eğer okuduğunuz eseri iyi yorumlayabilirseniz, o iş başarılı olur demektedir. Şengezer e göre iyi çizim yapabilmek, iyi bir sahne tasarımcısı olmak için yeterli değildir. Bir sahne tasarımcısının her şeyden evvel, sağlam bir tiyatro kültürüne sahip olması gerektiğini savunmaktadır. Tiyatronun ne olduğunu, amacını ve insanlara ne gibi bir katkısı olduğunu iyi özümsemek gerektiğini iddia eder. Sanatçı için, bütün bu özelliklere sahip olmak iyi bir çizim yapabilme yeteneğinden önemlidir. Şengezer genç yaştan itibaren önemli sahne tasarımcılarıyla çalışmış olmanın verdiği avantajla sanat hayatına başlamıştır. Mimarlık fakültesinde 2 yıl süreyle eğitim görmüş olması da onun dekorlarının teknik çözümlemelerini yapmasındaki başarısının sebeplerinden biridir. Dünyadaki yenilikleri yakından takip eden Şengezer, bu gelişmeler içinde kendini yenilemeyi başarabilmiş bir sanatçıdır. yapmış olduğu dekor ve kostüm tasarımlarıyla birçok genç sahne tasarımcısına örnek teşkil etmektedir. Sahne tasarımı eğitimi veren fakültelerde, konferanslara katılan usta sanatçı Şengezer öğrencilere yazıp çizmekten önce iyi bir 81 Beni Yabancılar Keşfetti, Kendimi Türkiye Sonradan Kabul Ettirdim, Artı Bir, S.10, Elginkan Topluluğu, İstanbul, 2006, s.30.

185 175 tiyatro terbiyesine sahip olmaları gerektiğini anlatmaktadır. Çalışmalarını kitaplarında toplayan sanatçı gelecek kuşaklara ışık tutabilecek güvenilir kaynaklar bırakmaktadır. Şengezer Türk sahne tasarımcılarının zoru başardığını ileri sürmektedir. Yurtdışında birçok çalışma yapan sanatçı, oradaki olanakların ülkemizdekinden çok daha iyi durumda olduğunu gördüğünü söylemektedir. Avrupa ve Amerika da tiyatro için özel bir sanayi olduğunu ve tasarımcının, sadece çizim yaptığını, ülkemizde olduğu gibi atölyelerde çalışmak zorunda olmadığını söylemektedir. Yurtdışında gelişen bu sektörün sahne sanatlarını yukarı seviyelere taşıdığını ifade eder. tiyatromuzda dekor yaparken maddi sıkıntıların tasarımlarını bir ölçü de olsa kısıtladığını öne sürmektedir. Sanatçıya göre, bir tasarımcı maddi zorluklar yüzünden kendini iyi ifade edemediği zaman mutsuz olmaktadır. Birçok özel tiyatronun bu tür maddi sıkıntılar yüzünden perdelerini kapatması acı verici bir durumdur. Şengezer bir sahneye dekor yapmanın o sahneyi tıka basa doldurmak anlamına gelmediğini, önemli olanın yorum olduğunu söylemektedir. Bazen sahnede fazla bir dekora ihtiyaç olmadığını ileri sürmektedir. Sahne Tasarımı olgusu gibi usta sanatçılarımız sayesinde kendini iyiden iyiye hissettirmiştir. Şengezer sahne tasarımı kavramını layıkıyla temsil eden, bu olgunun gelişmesinde önemli rol oynayan bir sanatçıdır. Şengezer e göre iç mimari sahne tasarımından çok farklıdır. Sahne tasarımı yapmak başlı başına bir iştir. Bir sahne tasarımcısının sanatın her dalına hâkim olması gerektiğini savunmaktadır. Şengezer e göre; bir tasarımcı, tiyatro, opera, bale literatürünü, eski ile yeni uygulamaları iyi bilmeli ve yurtdışı ilişkilerini sağlam tutabilmelidir. Çağdaşlarının neler yaptığını, televizyon, sinema, resim, heykel ve mimarinin nasıl geliştiğini bilmelidir. Bunları bilmezse tasarımcı, sorunları çözebilmek için sınırlı malzemeye sahip demektir. 82 bir tasarımcının tasarımlarını yaparken kendi imgelem gücünün soyut halden somut hale dönüşmesini sağlaması gerektiğini söylemektedir. Bu imgelem gücünü dışavurumcu bir yaklaşımla sergilemesi, tasarımcının en önemli özelliğidir. Şengezer bir tasarımı realize etmenin en önemli safha olduğunu, işin en zor yanının da bu olduğunu anlatmaktadır. Realize aşamasında karşılaşılabilecek sorunları aşmak için pratik bir zekâ gerektiğini savunmaktadır. Şengezer e göre bir yapıtın 82 Aziz ÇAĞLAR, Tiyatro İki Kalas Bir Heves Olmuyor, Hürriyet Gösteri, S:257, İstanbul, s:30

186 176 tasarımının, çizim aşamasından, sahneye kurulma aşamasına kadar her aşamasından tasarımcının sorumlu olması gerektiğini vurgulamaktadır. Şengezer in çalışmalarını incelediğimiz zaman, sanatçının çok yönlü kişiliğini fark etmemek mümkün değildir. Sanatına hayatını veren sanatçı, mesaisinin tümünü işine harcadığını söylemektedir. Yaptığı çalışmalara bakıldığında, tasarımlarının çalıştığı yapıta, anlatı bakımından ne kadar çok katkıda bulunduğunu görmek mümkündür. Tasarımını yaptığı yapıtın alt metin çalışmasını yaptıktan sonra, yazar, yönetmen, kompozitör ve koreografla birlikte çalışarak, karşılıklı bir fikir birliğine vardıktan sonra eserini realize etmeye başladığını söylemektedir. 83 Bütün çalışmalarında aynı titizliği sergileyen sanatçının eserlerinde, sonucun her zaman mükemmel olduğunu görmek mümkündür. sanat hayatı boyunca, gerek çalışmalarındaki titizliği ile gerekse mütevazı kişiliği ile onu tanıyan herkesin gönlünde taht kurmuştur. Osman Şengezer in çalışmaları sınıflandırılarak incelenmiş ve bu çalışmalarda farklı üsluplar ve teknikler kullandığı saptanmıştır. Şengezer oyunları tek bir grup halinde ele aldığını ve sadece yorumuna tema ve mesajı yansıtma kaygısı güdüğünü ileri sürmüştür. Oyunlarda komedi, trajedi, tarihsel oyun, çocuk oyunu gibi bir çok tür bulunmasına karşın sanatçı, bütün bunları türüne göre değil de mesajına göre yorumlamıştır. Komedi dekorlarında daha renkli ve karikatürize bir üslup kullanmıştır. Trajedi ve tarihsel oyunlarda oyunun geçtiği dönemi ve toplumu yansıtan objelerin bulunduğu dekorlar tasarlamıştır. Sanatçı çocuk oyunlarında ise daha yalın konuyu ve mesajı doğrudan aktaran süssüz bir dekor anlayışı gütmüştür. opera ve bale dekorlarında, sanat yaşamının ilk dönemlerinde daha görkemli dekorlar yaparken olgunluk döneminde daha minimalize daha yalın dekorlar tasarlamıştır. Şengezer ilk dönem opera ve bale dekorlarında Barok ve Rokoko üslubu kullanırken, olgunluk dönemi dekorlarında daha simgeci bir dekor tasarımı gerçekleştirmiştir. Opera ve baleleri klasik ve Türk yapıtı olarak ayrı ayrı ele aldığımızda Şengezer in Türk yapıtlarında daha vurgulu dekorlar tasarladığı dikkat çekmektedir. Sanatçı bu yapıtların dekorlarında Türk motiflerini başarılı bir biçimde dekorlarına yansıtabilmiştir. 83 B.k.z, Haluk Şevket ATASEVEN, Bir Mekan ve Zaman Ustası, Tiyatro, S.95-96, İstanbul,1999, s:50.

187 yıllık sanat yaşamı süresinde Türkiye de sahne tasarımı kavramına farklı yenilikler kazandırmıştır. Sanatçı ilk kez black-out yapmadan seyircinin gözü önünde dekor değişimleri gerçekleştirmiştir. Şengezer dünyadaki yenilikleri yakından takip etmesi nedeniyle yeni çıkan teknik malzemeleri Türk sahnelerinde de kullanmıştır. File ağları ilk olarak kullanan Şengezer, dekor panolarını ve fonları bu ağlarla oluşturmanın yanı sıra kostüm tasarımlarında da bu ağları kullanmıştır. Işık ve teknik bazı konulardaki gelişimler sanatçının dekor tasarımlarında etkili olmuştur. Bu tez araştırması esnasında gibi önemli bir sahne tasarımcısını tanımanın yanı sıra, Türkiye de sahne tasarımı kavramının nereden nereye geldiğini de öğrenmekteyiz.

188 178 KAYNAKÇA KİTAPLAR BERTOLT, Brecht, Oyun Sanatı ve Dekor, Çeviren Kamuran Şipal, Cem Yayınevi, İstanbul 1994 ÇALIŞLAR, Aziz,Tiyatro Oyunlar Sözlüğü, Mitos Boyut Yayınları, İstanbul Tiyatro Adamları Sözlüğü, Mitos Boyut Yayınları, İstanbul Tiyatronun ABC si, Simavi Yayınları, İstanbul 1993 DELEON, Jak, 200 Bale ve Dans, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul 1997 KÜR, Havva Pınar, Aşkın Sonu Cinayettir, Everest Yayınları, İstanbul 2006 NUTKU, Özdemir, Gösterim Terimleri Sözlüğü, İnkılap Yayınları, İstanbul1998.., Sahne Bilgisi, Kabalcı Yayınevi, İstanbul 1989 ORREY, Leslie, OPERA, Thames and Hudson, London 1987 ŞENER, Sevda, Dünden Bugüne Tiyatro Düşüncesi, Anadolu Üniversitesi Yayınları, Eskişehir 1991, Cumhuriyet in 75. Yılında Türk Tiyatrosu, İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul 1999 ŞENGEZER, Osman, Bence Dekor ve Kostüm, Papirüs Yayınları, İstanbul , Dekor, Kostüm, Papirüs Yayınları, İstanbul , Dekor ve Kostümlü Anılar, Mavi Ofset, İstanbul 2008 YENER, Faruk, 100 Opera, Bateş Yayınları, İstanbul 1992 ANSİKLOPEDİLER Müzik Ansiklopedisi, C:4, Başkent Yayınevi, İstanbul 1986, Meydan Lorousse, C:9, Meydan Yayınevi, İstanbul 1979,. Ana Britanica Genel Kültür Ansiklopedsi, C:20, Ana Yayıncılık, İstanbul 1989 Büyük Larousse Sözlük ve Ansiklopedi,Gelişim Yayınları,144. Fasikül, İstanbul,1989

189 179 SÜRELİ YAYINLAR ABABAY, Rıfat, Hisseli Harikalar Kumpanyası, Şey, İstanbul 1980 ABABAY, Rıfat, Durdurun Dünyayı İnecek Var, Şey, İstanbul 1984 ABABAY, Rıfat, Töre yi Mutlaka Görün, Şey, İstanbul 1985 AND, Metin, Shakespeare Resitali, Ulus, S.125, Ankara 1964 AND, Metin, Twenty Years of Turkhish Balet, Dancing Times, S:3, İtalya1967 AKMEN,Üstün, La Bayadere, Andante, S.27, İstanbul 2007 AKMEN,Üstün, Prens İgor, Nokta, İstanbul 2003 AKMEN, Üstün, Nakşidil, Nokta,, S:16, İstanbul 200 AKTAÇ, Arsan, Amatörce, Kim, S.247, Ankara 1964 ARAZ, Nezihe, Hangisi Karısı, Renk, İstanbul 1985 ATASEVEN, Haluk Şevket, Bir Mekan ve Zaman Ustası, Tiyatro, S.95-96, İstanbul 1999 AY, Lütfü, İki Başlı Adamın Tek Eli, Akis, S:411, Ankara 1962 BAŞAĞA, Nermin Ankara Devlet nde Glasston nin Sylvia sı, Dost, S.19, Ankara 1967 Beni Yabancılar Keşfetti,Kendimi Türkiye Sonradan Kabul Ettirdim, Artı Bir S.10 Elginkan Topluluğu,İstanbul,2006 CHRİSTİANSEN, John, Opera As Political Weapon, Opera, Italya 1994 ÇAĞLAR, Aziz, Tiyatro İki Kalas Bir Heves Olmuyor, Hürriyet Gösteri, S:257, İstanbul ÇAMBEL, Perihan, Tiyatrodan, Vatan, Ankara 1966 ÇAMBEL, Perihan, Başarılı Bir Bale, Vatan, Ankara 1967 DEMİRER, Genco, Dekor Alkış Alacak, Tiyatro, S:141, İstanbul 2004 DORSAY, Atilla, Görkemli BBir Müzikal Sabah Gazetesi, İstanbul,1Mart1999 Gazete 13, Sanat Dünyamızın Vazgeçilmez Güler Yüzü, Gazete 13 International Aylık Mizahi Toplum Gazetesi, S.343, İstanbul, Mayıs 1996 GLASSTONE, Richard, The Turkish State Balet Revisited, Dancing Times, İtalya 1992 GÜNEL, Sadi, Meydan Sahnesinin Yıldönümü, SES, S:148, Ankara 1962 GÜNEL, Sadi, Gençlik Tiyatrosu Oyunları, SES, S:110, Ankara 1960 İLKSAVAŞ, Yaşar, Tiyatroyla Dolu Bir Festival, Hürriyet Gösteri, S:45,

190 180 İstanbul 1984 İLERİ, Selim, Beş Yol, Yeni Asır, İstanbul 1985 İLKSAVAŞ, Yaşar, Cyrana do Bergarace, Dünya, İstanbul 1982 İLKSAVAŞ, Yaşar, Şahane Züğürtler, Hürriyet Gösteri, S:137, İstanbul 1992 KESKİN Yıldırım, Ankara da Son Oyunlar,Varlık,S:670,Ankara,1966 KJEMS, Thorkild, Chinese The Turkhish Way, Arts and Culture, Almanya 1994 MİLNES. Rodney, Turkey an Operatic State, Opera, İtalya 1993 NUTKU, Özdemir, Eskici Dükkanı, Cumhuriyet, Ankara 1969 RODRIGUES, Alfred, La Bayadere, Dancing Times, İtalya 2002 ŞENER, Sevda, Saçmalamanın Tadı, Hürgün,İstanbul 1985 UZ, Rengin, Anılara Neşter Vuruldu, Hülya, İstanbul 2004 YENER, Faruk, İnsanlık Kurbanı Bir Şair, Milliyet Gazetesi, İstanbul, 24Şubat1993 TEZLER ÇEVİK Melahat, Çağdaş Alman Sahne Tasarımcılarından Günther Scneider- Siemssen nin Sahne Tasarımına Getirdiği Boyutlar, Dokuz Eylül Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi 2007 DİNLER Aylin Fatma, İstanbul Belediyesi Şehir Tiyatroları nda Bir Sahne Tasarımcısı: Ersin Satgan Dokuz Eylül Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi 2002 YERDELEN, Selda. Sahne Kostümünde Tasarım ve Osmanlı Sarayını Konu Alan Tarihsel Oyunlarda Kostüm Analizi, Dokuz Eylül Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi 2003 GÖRÜŞMELER ŞENGEZER, Osman, 17 Ekim 2007 Tarihli Görüşme TUNÇ, Efter, 5 Ağustos 2008 Tarihli Görüşme

191 181 İNTERNET ADRESLERİ

192 182 Ek -1 ve Efter Tunç İle Yapılan Görüşme

193 183 OSMAN ŞENGEZER İLE YAPILAN GÖRÜŞME (17 Ekim 2007 Tarihli Görüşme, İstanbul) Soru:Bu mesleğe nasıl başladınız? Bu işe başlamak için sekiz yıl bekledim. Bir maketi realize edebilmek için sekiz yıl atölyelerde (marangozhane, demirhane, boyahane, terzihane, şapka atölyeleri) staj gördükten sonra ilk dekor tasarımımı gerçekleştirebildim ve sonra yıldan yıla deneyim kazandım. Soru: Sizce dekorun tiyatroda ne gibi bir önemi var? Dekorda mesaj, yorum önemlidir, bu yorum rejisörün mesaj ve yorumuyla tamamlanır. Dekoratör ve kostümcü bu iki yorumun toplamını yaparak bunları seyirciye iletmek için bir araç hazırlar. Bu araç da oyunun anlatısını desteklediği için çok önemlidir. Soru: Sanata ve tiyatroya bakış açınız nasıldır? Şöyle düşünüyorum; perde var, perdenin bir sahne gerisi var, bir de sahne önü var. Sahne gerisi bir mozaik olarak, bir birlikte kotarılan sanat olarak düşünüyorum. Sahnenin önü de birlikte seyredilen bir olgu ve insanlar bir aradalar birlikte bir reaksiyon gösteriyorlar, bir şeyler düşünüyorlar, algılıyorlar, bir oluşuma katkıda bulunuyorlar. Demek ki perdenin gerisi ve perdenin önü bir birliktelik sanatı, birlikte reaksiyon gösterme sanatı. Tiyatroyu olgunlaşmak yeni bir hayat görüşü, çağdaşlaşmak, çok sesliliğe inanmakla birleşen bir sanat olarak düşünüyorum. Tiyatro yapıtını asla bölmüyorum, ayırtmıyorum. Ben tiyatroyu komedisi, dramı, meydan sahnesi, sokak tiyatrosu, operası, balesi, müzikali hepsini bir bütün olarak alıyorum. Ben bütün bunların hepsini tiyatro kavramı içinde düşünüyorum. Benim için tiyatro bunların hepsinin bir araya gelmesi demek. Soru: Kendi alanınızda tiyatromuzun bir öz eleştirisini yapar mısınız? Ben Türk Tiyatrosu na, Türk Operası na, Türk ne çok güveniyorum ve ülkemizde teknik imkanları düşünürseniz, politik sorunları düşünürseniz, dış etkileri, bir araya gelmiş tüm güçlükleri düşünürseniz, Türk Tiyatrosu nun, Opersı nın, nin

194 184 kısacası Sahne Sanatları nda çalışan her ferdin çok büyük işler yaptığına inanıyorum. Türk sanatçısının, batıda yani Amerika daki Avrupa daki sanatçıların dört misli beş misli bir savaşı verip, olağanüstü işler çıkardığına inanıyorum. Soru: Sahne Tasarımı nda tiyatromuzun çağdaşları arasındaki yerini nasıl görüyorsunuz? Türk dekoratörlerinin mucizeler yarattığına inanıyorum, çünkü gerek Avrupa sahnelerinde, gerek Amerika sahnelerinde olsun, bir tasarımcı resmini çiziyor ve bırakıyor. Dekoratör düşünüyor, taşınıyor, rejisörü ile anlaşıyor, mesajına, eskizine karar veriyor, sonra sanat teknik müdürleri geliyor, maketçiler, teknik ressamlar geliyor, beş tane asistan geliyor bunlar, tasarımı nasıl gerçekleştireceklerini düşünüyorlar. Marangozlar, demirciler, terziler, şapkacılar geliyor bunlar, bu çizgilere nasıl hayat veririz, bu çizgiler nasıl gerçekleşir diye düşünüyorlar. Sonra dışarıya çıkıyorlar fabrikalar, mağazalar,dükkanlar bütün büyük bir sanayi tiyatro için ürettiği malları, elemanları önünüze seriyor. Siz onların içinden seçiyorsunuz. Türkiye ye baktığımız zaman, önce çok iyi bir yeteneğiniz var ve çok çalışmışsınız, güzel bir eskiz çizmişsiniz diyelim, bunu nasıl gerçekleştiririm, nasıl ayağa kaldırırım, bunu nasıl kim realize eder, diye düşünmekten daha da giderek bu nasıl kurulacak, nasıl sökülecek, (malum özel tiyatrolarda günde bazen üç piyes bile oynandığı oluyor) bu düzene nasıl ayak uydurulur, kamyona bu dekor nasıl biner, bu dekor turnede binanın üçüncü katına nasıl taşınır, kısacası bütün bunları düşünen bir Türk dekoratörü dünyanın en önde gelen dekoratörüdür ve çok önemli işler yapmaktadır. Soru: Sizce yazar, yönetmen ve oyuncu tiyatroda sahne tasarımına nasıl bakmalı? Sahne Tasarımı bir mesajdır. Bu mesaj yönetmenle, yazarla, ışıkçıyla kısacası her unsurla ortak bir söz ise zaten başarıya ulaşır. Eğer bu birliktelik sağlanıyor ve bu mesaj hep birlikte kotarılmış bir şekilde seyirciye aktarılabiliyorsa yapıt zaten başarılıdır, bunlardan biri teklerse iş yürümez başarısız olur.

195 185 Soru: En sevdiğiniz yanınız nedir? Çok dakik ve çok çalışkan olmam. Yapacağım her işte zaman benim için çok önemlidir. İşlerimi vaktinde yapmak en çok dikkat ettiğim konulardan biridir. EFTER TUNÇ İLE YAPILAN GÖRÜŞME (02 Ağustos 2008 Tarihli Görüşme, İstanbul), ülkemizde Sahne Sanatlarında, Dekor ve Kostüm Tasarımı Sanatı ile ismi özdeşleşmiş tek Sanatçıdır; Sanat kariyerinde işine olan tutkusu, inancı ve saygısı ile ülkemizde bu Sanatın öncüsü olmuştur. Yenilikçi, istikrarlı ve yaratıcı üslubuyla Tiyatro, Opera ve Bale gibi Sahne Sanatlarının tüm dallarında Tasarımlarını gerçekleştirdiği eserlerin, metninde, librettosunda görülemeyen gerçekleri müthiş kreatif algısıyla kurguya çeviren iç göze sahip, büyük bir Sanatçıdır. Dekor ve Kostüm Tasarımı Sanatında bir ekoldür.

196 186 Ek 2 in Midas ın Kulakları Operası Teknik Çizimleri

197 187

198 188

199 189

200 190 Ek 3 in Tuandot Operası Teknik Çizimleri

201 191

202 192

203 193 Ek-4 in Prens İgor Operası nın Dekor Maket Fotoğrafları

204 194 (Maket Genel Görünüş 1) (Maket Genel Görünüş 2)

205 195 (Maket Detay 1) (Maket Detay 2)

206 196 Ek-5 in La Bohem Operası nın Dekor Maket Fotoğrafları

207 197 (Maket Genel Görünüş ) (Maket Detay)

208 198 Ek-6 in Figaro nun Düğünü Operası nın Dekor Maket Fotoğrafı

209 199 (Maket Genel Görünüş )

210 200 Ek-7 in La Perich Operası nın Dekor Maket Fotoğrafı

211 201 (Maket Genel Görünüş )

212 202 Ek-8 in La Bayadere nin Dekor Eskiz Fotoğrafları

213 203 (1. Perde Dekor Eskizi) (2. Perde Dekor Eskizi)

214 204 Ek-9 in Şen Dul nin Dekor Eskiz Fotoğrafları

215 205 (Dekor Eskizi Detay Çizimi 1)

216 206 (Dekor Eskizi Detay Çizimi 2)

217 207 Ek-10 in Yaşam Bir Oyun Oyunu nun Dekor Eskiz Fotoğrafı

218 208 (Dekor Eskizi Genel Görünüş)