TAM SERAMĠK SĠSTEMLERDE TEKRARLANAN FIRINLAMA ĠġLEMLERĠNĠN ETKĠSĠNĠN DENSĠTOMETRĠK ANALĠZĠ VE X-RAY FLORESANS (XRF) DEĞERLENDĠRĠLMESĠ

Ebat: px
Şu sayfadan göstermeyi başlat:

Download "TAM SERAMĠK SĠSTEMLERDE TEKRARLANAN FIRINLAMA ĠġLEMLERĠNĠN ETKĠSĠNĠN DENSĠTOMETRĠK ANALĠZĠ VE X-RAY FLORESANS (XRF) DEĞERLENDĠRĠLMESĠ"

Transkript

1 TÜRKĠYE CUMHURĠYETĠ ANKARA ÜNĠVERSĠTESĠ SAĞLIK BĠLĠMLERĠ ENSTĠTÜSÜ TAM SERAMĠK SĠSTEMLERDE TEKRARLANAN FIRINLAMA ĠġLEMLERĠNĠN ETKĠSĠNĠN DENSĠTOMETRĠK ANALĠZĠ VE X-RAY FLORESANS (XRF) DEĞERLENDĠRĠLMESĠ Fehmi GÖNÜLDAġ PROTETĠK DĠġ TEDAVĠSĠ ANABĠLĠM DALI DANIġMAN Doğan Derya ÖZTAġ ANKARA

2 TÜRKĠYE CUMHURĠYETĠ ANKARA ÜNĠVERSĠTESĠ SAĞLIK BĠLĠMLERĠ ENSTĠTÜSÜ TAM SERAMĠK SĠSTEMLERDE TEKRARLANAN FIRINLAMA ĠġLEMLERĠNĠN ETKĠSĠNĠN DENSĠTOMETRĠK ANALĠZĠ VE X-RAY FLORESANS (XRF) ĠLE DEĞERLENDĠRĠLMESĠ Fehmi GÖNÜLDAġ PROTETĠK DĠġ TEDAVĠSĠ ANABĠLĠM DALI DOKTORA TEZĠ DANIġMAN Prof. Dr. Doğan Derya ÖZTAġ Bu tez Ankara Üniversitesi Bilimsel AraĢtırma Projeleri Müdürlüğü tarafından 11B proje numarası ile desteklenmiģtir ANKARA

3 İçindekiler Önsöz Simgeler ve Kısaltmalar Şekiller Çizelgeler ĠÇĠNDEKĠLER i iv v viii x 1. GĠRĠġ Dental Porselenlerin Tarihsel Gelişimi Dental Porselenlerin Yapısı Feldspar Kaolin Kuartz Dental Porselenlerin Sınıflandırılması Dökülebilir Tam Seramik Sistemleri Refraktör Day Üzerinde Elde Edilen Tam Seramikler Cad/Cam Tekniği İle Hazırlanan Tam Seramikler Kopya freze tekniği ile hazırlanan tam seramik sistemler CAD/CAM tekniği ile hazırlanan tam seramik sistemler Isı ve Basınçla Şekillendirilen Tam Seramik Sistemleri Isı ve Basınçla Şekillendirilen Tam Seramik Sistemleri (IPS e-max Press Tam seramikler) CAD/CAM Tekniği ile Hazırlanan Tam Seramikler (Zirkonyum oksit tam seramikler) Dental Porselenlerin Yapım Teknikleri Ve Fırınlama İşlemleri Dental Radyoloji X-Işınlarının Tanımı ve Özellikleri Radyografik Görüntü Radyografik Görüntü ile İlgili Kavramlar Restorasyonların Radyografik Açıdan Değerlendirilmesi Densitometre Tanımı ve Özellikleri Densitometre Türleri Densitometrenin Kullanım Alanları 27 i

4 Densitometrenin Çalışma Prensibi Densitometrik Analiz X-Işını Floresans (XRF) Analizi X-ışınları Yöntemiyle Analiz X-Işınlarının Elektromanyetik Spektrumdaki Yeri Radyo Dalgaları Mikrodalga Terahertz Işınım Kızılötesi Işınımları Görünür Işık Morötesi Işınımları X-ışınları Gama Işınları Fotoelektrik Olay X-ışını Floresans (XRF) Analiz Yöntemi X-ışını Floresans Spektrometreleri (XRFS) GEREÇ VE YÖNTEM Örneklerin Hazırlanması IPS e-max Press Tam Seramik Örneklerin Hazırlanması Zirkonyum Oksit Tam Seramik Örneklerin Hazırlanması Radyografların Elde Edilmesi Densitometrik Analiz İçin Ölçümlerin Yapılması XRF Analizi İçin Ölçümlerin Yapılması BULGULAR Densitometrik Analiz Sonuçları IPS e-max Press Tam Seramik Örneklerin Densitometrik 59 Analiz Sonuçları Zirkonyum Oksit Tam Seramik Örneklerin Densitometrik 61 Analiz Sonuçları Alüminyum Step-Wedge Basamaklarının Densitometrik 64 Ölçümleri ii

5 3.2. XRF Analizi Sonuçları IPS E-Max Press Tam Seramik Örneklerin XRF Analizi 66 Sonuçları Zirkonyum Oksit Esaslı Tam Seramik Örneklerin XRF 78 Analizi Sonuçları 4. TARTIġMA SONUÇ VE ÖNERĠLER 117 ÖZET 119 SUMMARY 121 KAYNAKLAR 123 ÖZ GEÇMĠġ 137 iii

6 ÖNSÖZ Doktora eğitimim boyunca bana her konuda hem bir hoca ve hem de bir baba gibi davranan, bilgi ve deneyimlerini benimle paylaşarak yol gösteren sayın hocam Prof. Dr. Derya Öztaş a, Doktora eğitimim süresince her konuda fikir aldığım ve tez çalışmamdaki katkılarından dolayı değerli hocam Prof. Dr. Bengi Öztaş a, Tez çalışmamdaki istatistiksel analizlerin yapılmasındaki yardımları için sayın Doç. Dr. Cemal Atakan a, Lisans ve doktora öğrenciliğim boyunca banden maddi manevi desteklerini esirgemeyen değerli hocalarım Prof. Dr. Yasemin Keskin e ve Prof. Dr. Gülay Kansu ya, Beni her konuda maddi ve manevi olarak destekleyen ve eğitimim için büyük fedakârlıklarda bulunan canım ailelerime, Sevgisi, sabrı, anlayışı ve desteğiyle her zaman yanımda olan biricik eşim Ruzin Gönüldaş a, Kendisini tanıdığımdan bu yana pek çok şeyi paylaştığım kardeşim Serdar Polat, ağabeyim Hakan Yılmaz ve değerli büyüğüm Halim Altunkal a, Doktora eğitimim boyunca değerli yardımlarını esirgemeyen Ankara Üniversitesi Diş Hekimliği Fakültesi Protetik Diş Tedavisi anabilim dalı başkanı Prof. Dr. Bengül Yurdukoru ya, tüm öğretim üyelerine ve asistan arkadaşlarıma SONSUZ TESEKKÜRLER. iv

7 SĠMGELER KISALTMALAR CAD/CAM Computer Aided Design/Computer Aided Manufacturing (Bilgisayar Destekli Tasarım/Bilgisayar Destekli Üretim) SiO 4 Silisyum Dioksit Tetrahedra K₂O Al₂O₂ 6 SiO₂ Potasyum Aluminyum Silikat Na₂O Al₂O₃ 6 SiO₂ Albit SiO₂ Silisyum Oksit Al₂O₃ SiO₂ 2H₂O Alimunyum Hidrat Silikat CaCo₃ Kalsiyum Karbonat Na₂Co₃ Sodyum Karbonat K₂Co₃ Potasyum Karbonat Al 2 O 3 Alüminyum Oksit MgAl Magnezyum Alümina Oksit Y 2 O 3 Yttrium Oksit Y-TZP Yttrim Oksitle Kısmen Stabilize Edilmiş Zirkonya ZrO 2 Zirkonyum Oksit l 0 l t kvp ISO ANSI/ADA ZnOE CaOH XRF μm ma FS ppm Na Mg Al Si Filme Gelen Işının Yoğunluğu Filmden Geçen Işının Yoğunluğu Kilovoltaj International Organisation of Standardisation American National Standart / American Dental Association Çinko Oksit Öjanol Kalsiyum Hidroksit X-ray Floresans Milimikron Miliamper Fokal Spot Parts Per Million Sodyum Elementi Magnezyum Elementi Alüminyum Elementi Silisyum Elementi v

8 P S Cl K Ca Ti Cr Mn Fe Co Ni Cu Zn Se Br Mo I Cs Ce U Bi Hg Sb Ga Ge As Tl Pb Th Hf Ta Sn In Te Fosfor Elementi Kükürt Elementi Klor Elementi Potasyum Elementi Kalsiyum Elementi Titanyum Elementi Krom Elementi Manganez Elementi Demir Elementi Kobalt Elementi Nikel Elementi Bakır Elementi Çinko Elementi Selenyum Elementi Brom Elementi Molibden Elementi İyot Elementi Sezyum Elementi Seryum Elementi Uranyum Elementi Bizmit Elementi Civa Elementi Antimon Elementi Galyum Elementi Germenyum Elementi Arsenik Elementi Talyum Elementi Kurşun Elementi Toryum Elementi Hafniyum Elementi Tantalyum Elementi Kalay Elementi İndiyum Elementi Tellür Elementi vi

9 Rb Zr Nb Y Ba La Cd Sr W F XRD Rubidyum Elementi Zirkonyum Elementi Niobyum Elementi İtriyum Elementi Baryum Elementi Lantal Elementi Kadmiyum Elementi Stronsiyum Elementi Tungsten (Wolfram) Elementi Frekans X-ray Difractometer vii

10 ġekġller ġekil 1.1 SiO₄ yapısı ġekil 1.2. Densitometrenin çalışma prensibi ġekil 1.3. Elektromanyetik spektrum ġekil 1.4. Fotoelektrik olay ġekil 1.5. K orbitalindeki elektronun koparılması ġekil 1.6. K yörüngesindeki boşluğu L yörüngesinden bir elektron ile doldurulması. ġekil 1.7. XRF Spektrometre Cihazı ġekil 2.1. Örneklerin hazırlanmasında kullanılan teflon kalıp ġekil 2.2. Mum örneklerin hazırlanması ve tijlenmesi ġekil 2.3. Mum örneklerin revetmana alınması ġekil 2.4. Revetmana alınan örneklerin ön ısıtması ve presslemenin tamamlanması ġekil 2.5. Manşetten çıkan örnekler ve kumlama ile temizlenmeleri ġekil 2.6. IPS e-max press fırını (EP 600 fırını - Ivoclar,Liechtenstein) ġekil 2.7. IPS e-max press tam seramikler kontrol grubu ve 1 kez fırınlanan örnekler. ġekil 2.8. Zirkonyum oksit tam seramikler kontrol grubu ve 1 kez fırınlanan örnekler. ġekil 2.9. IPS e-max press tam seramik örneklerin film üzerine yerleştirilmesi ġekil Zirkonyum oksit tam seramik örneklerin film üzerine yerleştirilmesi ġekil Radyografların elde edilmesi ġekil 2.12 IPS e-max press tam seramik örneklerin radyografik görüntüsü ġekil Zirkonyum oksit tam seramik örneklerin radyografik görüntüsü ġekil Densitometre cihazı (Densonorm 21i) ġekil XRF spectrometrenin çalışma prensibi ġekil XRF spectrometre cihazı ġekil Analizi yapılan tam seramik örneklerin XRF cihazına yerleştirilmesi ġekil 3.1. IPS e-max press tam seramik örneklerin fırınlama sayıları ve densite değerleri. ġekil 3.2. Zirkonyum oksit tam seramik örneklerin fırınlama sayıları ve densite değerleri. ġekil 3.3. IPS e-max press tam seramik örneklerde bulunan Fe ve Bi elementlerinin fırınlama sayılarına bağlı değişimleri. ġekil 3.4. Zirkonyum oksit tam seramik örneklerde bulunan Ca elementinin fırınlama sayılarına bağlı değişimleri. ġekil 3.5. Zirkonyum oksit tam seramik örneklerde bulunan Cr elementinin fırınlama sayılarına bağlı değişimleri. viii

11 ġekil 3.6. ġekil 3.7. ġekil 3.8. ġekil 3.9. ġekil ġekil Zirkonyum oksit tam seramik örneklerde bulunan Fe elementinin fırınlama sayılarına bağlı değişimi. Zirkonyum oksit tam seramik örneklerde bulunan Co ve Cu elementlerinin fırınlama sayılarına bağlı değişimleri. Zirkonyum oksit tam seramik örneklerde bulunan Ga, Ge, As, Pb ve Sr elementlerinin fırınlama sayılarına bağlı değişimleri. Zirkonyum oksit tam seramik örneklerde bulunan Se, Br, Cs, Rb, W ve Tl elementlerinin fırınlama sayılarına bağlı değişimleri. Zirkonyum oksit tam seramik örneklerde bulunan Hf elementinin fırınlama sayılarına bağlı değişimi. Zirkonyum oksit tam seramik örneklerde bulunan Y elementinin fırınlama sayılarına bağlı değişimi. ix

12 ÇĠZELGELER Çizelge 1.1. Dental porselenlerin bileşenleri. Çizelge 1.2 Dental porselenlerin yapım tekniklerine göre sınıflandırılması. Çizelge 3.1. IPS e-max press tam seramik örneklerin fırınlama sayıları, örneklere ait ortalama densitometrik ölçüm değerleri, standart sapmaları ve standart hataları. Çizelge 3.2. IPS e-max tam seramik örneklerin gruplar arası ve grup içi densitometrik değerlerin istatistikleri (ANOVA tablosu). Çizelge 3.3. IPS e-max press tam seramik örneklerin fırınlama sayılarının birbirleriyle ikişerli olarak karşılaştırılması (LSD Tablosu). Çizelge 3.4. Zirkonyum oksit tam seramik örneklerin fırınlama sayıları, örneklere ait ortalama densitometrik ölçüm değerleri, standart sapmaları ve standart hataları. Çizelge 3.5. Zirkonyum oksit tam seramik örneklerin gruplar arası ve grup içi densitometrik değerlerin istatistikleri (ANOVA tablosu). Çizelge 3.6. Zirkonyum oksit tam seramik örneklerin fırınlama sayılarının birbirleriyle ikişerli olarak karşılaştırılması (LSD Tablosu). Çizelge 3.7. IPS e-max tam seramik örneklerle radyografı alınan alüminyum step-wadge in basamakları densitometrik ölçümleri ortalama değerleri. Çizelge 3.8. Zirkonyum oksit tam seramik örneklerle radyografı alınan alüminyum stepwadge in basamakları densitometrik ölçümleri ortalama değerleri. Çizelge 3.9. IPS e-max tam seramik örneklerle ve Zirkonyum oksit tam seramik örneklerle radyografı alınan alüminyum step-wedge basamaklarının gruplar arası ve grup içi densitometrik değerlerin istatistikleri (ANOVA taplosu). Çizelge IPS e-max press tam seramik örneklerin elementlerin fırınlama sayıları, ortamaları, standart sapmaları ve standart hataları. Çizelge XRF analizi yapılan IPS e-max press tam seramik örneklere ait elementlerin gruplar arası ve grup içi ANOVA taplosu. Çizelge IPS e-max press tam seramik örneklerdeki Fe ve Bi elementlerine ait fırınlama sayılarının birbirleriyle ikişerli olarak karşılaştırılması (LSD Taplosu). Çizelge Zirkonyum oksit esaslı tam seramik örneklerin elementleri, fırınlama sayıları, ortamaları, standart sapmaları ve standart hataları. Çizelge XRF analizi yapılan Zirkonyum oksit esaslı tam seramik örneklere ait elementlerin gruplar arası ve grup içi ANOVA taplosu. x

13 Çizelge Zirkonyum oksit esaslı tam seramik örneklerdeki Ca, Cr, Fe, Co, Cu,Ga, Ge, As, Br, Rb, Sr, Y, Cs, Hf, Ta, W, Tl ve Pbelementlerine ait fırınlama sayılarının birbirleriyle ikişerli olarak karşılaştırılması (LSD Taplosu). xi

14 1. GĠRĠġ Diş hekimliği tarihi boyunca tüm hekimler ve araştırmacılar estetik amaçlı, diş rengine uygun materyaller kullanarak doğal restorasyonlar elde etmeye çalışmışlardır (Kelly ve ark., 1996; Yılmaz, 2007). Dental seramikler estetik görünümleri, biyolojik açıdan kabul edilebilirlikleri ve kimyasal stabiliteleri nedeniyle günümüzde yaygın olarak kullanılan dental restoratif materyallerdir (Zhang ve ark., 2009). Yapısını esas olarak silikatların oluşturduğu dental seramikler, bir ya da birden fazla metalin, metal olmayan bir elementle, genellikle oksijenle oluşturduğu bir kombinasyondur. Büyük olan oksijen atomları bir matriks gibi görev yaparak, daha küçük metal atomları ve yarı metal silikon atomları arasında yer alır (Akın, 1999). Dental porselen ise yapısında kaolin, kuartz ve feldspar materyallerinin belirli oranlarda karıştırılması ve yüksek ısıda fırınlanması ile elde edilen translusent seramik olarak adlandırılır (Powers ve ark., 2006). Dental uygulamalarda hastaların estetik beklentilerinin süre gelen zaman içerisinde artmasıyla birlikte, sabit restorasyonlarda metal altyapıların kullanımının azaltılmasına yönelik çalışmalar da hız kazanmıştır. Bu amaçla geliştirilen tam seramik sistemlerin; estetik, translusent ve floresans özellikleri daha üstündür. Biyouyumlulukları, kimyasal ve renk stabiliteleri ve radyografide görünür olmaları kullanımlarını her geçen gün artırmaktadır. Tam seramik kronlar korozyon ve abrazyona dirençlidir. Tam seramik kronların termal genleşme katsayıları ve termal iletkenlikleri mine ve dentine yakındır (Sakaguchi ve Powers;2006). İlk tam seramik restorasyonlar 1965 yılında McLean tarafından seramiğe %40-50 Al 2 O 3 ilave edilmesiyle elde edilmiştir. Burada amaç dayanıksız olan cam fazın, dayanıklı kristal ilavesi ile kontrollü bir şekilde güçlendirilmesidir. Bu sayede yapı içinde çatlak ilerlemesini engelleyici etki oluşturulmaktadır. Daha sonra yapılan çalışmalarda farklı kristaller de tam seramik sistemlerde kullanılmıştır. Tam seramik sistemlerde en sıklıkla kullanılan kristaller; 1

15 Alüminyum oksit (Al 2 O 3 ), Magnezyum alüminyum oksit (MgAl 2 O 4 ), Lityum disilikat (Li 2 OSiO 2 ) ve Zirkonyum oksit (ZrO 2 ) olarak örneklendirilebilir. Kristal ilavesi, tam seramiğin dayanıklılığını artırırken ışık geçirgenliğini azalttığı için seramiğin optik özelliklerini zayıflatmaktadır. Bu nedenle kristal ilavesi ile güçlendirilen tam seramikler, çoğunlukla altyapı malzemesi olarak kullanılabilmektedir. Bu kristallerden ZrO 2 nin diğerlerine göre avantajı daha yüksek dayanıklılığa ve sertliğe sahip olmasıdır. Elastiklik katsayısı daha düşüktür ve dikkate değer bir faz değişimi özelliğine sahiptir. ZrO 2 haricindeki tam seramik sistemler ön-arka bölge kronları ve sadece ön bölge köprü protezleri yapımında kullanılabilmektedir. Ancak son yıllarda, özellikle ZrO 2 ve CAD/CAM teknolojisindeki gelişmeler tüm ağız tam seramik restorasyonların yapılabilmesine olanak sağlamaktadır (Sakaguchive Powers 2006; Conrad ve ark., 2007). Hem materyallerdeki hem de üretim teknikleri ve kullanılan cihazlardaki hızlı gelişmeler sonucunda, tam seramik restorasyonlar estetik ve ekonomik bir tedavi seçeneği olarak hastaya sunulabilecek duruma gelmiştir. Bu gelişmeler, günümüzde yaygın olan metalsiz diş hekimliği (metal-free dentistry) görüşünü doğurmuştur. Restoratif materyal olarak metallere göre daha fazla biyouyumluluk gösterdiği kabul edilen tam seramik altyapıların kullanılmasını savunan ve klinikte metal alaşım kullanmaktan vazgeçen hekimlerin sayısı gün geçtikçe artmaktadır. Bu görüşün ortaya çıkma sebebi açık olarak seramiklerin metallere karşı olan avantajlarıdır. Bu avantajlar kısaca; - Işık geçirgenliği özellikleri dolayısıyla daha estetiktirler. - Seramik yüzeyler, metal yüzeylere oranla daha az plak biriktirirler. - Preparasyon basamağının supragingivalde bitirilebilmesi, diş kesimi ve ölçü alımı sırasında dişetini travmalardan korur. - Restorasyonun simantasyonundan sonra bölgenin temizliği kolaylaşır. Servikal bölgede metal yansımasını engellemeye gerek kalmayacağı için overkonturlu restorasyon riskini azaltır (Kawai ve Uruno; 2001). 2

16 1.1. Dental Porselenlerin Tarihsel GeliĢimi Yunanca Keramikos kelimesinden türetilen Seramik kelimesi topraktan yapılma anlamı taşımaktadır. Seramikler yapısal olarak modifiye edilmiş olan, en erken dönem inorganik materyallerdir. Seramik eşyaların ilk imalat örneklerinin M.Ö 2300 yıl kadar eski olduğu belirlenmiştir (Mclean, 1979; Jones, 1985). 18. Yüzyılın ortasına kadar yapay dişlerin ve kaidelerin sığır, at ve su aygırı kemik ve dişlerinden yapıldığı bildirilmiştir. Ayrıca dişlerin mezarlıklar, savaş alanları, idam edilen insanlar ya da para karşılığı gönüllü olarak dişlerini feda eden fakir insanlardan temin edildiği bildirilmiştir. Dental seramiklerin Avrupa daki gelişimleri 18. yüzyılda başlamıştır. İlk kişisel porselen dişler, 1808 de İtalyan kökenli bir diş hekimi olan Guissepangelo Fonzi tarafından yapılmıştır (Malament ve Grosman, 1987). Parmerly-Brown firması 1844 te platin-iridyum alaşımlar üzerinde ilk köprü protezini yapmayı başarmıştır. (Claus, 1980; Ersu, 2001) yılında Detroit te C.H. Land in porselen jaket kron sistemini sunmasından itibaren günümüze kadar yapılan çalışmalar, metal destekli porselen restorasyonların yerine dental tam seramiklerin kullanılabilmesine olanak sağlamıştır ve 1918 yıllarında Fishes ilk defa dental seramik ve diğer materyallerin mekanik özelliklerini bildirmiştir te Albert Le Gro nun Diş Hekimliğinde Seramik adlı kitabıyla dental seramik kullanımı bir temele oturtulmuştur. Bu dönemlerde dental seramikler için metalle desteklendirme çalışmaları yapılmıştır de Amerika da altın alaşımlar kullanılarak ilk defa metal destekli restorasyonlar yapılmıştır te İngiltere de McLean Hughes ilk kez alumina ile desteklenmiş kronları geliştirmiştir. Bu çalışma McLean ve Sced tarafından 1976 da daha güçlü platin bağlı alumina kronun geliştirilmesiyle bir adım ileriye götürülmüştür lerden sonra seramik teknolojisi büyük bir gelişme göstermiştir. Günümüze kadar enjeksiyonla şekil verilebilen dental tam seramikler (Cerestore), magnezyum oksit ile güçlendirilmiş seramikler (magnesia core material), dökülebilir dental seramikler (Dicor ve Cerapearl), dirençleri arttırılmış düşük ısı porselenleri (Optek HSB) ve yüksek alumina içerikli dental seramikler (Vita Hi-Ceram) 3

17 geliştirilmiştir. Buna ek olarak yeni tam seramik sistemlerin de araştırılması ve geliştirilmesi devam etmektedir. Bu sistemlere örnek olarak; cam infiltre dental seramikler, alumina bazlı dental seramikler ve zirkonya bazlı dental seramikler verilebilir (Hondrum, 1992; Naylor, 1992; Ersu, 2001) Dental Porselenlerin Yapısı Dental seramikler estetik sabit restorasyonların yapımında sıklıkla kullanılan materyallerdir. Yarı şeffaflık ışık iletimi ve biyouyumluluk dental tam seramiklere yüksek düzeyde istenilen estetik özellikleri kazandırmaktadır. Temelde silikon ve oksijen yapısal birimlerinden (SiO 4 tetrahedra) oluşan ve kristalin yapıda olmayan, cam sayılan dental tam seramiklerin kırılgan tabiatları nedeniyle kullanımları sınırlıdır. Çizelge 1.1 de dental seramiğin bileşenleri görülmektedir. Çizelge 1.1. Dental porselenlerin bileşenleri. Düşük ısılı porselen Orta ısılı porselen Silikon dioksit % 69,4 % 64,2 Borik oksit % 7,5 % 2,8 Kalsiyum oksit % 1, Potasyum oksit % 8,3 % 8,2 Sodyum oksit % 4,8 %1.9 Alüminyum oksit % 8,1 % 19 Lityum oksit ---- % 2,1 Magnezyum oksit ---- % 0,5 Fosforöz pentoksit ---- % 0,7 Dental tam seramiklerin oluşumunda esas teşkil eden kimyasal bağlar, oksijen iyonu ile silisyum arasında tetrahedral yapıda üniteler (Si +4 O -2 ) oluşturur. Bu üniteler bir ya da birden fazla metalin, metal olmayan bir elementle (genellikle oksijenle) yaptığı bir kombinasyondur. Burada bir matriks gibi görev yapan oksijen atomları arasındaki boşluklara, daha küçük yapıdaki silisyum atomları yerleşir. Silisyum tetrahedral, dental seramiğin çekirdek yapısını oluşturur (McLean, 1979; MC Cormick ve ark., 1993; Ersu, 2001). 4

18 Şekil 1.1. Si. Şekil 1.1. SiO₄ yapısı. Dental porselenlerin temel yapısı, farklı oranlarda bulunan üç ana maddeden oluşur. Bu maddeler feldspar, kuartz ve kaolindir Feldspar Feldspar, ortoklas (K 2 OAl 2 O 3 6SiO 2 ), albit (Na 2 OAl 2 O 3 6SiO 2 ) ve anortit (CaOAl 2 O 3 2SiO 2 ) formlarında bulunur. Dental seramiğe belirli bir şeffaflık veren maddedir. Feldspar, ısıya daha dayanıklı bileşenleri tutar, birbirine bağlar ve camlaşmış bir birleştiricilik görevi yapar. Feldspar hiçbir zaman saf değildir. İçerisinde daima ortoklas ve albit değişik oranlarda bulunur. Optik kaliteye katkısı bulunmayan Na 2 O içerikli feldspar, dental porselenin pişirme ısısını düşürüp proplastik akışı arttırır. Diş hekimliğinde genellikle yüksek potasyum oksit (K 2 O) içerikli feldspar tercih edilir. K 2 O içerikli feldspar, dental seramiğin şeffaflık kalitesini arttırırken, proplastik akışını engeller (Callister, 1997). Feldspat 1530 C de tamamen erir C C ısı aralığında eridiğinde, sodyum ve potasyum oksit alkalileri (Na 2 O ve K 2 O), silika (SiO 2 ) ve alumina (Al 2 O 3 ) ile birleşip sodyum veya potasyum alumina silikat oluşur. Porselenin yapısında yaklaşık olarak %70-90 oranında bulunur (Mc Lean, 1979). 5

19 Kaolin Kaolin (Al 2 O 3 2SiO 2 2H 2 O), dental seramiğe modelaj kolaylığı sağlayan alüminyum silikat kilinin saf şeklidir. Çin kili olarak da bilinir. Çok ince, yumuşak ve kilsi bir maddedir. Kuartz ve feldspat arasında bağlayıcı ve opaklaştırıcı olarak rol alır. Porselenin yapısında yaklaşık olarak %1-10 oranında bulunur. Şekillendiricilik ve bağlayıcılık özelliğinden yararlanılır (Mc Lean, 1979; Zaimoğlu ve ark, 1993) Kuartz Kuartz (SiO 2 ), yeryüzünde yaygın olarak dağılmış olup bazı kayalardan, deniz kumu ve çakıllardan elde edilir. Dental seramiklerde desteklik görevi yapar ve büzülmeyi kontrol eder. Kütleye stabilite sağlayarak dayanıklılığını artırır. Porselenin yapısında yaklaşık olarak %11-18 oranında bulunur. Aynı zamanda materyale şeffaf bir görünüm verir (Mc Lean, 1979; Zaimoğlu ve ark, 1993) Dental Porselenlerin Sınıflandırılması Dental porselenlerin sınıflandırılmasıyla ilgili literatürler incelendiğinde henüz tam olarak kabul edilmiş bir sınıflandırma olmamakla birlikte birçok sınıflandırma yöntemi mevcuttur. Bunlar şöyle özetlenebilir; A- Fırınlama ısılarına göre dental porselenlerin sınıflandırılması: Bu sınıflandırma yöntemi daha çok üst yapı porseleni için kullanılmaktadır. Düşük ısı porseleni, orta ısı porseleni ve yüksek ısı porseleni olarak sınıflandırılmaktadır. B- Dental seramiklerin yapılarına göre sınıflandırılması: Bu sınıflandırma yöntemi daha çok tam seramik restorasyonlar için kullanılmaktadır. Kelly, 2008 yılında dental seramikleri, yapılarına göre 3 grupta sınıflandırmıştır: 1- Cam seramikler (Predominantly glass): Yüksek cam içeriğine sahip, az miktarda doldurucu partiküller içeren seramiklerdir. 6

20 2- Doldurucu içeren cam seramikler (Particle-filled glass): Temel cam içeriğine kristalin veya erime ısısı yüksek camlar gibi doldurucu partiküller eklenerek mekanik özellikleri geliştirilmiş seramiklerdir. 3- Polikristalin seramikler (Polycrystalline): Hiç cam içermeyen, alüminyum oksit veya zirkonyum oksit matriks içinde, dopant adı verilen modifiye edici atomlardan oluşan seramiklerdir (Kelly, 2008). C- Dental porselenlerin yapım tekniklerine göre sınıflandırılması: En çok tercih edilen yöntemlerden biridir. Bu yöntemin detaylı olarak sınıflandırılması ve tam seramik sistemlerin marka adları çizelge 1.2 de gösterilmiştir (Kelly ve ark., 1996; Shillingburg ve ark., 1997; Mclean ve Odont, 2001; Rudolph ve ark., 2003; Mörmann ve Bindl, 2002). Çizelge 1.2. Dental porselenlerin yapım tekniklerine göre sınıflandırılması. Dental Porselenlerin Sınıflandırılması A- Metal Destekli Porselen Restorasyonlar B- Tam seramik Restorasyonlar 1- Dökülebilir Tam Seramikler a- Dökülebilir tam seramikler Dikor Cera Pearl Olympus Castable Ceramics b- Enjeksiyonla şekillenen seramikler Cerestore sistemi 2- Refraktör Day Üzerinde Elde Edilen Tam Seramikler Feldspatik porselenler Folyo tekniğiyle elde edilen aluminöz porselenler Folyo tekniğiyle elde edilen magnesia kor Optec HSP Hi-Ceram, In- Ceram Alumina, In-ceram Zirconia, In-ceram Spinell Mirage II Techceram 3- CAD/CAM tekniği ile hazırlanan Tam Seramikler Procera AllCeram Lava Bego Medifacturing Cicero Ce.novation Pro 50TM, CynovadTM DCS Precident Cercon smart ceramics Etkon GN-I DiGident ZFN-Verfahren, Xawex Dentalsystem Everest CELAY Triclone 90 CEREC WOL-CERAM 4- Isı ve basınçla şekillendirilen Tam Seramikler IPS Empress IPS Empress 2 IPS e-max press Finesse All- Ceramic Cergo Pressable Full Ceramic Cerpress SL Cerpress II Pressable Ceramic CZR (Cerabien Zirkonyum) Pres HeraCeram s Pressable Ceramics Optimal Pressable Ceramic Authentic Pressable Ceramics DiamondCrown MPC Pressable 7

21 Dökülebilir Tam Seramikler Genellikle katı seramik ingotlar halinde bulunurlar. Altyapı ya da tüm restorasyon, 1370 ºC de kayıp mum ve santrifüjlü döküm tekniği kullanılarak elde edilen bir tam seramik sistemidir. Bu materyaller genellikle tek renkte olup, final restorasyonun istenen renk ve karekterizasyonu boyanarak sağlanmaktadır. Eğer sadece altyapı olarak hazırlanmışsa, restorasyon geleneksel feldspatik porselenle tabakalanarak tamamlanır (Zaimoglu ve Can, 2004; Türk, 2007). Dökülebilir tam seramiklerin kırılma dirençleri düşüktür ve genellikle tek üyeli restorasyonlarda kullanılırlar. Fiziksel ve estetik özelliklerini artırmak için ek ısıl işlemler gerektirirler, ancak bu durum ilave büzülmeyle sonuçlanır (Pekkan, 2005; Özgüneş, 2008). Bu grubun önde gelen örnekleri Dicor ve Cera Pearl tam seramiklerdir Refraktör Day Üzerinde Elde Edilen Tam Seramikler Bu gruptaki tam seramiklerin hazırlanması ısıya dayanıklı refraktör day üzerinde dental seramiğin tabakalanarak şekillendirilmesi ve fırınlanması esasına dayanır. Bu sistem kullanılarak altyapı materyali veya altyapısı olmayan tam seramik restorasyon hazırlanabilmektedir. En çok laminate veneer, inley ve onley yapımında kullanılan seramikler bu teknikle yapılmaktadır. Günümüzde kullanımı yaygındır (Mc Lean, 2001; Blatz ve ark., 2003). Bu grupta ise Hi-ceram, In-ceram Zirkonia ve In-ceram Alümina en çok kullanılan tam seramiklere örnek verilebilir CAD/CAM Tekniği ile Hazırlanan Tam Seramikler Freze tekniği ile hazırlanan tam seramik sistemler esas olarak iki grupta incelenebilir Kopya freze tekniği ile hazırlanan tam seramikler: Bu teknikle çalışan sistemlerin ana prensibi, anahtarcı tornalarının prensibine çok benzemektedir. Sistemin okuma odasına 8

22 yerleştirilen modelajın kopyası, sistemin diğer bir bölgesinde aşındırılarak oluşturulmaktadır. Kopyalama bölümünde, aşındırma özelliği olmayan özel tarayıcı uçlar modelajın yüzeyinde dolaşırken, aşındırma bölümünde özel frezler ve diskler tarayıcı uca uyumlu olarak seramik bloğu şekillendirir (Blatz,2002; Türk, 2007; Özgüneş, 2008) CAD/CAM tekniği ile hazırlanan tam seramikler: Sistemin temelini; bilgisayarda verilerin toplanması, bu verilerle tasarımların gerçekleştirilmesi ve tasarımlar doğrultusunda seramik blokların aşındırılmasıyla üretimin gerçekleştirilmesi oluşturmaktadır. Farklı renklerde, tam seramik bloklar halinde bulunurlar ve bilgisayar destekli dizayn bilgisayar destekli üretim CAD-CAM prosedürleri ile üretilirler. Bu yöntemle hazırlanan restorasyonlar, daha sonra boyanıp glazelenerek istenilen karakterizasyon sağlanabilir ya da aynı teknikle altyapı hazırlanarak uygun renkte ve karakteristik özelliklerde tabakalama tekniği ile restorasyon tamamlanabilir (Blatz,2002; Türk, 2007; Özgüneş, 2008). Bu sistemde restorasyon elde etmek için kullanılan seramik bloklar; sinterlenmemiş zirkonyum bloklar ve sinterlenmiş zirkonyum bloklar olarak iki gruba ayrılır. Sinterleme işlemindeki sıcaklık değeri üretici firmaların tavsiyelerine göre yapılmaktadır. Günümüzde en çok kullanılan zirkonyum oksit tam seramikler bu grubun önde gelen örnekleridir Isı ve Basınçla ġekillendirilen Tam Seramikler Bu sistem, metal döküm tekniğine benzer şekilde uygulanmaktadır. Fabrikasyon olarak önceden hazırlanan tam seramik ingotların yüksek sıcaklık ve vakum altında, manşetteki döküm boşluğuna basınçla gönderilmesi esasına dayanmaktadır (Conrad ve ark 2007). Bu teknik için geliştirilen seramik materyali esas olarak feldspatik seramik olup, lösit kristalleri veya lityum disilikat kristalleri ile güçlendirilmiştir. Seramik ingotlar ısı ve basınç altında şekillendirildikten sonra tabakalama veya boyama tekniği kullanılarak restorasyona son hali verilmektedir. Preslenebilen porselenler birçok nedenle dental restoratif uygulamaların en popüler ürünlerinden birisidir. Bu sistemi popüler yapan nedenler; 1- Üretim kolaylığı (geleneksel kayıp mum teknigi) 9

23 2- Marjinal bütünlük 3- Yarı şeffaflık (translüsensi) 4- Üstün mekanik özellikleri 5- Presleme ile net bir formun oluşturulması 6- Azalmış pörözite şeklinde özetlenebilir (Albakry ve ark., 2003). Isı ve basınçla şekillendirilen tam seramikler 1990 lı yılların başında geliştirilen, lösitle ve lityum disilikat ile güçlendirilmiş bir cam seramik sistemidir. Bu sistem inley, onley ve kronlar gibi tek üye restorasyonların yapımı için geliştirilmiştir (Albakry ve ark., 2003). IPS Empress I, IPS Empress II ve IPS e-max press bu grubun örnekleridir. Tez çalışmamızda kullandığımız ısı ve basınçla şekillendirilen tam seramikler (IPS e- max press tam seramikler) ve CAD/CAM tekniği ile hazırlanan tam seramikleri (zirkonyum oksit tam seramikler) daha detaylı olarak incelersek; 1.4. Isı ve Basınçla ġekillendirilen Tam Seramikler (IPS e-max press tam seramikler) IPS e-max press tam seramikler kimyasal içeriğine göre cam seramiklerdir. Yapım tekniklerine göre tam seramiklerin sınıflandırılmasında, ısı ve basınçla şekillendirilen tam seramikler grubunda yer almaktadır. IPS Empress I, IPS Empress II ve IPS e-max press temelde birbirlerine benzer sistemlerdir çünkü yapım teknikleri aynıdır. Kronolojik üretim sırasına göre yapısı güçlendirilerek üretilmiştir. İlk olarak 1991 yılında piyasaya sunulan IPS Empress sistemi, ısı ile presleme tekniği ile diş hekimlerinin estetik taleplerini karşılayabilecek, biyolojik olarak uyumlu, metal altyapısı olmayan inley-onley ve kron restorasyonlarının yapımına olanak sağlamıştır (Giordano, 1996; IPS Empress System, 2003). Sistemde kullanılan lösit esaslı cam seramik materyal temel olarak silisyum oksit (SiO 2 ), alüminyum oksit (Al 2 O 3 ) ve potasyum oksitten (K 2 O) meydana gelmektedir (Özgüneş, 2008). Silikat cam matris hacminin %30 40 kadarını, 1 5 μm büyüklüğündeki lösit kristal fazı oluşturmaktadır. (Kelly ve ark., 1996). Materyalin yarı geçirgenlik özelliği ve aşındırma etkisi doğal dişe benzerken, bükülmeye karşı direnci ise 160 MPa dır (Giordano, 1996). 10

24 Lösit kristalleri ile güçlendirilmiş seramiklerin bükülmeye karşı direncinin, sistemin sadece ön bölge kron restorasyonlarında kullanılmasına olanak sağlamasının ardından; 1998 yılında ön ve arka bölge kron protezi ve 3 üyeli köprü protezi yapımında da kullanılabilecek lityum disilikat kristalleri ile güçlendirilmiş IPS Empress II tam seramik sistemi geliştirilmiştir (IPS Empress System, 2003). Bu teknikle hazırlanan restorasyonlar ön grup dişlerin restorasyonunda ve gülme hattı geniş olan hastalarda birinci premolar dişin restorasyonunda uygulanabilmektedir. Restorasyonun ağız içindeki kuvvetler karşısında devamlılığını sağlayabilmesi için gövde ile destek dişin kronu arasındaki bağlantı bölgeleri okluzogingival olarak en az 4-5 mm, bukkolingual olarak en az 3-4 mm kalınlıkta hazırlanmalıdır (Sorensen 1999). Bu sistemde de ısı ve basınçla şekillendirme veya CAD/CAM tekniğinde kullanılmak üzere hazırlanmış farklı lityum disilikat ingotlar mevcuttur (Usanmaz, 2005). IPS e-max press, 2005 yılında lityum disilikat cam seramik bloklar halinde basınçlı döküm tekniği için üretilmiştir ve genellikle altyapı seramiği olarak kullanılmaktadır. Fabrikasyonu, bilinen Empress tekniğiyle aynı olduğu için teknisyene kolaylık sağlamaktadır. 400 MPa a yakın bükülme dayanıklılığı dolayısıyla ön bölgede tek kronlar, 3 üyeli ön bölge köprü restorasyonları ve teleskop kron uygulamaları için endikedir (Yılmaz, 2007). IPS e-max press, esas kristal faz olarak, 0,5 4 μm büyüklüğünde lityum disilikat (Li 2 O2SiO 2 ), ikinci faz olarak ise 0,1 0,3 μm büyüklüğünde lityum ortofosfat (Li 3 PO 4 ) kristalleri içermektedir (IPS Empress System, 2003). Seramik yapının, hacminin en az % 60 ı kadarını oluşturan lityum disilikat sayesinde, bükülme kuvvetlerine karşı direnci MPa olarak bildirilmiştir (VanNoort 2002; IPS e-max information for the dentist 2007). Bununla birlikte lityum disilikat kristalinin ışık geçirgenliğinin daha az olması ve yapı içerisindeki oranının fazla olması nedeniyle daha çok altyapı materyali olarak kullanılmaktadır. Ancak tek tabaka halinde boyama tekniği ile de tam seramik restorasyonlar hazırlanabilmektedir. Tabakalama tekniği ile elde edilen restorasyonlarda üst yapı olarak, sistemle birlikte kullanılmak üzere geliştirilmiş feldspatik seramikler kullanılmaktadır (Conrad ve ark 2007). IPS e-max press, IPS Empress II ile karşılaştırıldığında basınca daha dayanıklıdır ve fiziksel özellikleri geliştirilmiştir (Raptis ve ark., 2006; Stappert ve ark., 2006). 11

25 1.5. CAD/CAM Tekniği ile Hazırlanan Tam Seramikler (Zirkonyum oksit tam seramikler) Zirkonyum oksit tam seramikler, diş hekimliğinde kullanılan diğer seramiklere kıyasla daha yüksek mekanik özelliklere sahip olması nedeniyle son yıllarda üzerinde en çok araştırma yapılan restoratif materyaller arasında yer almaktadır. Zirkonyum oksit tam seramiklerin mekanik özelliklerinin yüksek olması, arka grup dişlerin kron ve köprü protezlerinde altyapı olarak kullanılmasına olanak sağlamaktadır. Ayrıca altyapı kalınlığının daha az olabilmesi nedeniyle estetik ve dayanıklı restorasyonlar yapılabilmesi mümkün olmaktadır (Denry ve Kelly 2007). Zirkonyum, ismini Arapça altın rengi anlamına gelen Zargun dan almıştır. İlk olarak 1789 yılında Alman kimyager Martin Heinrich Klaproth tarafından zirkon taşının ısıtılmasıyla elde edilmiştir. Zirkonyum parlak, gri-beyaz renkte olup periyodik cetvelin 4B grubunda yer alan geçiş elementlerindendir. Erime derecesi 1800 C, kaynama derecesi ise 4300 C dir. Zirkonyum ile ilgili ilk biyomedikal çalışma 1969 da Hemler ve Driskell tarafından yapılmıştır. Zirkonyumun biyomedikal bir malzeme olarak kullanıldığı ilk çalışma ise, Christ ve arkadaşları tarafından yapılan kalça protezleri çalışması olmuştur (Piconi ve Maccauro 1999). Zirkonyum diş hekimliğinde uzun seneler diğer oksitlerle birlikte, seramik renklendirici olarak kullanılmıştır. Günümüzde düşük ısı iletkenliği, dayanıklılığı ve korozyona karşı oldukça dirençli olması nedeniyle pek çok alanda kullanılmaktadır. Bu alanlar; biyomedikal sektör, çelik elde edilmesi, flaş ampulleri, patlayıcılar ve yapay ipeğin elde edilmesi olarak sayılabilir. Radyasyona karşı çok dirençli olduğu için nükleer reaktör yakıtlarının yalıtımında kullanılır. Niyobyumla (Nb) birleştiğinde, düşük sıcaklıklarda süper iletken özellik gösterir. Zirkonyum oksit, ısı şokuna dayanıklı laboratuar malzemeleri üretiminde, metalürjik fırınların kaplanmasında ve ısıya dayanıklı madde olarak cam-seramik endüstrisinde kullanılır. Ayrıca, vurmalı çalgıların ve fırın tuğlalarının yapımında da zirkonyumdan faydalanılır. Ustalıkla kesildiği takdirde fazlasıyla ışıltı vermesi nedeniyle aynı zamanda elmasa en yakın taştır ve kuyumculukta taklit elmas yapımında kullanılmaktadır (Piconi ve Maccauro 1999). 12

26 Zirkonyumun mikro yapısını, stabil olmayan saf zirkonyum, kısmi stabilize edilmiş zirkonyum ve tam stabilize zirkonyum olmak üzere üç form oluşturur. Stabil olmayan saf zirkonyum, kübik faz, tetragonal faz ve monoklinik fazda bulunabilen polimorf bir yapıya sahiptir. Saf zirkonyum oda ısısında monoklinik fazdadır ve 1170 C a kadar stabildir. Bu derecenin üstüne çıkıldığında tetragonal forma, 2370 C ın üzerine kadar ısıtıldığında ise kübik forma geçmektedir. Soğuma işlemi sırasında ise, 1070 C da tetragonal monoklinik faz değişimi gerçekleşir. Bu değişim sırasında ise %3-4 lük hacim büyümesi oluşur. Genleşme ile oluşan stres, saf zirkonyum içinde çatlakların oluşmasına sebep olur, oda sıcaklığına düşürüldüğünde ise yapı parçalara ayrılır (Özgüneş, 2008). Hacimsel genleşmeyi kontrol etmek ve oda sıcaklığında tetragonal fazı stabilize etmek amacıyla saf zirkonyuma yttriumoksit (Y 2 O 3 %3 mol) eklenir. Kısmen stabilize olmuş zirkonyum, yüksek esneme direncine ve kırılma dayanıklılığına sahiptir. Bu direncin 1000 MPa civarında olduğu bildirilmiştir. (Conrad ve ark., 2007). Faz değişimleri, saf zirkonyumun birçok alanda kullanımını imkânsız hale getirmektedir. Saf zirkonyum çoğunlukla aşındırıcı olarak kullanılmaktadır (Özgüneş, 2008). Zirkonyumun faz değişimi sırasında çatlaklar meydana gelmektedir (Kosmac ve ark., 1999). Hacim artışı, oluşan bu çatlak hattında eksternal gerilim streslerine karşı koyan sıkıştırıcı baskılar yaratmaktadır. Bu olgu transformasyon dayanıklılığı olarak adlandırılmakta ve çatlak yayılımını azaltmaktadır. Yüksek baskılarda, bu çatlak yayılımı devam eder. Bu dayanıklılık mekanizması çatlak yayılımına izin vermez, sadece çatlağın çoğalmasına karşı onu daha güçlü kılar (Raigrodski, 2004(b); Luthardt ve ark., 1999; Kohal ve Klaus, 2004). Zirkonyum oksiti kısmen stabilize eden yttrim oksit (Y-TZP), restoratif diş hekimliği için ilgi çekici bazı mekanik özelliklere sahiptir. Kimyasal ve boyutsal stabilitesi, yüksek mekanik gücü ve kırılmaya karşı gösterdiği direnç bu özelliklerdendir (Aboushelib ve ark., 2005). Zirkonyum oksit altyapı, metal altyapı ile karşılaştırıldığında marjinal bütünlüğün radyografik olarak izlenebilmesi, artık simanın değerlendirilmesi ve tekrarlayan çürüklerin teşhisi açısından daha iyi bir radyopasiteye sahiptir (Raigrodski, 2004(b)). Y-TZP nin elde edilmesinde bilgisayar destekli tasarım ve bilgisayar destekli üretim teknolojileri (CAD/CAM) kullanılmaktadır. Bu yöntemde genişletilmiş bir altyapı tasarlanır ve zirkonyum oksit esaslı homojen seramik soft bloğundan kazıma yöntemiyle elde edilir (Sundh ve ark., 13

27 2005). Altyapı tasarlanan son boyutlarına ulaşıncaya kadar, sinterleme işlemi sırasında %20-25 oranında büzülme eğilimine sahiptir. Daha yumuşak, sinterlenmemiş bir materyal ile sadece kazıma işlemi süresi kısalmaz, aynı zamanda kazıma aletlerindeki tahribat da azalır (Piwowarczyk ve ark., 2005; Devigus ve lombardi, 2004). Zirkonyum oksit tam seramik altyapılar, tamamen sinterlenmiş prefabrike bloklardan direkt olarak final boyutlarında freze edilebilir ve boyama tekniği ile restorasyona son şekli kazandırılabilir. Ancak tamamen sinterlenmiş zirkonyum oksit tam seramiklerin kazıma işlemine tabi tutulması mikro yapıyı ve materyalin direncini olumsuz olarak etkilemektedir (Luthardt ve ark., 2004; conrad ve ark., 2007) Dental Porselenlerin Yapım Teknikleri ve Fırınlama ĠĢlemleri Dental tam seramik restorasyonlar için farklı malzemeler ve üretim sistemleri kullanılmaktadır. Protetik amaçlı dental tam seramik restorasyonların elde edilmesinde iki ana seçenek vardır. Bunlar; 1- Tek bir tabaka halinde elde edilmiş ve boyama tekniği ile yapılan tam seramik restorasyonlar, 2- Yüksek dirençli altyapı üzerinde, daha kırılgan olan dental seramiğin tabakalama yöntemi kullanılarak elde edildiği tam seramik restorasyonlardır. Tam seramik sistemlerde restorasyonlar elde edilirken fırınlama prosedürü restorasyonun yapım şekline göre değişir. Boyama tekniği ile tek tabaka olarak elde edilen tam seramik restorasyonlara en az 1 kez glaze fırınlaması uygulanır. Dirençli altyapı üzerine tabakalama tekniği ile hazırlanan tam seramik restorasyonlara ise genellikle 2 ya da 5 kez fırınlama işlemleri uygulanır. İki kez fırınlama işleminde birinci fırınlama feldspatik tabakalama porseleni için yapılırken, ikinci fırınlama işlemi glaze fırınlaması için yapılır. Beş kez fırınlama ise tabakalama tekniği ile her feldspatik porselen tabakası için yapılır. Beşinci fırınlama glaze fırınlamasıdır. Tam seramik sistemlerde fırınlama işlemleri yüksek sıcaklıklarda ( C) ısıtmayı ve soğutmayı içeren bir fırınlama prosedürüne sahiptir. Fırınlama işlemleri ve uygulanan ısıl prosedürün tam seramik altyapı özellikleri üzerinde nasıl bir etki gösterdiği tam olarak bilinmemektedir. Daha önceki çalışmalar; fırınlama prosedürü sırasındaki ısıl işlemin, dental 14

28 seramik altyapının sinterleme sıcaklığından daha düşük olmasına rağmen, seramik altyapıyı çeşitli şekillerde etkilediğini göstermiştir (Balkaya ve ark., 2005; Sundhve ark., 2005; Marit ve ark., 2008). Yaklaşık olarak 800 C de yapılan tekrarlanan fırınlamaların etkisi, klinik olarak feldspatik porselenle kaplanmış dental seramik restorasyonlar için henüz tam olarak aydınlatılamamıştır (Chevalier, 2006; Marit ve ark., 2008). Dental porselen yapım tekniklerinden, tek tabaka halinde boyama tekniği ile elde edilen tam seramik rastorasyonlarda klinik kontrollerden sonra bir kere glaze fırınlaması uygulanır (Marit ve ark., 2008). Geleneksel metal destekli porselenler ve tam seramik altyapı üzerine tabakalama tekniği ile hazırlanan restorasyonların fırınlama işlemleri üretici firmanın tavsiyeleri doğrultusunda olmalıdır. Genel olarak metal destekli seramiklerin fırınlama işlemleri aşağıdaki gibi yapılmaktadır (Yılmaz ve ark., 2009); 1- Birinci opak fırınlaması 2- Düzeltici (ikinci) opak fırınlaması 3- Birinci dentin fırınlaması 4- Düzeltici (ikinci) dentin fırınlaması 5- Mine porseleni fırınlaması (üçüncü dentin) fırınlaması 6- Glaze fırınlaması Tam seramik restorasyonlarda ise metal kullanılmadığı için opak fırınlamalar elimine edilmiştir ve diğer fırınlama basamakları aynen geçerlidir. Düşük ısı porselenleri kullanıldığında altyapı üzerine liner uygulanarak bir kez daha fırınlanır. Liner, tabakalanan feldspatik porselenin altyapıya daha iyi bağlanmasını sağlayan ve gerektiğinde renk üzerinde değişiklik amaçlı uygulanan krem kıvamındaki porselendir. Aşağıda tam seramiklerin fırınlama sıraları verilmiştir (Marit ve ark., 2008). 1. Liner fırınlaması 2. Birinci dentin fırınlaması 3. İkinci dentin fırınlaması 4. Mine porseleni fırınlaması (üçüncü dentin fırınlaması) 5. Glaze fırınlaması 15

29 Yukarıda yazılan hem metal destekli porselen restorasyonlar için hem de dental tam seramik restorasyonlar için fırınlama sayıları, fırınlama süreleri ve sıcaklık dereceleri üretici firmanın önerilerine göre yapılmaktadır. Üretici firmalar arasında uygulama farklılıkları olabilmektedir. Yukarıdaki bilgiler genel bilgilerdir. Anlattığımız fırınlama sayıları normal olarak kabul edilmektedir. Bu sayıya ilave yapılan her fırınlama işlemi tekrarlanan fırınlamalar olarak kabul edilmektedir. Tez çalışmamızın konusunu tam seramik sistemlerde tekrarlanan fırınlama işlemlerinin etkisinin densitometrik analizi ve x-ray floresans ile değerlendirilmesi oluşturmaktadır. Her iki yöntemde de x-ışınları, analizler ve incelemeler üzerinde doğrudan etkilidir. Bu nedenle dental radyoloji ve x-ışınlarını incelemek bu anlamda faydalı olacaktır Dental Radyoloji Radyoloji veya radyodiagnostik, hastalıkların teşhisi için uzun yıllardır hizmet eden bir tıp ve diş hekimliği bilim dalıdır li yıllar ve öncesinde sadece konvansiyonel röntgen cihazlarıyla sağlanan bu hizmet, 2000 li yıllardan sonra bilgisayar teknolojisindeki gelişmelerin de giderek artmasıyla çok çeşitli ve gelişmiş cihazlar kullanılarak gerçekleştirilmektedir. Modern radyoloji teknikleri sayesinde diş hekimliği uygulama alanında pek çok avantaj elde edilmiştir. Günümüzde geliştirilmiş bu teknikler sayesinde artık üç boyutlu analizler yapılabilmektedir. Bunun yanı sıra maruz kalınan x-ışını miktarı ve harcanan süre kısalmakta, daha etkin tanı ve tedaviler yapabilabilmektedir. Ancak modern görüntüleme tekniklerinin bu kadar gelişmesine rağmen, hala pek çok durumda konvansiyonel radyografiler ilk başvurduğumuz standart teknikler olarak geçerliliğini korumaktadır (Dentcare, 2010). Hem modern hem de konvansiyonel cihazlar x-ışını kullanarak görüntü oluştururlar. X- ışınları ve onların insan dokularına penetre olma özelliği Roentgen tarafından 1985 yılında bulunmuştur. O zamanlar özelliği bilinmediği için de bilinmeyen ışın anlamında x-ışını 16

30 olarak adlandırılmıştır. Aslında x-ışını yüksek enerji elektromanyetik formudur ve elektromanyetik spektrumun bir parçasıdır (Whaites, 2002) X-IĢınlarının Tanımı ve Özellikleri X-ışını; elektrik yükü taşımayan, belirli bir frekansta dalgalar halinde ışık hızıyla hareket eden enerji (foton) paketi olarak tanımlanabilir. X-ışını fotonları penetre olduğu materyallerle etkileşerek materyalde iyonizasyona neden olur (Haring ve Jansen, 2000). X-ışınlarının özellikleri; 1- X-ışınları elektromanyetik titreşimler olup, hızları boşlukta km/sn dir. 2- X-ışınları dalgalar halinde yayılır. 3- X-ışınları foton adı verilen enerji paketleri şeklindedirler. 4- X-ışınlarının şiddeti, ışın kaynağından uzaklaştıkça azalır. 5- X-ışınları içerisinden geçtikleri cisimlerde o cisimlerin yoğunlukları, hacimleri, cisimleri meydana getiren elemanların atom numaraları ve ışınların dalga boyları ile orantılı olarak absorbsiyona uğrarlar. 6- X-ışınları gözle görülmezler. Ancak bazı element ve bileşiklerle etkileştiklerinde, bu maddenin ışık yaymasına neden olurlar. Buna luminisens denir. 7- X-ışınları çarptıkları cisimlerde sekonder ışınların meydana gelmesine neden olurlar. 8- X-ışınları fotoğraf plaklarını ve röntgen filmlerini etkilerler. 9- X-ışınlarının iyonizasyon yapma özelikleri vardır. 10- X-ışınlarının biyolojik etkileri vardır. 11- X-ışınlarının elektrik yükleri olmadığı için elektromanyetik alanda yön değiştirmezler (Harring ve Jansen,200; Brocklebank, 2001). X-ışınları gözle görülmeyen enerji dalgaları veya demetleridir. Sahip oldukları özellikleri nedeniyle uygulandıkları objelerin densiteleri arasındaki farklılıkları görmemize olanak sağlarlar. Bu sayede x-ışınlarının kullanımı dental diagnozun önemli bir kısmını oluşturmaktadır. X-ışınları diş hekimliği ve tıpta pek çok diagnostik görüntüleme sisteminde kullanılmaktadır (Frommer ve ark., 2005). 17

31 Radyografik Görüntü Radyografik görüntü, bir objeden geçen ve filmdeki fotografik emülsiyonla etkileşen x- ışınları ile oluşur. Bu etkileşim, filmde koyu alanların oluşmasına neden olur. Bu koyu alanların miktarı, filme ulaşan x-ışınlarına ve dolayısıyla objenin yoğunluğuna bağlıdır. Sonuçta oluşan görüntü; birçok siyah, beyaz ve gri alanlardan oluşan iki boyutlu bir resim olarak tanımlanır (Whaites, 2002). Radyograflar x-ışınları ile dokuların etkileşimi sonucunda ortaya çıkan iki boyutlu görüntülerdir. Bunlar maddenin atom numarasına, yoğunluğuna ve kalınlığına bağlıdır. Bir radyografın oluşabilmesi için aşağıdaki unsurlara ihtiyaç vardır. 1- X-ıĢını kaynağı: X-ışınları, belirli materyallerin hızla hareket eden atomlarının bu materyalle çarpışması sonucu hızlarını kaybetmeleriyle oluşur. 2- X-ıĢını ve obje arasındaki etkileģim: X-ışını fotonunun materyalden geçişi sırasında dört farklı olasılık söz konusudur. a) X-ışınları hiçbir değişikliğe uğramadan materyalden direkt geçebilirler. b) X-ışınları tümüyle materyal tarafından tutulabilirler. c) X-ışınlarının enerjileri azalarak ve yönleri değişerek saçılabilirler. d) X-ışınlarının enerjilerinde bir değişiklik olmadan yönlerini değiştirebilirler. 3- Ġncelenecek bir obje: Dental radyolojide incelenecek temel objeler; dişler, çeneler ve çevre yumuşak dokulardır. 4- Uygun bir görüntü reseptörü: Dental radyografide en çok kullanılan görüntü reseptörleri, intraoral filmlerle ekstraoral kasetlerdeki screen filmlerdir. 5- Görüntünün oluģturulduğu sistem: Kimyasal işlemlerle görüntünün oluşturulması ve sabitlenmesini içerir. Bu işlem manuel olarak yapılabildiği gibi otomatik banyo cihazlarıyla da yapılabilir. 6- Gözleme sistemi: Radyografik görüntüler radyografın içinden geçen ışıkta incelenmelidir. Bu durum, farklı seviyelerdeki griliklerin ayırt edilmesini mümkün kılar (Brocklebank, 2001; Türk, 2007). X-ışını madde ile etkileşiminde, enerjisinin tümünü veya bir kısmını kaybeder ve daha düşük enerji seviyesinde bu radyasyon etkilenen maddeden yansır. X-ışını demetinin tümünün veya bir kısmının, geçtiği madde tarafından absorbsiyonu zayıflama olarak adlandırılır ve 18

32 objenin atom numarası, yoğunluğu, kalınlığı ve de x-ışın demetinin enerjisinden etkilenir. Diş ve kemik gibi yüksek atom numaralı veya yoğun yapılar, kas veya cilt gibi düşük atom numaralı ve daha az yoğun yapılara oranla daha fazla x-ışını tutar. Yansıyan ışınların oluşumu şöyle olmaktadır: Başlangıçtaki x-ışın demetinden dokulara gelen ışınların bir kısmı dokular tarafından tutulur. X-ışınlarının geriye kalan kısmı dokulardan geçer ve yansıyan ışınlar oluşur. Bu ışınlar remnant demeti vaya remnant radyasyon olarak adlandırılır. Remnant demetindeki değişen enerji yoğunlukları görüntü reseptörleriyle etkileşerek bir görüntü oluşur. Görüntü, radyolusent olarak adlandırılan koyu alanlar ile radyoopak olarak adlandırılan daha açık alanlardan oluşur. Işını tutarak zayıflatan dokular açık veya radyoopak görüntü oluştururlar, çünkü görüntü reseptörü ile kalan az sayıdaki ışının etkileşimi söz konusudur. Yoğunluğu az olan dokular ise daha fazla ışının görüntü reseptörü ile etkileşimine olanak sağlayarak, daha koyu veya radyolusent alanların ortaya çıkmasına neden olacaktır (Razmus ve Williamson, 1996; Türk, 2007) Radyografik Görüntü ile Ġlgili Kavramlar Radyoopak Görüntü: Işığı daha güçlü emen yoğun (dens) cisimler radyografik görüntünün daha açık olmasına neden olur ve bu görüntüler film üzerinde beyaz renkte izlenir. Bu tür görüntüler radyoopak olarak tanımlanır. Radyolusent Görüntü: Düşük densitedeki cisimler zayıf emicilerdir. Bu cisimler fotonların büyük bir çoğunluğunun cisimden geçmesine neden olur ve az yoğunluktaki cisimlere karşılık gelen yerde film üzerinde koyu bir alan meydana gelir. Bu tür görüntüler radyolüsent görüntü olarak tanımlanır. Radyografik Densite: Işınlanmış bir filmde radyografın göstermiş olduğu koyuluk derecesi radyografik densite olarak tanımlanır. Bir filmin densitesi, x-ışınlarının ilgili nesnenin farklı bölgelerinden relatif geçişi sonucu, emülsiyondaki Ag bromid kristallerine değişik etkileri yoluyla belirlenir. Bu densite, x-ray filminin bir alanının optik densitesi olarak ölçülebilir. 19

33 Densite, bir objeye gelen ışık ünitesinin, filmden geçen ışık ünitesine oranının 10 (on) tabanına göre logaritmik ifadesidir. Optik densite = log 10 lo/lt lo: filme gelen ışının yoğunluğu (negatoskoptan) lt: filmden geçen ışının yoğunluğu Bu nedenle film densitesinin ölçülmesi aynı zamanda filmin opasitesinin de ölçümüdür. Optik densite 0 olduğunda ışının %100 ü emilmiştir. Optik densite 1 olduğunda ışının %10 u emilmiştir. Densite büyüdükçe koyuluk artar. Diş hekimliğinde 0,5-2 arasında densiteye sahip radyograflar okunur. Bu sınıra diagnostik açıdan yararlı densite aralığı denir. Bu sınırın 0,7-1,25 aralığı daha efektiftir. 0,5-2 sınırlarının dışında kalan kısımlar diagnostik olarak ya çok siyah ya da çok beyaz olduğu için değerlendirilemez. Filmin densitesi, filmin hızı, filmin kontrastı ve ekspozur genişliği arasındaki ilişki, filmin karakteristik veya sensitometrik eğrisi ile gösterilir (Harorlı ve ark, 2006). Densite aşağıdaki faktörlere bağlıdır: 1. Cihazın kilovoltajı: Diğer faktörler sabit tutulup, kvp artırılırsa densite artar. Kilovoltaj, röntgen ışınlarının penetrasyon gücünü kontrol eder. Kilovoltajdaki artış ile yüksek enerjili x- ışınları oluşur ve filmin densitesi artar. 2. Miliamper-saniye: İmaj densitesi en iyi miliamper-saniye ile kontrol edilir. Filmin densitesi, film emülsiyonu tarafından absorbe edilen fotonların sayısına bağlıdır. Miliamper ve ekspozur zamanındaki artış, filme ulaşan fotonların sayısını artırır ve bunun sonucunda radyografın densitesi artar. 3. Film hızı: Film hızı, standart densiteye sahip bir görüntü sağlamak için gerekli olan radyasyon miktarını gösterir. Diğer faktörler sabit tutulup, filmin hızı artırılırsa densite artar. 20

34 4. Banyo faktörleri: Diğer faktörler sabit tutulup, birinci banyoda bekleme zamanı arttırılırsa densite artar. Banyo ısısı arttırılırsa densite artar. Diğer faktörler sabit tutulup, ikinci banyoda bekleme süresi çok fazla arttırılırsa, densite azalır. 5. Cismin kalınlığı: Diğer faktörler sabit tutulup, cismin kalınlığı arttırılırsa densite azalır. Cismin kalınlığı ne kadar fazla olursa, cisim o kadar fazla x-ışını fotonunu absorbe eder ve oluşan radyografik görüntü o kadar açık olur. Erişkinler için planlanan ekspozur faktörleri, çocuklar, yaşlılar veya dişsiz hastalarda kullanılırsa, radyograf koyu çıkar. Diş hekimi, ideal densiteye sahip radyografları elde etmek için hastanın vücut yapısına göre ekspozur faktörlerini değiştirmelidir. 6. Fokal spot-film mesafesi: Diğer faktörler sabit tutulup, tüp-film mesafesi artırılırsa densite azalır. 7. Cismin yoğunluğu: Maddenin yoğunluğu densiteyi etkiler. Oral kavitedeki yapıların densiteleri farklıdır. Densite açıktan koyuya doğru sırayla; mine, dentin, sement, kemik, yumuşak doku, yağ ve hava şeklindedir. Restoratif metal objeler mineden daha beyaz görüntü verirler. Radyografta beyaz görüntü veren kısımlar radyoopak, siyah görüntü veren kısımlar ise radyolusent olarak adlandırılır (Harorlı ve ark, 2006). Kontrast: Bir radyograftaki görüntünün değişik bölgeleri arasındaki densite farkıdır. Kontrast, radyograf üzerinde incelenen yapının densitesi ile çevresindeki yapının densitesi arasındaki farktır. Eğer siyah ve beyaz kısımlar arasında ara geçiş tonları yoksa, radyografta sadece çok açık ve çok koyu kısımlar varsa buna kısa skala, yüksek kontrast adı verilir. Çünkü burda ara geçiş tonları olmadığından birkaç basamaklı görülür. Eğer siyah ve beyaz kısımlar arasında ara tonlar varsa buna uzun skala, düşük kontrast denir. Kontrast ne kadar yüksek olursa, kenar keskinliği o kadar fazla olur. Düşük kontrast netliği olumsuz etkiler. Kontrastı göstermek için step-wedge kullanılır (Harorlı ve ark, 2001). 21

35 Kontrasta etki eden faktörler şunlardır: Film kontrastı: Film kontrastı, radyografik kontrastı etkileyen film özelliklerini ifade eder. Kontrastı etkileyen film özellikleri, filmin yapısal özellikleri ve film banyosunu içerir. Filmin yapısal özellikleri, film imalatçısının kontrolü altında olup, hekimlerin buna müdahalesi söz konusu değildir. Film kontrastı genellikle, karakteristik eğrinin diagnostik olarak faydalı kısmının ortalama eğimi olarak hesaplanır. Bu bölgelerdeki eğrinin ortalama eğimi ne kadar artarsa, film kontrastı da o kadar artar. Film banyosu: Filmin kontrastını etkileyen diğer bir faktör film banyosudur. Film banyosu hekimin kontrolü altındadır. Banyo süresi ve banyo solüsyonunun sıcaklığı dental radyografın kontrastını etkiler. Banyo süresi ve banyo sıcaklığındaki artış, radyografın kontrastını artırır. Filmi yüksek sıcaklıkta depolama, parlak güvenlik ışığına maruz bırakma, karanlık odaya ışık sızması, son kullanma tarihi geçmiş ya da hatalı hazırlanmış kimyasallar da kontrasta etki eder. Cismin kontrastı: Cismin bazı özellikleri radyografik kontrasta etki eder. Cisim kontrastı, cismin kalınlığı, densitesi ve bileşimi (atom numarası) ile belirlenir. Cisim kontrastı kvp nin azalması veya artırılması ile değiştirilebilir. Kilovoltaj: Düşük kilovoltaj kullanıldığında (50 kvp) x-ışını demetinin etkili enerjisi azalır ve radyografik görüntünün kontrastı artar. Yüksek kontrastlı imaj, çürük veya yumuşak doku kalsifikasyonlarını incelemek için kullanılır. Kilovoltaj artarsa (70 kvp), x-ışını demetinin etkili enerjisi de artar. Radyografik görüntünün kontrastı azalır. Düşük kontrastlı radyograf, bir cismin densitesindeki daha küçük farklılıkları görme imkanı tanır. Cihazın ma da yapılan değişiklikleri radyografik densite üzerinde etkilidir. Ancak kontrast üzerinde fazla etkili değildir (Harorlı ve ark, 2001). 22

36 Restorasyonların Radyografik Açıdan Değerlendirilmesi edilmelidir: Restorasyonların radyografik olarak değerlendirilmesinde aşağıdaki hususlara dikkat Restoratif materyalin tipi ve radyodensitesi (amalgam, döküm metal, kompozit veya cam iyonomer gibi diş rengindeki materyaller) Aşırı konturlu (overkontur) restorasyonlar Yetersiz konturlu (underkontur) restorasyonlar Kontakt noktarı Restoratif materyalin kaviteye adaptasyonu Protetik restorasyonların marjinal uyumu Aşırı uzun kenarlı restorasyonlar Yapıştırma simanlarının restorasyonların marjinal bölgedeki taşkınlığı veya eksikliği Lining (astarlama) materyalinin radyodensitesi edilmelidir: Restorasyonların altında kalan dokuların değerlendirilmesinde ise şu hususlara dikkat Tekrarlayan çürükler Rezidüel çürükler Pulpa odasının boyutu İnternal rezorpsiyon Pulpa odasında kalan dolgu materyalinin varlığı Pin veya postların varlığı ve pozisyonları Yapıştırma simanlarının kalınlığı (Whaites, 2002; Türk, 2007). Radyoopasite protez kaide materyalleri, protez linerleri (astar ve cila), elastomerik ölçü maddeleri, endodontik sealerler (kapatıcı), post materyalleri, direkt dolgu restoratif materyalleri ve rezin siman yapıştırma ajanları gibi tüm intraoral materyaller için istenen bir özellik olarak kabul edilmektedir (Watts ve McCabe, 1999; Türk, 2007). 23

37 Radyoopasite özellikle restorasyonların uzun dönem başarısının değerlendirilmesinde önemli bir teşhis kriteridir. Uygun radyoopasite, sekonder çürüklerin ve marjinal uyumsuzlukların teşhisi için istenen bir özelliktir. Sekonder çürüklerin estetik restorasyonların yenilenmesindeki en önemli problem olduğu bildirilmiştir. Bu nedenle restorasyon, diş-restorasyon arayüzünün değerlendirilebileceği ölçüde radyoopak olmalıdır. Diş sert dokularından daha az radyoopasiteye sahip restoratif materyaller bu amaç için uygun değildir. Dentinden fazla radyoopasiteye sahip materyaller ISO standartlarına uysa bile, destek diş üzerindeki küçük defektlerin saptanması mümkün olmayabilir (Turgut ve ark., 2003: Türk, 2007) Densitometre Tanımı ve Özellikleri Densitometre, ışığı yansıtan yüzeylerin ya da yarı geçirgen materyallerin veya fotoğrafların koyuluk derecelerini ölçen bir cihazdır. Işığa maruz kalan fotoğraf kağıdı ya da film gibi ışığa duyarlı materyallerin optik densitesi, densitometre ile kantitatif olarak ölçülür. Densitometre temel olarak fotoelektrik hücreye yönelik bir ışık kaynağıdır Densitometre Türleri A. Transmission densitometre: Şeffaf, ışık-geçirgen materyallerin densite ölçümünde kullanılan densitometre türüdür. Bu özelliğinden dolayı iletimsel densitometre olarak da adlandırılabilir. B. Reflection densitometre: Bir yüzeyden yansıyan ışığın ölçümünde kullanılan densitometre türüdür. Bu grup densitometreler de yansıma densitometreleri olarak tanımlanabilir. Alman üreticilerin yaptığı bazı modern tip densitometreler her iki (transmission ve reflection) ölçüm tipini bir anahtar ile seçebilecek özelliğe sahiptir. Cihaz T pozisyonuna 24

38 getirildiğinde transmission tip, R pozisyonuna getirildiğinde reflection tip ölçüm yapabilmektedir Densitometrenin Kullanım Alanları Densitometre, profesyonel bilgisayar çıktılarındaki renk doygunluğunun ölçülmesinde kullanılabilir. Aynı zamanda bu cihazların kalibrasyonu da yapılabilir. Endüstride, döküm ve çelik konstrüksiyonlu mega yapıların kaynak işlerinin kontrolünde kullanılır. Tıpta, kemiklerin yapısında bulunan maddelerin yoğunluğunun ölçülmesinde, kemik madde kaybının saptanmasında kullanılır. Tıpta, kemik densitometrisi olarak adlandırılır. Kemik yoğunluk ölçümüdür. Başka bir deyişle kemiğin kırılganlık riskini belirleyen ölçüm yöntemidir. Osteoporoz teşhisinde yaygın olarak kullanılan bir yöntemdir. Diş hekimliğinde, kemik yoğunluğunun saptanmasında, oral dokular ile restoratif materyallerin opasitelerinin değerlendirilmesinde ve böylelikle teşhiste kullanılır. Dental materyallerin radyoopasiteye sahip olmaları; restorasyon sınırlarının diş ile temasının gözlenmesi, kavite kenarına restorasyon adaptasyonunun izlenmesi, kavite ve restorasyon kenarları arasında boşlukların izlenmesi, rezidüel çürüklerin ve sekonder çürüklerin radyografik olarak tespit edilmesi, diş dokusunun restoratif materyalden ayırt edilebilmesi gibi yararlar sağlamaktadır. Ayrıca dental implantların osteointegrasyonunun ve kemik greftlerinin kemikleşme oranlarının değerlendirilmesinde de densitometre kullanılmaktadır. (Çakur ve ark, 2007) Densitometrenin ÇalıĢma Prensibi Densitometre cihazlarının modelleri ve cihazların büyüklükleri birbirinden farklıdır. Ama genel olarak çalışma prensipleri benzerdir. Tüm densitometre cihazlarında bir ışık kaynağı mevcuttur. Işık kaynağının karşısında okuyucu uç ve bu uçta ışığa duyarlı hücreler (fotosel) bulunur. Densitometrik analizi yapılacak radyograflar ya da fotoğraf filmleri ışık kaynağı ve ışığa duyarlı ucun arasına yerleştirilerek, uç radyografa veya fotoğraf filmine temas ettirilerek ölçüm yapılır. Ölçüm sonuçları densitometre cihazı üzerinde bulunan 25

39 ekranda rakamsal olarak ifade edilir. Son dönem densitometre cihazları bilgisayar destekli olabildiğinden bu veriler bilgisayar ekranından da takip edilebilir ve kayıt altına alınabilir (Şekil 1.2). Şekil 1.2. Densitometrenin çalışma prensibi Densitometrik Analiz Dental materyallerin optimum radyoopasiteye sahip olmaları restorasyon sınırlarının komşu diş ile temasının izlenmesi, restorasyonun kavite kenarına uyumunun ve marjinal adaptasyonun değerlendirilmesi, kavite ve restorasyon kenarları arasında boşlukların ve tekrarlayan çürüklerin radyolojik olarak tespit edilmesi ayrıca diş dokusunun restoratif materyallerden ayırt edilmesi yönünden oldukça önemlidir (Toraman ve ark., 2001). Densitometrik Analiz: Bir film, x-ışın demetiyle ışınlanıp banyo edildiğinde; emülsiyondaki fotonlar tarafından tutulan gümüş kristalleri, metalik gümüş lekelerine dönüşürler. Bu gümüş lekeleri ışığın geçişini engelleyerek filmdeki koyu görüntüyü oluşturur. Işınlanmış bir filmdeki sonuç siyahlık veya koyuluk derecesi densite olarak adlandırılır. Dental bir radyograf bir ışık kaynağı önünde incelendiğinde, alanların göreceli transparanlığı emülsiyondaki siyah gümüş partiküllerinin dağılımına bağlıdır. Koyu alanlar, siyah gümüş partiküllerini yoğun olarak içerirler (Haring ve Jansen, 2000;White ve Pharoah, 2000). Densite bir radyograf üzerinde optik densite olarak ölçülebilir. Optik densite = log 10 l 0 /l t 26

40 Bu formülde I 0 gelen ışığın yoğunluğu, I t ise filmden geçen ışığın yoğunluğudur. Film densitesinin ölçümü aynı zamanda filmin radyoopasitesinin ölçümü demektir (White ve Pharoah, 2000). Densitometrik analiz, foto densitometreye dayanır ancak yüksek standartlarda radyograflara ihtiyaç duyar. Işınlama ve banyo işlemleri sonucu radyografın densitesinde oluşabilecek varyasyonları en aza indirebilmek için, densitometrik analizi yapılacak olan objeler yoğunluğu bilinen test objeleri (step-wedge) ile ışınlandıktan sonra banyo edilmelidir. Bu şekilde elde edilen radyografların özel cihazlarla optik densite ölçümleri yapılabilir. Dental diagnoz, büyük ölçüde radyolojiye bağlıdır. Ağız içindeki bir materyalin, onu çevreleyen anatomik yapılardan ayırt edilmesi ve incelenmesi amacı ile belirli oranda radyoopak olması gerekmektedir. Dental Materyaller ve Ekipmanlar Konseyi tarafından yayınlanan bildirgede, rezin esaslı restoratif materyallerin gereklilikleriyle ilgili yeni bir düzenleme yapılmış ve biyolojik, fizyolojik ve mekanik gereksinimlere radyoopasite de eklenmiştir. ISO ve ANSI/ADA materyallerin radyoopasitesinin belirlenmesi için alüminyum alaşımının referans olarak kullanıldığı standart prosedürler belirlemişlerdir. Bu prosedürlere göre, materyallerin radyoopasite miktarlarının ölçülmesinde, %99,5 lik alüminyumdan yapılmış ve 1 mm kalınlığında Alüminyum Step-wedge referans olarak kabul edilmektedir (Üçtaşlı ve Öztaş, 2001; Gu ve ark, 2006). Dental materyallerin radyoopasitelerinin belirli standartları taşıyabilmesi amacıyla ISO bir genelge yayımlayarak, dental materyallerin radyoopasitelerinin aynı kalınlıktaki alüminyum opasitesinin iki katı değerinde olması gerektiğini bildirmiştir (Türk, 2007). Radyoopasite, sadece dental materyaller için istenilen bir özellik değil, ayrıca klinik tanıda da yardımcıdır (Salzedas ve ark, 2006). Klinikte tanı koyarken dental restoratif materyallerin radyoopasitesi radyolojik muayene için çok önemlidir. İntraoral olarak yerleştirilen rezin veya siman gibi bir materyali belirlemek ve çevre anatomik yapılardan ayırt etmek için materyalin radyoopasitesi diş dokusundan yeterince farklı olmalı, aynı zamanda boşluktan ayırt edilebilmesi için de yeterince radyoopak olmalıdır (Türk, 2007; Okuda ve ark, 2009). 27

41 Restoratif materyallerin radyolojik özellikleri şu şekildedir: Radyoopak: Altın Amalgam Siman ZnOE Gutta-Percha Gümüş konlar Metal bantlar ve kronlar Metal teller Radyolüsent: Akrilik Silikat CaOH Porselen Tam seramik sistemler, restoratif diş hekimliğinde istenilen özelliklere sahip materyallerdir. İyi biyouyumluluk, destek dokunun marjinine adaptasyon, aşınma ve çürümeye karşı direnç ile kolay işlenme özellikleri mevcuttur. Dental porselen materyalinin, sekonder çürüğün varlığı veya yokluğunun tanımlanması ve restorasyonun proksimal konturu ve uygun servikal adaptasyonunun daha iyi belirlenmesini için dental dokulardan farklı radyoopasiteye sahip olması gerekmektedir (Takeshita, 2004). Protez kaidesini veya dental restoratif materyalleri diş dokusundan ayırt edebilmek için bu materyallere bazen radyoopak ajanlar eklenmektedir. Bu amaçla kompozit rezinlerin içerisine stronsiyum, baryum, zirkonyum gibi maddeler ilave edilmektedir. Restoratif materyal, en az ISO standartlarına uygun olarak radyoopasitenin kabul edilebilir alt değeri olan dentin kadar radyoopasite göstermelidir. Üst limit ise henüz açıklanmamıştır ancak bazı otoriteler restoratif materyallerden daha iyi bir performans için istenen özelliklerin, mineyle aynı ya da mineden daha fazla derecede radyoopasite değeri göstermeleri olduğunu düşünmektedirler. Çünkü amalgam veya metal destekli porselen restorasyonlar gibi radyoopasitesi fazla olan materyaller, altında kalan dokuları gizlemektedir. Dijital görüntü analizinde ise radyografik yoğunluğa doğrudan ulaşılır çünkü program sayesinde pikseller doğrudan ölçeğinde değer sağlayan belirli gri gölgelere zaten sahiptir. 28

42 Direkt dijital sistemlerin anında görüntü, kimyasal işlemin olmaması, geniş dinamik saha ve radyasyona maruz kalmada artmış hassasiyet gibi avantajları mevcuttur (Salzedas ve ark, 2006). Radyoopasite, ürünün tanımlanması ve satışında değer kazandıran bilimsel bir özelliktir, bu özelliğin azaltılması ve basit rakamsal ölçümlerle tanımlanabilir olması gerekmektedir. Radyoopasite miktarı, radyografik film imajının optik densitesi ile ters orantılıdır. Optik densite, film imajı tarafından geçirilen ışınların logaritmik ölçümüdür ve sadece materyalin x- ışınlarını absorbsiyonu ile ilgili olmayıp, film özellikleri, ışınlama parametreleri ve mevcut koşullarla da ilgilidir. Ayrıca optik densitenin değerlendirilme şekli ve incelemenin yapıldığı ışığa da bağlıdır (Willems ve ark., 1991; Watts ve McCabe, 1999; Türk, 2007) X-IĢını Floresans (XRF) Analizi X-ışını floresans spektroskopisi başlangıçta jeolojik örneklerin analizi için tasarlanmış bir cihazdır. Teknolojinin ilerlemesi ve bilgisayarın teknolojik gelişmeler içindeki yerini hızla alması, XRF in kullanım alanlarını da genişletmiştir. İlk ticari amaçlı XRF spektrometresi 1948 yılında Friedman ve Briks tarafından yapılmıştır. X-ışını fluoresans spektrometresi, periyodik cetvelde atom numarası 5 olan Bor (B) dan yine atom numarası 92 olan Uranyum (U) a kadar tüm elementlerin kalitatif ve kantitatif analizlerinin yapıldığı hızlı, doğru ve hassas sonuçlar veren bir enstrümental analiz tekniğidir. Farklı matriksteki numunelerin nitelik ve/veya niceliklerinin analizlenebildiği bu teknik, endüstride ve araştırmalarda hızlı ve doğru sonuç vermektedir. X-ışını fluoresans spektrometreleri (XRF) ile aşağıdaki analizler yapılabilmektedir: Katı, toz, eritilmiş, preslenmiş, metalürjik, mineralojik, jeokimyasal malzemeler, elyaf ve çimento gibi maddelerin analizinde, Sıvı boya, petrokimyasal ürünler, eczacılık ve çevre ile ilgili numuneler (atık su, kirli hava,vs ) gibi maddelerin analizinde, Filtreler, iyon değiştirici reçineler, ince filmler, elektronik ve bilgisayar yapımında kullanılan malzemelerin analizinde, Kaplama kalınlıkları, parmak izleri analizlerinde başarı ile kullanılmaktadır. 29

43 XRF spektrometreleri, bilgisayara yüklenen analitik yazılım (software) programları ile kumanda edilebilmektedir. XRF spektrometreleri ile kantitatif analizler karşılaştırılmalı olarak da yapılmaktadır. Yani analizi bilinmeyen numunelerin konsantrasyonları, standartlarla belirlenmiş kalibrasyon doğrusu yardımıyla tespit edilebilmektedir (Tuğrul ve atik, 1989; Demir, 2008) X-IĢınları Yöntemiyle Analiz 1800 lü yılların sonlarına doğru pek çok bilim adamı fiziksel dünyaya ait doğanın tamamen anlaşıldığını ve dünya üzerinde keşfedilecek çok fazla bir şey kalmadığını düşünüyorlardı. Bu düşüncelerin paramparça olması fazla uzun sürmedi. 20 senelik bir zaman diliminde birbirini takip eden buluşlar bilim adamlarının bu konuda ne kadar yanıldıklarının bir göstergesi oldu. Bu periyotta sırasıyla: Radyo (Hertz, 1887); Soygazlar (Ramsay, Rayleigh ve Travers, ); X-ışınları (Roentgen, 1895); Radyoaktivite (Becquerel, 1896; Curies, 1898); Elektron (Thomson, 1897); Kuantum teorisi (Planck, 1900; Einstein, 1901); Rölativite teorisi (Einstein, 1905) ve Kozmik ışınlar (Hess, 1910) bulundu ( Eugene, 1975; Jenkins ve Vries,1975; Asil, 2007). Roentgen in x-ışınlarını bulması paha biçilmez bir olay oldu. X-ışınlarının bilim, teknoloji ve tıp alanlarındaki kullanılabilirliğini keşfetmek de çok fazla zaman almadı. X- ışınları bir sene içerisinde tıp ve endüstride kullanılmaya başlandı, 20 sene içerisinde ise pek çok üniversite laboratuvarında yaygın olarak kullanılır hale geldi. Ticari anlamda yaygın olarak kullanılmaya başlanması ise 20 yy. ın ikinci yarısında gerçekleşti yılında yaklaşık 50 tane x-ışını spektrometresi bulunurken, 1971 yılında bu sayı lere ulaştı ( Eugene, 1975; Jenkins ve De Vries, 1975). X-ışınları ile kalitatif ve kantitatif analiz yapmak mümkündür. X-ışınları ile kalitatif ve kantitatif analiz yöntemlerinin temelini 1913 yılında Moseley atmıştır. Moseley metalürjik pirincin x-ışını spektrumunu çekerek, atom numarası ile x-ışını spektral çizgileri arasındaki ilişkiyi kanıtlamıştır (Charles ve ark.,1973; Jenkins ve De Vries, 1975). Moseley aynı zamanda her elementin kendine özgü bir x-ışını spektral dalga boyu olduğunu ve bilinmeyen 30

44 bir numunenin spektrumundan, numune içerisindeki kimyasal elementlerin tahmin edilebileceğini de öngörmüştür (Charles ve ark.,1973; Jenkins ve De Vries, 1975; Asil, 2007) X-IĢınlarının Elektromanyetik Spektrumdaki Yeri Elektromanyetik spektrum, binlerce kilometreden atom altı uzunluklara kadar geniş bir yelpazedeki dalga boylarında ışınımları kapsar. Boşlukta, belirli bir dalga boyundaki (λ) elektromanyetik enerjinin bu dalga boyu ile orantılı bir frekansı (f) ve foton enerjisi (E) bulunmaktadır. Bu yüzden elektromanyetik spektrum bu üç değerden herhangi biri kullanılarak ifade edilebilir. Ayrıca yüksek frekanslı elektromanyetik dalgaların enerjileri yüksektir ama kısa dalga boyuna sahiptirler. Düşük frekanslı elektromanyetik dalgaların ise enerjileri düşüktür ve uzun dalga boyuna sahiptirler. Görünür ışık veya başka bir elektromanyetik ışınım türü belli bir madde içerisinde oluşturulur veya maddenin içerisinden geçerse, bu ışınımın dalga boyu artacak, dolayısıyla frekansı düşecektir. Bu değişiklikten dolayı, ışınımların elektromanyetik spektrum değerleri ile ilgili rakamsal bilgiler verilirken genellikle söz konusu ışınımlar uzaydaki yani boşluktaki sayısal değerleri ile ifade edilir. Spektroskopi ile insan gözünün algılayabildiği 400 ile 700 nm'lik dalga boyları arasındaki görünür ışık bandı dışındaki diğer ışınım aralıkları da algılanabilir. Normal bir laboratuvar spektroskobu 2 nm ile 2500 nm arasındaki dalga boylarını kolayca algılayabilir. Cisimlerin, gazların ve hatta yıldız ve galaksilerin fiziksel özellikleri ile ilgili birçok veri bunlardan yayılan elektromanyetik ışınım bir spektroskop yardımıyla analiz edilerek öğrenilebilir. Elektromanyetik radyasyon başlıca yedi kategoride incelenir. Bunlar düşük frekanstan yüksek frekansa doğru; 1. Radyo dalgaları, 2. Mikrodalga, 3. Kızılötesi, 4. Görünür ışık, 5. Morötesi, 6. X-ışınları ve 7. Gama ışınlarıdır. Yukarıda verilen sınıflandırma genelde doğru olsa da, söz konusu kategoriler arasında kesin sınır çizgileri yoktur ve bazı durumlarda aslında belirli bir kategoride yer alan bir 31

45 ışınım, bir başka kategorinin dalga boyu aralığında bulunabilir. Örneğin, bazı az enerjili gama ışınları, aslında bazı yüksek enerjili x-ışınlarından daha uzun dalga boyuna sahiptir. Bunun sebebi gama ışını teriminin nükleer bozunum veya başka bir atom altı işlem sonucu oluşan fotonlar için kullanılırken, x-ışınlarının atom çekirdeğine yakın yüksek enerjili iç elektronların orbital değişimleri sonucu oluşmasıdır. Sonuç itibariyle, x-ışınları ile gama ışınları arasındaki belirleyici fark dalga boylarında değil, söz konusu ışınımları yaratan kaynaklardadır. Ancak gama ışınları genellikle x-ışınlarından daha yüksek frekanslı ve dolayısıyla daha yüksek enerjilidir ve bu yüzden kendi kategorilerinde değerlendirilir Radyo Dalgaları Radyo dalgaları, el telsizlerinden gelişmiş uzay haberleşme sistemlerine kadar birçok platform tarafından kullanılmaktadır. Radyo dalgaları binlerce kilometreden yaklaşık bir milimetreye kadar dalga boylarındadır ve sahip oldukları rezonansa uygun antenler ve modülasyon teknikleri kullanarak analog veya sayısal veri aktarımı kanalları olarak değerlendirilebilirler. Televizyon, cep telefonu, MRI, kablosuz bilgisayar ağları ve benzeri uygulamalar radyo dalgalarını kullanır Mikrodalga Mikrodalgalar, magnetron veya klistron tüpler kullanarak istenilen faz ve frekansta üretilebilirler. Mikrodalga üretimi TED ve IMPATT gibi katı yapılı diyotlar kullanılarak da yapılabilir. Çeşitli frekanslardaki mikrodalga enerjisi bazı materyaller tarafından emilebilir ve bu süreç sonucunda ısı açığa çıkar. Mikrodalga fırınlar su moleküllerinin bu özelliğini kullanır. Wi-Fi gibi kablosuz sinyal aktarımında da düşük yoğunluklu mikrodalga kullanılır. Mikrodalga fırınlar bu yüzden çalışır durumda ve yeterince yakın mesafede olduklarında cep telefonu ve diğer bazı elektronik cihazları etkileyebilirler. 32

46 Terahertz IĢınım Terahertz (THz) radyasyon, elektromanyetik spektrumda uzak kızılötesi ile mikrodalgalar arasındaki frekans bandında bulunur. Yakın zamana kadar spektrumun bu bölgesi büyük oranda ihmal edilmişti ancak günümüzde bu milimetre-altı bant özellikle haberleşme, doku gösterimi ve savunma teknolojilerinde kullanılmaya başlanmıştır. Bu bandın askeri amaçlı uygulaması şimdilik düşman askerleri üzerine yansıtılan terahertz ışınımı suretiyle derilerinde yanma hissi yaratarak bu tehditleri etkisizleştirme uygulaması ile sınırlıdır. Aynı ışınım söz konusu hedeflerin elektronik ekipmanı da iş göremez hale getirecektir Kızılötesi IĢınımları Kızılötesi radyasyon, yaklaşık olarak 300 GHz ile 400 THz frekansları ve 1 mm ile 750 nm arasındaki dalga boylarını kapsar. Üç ana kategoride incelenir: Uzak kızılötesi, 300 GHz (1mm λ) ile 30 THz (10 μm λ) arasındadır. Bu bandın alt bölümleri için mikrodalga da denilebilir. Bu radyasyon tipik olarak spin yapan gaz molekülleri, sıvılarda moleküler akışkanlık ve katılarda fotonlar tarafından emilir. Orta kızılötesi, 30 THz (10 μm λ) ile 120 THz (2.5 μm λ) arasında bulunur. Sıcak cisimler bu sıklıkla bu aralıkta ışınım yayarlar. Orta kızılötesi ışınım normal moleküler titreşim tarafından emilebilir. Bu frekans aralığına bazen parmak izi bandı da denir. Yakın kızılötesi, 120 THz (2500 μm λ) ile 400 THz (750 μm λ) arasındadır. Görünür ışığa benzer fiziksel işlemler tarafından üretilir ve benzer optik kurallara tabidir Görünür IĢık İnsan gözünün ışık veya renk olarak algıladığı aralığa denk gelen elektromanyetik enerjidir. Beyaz ışık bir prizmadan geçirildiğinde bileşenleri olan diğer dalga boylarına ayrılabilir. Her dalga boyu farklı bir frekansa sahiptir ve göz tarafından farklı bir renk olarak algılanır. 33

47 Morötesi IĢınımları Dalga boyu görünür ışıktan daha kısadır. Oldukça enerjik olduğu için morötesi (UV) ışınım kimyasal bağları bozup çeşitli molekülleri iyonize edebilir veya katalizör etkisi gösterebilir. Güneş yanıkları morötesi radyasyonun insan derisi üzerindeki yıkıcı etkisine örnek olarak verilebilir. Bazı durumlarda kanserojen etki yapabilir. UV ışınım ayrıca etkin bir mutajendir ve hücrelerin DNA yapısını bozarak kontrolsüz mutasyona sebep olabilir. Dünyaya güneşten gelen UV radyasyonun büyük bir kısmı yüzeye ulaşmadan önce atmosferdeki ozon tabakası tarafından emilir X-IĢınları X-ışınları, morötesi ışınlardan daha kısa dalga boyuna, dolayısı ile daha yüksek frekans ve enerjiye sahiptir. Çeşitli materyallerin içinden geçebildikleri için tıpta organ ve kemiklerin görüntülenmesinde sıkça kullanıldığı gibi, ayrıca yüksek-enerji fizik ve gökbilim uygulamalarında da kullanım alanı bulmuştur. X-ışınlarının bir başka adı Röntgen ışınlarıdır. X-ışınları atomların elektron yörüngelerini etkileyerek yörüngeden elektron koparılmasını sağlar. Bu kopan elektron sayesinde enerji açığa çıkar ve foton olarak adlandırılır. Bu foton ölçülebilir uygun tekniklerle atomların analizinde kullanılabilir Gama IĢınları Gama ışınları 1900 yılında Villiard tarafından bulunmuştur. Bilinen en enerjik elektromanyetik radyasyon türü olan gama ışınları nükleer aktivite ve çeşitli kozmik kaynaklar tarafından üretilirler. Gama ışınları atomların çekirdekleri üzerinde etkilidir ve çok ciddi düzeyde enerji oluşumunda kullanılabilir (Wikipedi, 2012) (Şekil 1.3). 34

48 Şekil 1.3. Elektromanyetik spektrum Fotoelektrik Olay Herhangi bir madde üzerine düşen fotonların; atomun bağlı elektronlarından bir tanesine, enerjisinin tümünü aktararak atomun iyonlaşmasına fotoelektrik olay, yörüngesinden koparılan elektrona da fotoelektron denir (Köksal ve Gümüş, 1989; Ender, 2006). Fotoelektronda gelen foton tamamen yok olurken, serbest kalan elektrondur. Bunun sonucu yörüngede oluşan boşluğa diğer üst yörüngelerdeki elektron geçişleri sonucu atoma ait karakteristik bir x-ışını yayılır (Van Grieken ve Markowicz, 1993). Fotoelektrik olayda, gelen fotonun enerjisi atoma bağlı elektronun bağlanma enerjisini biraz aşarsa foton elektron tarafından soğurulur ve elektron serbest hale geçer. Bu elektron ortamda ilerlerken ikincil iyonizasyona, uyarmaya ve frenleme ışınımına sebep olur (Uludağ, 2001; Ender, 2006). 35

49 Şekil 1.4. Fotoelektrik olay. Gelen fotonun enerjisi K yörüngesindeki bir elektrona aktarmaktadır. Gelen fotonun enerjisinin, elektronun yörüngeye bağlanma enerjisiden büyük olduğundan kopan elektron fotoelektron olarak yayılır. L yörüngesinde bulunan bir elektron K yörüngesine kaybedilen elektronun yerine kayar ve açığa çıkan enerji karekteristik bir x-ışını olarak yayılır. Oluşan bu x-ışınını kalitatif ve kantitatif olarak analiz edebilen cihazlar, x-ışını oluşan maddeye ait verileri ortaya çıkarabilirler (Şekil1.4). Madde üzerine gelen fotonların fotoelektrik olayı oluşturma olasılığı, gelen fotonun enerjisine ve fotoelektrik tesir etkisine bağlıdır. (Köksal ve Gümüş, 1989; Ender, 2006) X-IĢını Floresans (XRF) Analiz Yöntemi X-ışını tüpünden bir numune üzerine gönderilen x-ışınları ya da fotonlar numuneyi oluşturan atomlar tarafından emilir. Eğer gönderilen ışınların enerjisi emilme eşiğini aşıyorsa atomun iç orbitallerinden bir elektron kopartarak atomu iyonlaştırır. İyonlaşan atom kararsız hale gelir. Atomun yeniden kararlı hale dönebilmesi için koparılan elektronun meydana getirdiği boşluğu, üst orbitallerden bir elektron doldurur. Bu geçiş esnasında karakteristik bir x-ışını yayılır. Her element için spesifik olan bu ışımaya floresans denir. Bu geçişler atom numarası 22 olan Titanyum (Ti) atomu için verilen örnekle daha rahat anlaşılabilir (Nauche, 1992;Alan 1995; Asil, 2007). 1.5). X-ışın kaynağından gönderilen radyasyonla K orbitalindeki bir elektron kopartılır (Şekil 36

50 Şekil 1.5. K orbitalindeki elektronun koparılması. L veya M orbitallerinden bir elektron K orbitalindeki boşluğu doldurur. Bu esnada elemente özgü karakteristik bir x-ışını yayılır. K yörüngesindeki boşluğu L yörüngesinden bir elektron doldurur (Şekil 1.6). Şekil 1.6. K yörüngesindeki boşluğu L yörüngesinden bir elektron ile doldurulması X-IĢını Floresans Spektrometreleri (XRFS) Fotoelektrik olay prensibine bağlı olarak çalışan XRF spektrometreleri günümüzde kolay, hızlı ve doğru bir şekilde sonuç vermesi sebebiyle elementel analiz için pek çok analizci tarafından yaygın olarak kullanılır. XRF spektrometreleriyle çok geniş aralıklarda analizler yapılır. Bir malzemenin ağırlıkça ppm düzeyinden %100 üne kadar analizi mümkündür. XRF spektrometreleri, numuneye hiçbir şekilde zarar vermez ve analiz için küçük bir miktar bile yeterli olabilir. Diğer analiz yöntemleri ile kıyaslandığında numune hazırlama ve analiz maliyeti çok düşüktür. Özellikle sıvıların analiz edildiği çalışmalar düşünüldüğünde asit, asit buharı ve diğer uçucu zararlı gazlara maruz kalmamak büyük bir avantaj sayılabilir (Rose ve Cuttitta, 1968; Kramar, 1997; Asil, 2007). 37

51 Bu yöntemle analizi yapılabilecek en hafif element Berilyum (Be) dur. Fakat üretilen cihazların kapasitesi ve x-ışınlarının hafif elementler için verimsiz olması sebebiyle genellikle sodyum elementinden hafif elementler bu yöntemle analiz edilmezler (Sitko ve Zawisza, 2004; Asil, 2007). XRF spektrometreleri, x-ışını temel prensiplerine göre çalışır. Öncelikle x-ışını tüpünden analizi yapılan numune üzerine gönderilen ışınlar sayesinde numunedeki atomlar uyarılarak kararsızlaşırlar. Uyarılan numunedeki kararsızlaşan atomlar, bir üst orbitallerinden oluşan boşluğu doldururlar. Böylece analizi yapılan numuneye özgü meydana gelen ışımalar dedektörler tarafından kaydedilir. Kaydedilen bu ışımalar cihazda bulunan uygun bilgisayar programları sayesinde değerlendirilerek analiz sonuçları elde edilmektedir (Sitko ve Zawisza, 2004; Asil, 2007) (Şekil 1.7). Şekil 1.7. XRF Spektrometre Cihazı. 38

52 Amaç: Tam seramik sistemlerdeki gelişmelerle birlikte yüksek dirence sahip ve estetik tam seramik restorasyonların kullanımları oldukça yaygın bir hal almıştır. Bugünkü klinik uygulamalarda seramik materyali, tam seramik kron ve köprüler, inley, onley ve laminate veneer gibi çeşitli restorasyonların yapımında rahatlıkla kullanılmaktadır. Tam seramik restorasyonlarda metal altyapının kullanılmaması restorasyonların radyografik olarak değerlendirilmesini mümkün kılar. Literatürlerdeki çalışmalar incelendiğinde; radyoopasite ve densitometre çalışmalarının daha çok kompozit rezin esaslı dolgu maddeleri, simanlar ve kanal dolgu materyalleri üzerinde yoğunlaştığı görülmüştür. Son birkaç tez çalışması (Türk, 2007) ve diğer çalışmalarda tam seramik sistemler kullanılmaya başlanmıştır. Tam seramik materyallerinin kullanımı günümüzde gittikçe artmaktadır. Tam seramik restorasyonların en önemli avantajlarından biri de, metal altyapının elimine edilmiş olmasıyla radyografik incelemede restorasyonun altında kalan dokuların değerlendirilebilmesidir. Ayrıca mevcut literatürler incelendiğinde tam seramik restorasyonlarla ya da tam seramik sistemlerle ilgili radyopasite ve radyodensite çalışmaları yeterli sayıda değildir. Ayrıca tam seramik restorasyonların yapımında gerek klinik işlemler sırasında, gerekse laboratuvar işlemleri sırasında meydana gelebilecek hatalara bağlı tekrarlanan fırınlama işlemleri yapılabilir. Tekrarlanan fırınlama işlemlerinin restorasyonlar üzerinde nasıl bir etki oluşturduğu her zaman merak konusu olmuştur. Tekrarlanan fırınlamalar ile ilgili yapılan çalışmalar incelendiğinde renk değişikliği, kristal yapıdaki değişiklikler, tekrarlanan fırınlamaların metal porselen bağlantısı üzerine etkisi ve restorasyonun marjinal uyumundaki değişiklikler üzerinde yoğunlaşıldığı görülmektedir (Özkan ve Öztaş, 2000; Öztaş ve Özkan, 2001; Öztaş, 2001). Ancak meydana gelen bu değişikliklerin nasıl oluştuğuna dair yeterince bilgi mevcut değildir. Tez çalışmamızda iki farklı grup tam seramik sistem kullanılmıştır. Bunlardan birincisi, ısı ve basınçla şekillendirilen tam seramiklerdir (IPS e-max press tam seramikler). İkincisi ise CAD/CAM tekniği ile hazırlanan tam seramiklerdir (zirkonyum oksit tam seramikler). Tez çalışmamızdaki örneklerin tamamı boyama tekniği ile hazırlanmıştır. Bu tam seramik sistemlerin tekrarlanan fırınlama işlemleri sonucu densitometrik analizleri yapılarak, tekrarlanan fırınlamaların etkileri değerlendirilmiş ve gruplar birbirleriyle kıyaslanmıştır. Ayrıca bu tam seramiklerin, XRF cihazı ile element düzeyinde analizleri yapılarak, tekrarlanan fırınlama işlemlerinin etkisi araştırılmıştır. 39

53 Sonuç olarak tam seramiklerin radyografik olarak değerlendirilmesinde en önemli faktörlerden biri olan materyalin radyoopasite dereceleri incelenmiştir. Tam seramiklerde, tekrarlanan fırınlama işlemlerinin neden olabileceği kimyasal yapı değişikliği araştırılmıştır. Kısaca tez çalışmamızın amacı, tekrarlanan fırınlamaların tam seramik sistemler üzerinde meydana getirdiği etkilerin densitometrik analizi ve XRF cihazı ile incelenmesidir. 40

54 2. GEREÇ VE YÖNTEM Bu tez çalışmasında; tam seramik materyaller kullanılarak farklı sayıdaki tekrarlanan fırınlamaların tam seramik örneklerin densite değerleri ve kimyasal yapısı üzerindeki etkisi değerlendirilmiştir. Tez çalışmamızda iki farklı tam seramik sistem kullanılmıştır. Bunlardan birincisi, ısı ve basınçla şekillendirilen tam seramiklerdir (IPS e-max press tam seramikler). İkincisi ise CAD/CAM tekniği ile hazırlanan tam seramiklerdir (zirkonyum oksit tam seramikler). Tez çalışmasındaki örneklerin hazırlanmasında, tam seramik restorasyonların klinik uygulamaları dikkate alınmıştır. Klinik uygulamalarda kullanılan, iki farklı yapım tekniği olan boyama ve tabakalama tekniklerinden boyama tekniği tercih edilmiştir (Türk, 2007). Bu tercihin nedeni ise, tez çalışmamızın esas araştırma konusunun altyapı üzerine olmasıdır. Isı ve basınçla şekillendirilen tam seramikler (IPS e-max press tam seramikler) ve CAD/CAM tekniği ile hazırlanan tam seramikler (zirkonyum oksit tam seramikler) olmak üzere iki gruba ayrılan tam seramikler için alt gruplar şu şekilde oluşturulmuştur. Çalışmanın grupları kontrol grubu, 1 kez, 3 kez, 5 kez, 7 kez ve 9 kez tekrarlanan fırınlama işlemi uygulanmış 6 alt gruptan oluşmaktadır (Özkan ve Öztaş, 2000; Öztaş ve Özkan, 2001; Sahin ve ark., 2010). Tekrarlanan fırınlama işlemleri, üretici firmaların tavsiyelerine göre Dental Estetik Diş Laboratuvarında yapılmıştır. Radyografların elde edilmesi Ankara Üniversitesi Diş Hekimliği Fakültesi Ağız, Diş, Çene Radyolojisi Anabilim dalında yapılmıştır. Densitometrik analizler ise, Ankara Üniversitesi Diş Hekimliği Fakültesi Protetik Diş Tedavisi Anabilim Dalı laboratuvarında yapılmıştır. XRF analizleri de Ankara Üniversitesi Mühendislik Fakültesi Jeoloji Mühendisliği Anabilim dalı XRF Spektroskopi laboratuvarında yapılmıştır. 41

55 2.1. Örneklerin Hazırlanması IPS e-max Press Tam Seramik Örneklerin Hazırlanması IPS e-max press örneklerin, presleme öncesi mum modelajının hazırlanmasında ve standardizasyonunda, çapı 10 mm olan teflondan yapılmış iki parçalı vida sistemi ile dönebilen özel bir kalıp kullanılmıştır. Bu kalıp 1987 yılında Piddock ve arkadaşlarının kullandığı kalıptan esinlenilerek Öztaş ın 1990 yılında geliştirdiği ve teflondan yapılmış bir kalıptır. Bu kalıp sayesinde tüm örnekler standart ölçülerde hazırlanmıştır. Bu kalıbın üst parçasında bulunan silindirik boşluğa uygun, alt parça içinde aşağıya ve yukarıya doğru hareket edebilen 10 mm çapında piston şeklinde ikinci bir parça yer almaktadır. Vida sistemiyle birinci parçaya uyumlu olan ikinci parça 10 eşit aralığa ayrılmıştır ve sıfır noktasına göre kalibre edildiğinde alt parçanın bir birim çevrilmesiyle piston 0,1 mm aşağı inmektedir. İçteki vidalı parçanın bir tam tur hareketiyle ise piston 1 mm aşağı inmektedir. Bu özelliği ile çapı 10 mm ve kalınlığı 1 mm olan disk şeklinde örnekler standart olarak elde edilebilmektedir. Şekil 2.1. Örneklerin hazırlanmasında kullanılan teflon kalıp. Tez çalışması için yukarıda özellikleri anlatılan teflon kalıp kullanılarak 1 mm kalınlığında 10 mm çapında 60 adet mum örnek hazırlanmıştır. Hazırlanan mum örnekler uygun sayıdaki gruplar halinde tijlenerek revetmana alınmıştır. 42

56 Şekil 2.2. Mum örneklerin hazırlanması ve tijlenmesi Şekil 2.3. Mum örneklerin revetmana alınması. 1 saat revetmanın sertleşmesi için beklenmiş ve daha sonra 850 C de 1 saat boyunca ön ısıtma işlemine tabi tutulmuştur. Ön ısıtma işlemini takiben EP 600 (Ivoclar, Liechtenstein) fırınında fabrikasyon olarak hazırlanan ingotlar kullanılarak 920 C de ve 5 bar basınçla presleme işlemi gerçekleştirilmiştir. Şekil 2.4. Revetmana alınan örneklerin ön ısıtması ve preslemenin tamamlanması. 43

57 Presleme işleminin tamamlanmasının ardından revetmanın soğuması için oda ısısında 1 saat bekletilmiştir. Revetmanın soğumasının ardından örnekler manşetten çıkarılarak tijler separe ile kesildikten sonra, önce 4 atm basınçla 5 cm mesafeden, örnekler açığa çıktıkça 2 atm basınçla 2 cm mesafeden, 50 μm büyüklüğünde alüminyum oksit kum kullanılarak örnekler revetmandan ayrılmıştır. Şekil 2.5. Manşetten çıkan örnekler ve kumlama sonrası temizlenmeleri. Tijlerden ayrılıp uygun frezlerle düzeltilen örnekler kumpasla ölçülerek 1 mm kalınlık tespit edilmiş, boyutlarında değişiklik veya hatalı ölçülerde olan örnekler gruptan çıkartılıp yerlerine aynı yöntemle yenileri yapılmıştır. Tüm örneklere üretici firmanın tavsiyelerine göre IPS e-max press fırınında 6,5 dakika süreyle 835 C de krem glaze (e-max ceram glaze pasteivoclar, Liechtenstein) işlemi uygulanmıştır. Şekil 2.6. IPS e-max press fırını (EP 600 fırını - Ivoclar,Liechtenstein) 44

58 Tez çalışmamızda hazırlanan IPS e-max press tam seramik örnekler tekrarlanan fırınlama sayılarına göre 6 alt gruba ayrılmıştır. Her alt grup 10 adet örnekten meydana gelmektedir. Her grubun fırınlamaları için aynı işlemler uygulanmıştır. Tüm örneklerin fırınlamaları, başlangıç ısısı 403 C olan IPS e-max press fırınında ve bu sıcaklıkta 6,5 dakika bekletilerek yapılmıştır. Bu fırının ısı artışı 60 C/dk olup glaze fırınlaması 835 C de gerçekleştirilmiştir. Tez çalışmasının kontrol grubunu oluşturan örnekler yukarıda anlatıldığı gibi üretici firmanın talimatlarına uyularak hazırlanmıştır. Kontrol grubuna ilave olarak yapılan fırınlama işlemleri, yine üretici firmanın tavsiyeleri doğrultusunda IPS e-max press fırınında 403 C de 6,5 dakika süre ile bekletilerek ve 835 C de fırınlanarak yapılmıştır. Şekil 2.7. IPS e-max press tam seramikler kontrol grubu ve 1 kez fırınlanan örnekler. Grup 1: Kontrol grubu: Kontrol grubu, kor yapıya glaze işlemi uygulanarak 1 kez fırınlanan örneklerden oluşur. Grup 2: 1 kez fırınlanan örnekler. Kontrol grubuna ilave 1 kez fırınlama işlemi yapılan örneklerden oluşur. Grup 3: 3 kez fırınlanan örnekler. Kontrol grubuna ilave 3 kez fırınlama işlemi yapılan örneklerden oluşur. Grup 4: 5 kez fırınlanan örnekler. Kontrol grubuna ilave 5 kez fırınlama işlemi yapılan örneklerden oluşur. Grup 5: 7 kez fırınlanan örnekler. Kontrol grubuna ilave 7 kez fırınlama işlemi yapılan örneklerden oluşur. Grup 6: 9 kez fırınlanan örnekler. Kontrol grubuna ilave 9 kez fırınlama işlemi yapılan örneklerden oluşur. 45

59 Zirkonyum Oksit Tam Seramik Örneklerin Hazırlanması Tez çalışmamızda kullanılan zirkonyum oksit tam seramik örnekler sinterlenmemiş zirkonyum bloklardan (Discalliance zirkonia blocks, Japonya) CAD/CAM sistemi ile elde edilmiştir. CAD yazılım programı olarak Dentalwings Client Software kullanılmıştır. Bilgisayar sistemine toplam 60 adet 1 mm kalınlığında ve 10 mm çapında örneklerin hazırlanması için gerekli veriler girilmiştir. Zirkonyum blokların kazıma işlemleri yapılmıştır. Üretici firmanın tavsiyeleri doğrultusunda 1400 C de ve 8 saat süreyle zirkonyum bloklar sinterlenmiştir. Boyama tekniği kullanılarak elde edilen zirkonyum oksit tam seramik örneklerin üretici firmanın talimatlarına göre Vacumat 40T (Vita Zahnfabrik, Bed Sackingen, Almanya) fırınında 900 C de 5 dakika süreyle glaze (Ceramco 2 low temp. glaze, ABD) fırınlaması gerçekleştirilmiştir. Tez çalışmamızın zirkonyum oksit tam seramik örnekleri tekrarlanan fırınlama sayılarına göre 6 alt gruba ayrılmaktadır ve her alt grup 10 adet örnekten oluşmaktadır. Kontrol grubunu oluşturan örnekler yukarıda anlatılan örnek hazırlama ve fırınlama işlemlerine göre elde edilmiştir. Kontrol grubuna ek olarak yapılan fırınlama işlemleri üretici firmanın tavsiyeleri doğrultusunda Vacumat 40T fırınında 900 C de 5 dakika süreyle yapılmıştır. Şekil 2.8. Zirkonyum oksit tam seramikler kontrol grubu ve 1 kez fırınlanan örnekler. 46

60 Grup 1: Kontrol grubu: Kontrol grubu, kor yapıya glaze işlemi uygulanarak 1 kez fırınlanan örneklerden oluşur. Grup 2: 1 kez fırınlanan örnekler. Kontrol grubuna ilave 1 kez fırınlama işlemi yapılan örneklerden oluşur. Grup 3: 3 kez fırınlanan örnekler. Kontrol grubuna ilave 3 kez fırınlama işlemi yapılan örneklerden oluşur. Grup 4: 5 kez fırınlanan örnekler. Kontrol grubuna ilave 5 kez fırınlama işlemi yapılan örneklerden oluşur. Grup 5: 7 kez fırınlanan örnekler. Kontrol grubuna ilave 7 kez fırınlama işlemi yapılan örneklerden oluşur. Grup 6: 9 kez fırınlanan örnekler. Kontrol grubuna ilave 9 kez fırınlama işlemi yapılan örneklerden oluşur Radyografların Elde Edilmesi Radyografların elde edilmesi Ankara Üniversitesi Diş Hekimliği Fakültesi Ağız, Diş, Çene Radyolojisi Anabilim Dalında gerçekleştirilmiştir. Densitometrik analiz yapmak için radyografların elde edilmesinde Kodak Insight Occlusal film (Eastman Kodak Company, Rochester, New York) kullanılmıştır. Tez çalışmasında oluşturulan her bir grup için ayrı bir okluzal film kullanılmıştır. Çalışmamızda iki farklı tam seramik sistemi ve altı farklı tekrarlanan fırınlama işlemi mevcuttur ve her bir grup için birer tane olmak kaydıyla toplam 12 adet okluzal film kullanılmıştır. Okluzal film üzerine 12 basamaktan oluşan Alüminyum Step-Wedge (% 99,5 alüminyumdan yapılmış, ilk basamağı 1 mm olan ve her basamakta kalınlığı 1 mm artan), bir gruba ait 10 adet tam seramik örnek ve yeni çekilmiş bir molar dişten horizontal yönde 1 mm kalınlığında alınan diş kesiti yerleştirilmiştir. Fokal spot-film mesafesi 40 cm olacak şekilde 70 kvp, 8 ma, (Üçtaşlı ve Öztaş, 2001) FS 0,1x0,1, total filtrasyon 2,5 mm Al, ışınlama süresi 0,25 sn olmak üzere ORIX 65/10 (Ardent, Italy) cihazıyla ışınlamalar yapılmıştır. Tüm filmlerin banyo işlemleri, banyo solüsyonları yeni hazırlanmış olan Dent-X 810 Plus (U.S.A.) otomatik banyo cihazında yapılmıştır. Standardizasyonun sağlanabilmesi için tüm ışınlama ve banyo işlemleri aynı gün yapılmıştır. 47

61 Şekil 2.9. IPS e-max press tam seramik örneklerin film üzerine yerleştirilmesi. Şekil Zirkonyum oksit tam seramik örneklerin film üzerine yerleştirilmesi. Şekil Radyografların elde edilmesi. 48

62 2.3. Densitometrik Analiz Ġçin Ölçümlerin Yapılması İki farklı tam seramik sistem ve 6 farklı alt gruptan oluşan tez çalışmasında alınan toplam 12 adet radyografın densitometrik analizi Ankara Üniversitesi Diş Hekimliği Fakültesi Protetik Diş Tedavisi Anabilim Dalı laboratuvarında Densonorm 21i densitometre/sensitometre (Densonorm 21i: Densitometre/Sensitometre, Phamed, Sulzbach, Almanya) cihazı kullanılarak yapılmıştır. Bu cihazda radyografların yerleştirilip okunabilmesi için bir alan ve bu alan üzerinde yukarı aşağı yönde hareket edebilen bir okuma kolu mevcuttur. Hareketli kolun uç kısmında 1 mm çapında bir açıklıktan ışık verilmektedir. Hareketli kolun, okuma alanı üzerindeki radyografa temas ettirilmesiyle ölçülen değer, cihazdaki okuma kolu üzerinde bulunan dijital ekranda görünmektedir. Her bir radyograf için ölçümler şu şekilde yapılmıştır. Alüminyum stepwedge in tüm basamakları teker teker ve 3 farklı noktadan ölçümler yapılarak, elde edilen değerlerin ortalaması alınmıştır. Bu değerler alüminyum stepwedge in basamaklarının densite değerleri olarak kaydedilmiştir. Yine tam seramik örneklerde de her bir örnek için 3 farklı noktadan ölçümler yapılıp elde edilen değerlerin ortalaması alınmıştır. Diş kesitinde ise mine ve dentin için ayrı ayrı 3 farklı noktadan ölçüm yapılarak elde edilen değerlerin yine ortalamaları alınmıştır. Bu ölçümler sonucu alüminyum stepwedge in her bir basamağının densite değeri, farklı radyograflardaki yine alüminyum stepwedge e ait her bir basamağın densite değeri ile aynı ya da benzer sonuçlar vermesi radyografların elde edilmesi sırasında ışınlama ve banyo işlemlerinin standardizasyonu için önemlidir. Diş kesitindeki mine ve dentinin densitometrik değerleri bilinen ve kabul edilen bir değer olması nedeniyle çalışmamız için bir referans değer oluşturmaktadır. Şekil IPS e-max press tam seramik örneklerin radyografik görüntüsü. 49

63 Şekil Zirkonyum oksit tam seramik örneklerin radyografik görüntüsü. Resim Densitometre cihazı (Densonorm 21i: Densitometre Sensitometre, Phamed, Sulzbach, Almanya) XRF Analizi Ġçin Ölçümlerin Yapılması Tam seramik örneklerin XRF analizleri Ankara Üniversitesi Fen Fakültesi Jeoloji Mühendisliği Anabilim Dalı XRF spektrometre laboratuvarında, XRF spektrometre cihazı (Spectro X LAB. 2000, Kleve/Germany) ile yapılmıştır. X-ışını floresans analizleri hızlı, analizi yapılan nesneler üzerinde herhangi bir tahribat oluşturmayan, çok yüksek doğruluk ve kesinlik ile sonuç veren bir analiz metodudur. Berilyum dan Kalifornyum a periyodik cetveldeki tüm elementler; toz, katı ve sıvı halde kalitatif, yarı-kantitatif ve kantitatif olarak bu yöntemle analiz edilebilirler. %100 e yakın konsantrasyonlarda herhangi bir seyreltme olmadan, direkt olarak analiz edilirler. XRF spektrometreler ile ppm gibi çok küçük konsantrasyonlar veya %100 e yakın yüksek konsantrasyonların her ikisi de herhangi bir seyreltme işlemi olmaksızın direkt olarak analiz edilebilirler. Tipik olarak tayin sınırları 0,1 50

64 ppm den 10 ppm e kadardır. XRF örnekleri cam, seramik, metal, kayaç, kömür veya plastikler gibi katı maddeler olabilir. Ayrıca petrol, yağ, boya, çözeltiler, kan veya şarap gibi sıvı maddeler de olabilir. Basit ve hızlı örnek hazırlama avantajının yanı sıra XRF analizleri evrensel bir analiz metodudur. Bu analiz metodu araştırma ve endüstriyel işlemlerin kontrol alanlarında geniş olarak kabul edilir. XRF, özellikle kompleks çevresel analizler için etkin bir analiz yöntemi olup ayrıca üretimde ara ve son ürün kalite kontrolü için de son derece önemli bir analiz yöntemidir. XRF analiz yöntemi için ideal bir örnek şu şekilde hazırlanmış olmalıdır: Materyal tekrar oluşturulabilmelidir. Homojen olmalıdır. Yüzey düzensizlikleri olmamalıdır. Ölçülecek dalga boyu için yeterince küçük parçacık boyutunda olmalıdır. XRF ile sıvı kimyasal metodlarda olduğu gibi, katı örneğin çözelti haline getirilmesi ve çözelti artıklarının atılması zorunlu değildir. Tam ve tekrarlanabilir analiz için ana gereklilik yalın, homojen ve temiz analiz yüzeyidir. Berilyum, Bor ve Karbon gibi çok hafif elementlerin analizi için bir tabakadan kaynaklanan analiz edilebilecek floresans ışıması sadece birkaç atom tabakası kalınlığındadır. Hafif elementlerin analizi için, örneklerin dikkatli hazırlanması son derece önemlidir (Bayhan, 2008). Analizi yapılacak metaller için, katı örneklerin, toz örneklerin ve sıvı örneklerin hazırlanması ayrı ayrıdır. Yaptığımız tez çalışmasında kullanacağımız tam seramik örneklerin XRF analizi için fazladan herhangi bir işleme tabi tutulmasına gerek yoktur. Örneklerin yüzeylerinin parlak ve pürüzsüz olması önemlidir. Çalışmamızda kullandığımız tam seramik örneklere glaze işlemi uygulandığından, gerekli yüzey düzgünlüğü istenilen düzeyde sağlanmıştır. 51

65 Şekil XRF spektrometrenin çalışma prensibi Şekil XRF spektrometre cihazı. Şekil Analizi yapılan tam seramik örneklerin XRF cihazına yerleştirilmesi. 52

66 3. BULGULAR Tez çalışmamızda kullanılan iki farklı tam seramik sistem ve bu sistemlere ait 6 alt grubun özellikleri aşağıda belirtildiği gibidir. Bu iki farklı tam seramik sistem, ilk olarak densitometrik analiz sonuçları açısından değerlendirilecektir. Daha sonra ise tam seramik sistemlerin, XRF analizleri açısından sonuçları ele alınacaktır. Tez çalışmasının gruplarını kısaca hatırlayalım; IPS e-max press tam seramik örnekler; Grup 1: Kontrol grubu Grup 2: 1 kez fırınlanan örnekler Grup 3: 3 kez fırınlanan örnekler Grup 4: 5 kez fırınlanan örnekler Grup 5: 7 kez fırınlanan örnekler Grup 6: 9 kez fırınlanan örnekler Zirkonyum oksit tam seramik örnekler; Grup 1: Kontrol grubu Grup 2: 1 kez fırınlanan örnekler Grup 3: 3 kezfırınlanan örnekler Grup 4: 5 kez fırınlanan örnekler Grup 5: 7 kezfırınlanan örnekler Grup 6: 9 kezfırınlanan örnekler 3.1. Densitometrik Analiz Sonuçları IPS e-max Press Tam Seramik Örneklerin Densitometrik Analiz Sonuçları IPS e-max press tam seramik örneklere ait radyograflar elde edilmiştir. Elde edilen bu radyograflardaki örneklerin görüntüleri üzerinde densitometre cihazı ile densitometrik ölçümler yapılmıştır. Densitometrik ölçümler yapılırken, her örneğe ait görüntü için üç farklı 53

67 noktadan ölçüm yapılmış ve bu değerlerin ortalamaları alınmıştır. Üç farklı noktadan ölçümler yapılmasının amacı homojen bir değer elde edebilmektir. Her alt grubu oluşturan 10 adet örneğe ait değerlerin ortalamaları alınarak her fırınlama sayısı için ortalama bir değer elde edilmiştir. Çizelge 3.1 de IPS e-max press tam seramik örneklere ait fırınlama sayıları, örneklere ait ortalama ölçüm değerleri, standart sapmalar ve standart hatalar görülmektedir. Çizelge 3.1. IPS e-max press tam seramik örneklerin fırınlama sayıları, örneklere ait ortalama densitometrik ölçüm değerleri, standart sapmaları ve standart hataları. Fırınlama sayıları Örnek sayısı Ortalamalar Standart sapmalar Standart hatalar Kontrol grubu 10 1,4470,03860, kez fırınlama 10 1,4210,02961, kez fırınlama 10 1,4010,02601, kez fırınlama 10 1,4590,04954, kez fırınlama 10 1,3950,03206, kez fırınlama 10 1,3590,03414,01080 Toplam 60 1,4137,04808,00621 IPS e-max press tam seramik örneklerin fırınlama sayılarına bağlı densite değerlerinde meydana gelen değişiliklerin istatistiksel olarak anlamlı olup olmadığını belirleyebilmek için elde edilen sonuçlar varyans analizi (ANOVA) testine göre karşılaştırılmıştır. ANOVA testi sonuçları çizelge 3.2 de görüldüğü gibidir. Çizelge 3.2. IPS e-max press tam seramik örneklerin gruplar arası ve grup içi densitometrik değerlerinin istatistikleri (ANOVA tablosu). Kareler Toplamı Stand. Sapma Kareler Ortalaması F P Gruplar arası,067 5,013 10,481,000(*) Grup içi,069 54,001 Toplam, (*) p< 0,05 p=0,000 < 0,05 olduğundan gruplar arası fark yani fırınlama sayıları arası fark istatistik olarak anlamlıdır. Hangi tekrarlanan fırınlama sayıları arasında istatistiksel olarak anlamlı fark olduğunu belirleyebilmek için, tekrarlanan fırınlama sayıları ikişerli olarak LSD (En 54

68 küçük fark analizi) test istatistiği yöntemi kullanılarak yapılmıştır. Bu değerler çizelge 3.3 de LSD tablosunda görülmektedir. Çizelge 3.3. IPS e-max press tam seramik örneklerin fırınlama sayılarının birbirleriyle ikişerli olarak karşılaştırılması (LSD Tablosu). (*) p< 0,05 Fırınlama sayısı Fırınlama sayısı Ortalama Fark Stand. Hata P Kontrol grubu 1 kez fırınlama,02600,01601,110 3 kez fırınlama,04600,01601,006(*) 5 kez fırınlama -,01200,01601,457 7 kez fırınlama,05200,01601,002(*) 9 kez fırınlama,08800,01601,000(*) 1 kez fırınlama 3 kez fırınlama,02000,01601,217 5 kez fırınlama -,03800,01601,021(*) 7 kez fırınlama,02600,01601,110 9 kez fırınlama,06200,01601,000(*) 3 kez fırınlama 5 kez fırınlama -,05800,01601,001(*) 7 kez fırınlama,00600,01601,709 9 kez fırınlama,04200,01601,011(*) 5 kez fırınlama 7 kez fırınlama,06400,01601,000(*) 9 kez fırınlama,10000,01601,000(*) 7 kez fırınlama 9 kez fırınlama,03600,01601,029(*) 1,5 1,45 1,4 1,35 1,3 1,447 1,421 1,401 1,459 1,395 1,359 Şekil 3.1. IPS e-max press tam seramik örneklerin fırınlama sayıları ve densite değerleri. 55

69 Tekrarlanan fırınlama işlemleri IPS e-max press tam seramik örneklerin densite değerleri üzerinde etkilidir. Fırınlama sayısı arttıkça densitometre ölçüm değerleri 5 kez fırınlamaya kadar küçülmektedir. Başka bir ifadeyle IPS e-max press tam seramik örnekler giderek radyoopak bir karakter kazanmaktadır. Ancak 5 kez fırınlamanın ardından ise değer büyümekte ve sonra tekrar küçülmektedir. Genel bir ifade ile tekrarlanan fırınlama sayıları arttıkça IPS e-max press tam seramik örnekler daha radyoopak görüntü vermektedir. 5 kez fırınlamanın sonunda ise tam seramik örnekler en yüksek radyolüsent değeri göstermektedir. Tekrarlanan fırınlama sayıları birbirleriyle ikişerli olarak karşılaştırıldığında ise kontrol grubu ile 3 kez, 7 kez ve 9 kez fırınlama sayıları istatistiksel olarak anlamlıdır. Yine 1 kez fırınlama ile 5 kez ve 9 kez fırınlamalar istatistiksel olarak anlamlıdır. 3 kez fırınlama ile 5 kez ve 9 kez fırınlama sayıları istatistiksel olarak anlamlıdır. 7 kez fırınlama ise kontrol grubu, 5 kez fırınlama ve 9 kez fırınlama ile istatistiksel olarak anlamlı bulunmuştur. 9 kez fırınlama ise istatistiksel olarak tüm fırınlama sayılarından farklıdır Zirkonyum Oksit Tam Seramik Örneklerin Densitometrik Analiz Sonuçları Zirkonyum oksit tam seramik örneklere ait radyograflar da, IPS e-max press tam seramik örneklere benzer şekilde elde edilmiştir. Yine elde edilen bu radyograflardaki örneklerin görüntüleri üzerinde densitometre cihazı ile densitometrik ölçümler yapılmıştır. Her bir örneğe ait olan görüntünün üç farklı noktasından densitometrik ölçümler yapılarak bu değerlerin ortalamaları alınmıştır. Üç farklı noktadan ölçümler yapılmasının amacı homojen bir değer elde edebilmektir. Her alt grubu oluşturan 10 adet örneğe ait değerlerin ortalamaları alınarak her fırınlama sayısı için ortalama bir değer elde edilmiştir. Çizelge 3.4 da zirkonyum tam seramik örneklere ait fırınlama sayıları, örneklere ait ortalama ölçüm değerleri, standart sapmalar ve standart hatalar görülmektedir. Çizelge 3.4. Zirkonyum oksit tam seramik örneklerin fırınlama sayıları, örneklere ait ortalama densitometrik ölçüm değerleri, standart sapmaları ve standart hataları. Fırınlama sayıları Örnek sayısı Ortalamalar Standart sapmalar Standart hatalar Kontrol grubu 10,3390,00876, kez fırınlama 10,3200,00000, kezfırınlama 10,3210,00316, kez fırınlama 10,3200,00000,

70 7 kez fırınlama 10,3300,00000, kez fırınlama 10,3300,00000,00000 Toplam 60,3267,00795,00103 Zirkonyum oksit tam seramik örneklerin fırınlama sayılarına bağlı densite değerlerinde oluşan değişiliklerin istatistiksel olarak anlamlı olup olmadığını belirleyebilmek için elde edilen sonuçlar varyans analizi (ANOVA) testine göre karşılaştırılmıştır. ANOVA testi sonuçları çizelge 3.5 de görüldüğü gibidir. Çizelge 3.5. Zirkonyum oksit tam seramik örneklerin gruplar arası ve grup içi densitometrik değerlerinin istatistikleri (ANOVA tablosu). Kareler Toplamı Stand. Sapma Kareler Ortalaması F P Gruplar arası,003 5,001 40,892,000(*) (*) p< 0,05 Grup içi,001 54,000 Toplam, p=0,000 < 0,05 olduğundan gruplar arası fark yani fırınlama sayıları arası fark istatistik olarak anlamlıdır. Hangi tekrarlanan fırınlama sayıları arasında istatistiksel olarak anlamlı fark olduğunu belirleyebilmek için, yine tekrarlanan fırınlama sayıları ikişerli olarak LSD (En küçük fark analizi) test istatistiği yöntemi kullanılarak yapılmıştır. Bu değerler çizelge 3.6 da LSD tablosunda görülmektedir. Çizelge 3.6. Zirkonyum oksit tam seramik örneklerin fırınlama sayılarının birbirleriyle ikişerli olarak karşılaştırılması (LSD Tablosu). Fırınlama sayısı Fırınlama sayısı Ortalama Farklar Stand. Hatalar P Kontrol grubu 1 kez fırınlama,01900,00170,000(*) 3 kez fırınlama,01800,00170,000(*) 5 kez fırınlama,01900,00170,000(*) 7 kez fırınlama,00900,00170,000(*) 9 kez fırınlama,00900,00170,000(*) 1 kez fırınlama 3 kez fırınlama -,00100,00170,559 5 kez fırınlama,00000, ,000 7 kez fırınlama -,01000,00170,000(*) 9 kez fırınlama -,01000,00170,000(*) 3 kez fırınlama 5 kez fırınlama,00100,00170,559 57

71 7 kez fırınlama -,00900,00170,000(*) 9 kez fırınlama -,00900,00170,000(*) 5 kez fırınlama 7 kez fırınlama -,01000,00170,000(*) 9 kez fırınlama -,01000,00170,000(*) 7 kez fırınlama 9 kez fırınlama,00000, ,000 (*) p< 0,05 0,34 0,335 0,33 0,325 0,32 0,315 0,31 0,339 0,32 0,321 0,32 0,33 0,33 Şekil 3.2. Zirkonyum oksit tam seramik örneklerin fırınlama sayıları ve densite değerleri. Tekrarlanan fırınlama işlemleri IPS e-max press tam seramik örneklerde olduğu gibi zirkonyum oksit tam seramik örneklerin densite değerleri üzerinde de etkilidir. Fırınlama sayılarına göre 1 kez fırınlama sonrası değer azalmakta ancak 7 kez fırınlama sonunda densite değeri artmaktadır. Başka bir ifadeyle zirkonyum oksit tam seramik örnekler 7 kez fırınlamaya kadar radyoopak karakter kazanırken, 7 ve 9 kez fırınlama sonrasında ise kısmen daha radyolüsent bir görünüm kazanmaktadır. Tekrarlanan fırınlama sayıları birbirleriyle ikişerli olarak karşılaştırıldığında ise kontrol grubu ile 1 kez, 3 kez, 5 kez, 7 kez ve 9 kez fırınlama sayıları arasında anlamlı istatistiksel farklar bulunmaktadır. 1 kez fırınlama ile 7 kez ve 9 kez fırınlama sayıları istatistiksel olarak anlamlıdır. 3 ve 5 kez fırınlama ile 7 kez ve 9 kez fırınlama sayıları istatistiksel olarak anlamlı bulunmuştur. 7 kez ve 9 kez fırınlama sayıları ise hem birbirlerinden, hem de diğer tüm fırınlamalardan istatistiksel olarak anlamlıdır Alüminyum Step-Wedge Basamaklarının Densitometrik Ölçümleri IPS e-max press tam seramik örneklerin ve zirkonyum oksit tam seramik örneklerin radyografileri elde edilirken okluzal film üzerine konulan alüminyum step-wedge e ait 58

72 basamakların radyoopasiteleri çalışmamızda ve yapılan diğer çalışmalarda da referans olarak kabul edilmektedir. Bu yüzden tez çalışmamızda kullandığımız ışınlama sürelerinin ve banyo işlemlerinin standardizasyonu için oldukça önemlidir. Alüminyum step-wedge e ait 12 basamağın radyograf üzerindeki görüntüsünden 3 farklı noktadan ölçümler yapılarak bunların ortalamaları alınmıştır. IPS e-max press tam seramik örneklere ait değerler çizelge 3.7 de görülmektedir. Zirkonyum oksit tam seramik örneklere ait olan ölçüm değerleri ise çizelge 3.8 de yer almaktadır. Çizelge 3.7. IPS e-max press tam seramik örneklerle radyografı alınan Alüminyum stepwedge basamaklarının densitometrik ölçümleri ortalama değerleri. BASAMAKLAR KONTROL GRUBU 1 KEZ FIRINLANAN 3 KEZ FIRINLANAN 5 KEZ FIRINLANAN 7 KEZ FIRINLANAN 9 KEZ FIRINLANAN 1.Basamak 1,51 1,45 1,44 1,51 1,42 1,41 2.Basamak 1,26 1,23 1,23 1,27 1,2 1,18 3.Basamak 1,08 1,05 1,04 1,08 1,01 1,01 4.Basamak 0,94 0,92 0,9 0,93 0,88 0,89 5.Basamak 0,83 0,82 0,81 0,83 0,79 0,78 6.Basamak 0,75 0,74 0,74 0,74 0,7 0,71 7.Basamak 0,68 0,68 0,67 0,68 0,65 0,65 8.Basamak 0,63 0,63 0,62 0,63 0,61 0,6 9.Basamak 0,58 0,59 0,57 0,58 0,56 0,55 10.Basamak 0,54 0,55 0,54 0,54 0,52 0,52 11.Basamak 0,52 0,52 0,51 0,51 0,49 0,49 12.Basamak 0,47 0,48 0,47 0,47 0,46 0,45 Çizelge 3.8. Zirkonyum oksit tam seramik örneklerle radyografı alınan Alüminyum stepwedge basamaklarının densitometrik ölçümleri ortalama değerleri. BASAMAKLAR KONTROL GRUBU 1 KEZ FIRINLANAN 3 KEZ FIRINLANAN 5 KEZ FIRINLANAN 7 KEZ FIRINLANAN 9 KEZ FIRINLANAN 1.Basamak 1,45 1,34 1,48 1,43 1,42 1,49 2.Basamak 1,21 1,13 1,24 1,18 1,21 1,23 3.Basamak 1,05 0,96 1,05 1,01 1,03 1,06 4.Basamak 0,9 0,84 0,91 0,88 0,9 0,92 5.Basamak 0,81 0,75 0,81 0,78 0,8 0,82 6.Basamak 0,72 0,67 0,72 0,71 0,72 0,74 7.Basamak 0,67 0,61 0,67 0,65 0,65 0,67 8.Basamak 0,6 0,57 0,62 0,6 0,6 0,61 9.Basamak 0,57 0,53 0,57 0,56 0,55 0,57 10.Basamak 0,52 0,5 0,54 0,52 0,53 0,54 11.Basamak 0,5 0,47 0,51 0,49 0,5 0,5 12.Basamak 0,47 0,44 0,46 0,45 0,46 0,46 59

73 Hem IPS e-max press tam seramik örneklerin hem de zirkonyum oksit tam seramik örneklerin radyograflarının elde edilmesinde kullanılan alüminyum step-wedge basamaklarının densite değerlerinde herhangi bir değişikliğin olup olmadığını istatistiksel olarak yorumlayabilmek için elde edilen sonuçlar varyans analizi (ANOVA) testine göre yapılmıştır. ANOVA testi sonuçları çizelge 3.9 da görüldüğü gibidir. Çizelge 3.9. IPS e-max press tam seramik örnekler ve zirkonyum oksit tam seramik örneklerle radyografı alınan alüminyum step-wedge basamaklarının gruplar arası ve grup içi densitometrik değerlerinin istatistikleri (ANOVA tablosu). Kareler Toplamı Stand. Sapma Kareler Ortalaması F P Gruplar arası,069 11,006,065 1,000 Grup içi 13, ,096 Totplam 13, (*) p 0.05 p=1,000 0,05 olduğundan farklı radyograflardaki birbirine karşılık gelen alüminyum step-wedge basamaklarının densite değerleri arasında istatistiksel olarak anlamlı bir fark yoktur. Bu durum şöyle açıklanabilir; radyograflar elde edilirken gerek ışınlama süreleri gerekse banyo işlemleri ile istenilen standardizasyon sağlanmış demektir. Sonuç olarak tüm aşamalar her her radyograf için aynıdır XRF Analizi Sonuçları IPS e-max Press Tam Seramik Örneklerin XRF Analizi Sonuçları IPS e-max press tam seramik örneklerin XRF analizi için gereken ölçümler XRF spektrometre ile yapılmıştır. Her alt grubu oluşturan 10 adet tam seramik örnekten elementsel ölçümler yapılmıştır. Bu değerlerin ortalaması alınarak tek bir değer elde edilmiştir. IPS e- max press tam seramik örneklerin XRF spektrometre ile analiz sonuçları ortalama değerleri ve fırınlama sayılarına ilişkin değerler çizelge 3.10 da gösterildiği gibidir. 60

74 Çizelge IPS e-max press tam seramik örneklerin elementleri, fırınlama sayıları, ortamaları, standart sapmaları ve standart hataları. Element Fırınlama Sayısı Örnekler Ortalamalar Stand. Sapma Stand. Hata Na Kontrol grubu 10,125300, , kez fırınlama 10,124900, , kez fırınlama 10,121200, , kez fırınlama 10,135700, , kez fırınlama 10,150000, , kez fırınlama 10,143800, , Mg Kontrol grubu 10,742300, , kez fırınlama 10,482400, , kez fırınlama 10,428000, , kez fırınlama 10,810100, , kez fırınlama 10,801500, , kez fırınlama 10,844000, , Al Kontrol grubu 10,946580, , kez fırınlama 10,922200, , kez fırınlama 10,934480, , kez fırınlama 10,646280, , kez fırınlama 10 1,222470, , kez fırınlama 10,987832, , Si Kontrol grubu 10 32, , , kez fırınlama 10 34, , , kez fırınlama 10 29, , , kez fırınlama 10 38, , , kez fırınlama 10 54, , , kez fırınlama 10 48, , , P Kontrol grubu 10,876560, , kez fırınlama 10 1,017580, , kez fırınlama 10,844512, , kez fırınlama 10 1,241820, , kez fırınlama 10 1,654960, , kez fırınlama 10 1,484180, , S Kontrol grubu 10,1697,02423, kez fırınlama 10,1774,03420, kez fırınlama 10,1812,02421, kez fırınlama 10,1697,02593, kez fırınlama 10,1939,03460, kez fırınlama 10,2017,04369,01382 Cl Kontrol grubu 10,048775, , kez fırınlama 10,047161, , kez fırınlama 10,067160, , kez fırınlama 10,055928, , kez fırınlama 10,046121, , kez fırınlama 10,049504, , K Kontrol grubu 10 1, , , kez fırınlama 10 1, , , kez fırınlama 10 1, , , kez fırınlama 10 2, , ,

75 7 kez fırınlama 10 3, , , kez fırınlama 10 2, , , Ca Kontrol grubu 10,131420, , kez fırınlama 10,124140, , kez fırınlama 10,133890, , kez fırınlama 10,142670, , kez fırınlama 10,112570, , kez fırınlama 10,121630, , Ti Kontrol grubu 10,023767, , kez fırınlama 10,042201, , kez fırınlama 10,025087, , kez fırınlama 10,068067, , kez fırınlama 10,039190, , kez fırınlama 10,052934, , V Kontrol grubu 10,008113, , kez fırınlama 10,005711, , kez fırınlama 10,008571, , kez fırınlama 10,013287, , kez fırınlama 10,015119, , kez fırınlama 10,011430, , Cr Kontrol grubu 10,033590, , kez fırınlama 10,030450, , kez fırınlama 10,038730, , kez fırınlama 10,035240, , kez fırınlama 10,029110, , kez fırınlama 10,030600, , Mn Kontrol grubu 10,005522, , kez fırınlama 10,004559, , kez fırınlama 10,005208, , kez fırınlama 10,004424, , kez fırınlama 10,004533, , kez fırınlama 10,004780, , Fe Kontrol grubu 10,026864, , kez fırınlama 10,022742, , kez fırınlama 10,027782, , kez fırınlama 10,026506, , kez fırınlama 10,020408, , kez fırınlama 10,021336, , Co Kontrol grubu 10 9, , , kez fırınlama 10 10, , , kez fırınlama 10 9, , , kez fırınlama 10 9, , , kez fırınlama 10 8, , , kez fırınlama 10 9, , , Ni Kontrol grubu 10 38, , , kez fırınlama 10 49, , , kez fırınlama 10 67, , , kez fırınlama 10 48, , , kez fırınlama 10 62, , , kez fırınlama 10 46, , ,

76 Cu Kontrol grubu 10 5,040000, , kez fırınlama 10 4,310000, , kez fırınlama 10 4,820000, , kez fırınlama 10 4,590000, , kez fırınlama 10 4,360000, , kez fırınlama 10 4,660000, , Zn Kontrol grubu , , , kez fırınlama , , , kez fırınlama , , , kez fırınlama , , , kez fırınlama , , , kez fırınlama , , , Ga Kontrol grubu 10 5,200000, , kez fırınlama 10 4,470000, , kez fırınlama 10 5,060000, , kez fırınlama 10 4,760000, , kez fırınlama 10 4,480000, , kez fırınlama 10 4,740000, , Ge Kontrol grubu 10 4, , , kez fırınlama 10 3, , , kez fırınlama 10 4, , , kez fırınlama 10 4, , , kez fırınlama 10 3, , , kez fırınlama 10 3,550000, , As Kontrol grubu 10,660000, , kez fırınlama 10,610000, , kez fırınlama 10,670000, , kez fırınlama 10,640000, , kez fırınlama 10,630000, , kez fırınlama 10,620000, , Se Kontrol grubu 10,720000, , kez fırınlama 10,800000, , kez fırınlama 10,920000, , kez fırınlama 10 1,030000, , kez fırınlama 10,700000, , kez fırınlama 10,760000, , Br Kontrol grubu 10,450000, , kez fırınlama 10,400000, , kez fırınlama 10,440000, , kez fırınlama 10,410000, , kez fırınlama 10,390000, , kez fırınlama 10,400000, , Rb Kontrol grubu 10 4,590000, , kez fırınlama 10 3, , , kez fırınlama 10 4, , , kez fırınlama 10 4, , , kez fırınlama 10 3, , , kez fırınlama 10 3, , , Sr Kontrol grubu 10 32, , , kez fırınlama 10 40, , ,

77 3 kez fırınlama 10 52, , , kez fırınlama 10 44, , , kez fırınlama 10 47, , , kez fırınlama 10 58, , , Y Kontrol grubu 10 2, , , kez fırınlama 10 2, , , kez fırınlama 10 2, , , kez fırınlama 10 3, , , kez fırınlama 10 2,680000, , kez fırınlama 10 2, , , Zr Kontrol grubu , , , kez fırınlama , , , kez fırınlama , , , kez fırınlama , , , kez fırınlama , , , kez fırınlama , , , Nb Kontrol grubu 10 5, , , kez fırınlama 10 5, , , kez fırınlama 10 4, , , kez fırınlama 10 5, , , kez fırınlama 10 5, , , kez fırınlama 10 4, , , Mo Kontrol grubu 10 8, , , kez fırınlama 10 8, , , kez fırınlama 10 7, , , kez fırınlama 10 7, , , kez fırınlama 10 9, , , kez fırınlama 10 8, , , Cd Kontrol grubu 10 1,420000, , kez fırınlama 10 1,180000, , kez fırınlama 10 1,160000, , kez fırınlama 10 1,370000, , kez fırınlama 10 1,290000, , kez fırınlama 10 1,230000, , In Kontrol grubu 10 1,370000, , kez fırınlama 10 1,080000, , kez fırınlama 10 1,110000, , kez fırınlama 10 1,260000, , kez fırınlama 10 1,280000, , kez fırınlama 10 1,210000, , Sn Kontrol grubu 10 3, , , kez fırınlama 10 3, , , kez fırınlama 10 2, , , kez fırınlama 10 3, , , kez fırınlama 10 3, , , kez fırınlama 10 3, , , Sb Kontrol grubu 10 1, , , kez fırınlama 10 1,170000, , kez fırınlama 10 1,440000, , kez fırınlama 10 1,320000, ,

78 7 kez fırınlama 10 1,370000, , kez fırınlama 10 1,400000, , Te Kontrol grubu 10 1,940000, , kez fırınlama 10 1,630000, , kez fırınlama 10 2,000000, , kez fırınlama 10 1,830000, , kez fırınlama 10 1,810000, , kez fırınlama 10 1,870000, , I Kontrol grubu 10 3,080000, , kez fırınlama 10 3, , , kez fırınlama 10 4, , , kez fırınlama 10 2,930000, , kez fırınlama 10 3,000000, , kez fırınlama 10 3, , , Cs Kontrol grubu 10 7, , , kez fırınlama 10 6, , , kez fırınlama 10 5, , , kez fırınlama 10 5, , , kez fırınlama 10 5, , , kez fırınlama 10 5, , , Ba Kontrol grubu 10 24, , , kez fırınlama 10 23, , , kez fırınlama 10 18, , , kez fırınlama 10 19, , , kez fırınlama 10 23, , , kez fırınlama 10 29, , , La Kontrol grubu , , , kez fırınlama , , , kez fırınlama , , , kez fırınlama , , , kez fırınlama , , , kez fırınlama , , , Ce Kontrol grubu , , , kez fırınlama , , , kez fırınlama , , , kez fırınlama , , , kez fırınlama , , , kez fırınlama , , , Hf Kontrol grubu 10 9, , , kez fırınlama 10 8, , , kez fırınlama 10 9, , , kez fırınlama 10 13, , , kez fırınlama 10 9, , , kez fırınlama 10 8, , , Ta Kontrol grubu 10 8,010000, , kez fırınlama 10 7, , , kez fırınlama 10 8, , , kez fırınlama 10 9, , , kez fırınlama 10 8, , , kez fırınlama 10 8, , ,

79 W Kontrol grubu 10 73, , , kez fırınlama 10 62, , , kez fırınlama 10 69, , , kez fırınlama 10 64, , , kez fırınlama 10 62, , , kez fırınlama 10 67, , , Hg Kontrol grubu 10 2,310000, , kez fırınlama 10 1,860000, , kez fırınlama 10 1,980000, , kez fırınlama 10 1,930000, , kez fırınlama 10 1,820000, , kez fırınlama 10 1,940000, , Tl Kontrol grubu 10 1,330000, , kez fırınlama 10 1,170000, , kez fırınlama 10 1,260000, , kez fırınlama 10 1,240000, , kez fırınlama 10 1,150000, , kez fırınlama 10 1,220000, , Pb Kontrol grubu 10 1,790000, , kez fırınlama 10 1,640000, , kez fırınlama 10 2, , , kez fırınlama 10 2,310000, , kez fırınlama 10 1, , , kez fırınlama 10 1,740000, , Bi Kontrol grubu 10 1,120000, , kez fırınlama 10,930000, , kez fırınlama 10 1,070000, , kez fırınlama 10 1,010000, , kez fırınlama 10,900000, , kez fırınlama 10,990000, , Th Kontrol grubu 10,810000, , kez fırınlama 10,690000, , kez fırınlama 10,750000, , kez fırınlama 10,660000, , kez fırınlama 10,670000, , kez fırınlama 10,700000, , U Kontrol grubu 10 14, , , kez fırınlama 10 12, , , kez fırınlama 10 11, , , kez fırınlama 10 13, , , kez fırınlama 10 14, , , kez fırınlama 10 13, , , IPS e-max press tam seramik örneklerin fırınlama sayılarına bağlı olarak örnekleri meydana getiren elementlerin ppm cinsinden değerlerinde meydana gelen değişikliklerin istatistiksel olarak anlamlı olup olmadığını belirleyebilmek için elde edilen sonuçlar varyans 66

80 analizi (ANOVA) testine göre karşılaştırılmıştır. Burada fırınlama işlemlerinden etkilenen ve etkilenmeyen elementler değerlendirilmiştir. ANOVA testi sonuçları çizelge 3.11 de görüldüğü gibidir. Çizelge XRF analizi yapılan IPS e-max press tam seramik örneklere ait elementlerin gruplar arası ve grup içi ANOVA tablosu. Kareler Toplamı Stand. Sapma Kareler Ortalaması F P Na Gruplar arası,007 5,001,631,677 Grug içi,116 54,002 Toplam, Mg Gruplar arası 1,649 5,330,947,458 Grug içi 18,804 54,348 Toplam 20, Al Gruplar arası 1,687 5,337 1,355,256 Grug içi 13,447 54,249 Toplam 15, Si Gruplar arası 4742, ,442 1,402,238 Grug içi 36519, ,279 Toplam 41261, P Gruplar arası 5, ,105 1,618,171 Grug içi 36,882 54,683 Toplam 42, S Gruplar arası,009 5,002 1,676,156 Grug içi,055 54,001 Toplam, Cl Gruplar arası,003 5,001,698,628 Grug içi,049 54,001 Toplam, K Gruplar arası 16, ,216 2,053,086 Grug içi 84, ,567 Toplam 100, Ca Gruplar arası,006 5,001,978,440 Grug içi,061 54,001 Toplam, Ti Gruplar arası,014 5,003,859,515 Grug içi,179 54,003 Toplam, V Gruplar arası,001 5,000,431,825 Grug içi,016 54,000 Toplam, Cr Gruplar arası,001 5,000 1,018,416 Grug içi,007 54,000 Toplam, Mn Gruplar arası,000 5,000,897,490 Grug içi,000 54,000 Toplam,

81 Fe Gruplar arası,000 5,000 4,083,003(*) Grug içi,001 54,000 Toplam, Co Gruplar arası 25, ,199,931,468 Grug içi 301, ,585 Toplam 327, Ni Gruplar arası 5746, ,284 1,160,341 Grug içi 53479, ,362 Toplam 59225, Cu Gruplar arası 3,820 5,764 1,463,217 Grug içi 28,206 54,522 Toplam 32, Zn Gruplar arası , ,000 2,207,067 Grug içi , ,593 Toplam , Ga Gruplar arası 4,428 5,886 2,283,059 Grug içi 20,949 54,388 Toplam 25, Ge Gruplar arası 15, ,141 2,039,088 Grug içi 83, ,540 Toplam 98, As Gruplar arası,027 5,005,666,651 Grug içi,435 54,008 Toplam, Se Gruplar arası,825 5,165,382,859 Grug içi 23,317 54,432 Toplam 24, Br Gruplar arası,030 5,006 1,404,238 Grug içi,227 54,004 Toplam, Rb Gruplar arası 8, ,701,962,450 Grug içi 95, ,769 Toplam 104, Sr Gruplar arası 3900, ,163 1,442,224 Grug içi 29220, ,124 Toplam 33121, Y Gruplar arası 11, ,242 1,148,347 Grug içi 105, ,953 Toplam 116, Zr Gruplar arası , ,555,349,881 Grug içi , ,015 Toplam , Nb Gruplar arası 12, ,455,993,431 Grug içi 133, ,472 Toplam 145, Mo Gruplar arası 17, ,458,346,883 Grug içi 540, ,003 Toplam 557, Cd Gruplar arası,545 5,109,987,434 Grug içi 5,967 54,111 68

82 Toplam 6, In Gruplar arası,595 5,119 1,398,240 Grug içi 4,595 54,085 Toplam 5, Sn Gruplar arası 2,650 5,530,127,986 Grug içi 224, ,164 Toplam 227, Sb Gruplar arası,806 5,161,436,822 Grug içi 19,967 54,370 Toplam 20, Te Gruplar arası,813 5,163,636,673 Grug içi 13,816 54,256 Toplam 14, I Gruplar arası 11, ,380,865,511 Grug içi 148, ,753 Toplam 160, Cs Gruplar arası 58, ,707 1,201,321 Grug içi 526, ,751 Toplam 585, Ba Gruplar arası 753, ,644,664,652 Grug içi 12249, ,848 Toplam 13003, La Gruplar arası , ,350,797,557 Grug içi , ,938 Toplam , Ce Gruplar arası , ,873,807,550 Grug içi , ,267 Toplam , Hf Gruplar arası 140, ,135,796,557 Grug içi 1908, ,340 Toplam 2049, Ta Gruplar arası 36, ,387,805,551 Grug içi 495, ,171 Toplam 532, W Gruplar arası 931, ,257 2,362,052 Grug içi 4257, ,839 Toplam 5188, Hg Gruplar arası 1,527 5,305 2,128,076 Grug içi 7,750 54,144 Toplam 9, Tl Gruplar arası,211 5,042,840,527 Grug içi 2,711 54,050 Toplam 2, Pb Gruplar arası 3,051 5,610,707,620 Grug içi 46,586 54,863 Toplam 49, Bi Gruplar arası,343 5,069 3,446,009(*) Grug içi 1,076 54,020 Toplam 1, Th Gruplar arası,161 5,032 1,919,106 69

83 Grug içi,908 54,017 Toplam 1, U Gruplar arası 98, ,779,553,735 Grug içi 1930, ,745 Toplam 2029, (*) p< 0.05 Demir (Fe) elementi için p=0,003 < 0,05 ve Bizmut (Bi) elementi için p=0.009 < 0,05 olduğundan dolayı bu iki element için fırınlama sayıları arası fark istatistiksel olarak anlamlıdır. Çizelgede yer alan diğer elementlerde de bazı değişiklikler meydana gelmiştir ancak bu elementler için p 0,05 olduğundan sonuçlar istatistiksel olarak anlamlı değildir. Fe ve Bi elementleri için hangi tekrarlanan fırınlama sayıları arasında istatistiksel olarak anlamlı fark olduğunu belirleyebilmek için, tekrarlanan fırınlama sayıları ikişerli olarak LSD (En küçük fark analizi) test istatistiği yöntemi kullanılarak yapılmıştır. Bu değerler çizelge 3.12 de LSD tablosunda görülmektedir. Çizelge IPS e-max press tam seramik örneklerdeki Fe ve Bi elementlerine ait fırınlama sayılarının birbirleriyle ikişerli olarak karşılaştırılması (LSD Tablosu). Elementler Fırınlama sayısı Fırınlama sayısı Ortalama Fark Stand. Hata P Fe Kontrol grubu 1 kez fırınlama, , ,068 3 kez fırınlama -, , ,680 5 kez fırınlama, , ,872 7 kez fırınlama, , ,005(*) 9 kez fırınlama, , ,015(*) 1 kez fırınlama 3 kez fırınlama -, , ,027(*) 5 kez fırınlama -, , ,094 7 kez fırınlama, , ,296 9 kez fırınlama, , ,528 3 kez fırınlama 5 kez fırınlama, , ,566 7 kez fırınlama, , ,002(*) 9 kez fırınlama, , ,005(*) 5 kez fırınlama 7 kez fırınlama, , ,008(*) 9 kez fırınlama, , ,023(*) 7 kez fırınlama 9 kez fırınlama -, , ,676 Bi Kontrol grubu 1 kez fırınlama, , ,004(*) 3 kez fırınlama, , ,432 5 kez fırınlama, , ,087 7 kez fırınlama, , ,001(*) 9 kez fırınlama, , ,044(*) 1 kez fırınlama 3 kez fırınlama -, , ,031(*) 5 kez fırınlama -, , ,211 7 kez fırınlama, , ,637 70

84 (*) p< kez fırınlama -, , ,346 3 kez fırınlama 5 kez fırınlama, , ,346 7 kez fırınlama, , ,009(*) 9 kez fırınlama, , ,211 5 kez fırınlama 7 kez fırınlama, , ,087 9 kez fırınlama, , ,753 7 kez fırınlama 9 kez fırınlama -, , ,160 1,2 1 0,8 0,6 0,4 0,2 0 1,12 0,93 1,07 1,01 0,99 0,9 0,0260,0220,0270,026 0,02 0,021 Fe Bi Şekil 3.3. IPS e-max press tam seramik örneklerde bulunan Fe ve Bi elementlerinin fırınlama sayılarına bağlı değişimleri. Tekrarlanan fırınlama işlemleri IPS e-max press tam seramik örneklerin yapısında bulunan Fe ve Bi elementleri üzerinde etkilidir. 1 kez fırınlamadan sonra tam seramik örneklerin yapısında bulunan Fe ve Bi elementlerinin yapıdaki oranı azalmaktadır. 3 kez fırınlama sonrası ise aynı elementlerin oranı artmaktadır. 5 kez ve 7 kez fırınlamalardan sonra ise oran giderek azalmaktadır. 9 kez fırınlama sonrası Fe ve Bi elementlerinin oranları bir miktar artmaktadır. Tekrarlanan fırınlama sayıları birbirleriyle ikişerli olarak karşılaştırıldığında ise, Fe elementi için kontrol grubu ile 7 kez ve 9 kez fırınlama sayısı istatistiksel olarak anlamlıdır. 1 kez fırınlama ile 3 kez fırınlama arasındaki fark istatistiksel olarak anlamlı bulunmuştur. Ayrıca 3 kez ve 5 kez fırınlamalar ile 7 kez ve 9 kez fırınlamalar istatistiksel olarak anlamlıdır. Bi elementi için kontrol grubu ile 1 kez, 7 kez ve 9 kez fırınlama sonuçları arasındaki farklar istatistiksel olarak anlamlıdır. Ayrıca 1 kez fırınlama ile 3 kez fırınlamalar ve 3 kez fırınlama ile de 7 kez fırınlamalar istatistiksel olarak anlamlı bulunmuştur. 71

85 Zirkonyum Oksit Tam Seramik Örneklerin XRF Analizi Sonuçları Zirkonyum oksit tam seramik örneklerin XRF analizi için gereken ölçümler aynen IPS e-max press tam seramik örneklerin ölçümleri gibi XRF spektrometre ile yapılmıştır. Her alt grubu oluşturan 10 adet tam seramik örnekten elementsel ölçümler yapılmıştır. Bu değerlerin ortalaması alınarak tek bir değer elde edilmiştir. Zirkonyum oksit tam seramik örneklerin XRF spektrometre ile analiz sonuçları ortalama değerleri ve fırınlama sayılarına ilişkin değerler çizelge 3.13 te gösterildiği gibidir. Çizelge Zirkonyum oksit tam seramik örneklerin elementleri, fırınlama sayıları, ortamaları, standart sapmaları ve standart hataları. Element Fırınlama Sayısı Örnek Ortalamalar Stand. Sapma Stand. Hata Na Kontrol grubu 10,231000, , kez fırınlama 10,225000, , kez fırınlama 10,343000, , kez fırınlama 10,200000, , kez fırınlama 10,360000, , kez fırınlama 10,441000, , Mg Kontrol grubu 10,052100, , kez fırınlama 10,052300, , kez fırınlama 10,063700, , kez fırınlama 10,047800, , kez fırınlama 10,048400, , kez fırınlama 10,062000, , Al Kontrol grubu 10,584610, , kez fırınlama 10,524980, , kez fırınlama 10,851370, , kez fırınlama 10,578700, , kez fırınlama 10,614030, , kez fırınlama 10,988840, , Si Kontrol grubu 10 4, , , kez fırınlama 10 5, , , kez fırınlama 10 5, , , kez fırınlama 10 5, , , kez fırınlama 10 4, , , kez fırınlama 10 7, , , P Kontrol grubu 10 2, , , kez fırınlama 10 2, , , kez fırınlama 10 4, , , kez fırınlama 10 1, , , kez fırınlama 10 1, , , kez fırınlama 10 3, , , S Kontrol grubu 10,0547,06502, kez fırınlama 10,0250,03033,

86 3 kez fırınlama 10,0283,03496, kez fırınlama 10,0242,03023, kez fırınlama 10,0402,04053, kez fırınlama 10,0111,00260,00082 Cl Kontrol grubu 10,055427, , kez fırınlama 10,055810, , kez fırınlama 10,064660, , kez fırınlama 10,054781, , kez fırınlama 10,070734, , kez fırınlama 10,058960, , K Kontrol grubu 10,152930, , kez fırınlama 10,112880, , kez fırınlama 10,107740, , kez fırınlama 10,097170, , kez fırınlama 10,196230, , kez fırınlama 10,104280, , Ca Kontrol grubu 10,129880, , kez fırınlama 10,205010, , kez fırınlama 10,157530, , kez fırınlama 10,196740, , kez fırınlama 10,132800, , kez fırınlama 10,163260, , Ti Kontrol grubu 10,008755, , kez fırınlama 10,012054, , kez fırınlama 10,012053, , kez fırınlama 10,013921, , kez fırınlama 10,013564, , kez fırınlama 10,011475, , V Kontrol grubu 10,001943, , kez fırınlama 10,001206, , kez fırınlama 10,001595, , kez fırınlama 10,001911, , kez fırınlama 10,001172, , kez fırınlama 10,001609, , Cr Kontrol grubu 10,002850, , kez fırınlama 10,005110, , kez fırınlama 10,004220, , kez fırınlama 10,003580, , kez fırınlama 10,003930, , kez fırınlama 10,003480, , Mn Kontrol grubu 10,003319, , kez fırınlama 10,003919, , kez fırınlama 10,004424, , kez fırınlama 10,004240, , kez fırınlama 10,003779, , kez fırınlama 10,003118, , Fe Kontrol grubu 10,012628, , kez fırınlama 10,025063, , kez fırınlama 10,022415, , kez fırınlama 10,023358, , kez fırınlama 10,019706, ,

87 9 kez fırınlama 10,015236, , Co Kontrol grubu , , , kez fırınlama , , , kez fırınlama , , , kez fırınlama , , , kez fırınlama , , , kez fırınlama , , , Ni Kontrol grubu 10 87, , , kez fırınlama 10 77, , , kez fırınlama 10 59, , , kez fırınlama 10 88, , , kez fırınlama 10 70, , , kez fırınlama 10 76, , , Cu Kontrol grubu 10 31, , , kez fırınlama 10 44, , , kez fırınlama 10 46, , , kez fırınlama 10 44, , , kez fırınlama 10 39, , , kez fırınlama 10 35, , , Zn Kontrol grubu 10 42, , , kez fırınlama 10 66, , , kez fırınlama 10 63, , , kez fırınlama 10 78, , , kez fırınlama 10 93, , , kez fırınlama 10 61, , , Ga Kontrol grubu 10 20, , , kez fırınlama 10 27, , , kez fırınlama 10 27, , , kez fırınlama 10 30, , , kez fırınlama 10 22, , , kez fırınlama 10 21, , , Ge Kontrol grubu 10 2,060000, , kez fırınlama 10 2,790000, , kez fırınlama 10 2,850000, , kez fırınlama 10 2,690000, , kez fırınlama 10 2,510000, , kez fırınlama 10 2,250000, , As Kontrol grubu 10 7, , , kez fırınlama 10 11, , , kez fırınlama 10 10, , , kez fırınlama 10 10, , , kez fırınlama 10 9, , , kez fırınlama 10 9, , , Se Kontrol grubu 10 15, , , kez fırınlama 10 23, , , kez fırınlama 10 23, , , kez fırınlama 10 22, , , kez fırınlama 10 20, , , kez fırınlama 10 18, , , Br Kontrol grubu 10 3, , , kez fırınlama 10 5, , ,

88 3 kez fırınlama 10 5, , , kez fırınlama 10 5, , , kez fırınlama 10 5, , , kez fırınlama 10 4,490000, , Rb Kontrol grubu 10 10, , , kez fırınlama 10 14, , , kez fırınlama 10 15, , , kez fırınlama 10 14, , , kez fırınlama 10 13, , , kez fırınlama 10 11, , , Sr Kontrol grubu 10 2,340000, , kez fırınlama 10 3,320000, , kez fırınlama 10 3,320000, , kez fırınlama 10 3,280000, , kez fırınlama 10 2,920000, , kez fırınlama 10 2,560000, , Y Kontrol grubu , , , kez fırınlama , , , kez fırınlama , , , kez fırınlama , , , kez fırınlama , , , kez fırınlama , , , Zr Kontrol grubu , , , kez fırınlama , , , kez fırınlama , , , kez fırınlama , , , kez fırınlama , , , kez fırınlama , , , Nb Kontrol grubu 10 55, , , kez fırınlama 10 68, , , kez fırınlama 10 61, , , kez fırınlama 10 70, , , kez fırınlama 10 63, , , kez fırınlama 10 51, , , Mo Kontrol grubu , , , kez fırınlama , , , kez fırınlama , , , kez fırınlama , , , kez fırınlama , , , kez fırınlama , , , Cd Kontrol grubu 10 2, , , kez fırınlama 10 3, , , kez fırınlama 10 3, , , kez fırınlama 10 3, , , kez fırınlama 10 3, , , kez fırınlama 10 2, , , In Kontrol grubu 10 2,330000, , kez fırınlama 10 3,270000, , kez fırınlama 10 3, , , kez fırınlama 10 3,190000, , kez fırınlama 10 2, , ,

89 9 kez fırınlama 10 2, , , Sn Kontrol grubu 10 3,010000, , kez fırınlama 10 3, , , kez fırınlama 10 3, , , kez fırınlama 10 3, , , kez fırınlama 10 3, , , kez fırınlama 10 3, , , Sb Kontrol grubu 10 2,040000, , kez fırınlama 10 2,940000, , kez fırınlama 10 2, , , kez fırınlama 10 2,780000, , kez fırınlama 10 2,530000, , kez fırınlama 10 1,940000, , Te Kontrol grubu 10 3, , , kez fırınlama 10 3,280000, , kez fırınlama 10 2,940000, , kez fırınlama 10 3,360000, , kez fırınlama 10 2, , , kez fırınlama 10 2,350000, , I Kontrol grubu 10 4, , , kez fırınlama 10 5, , , kez fırınlama 10 4, , , kez fırınlama 10 5, , , kez fırınlama 10 4, , , kez fırınlama 10 3, , , Cs Kontrol grubu 10 6, , , kez fırınlama 10 10, , , kez fırınlama 10 8, , , kez fırınlama 10 8, , , kez fırınlama 10 7, , , kez fırınlama 10 5, , , Ba Kontrol grubu 10 12, , , kez fırınlama 10 17, , , kez fırınlama 10 13, , , kez fırınlama 10 12, , , kez fırınlama 10 10, , , kez fırınlama 10 9, , , La Kontrol grubu 10 11, , , kez fırınlama 10 15, , , kez fırınlama 10 12, , , kez fırınlama 10 15, , , kez fırınlama 10 13, , , kez fırınlama 10 10, , , Ce Kontrol grubu 10 14, , , kez fırınlama 10 17, , , kez fırınlama 10 19, , , kez fırınlama 10 17, , , kez fırınlama 10 15, , , kez fırınlama 10 17, , , Hf Kontrol grubu , , , kez fırınlama , , ,

90 3 kez fırınlama , , , kez fırınlama , , , kez fırınlama , , , kez fırınlama , , , Ta Kontrol grubu 10 33, , , kez fırınlama 10 59, , , kez fırınlama 10 70, , , kez fırınlama 10 52, , , kez fırınlama 10 41, , , kez fırınlama 10 50, , , W Kontrol grubu 10 9, , , kez fırınlama 10 12, , , kez fırınlama 10 12, , , kez fırınlama 10 12, , , kez fırınlama 10 12, , , kez fırınlama 10 10, , , Hg Kontrol grubu 10 7, , , kez fırınlama 10 10, , , kez fırınlama 10 11, , , kez fırınlama 10 9, , , kez fırınlama 10 9, , , kez fırınlama 10 7, , , Tl Kontrol grubu 10 26, , , kez fırınlama 10 40, , , kez fırınlama 10 39, , , kez fırınlama 10 38, , , kez fırınlama 10 34, , , kez fırınlama 10 28, , , Pb Kontrol grubu 10 24, , , kez fırınlama 10 34, , , kez fırınlama 10 35, , , kez fırınlama 10 36, , , kez fırınlama 10 31, , , kez fırınlama 10 27, , , Bi Kontrol grubu 10 24, , , kez fırınlama 10 32, , , kez fırınlama 10 35, , , kez fırınlama 10 32, , , kez fırınlama 10 31, , , kez fırınlama 10 25, , , Th Kontrol grubu 10 6, , , kez fırınlama 10 9, , , kez fırınlama 10 9, , , kez fırınlama 10 9, , , kez fırınlama 10 8, , , kez fırınlama 10 7, , , U Kontrol grubu , , , kez fırınlama , , , kez fırınlama , , , kez fırınlama , , , kez fırınlama , , ,

91 9 kez fırınlama , , , Zirkonyum oksit tam seramik örneklerin XRF analizi yapılan elementleri yukarıdaki çizelgede gösterilmiştir. Tekrarlanan fırınlama sayılarına bağlı olarak tam seramik örnekleri meydana getiren elementlerin ppm cinsinden değerlerinde meydana gelen değişiliklerin istatistiksel olarak anlamlı olup olmadığını belirleyebilmek için elde edilen sonuçlar varyans analizi (ANOVA) testine göre karşılaştırılmıştır. Burada fırınlama işlemlerinden etkilenen ve etkilenmeyen elementler değerlendirilmiştir. ANOVA testi sonuçları çizelge 3.14 te görüldüğü gibidir. Çizelge XRF analizi yapılan Zirkonyum oksit tam seramik örneklere ait elementlerin gruplar arası ve grup içi ANOVA tablosu. Element Kareler Toplamı Stand. sapma Kareler Ortalaması F P Na Gruplar arası,457 5,091 1,290,282 Grup içi 3,829 54,071 Toplam 4, Mg Gruplar arası,002 5,000 2,290,058 Grup içi,011 54,000 Toplam, Al Gruplar arası 1,718 5,344 1,037,406 Grup içi 17,903 54,332 Toplam 19, Si Gruplar arası 36, ,394 1,718,146 Grup içi 232, ,305 Toplam 269, P Gruplar arası 83, ,731 2,336,054 Grup içi 386, ,161 Toplam 470, S Gruplar arası,011 5,002 1,518,200 Grup içi,080 54,001 Toplam, Cl Gruplar arası,002 5,000,546,741 Grup içi,040 54,001 Toplam, K Gruplar arası,074 5,015,674,645 Grup içi 1,190 54,022 Toplam 1, Ca Gruplar arası,049 5,010 4,699,001(*) Grup içi,113 54,002 Toplam, Ti Gruplar arası,000 5,000,512,766 Grup içi,004 54,000 Toplam, V Gruplar arası,000 5,000,394,851 78

92 Grup içi,000 54,000 Toplam, Cr Gruplar arası,000 5,000 3,556,007(*) Grup içi,000 54,000 Toplam, Mn Gruplar arası,000 5,000 1,232,307 Grup içi,000 54,000 Toplam, Fe Gruplar arası,001 5,000 8,639,000(*) Grup içi,001 54,000 Toplam, Co Gruplar arası 43092, ,482 4,061,003(*) Grup içi , ,119 Toplam , Ni Gruplar arası 5936, ,311 2,276,060 Grup içi 28173, ,723 Toplam 34109, Cu Gruplar arası 1766, ,337 4,862,001(*) Grup içi 3924, ,672 Toplam 5690, Zn Gruplar arası 14932, ,400 1,901,109 Grup içi 84812, ,600 Toplam 99744, Ga Gruplar arası 826, ,292 2,474,043(*) Grup içi 3607, ,814 Toplam 4434, Ge Gruplar arası 4,952 5,990 4,397,002(*) Grup içi 12,161 54,225 Toplam 17, As Gruplar arası 80, ,019 2,782,026(*) Grup içi 310, ,757 Toplam 390, Se Gruplar arası 475, ,178 5,460,000(*) Grup içi 941, ,431 Toplam 1417, Br Gruplar arası 31, ,337 4,315,002(*) Grup içi 79, ,469 Toplam 110, Rb Gruplar arası 165, ,102 4,503,002(*) Grup içi 396, ,352 Toplam 562, Sr Gruplar arası 9, ,815 4,760,001(*) Grup içi 20,592 54,381 Toplam 29, Y Gruplar arası , ,000 3,893,004(*) Grup içi , ,600 Toplam , Zr Gruplar arası , ,667 1,852,118 Grup içi , ,444 Toplam ,

93 Nb Gruplar arası 2659, ,937 1,697,151 Grup içi 16927, ,469 Toplam 19586, Mo Gruplar arası 18812, ,440 1,715,147 Grup içi , ,893 Toplam , Cd Gruplar arası 13, ,619 1,100,371 Grup içi 128, ,380 Toplam 141, In Gruplar arası 8, ,626 1,273,289 Grup içi 68, ,278 Toplam 77, Sn Gruplar arası 5, ,105,633,675 Grup içi 94, ,746 Toplam 99, Sb Gruplar arası 7, ,574 1,798,129 Grup içi 47,258 54,875 Toplam 55, Te Gruplar arası 6, ,299 1,266,292 Grup içi 55, ,026 Toplam 61, I Gruplar arası 10, ,074 1,208,318 Grup içi 92, ,716 Toplam 103, Cs Gruplar arası 114, ,880 2,607,035(*) Grup içi 473, ,776 Toplam 588, Ba Gruplar arası 454, ,927 1,762,136 Grup içi 2786, ,601 Toplam 3241, La Gruplar arası 194, ,889 1,906,108 Grup içi 1101, ,399 Toplam 1296, Ce Gruplar arası 149, ,990,369,868 Grup içi 4393, ,365 Toplam 4543, Hf Gruplar arası , ,030 4,238,003(*) Grup içi , ,917 Toplam , Ta Gruplar arası 8267, ,539 7,207,000(*) Grup içi 12389, ,436 Toplam 20657, W Gruplar arası 77, ,594 2,736,028(*) Grup içi 307, ,699 Toplam 385, Hg Gruplar arası 143, ,787 1,964,099 Grup içi 791, ,659 Toplam 935, Tl Gruplar arası 1802, ,561 3,844,005(*) Grup içi 5065, ,801 80

94 Toplam 6868, Pb Gruplar arası 1137, ,520 4,222,003(*) Grup içi 2910, ,894 Toplam 4047, Bi Gruplar arası 919, ,811 1,349,258 Grup içi 7355, ,213 Toplam 8274, Th Gruplar arası 88, ,652 1,023,414 Grup içi 932, ,260 Toplam 1020, U Gruplar arası 10479, ,897 1,895,110 Grup içi 59723, ,991 Toplam 70202, (*) p< 0,05 Yukarıdaki çizelge 3.14 incelendiğinde Kalsiyum (Ca), Krom (Cr), Demir (Fe), Kobalt (Co), Bakır (Cu), Galyum (Ga), Germanyum (Ge), Arsenik (As), Brom (Br), Rubidyum (Rb), Stronsiyum (Sr), İtriyum (Y), Sezyum (Cs), Hafniyum (Hf), Tantalyum (Ta), Tungsten- Wolfram (W), Talyum (Tl) ve Kurşun (Pb) elementleri için p değeri 0,05 ten küçüktür. p 0,05 olduğundan bu elementlerde fırınlama sayılarına bağlı meydana gelen değişiklikler istatistiksel olarak anlamlı bulunmuştur. Çizelgede yer alan diğer elementlerde de bazı değişiklikler meydana gelmiştir ancak bu elementler için p 0,05 olduğundan sonuçlar istatistiksel olarak anlamlı değildir. Çizelge 3.14 te p 0,05 olan elementler için hangi tekrarlanan fırınlama sayıları arasında istatistiksel olarak anlamlı fark olduğunu belirleyebilmek için, tekrarlanan fırınlama sayıları ikişerli olarak LSD (En küçük fark analizi) test istatistiği yöntemi kullanılarak yapılmıştır. Bu değerler çizelge 3.15 te LSD tablosunda görülmektedir. Çizelge Zirkonyum oksit tam seramik örneklerdeki Ca, Cr, Fe, Co, Cu, Ga, Ge, As, Br, Rb, Sr, Y, Cs, Hf, Ta, W, Tl ve Pb elementlerine ait fırınlama sayılarının birbirleriyle ikişerli olarak karşılaştırılması (LSD Tablosu). Elementler Fırınlama Sayısı Fırınlama Sayısı Ortalama Fark Stand. Hata P Ca Kontrol Grubu 1 kez fırınlama -, , ,001(*) 3 kez fırınlama -, , ,183 5 kez fırınlama -, , ,002(*) 7 kez fırınlama -, , ,887 9 kez fırınlama -, , ,109 1 kez fırınlama 3 kez fırınlama, , ,024(*) 5 kez fırınlama, , ,688 7 kez fırınlama, , ,001(*) 81

95 9 kez fırınlama, , ,047(*) 3 kez fırınlama 5 kez fırınlama -, , ,061 7 kez fırınlama, , ,233 9 kez fırınlama -, , ,781 5 kez fırınlama 7 kez fırınlama, , ,003(*) 9 kez fırınlama, , ,108 7 kez fırınlama 9 kez fırınlama -, , ,143 Cr Kontrol grubu 1 kez fırınlama -, , ,000(*) 3 kez fırınlama -, , ,021(*) 5 kez fırınlama -, , ,210 7 kez fırınlama -, , ,066 9 kez fırınlama -, , ,278 1 kez fırınlama 3 kez fırınlama, , ,128 5 kez fırınlama, , ,010(*) 7 kez fırınlama, , ,045(*) 9 kez fırınlama, , ,006(*) 3 kez fırınlama 5 kez fırınlama, , ,271 7 kez fırınlama, , ,616 9 kez fırınlama, , ,204 5 kez fırınlama 7 kez fırınlama -, , ,545 9 kez fırınlama, , ,863 7 kez fırınlama 9 kez fırınlama, , ,437 Fe Kontrol grubu 1 kez fırınlama -, , ,000(*) 3 kez fırınlama -, , ,000(*) 5 kez fırınlama -, , ,000(*) 7 kez fırınlama -, , ,004(*) 9 kez fırınlama -, , ,272 1 kez fırınlama 3 kez fırınlama, , ,265 5 kez fırınlama, , ,472 7 kez fırınlama, , ,027(*) 9 kez fırınlama, , ,000(*) 3 kez fırınlama 5 kez fırınlama -, , ,690 7 kez fırınlama, , ,254 9 kez fırınlama, , ,004(*) 5 kez fırınlama 7 kez fırınlama, , ,126 9 kez fırınlama, , ,001(*) 7 kez fırınlama 9 kez fırınlama, , ,063 Co Kontrol grubu 1 kez fırınlama -64, , ,003(*) 3 kez fırınlama -66, , ,002(*) 5 kez fırınlama -64, , ,003(*) 7 kez fırınlama -47, , ,026(*) 9 kez fırınlama -11, , ,574 1 kez fırınlama 3 kez fırınlama -1, , ,946 5 kez fırınlama, , ,990 7 kez fırınlama 17, , ,398 9 kez fırınlama 53, , ,013(*) 3 kez fırınlama 5 kez fırınlama 1, , ,936 7 kez fırınlama 18, , ,362 9 kez fırınlama 54, , ,011(*) 82

96 5 kez fırınlama 7 kez fırınlama 17, , ,405 9 kez fırınlama 52, , ,013(*) 7 kez fırınlama 9 kez fırınlama 35, , ,091 Cu Kontrol grubu 1 kez fırınlama -13, , ,001(*) 3 kez fırınlama -14, , ,000(*) 5 kez fırınlama -12, , ,002(*) 7 kez fırınlama -7, , ,043(*) 9 kez fırınlama -3, , ,363 1 kez fırınlama 3 kez fırınlama -1, , ,734 5 kez fırınlama, , ,835 7 kez fırınlama 5, , ,155 9 kez fırınlama 9, , ,012(*) 3 kez fırınlama 5 kez fırınlama 2, , ,584 7 kez fırınlama 6, , ,080 9 kez fırınlama 11, , ,005(*) 5 kez fırınlama 7 kez fırınlama 4, , ,223 9 kez fırınlama 9, , ,021(*) 7 kez fırınlama 9 kez fırınlama 4, , ,254 Ga Kontrol grubu 1 kez fırınlama -6, , ,064 3 kez fırınlama -6, , ,085 5 kez fırınlama -9, , ,010(*) 7 kez fırınlama -1, , ,679 9 kez fırınlama -, , ,898 1 kez fırınlama 3 kez fırınlama, , ,892 5 kez fırınlama -2, , ,431 7 kez fırınlama 5, , ,145 9 kez fırınlama 6, , ,083 3 kez fırınlama 5 kez fırınlama -3, , ,356 7 kez fırınlama 4, , ,186 9 kez fırınlama 5, , ,109 5 kez fırınlama 7 kez fırınlama 8, , ,027(*) 9 kez fırınlama 9, , ,013(*) 7 kez fırınlama 9 kez fırınlama 1, , ,775 Ge Kontrol grubu 1 kez fırınlama -, , ,001(*) 3 kez fırınlama -, , ,000(*) 5 kez fırınlama -, , ,004(*) 7 kez fırınlama -, , ,039(*) 9 kez fırınlama -, , ,375 1 kez fırınlama 3 kez fırınlama -, , ,778 5 kez fırınlama, , ,639 7 kez fırınlama, , ,193 9 kez fırınlama, , ,014(*) 3 kez fırınlama 5 kez fırınlama, , ,454 7 kez fırınlama, , ,115 9 kez fırınlama, , ,007(*) 5 kez fırınlama 7 kez fırınlama, , ,400 9 kez fırınlama, , ,043(*) 7 kez fırınlama 9 kez fırınlama, , ,226 As Kontrol grubu 1 kez fırınlama -3, , ,001(*) 83

97 3 kez fırınlama -2, , ,016(*) 5 kez fırınlama -2, , ,023(*) 7 kez fırınlama -2, , ,061 9 kez fırınlama -1, , ,125 1 kez fırınlama 3 kez fırınlama 1, , ,289 5 kez fırınlama 1, , ,235 7 kez fırınlama 1, , ,107 9 kez fırınlama 2, , ,051 3 kez fırınlama 5 kez fırınlama, , ,897 7 kez fırınlama, , ,572 9 kez fırınlama, , ,360 5 kez fırınlama 7 kez fırınlama, , ,663 9 kez fırınlama, , ,432 7 kez fırınlama 9 kez fırınlama, , ,725 Se Kontrol grubu 1 kez fırınlama -7, , ,000(*) 3 kez fırınlama -7, , ,000(*) 5 kez fırınlama -6, , ,002(*) 7 kez fırınlama -4, , ,023(*) 9 kez fırınlama -2, , ,186 1 kez fırınlama 3 kez fırınlama -, , ,844 5 kez fırınlama 1, , ,486 7 kez fırınlama 3, , ,095 9 kez fırınlama 5, , ,009(*) 3 kez fırınlama 5 kez fırınlama 1, , ,372 7 kez fırınlama 3, , ,063 9 kez fırınlama 5, , ,006(*) 5 kez fırınlama 7 kez fırınlama 1, , ,324 9 kez fırınlama 3, , ,051 7 kez fırınlama 9 kez fırınlama 1, , ,324 Br Kontrol grubu 1 kez fırınlama -2, , ,000(*) 3 kez fırınlama -1, , ,004(*) 5 kez fırınlama -1, , ,001(*) 7 kez fırınlama -1, , ,009(*) 9 kez fırınlama -, , ,208 1 kez fırınlama 3 kez fırınlama, , ,442 5 kez fırınlama, , ,840 7 kez fırınlama, , ,281 9 kez fırınlama 1, , ,015(*) 3 kez fırınlama 5 kez fırınlama -, , ,570 7 kez fırınlama, , ,755 9 kez fırınlama, , ,089 5 kez fırınlama 7 kez fırınlama, , ,380 9 kez fırınlama 1, , ,025(*) 7 kez fırınlama 9 kez fırınlama, , ,161 Rb Kontrol grubu 1 kez fırınlama -3, , ,004(*) 3 kez fırınlama -4, , ,000(*) 5 kez fırınlama -3, , ,003(*) 7 kez fırınlama -2, , ,020(*) 9 kez fırınlama -, , ,442 84

98 1 kez fırınlama 3 kez fırınlama -1, , ,395 5 kez fırınlama -, , ,935 7 kez fırınlama, , ,533 9 kez fırınlama 2, , ,028(*) 3 kez fırınlama 5 kez fırınlama, , ,442 7 kez fırınlama 1, , ,144 9 kez fırınlama 3, , ,003(*) 5 kez fırınlama 7 kez fırınlama, , ,481 9 kez fırınlama 2, , ,023(*) 7 kez fırınlama 9 kez fırınlama 1, , ,110 Sr Kontrol grubu 1 kez fırınlama -, , ,001(*) 3 kez fırınlama -, , ,001(*) 5 kez fırınlama -, , ,001(*) 7 kez fırınlama -, , ,040(*) 9 kez fırınlama -, , ,429 1 kez fırınlama 3 kez fırınlama, , ,000 5 kez fırınlama, , ,885 7 kez fırınlama, , ,153 9 kez fırınlama, , ,008(*) 3 kez fırınlama 5 kez fırınlama, , ,885 7 kez fırınlama, , ,153 9 kez fırınlama, , ,008(*) 5 kez fırınlama 7 kez fırınlama, , ,198 9 kez fırınlama, , ,012(*) 7 kez fırınlama 9 kez fırınlama, , ,198 Y Kontrol grubu 1 kez fırınlama -7474, , ,002(*) 3 kez fırınlama -7029, , ,004(*) 5 kez fırınlama -6993, , ,004(*) 7 kez fırınlama -3928, , ,096 9 kez fırınlama -1312, , ,573 1 kez fırınlama 3 kez fırınlama 445, , ,848 5 kez fırınlama 481, , ,836 7 kez fırınlama 3546, , ,132 9 kez fırınlama 6162, , ,010(*) 3 kez fırınlama 5 kez fırınlama 36, , ,988 7 kez fırınlama 3101, , ,186 9 kez fırınlama 5717, , ,017(*) 5 kez fırınlama 7 kez fırınlama 3065, , ,191 9 kez fırınlama 5681, , ,017(*) 7 kez fırınlama 9 kez fırınlama 2616, , ,264 Cs Kontrol grubu 1 kez fırınlama -3, , ,010(*) 3 kez fırınlama -1, , ,266 5 kez fırınlama -2, , ,098 7 kez fırınlama -, , ,564 9 kez fırınlama, , ,658 1 kez fırınlama 3 kez fırınlama 2, , ,128 5 kez fırınlama 1, , ,327 7 kez fırınlama 2, , ,041(*) 9 kez fırınlama 4, , ,003(*) 85

99 3 kez fırınlama 5 kez fırınlama -, , ,579 7 kez fırınlama, , ,589 9 kez fırınlama 2, , ,122 5 kez fırınlama 7 kez fırınlama 1, , ,275 9 kez fırınlama 2, , ,038(*) 7 kez fırınlama 9 kez fırınlama 1, , ,309 Hf Kontrol grubu 1 kez fırınlama -2351, , ,002(*) 3 kez fırınlama -2511, , ,001(*) 5 kez fırınlama -2218, , ,004(*) 7 kez fırınlama -1391, , ,062 9 kez fırınlama -433, , ,556 1 kez fırınlama 3 kez fırınlama -159, , ,828 5 kez fırınlama 133, , ,856 7 kez fırınlama 960, , ,194 9 F kez fırınlama 1918, , ,011(*) 5 kez fırınlama 5 kez fırınlama 292, , ,690 7 kez fırınlama 1120, , ,131 9 kez fırınlama 2077, , ,006(*) 5 kez fırınlama 7 kez fırınlama 827, , ,263 9 kez fırınlama 1785, , ,018(*) 7 kez fırınlama 9 kez fırınlama 957, , ,196 Ta Kontrol grubu 1 kez fırınlama -25, , ,000(*) 3 kez fırınlama -36, , ,000(*) 5 kez fırınlama -19, , ,006(*) 7 kez fırınlama -7, , ,246 9 kez fırınlama -17, , ,014(*) 1 kez fırınlama 3 kez fırınlama -10, , ,128 5 kez fırınlama 6, , ,334 7 kez fırınlama 17, , ,011(*) 9 kez fırınlama 8, , ,203 3 kez fırınlama 5 kez fırınlama 17, , ,015(*) 7 kez fırınlama 28, , ,000(*) 9 kez fırınlama 19, , ,006(*) 5 kez fırınlama 7 kez fırınlama 11, , ,100 9 kez fırınlama 2, , ,756 7 kez fırınlama 9 kez fırınlama -9, , ,179 W Kontrol grubu 1 kez fırınlama -2, , ,014(*) 3 kez fırınlama -2, , ,014(*) 5 kez fırınlama -3, , ,005(*) 7 kez fırınlama -2, , ,016(*) 9 kez fırınlama -, , ,388 1 kez fırınlama 3 kez fırınlama -, , ,985 5 kez fırınlama -, , ,709 7 kez fırınlama, , ,970 9 kez fırınlama 1, , ,103 3 kez fırınlama 5 kez fırınlama -, , ,723 7 kez fırınlama, , ,955 9 kez fırınlama 1, , ,099 5 kez fırınlama 7 kez fırınlama, , ,682 86

100 9 kez fırınlama 2, , ,047(*) 7 kez fırınlama 9 kez fırınlama 1, , ,111 Tl Kontrol grubu 1 kez fırınlama -13, , ,002(*) 3 kez fırınlama -13, , ,003(*) 5 kez fırınlama -12, , ,006(*) 7 kez fırınlama -7, , ,089 9 kez fırınlama -2, , ,628 1 kez fırınlama 3 kez fırınlama, , ,934 5 kez fırınlama 1, , ,758 7 kez fırınlama 6, , ,155 9 kez fırınlama 11, , ,010(*) 3 kez fırınlama 5 kez fırınlama, , ,822 7 kez fırınlama 5, , ,180 9 kez fırınlama 11, , ,012(*) 5 kez fırınlama 7 kez fırınlama 4, , ,262 9 kez fırınlama 10, , ,021(*) 7 kez fırınlama 9 kez fırınlama 5, , ,219 Pb Kontrol grubu 1 kez fırınlama -10, , ,003(*) 3 kez fırınlama -10, , ,002(*) 5 kez fırınlama -11, , ,001(*) 7 kez fırınlama -7, , ,033(*) 9 kez fırınlama -2, , ,420 1 kez fırınlama 3 kez fırınlama -, , ,813 5 kez fırınlama -1, , ,624 7 kez fırınlama 2, , ,383 9 kez fırınlama 7, , ,028(*) 3 kez fırınlama 5 kez fırınlama -, , ,799 7 kez fırınlama 3, , ,269 9 kez fırınlama 8, , ,016(*) 5 kez fırınlama 7 Firinlama 4, , ,175 9 Firinlama 9, , ,008(*) 7 kez fırınlama 9 Firinlama 4, , ,176 (*) p< ,25 0,2 0,15 0,129 0,205 0,157 0,196 0,132 0,163 0,1 0,05 0 Şekil 3.4. Zirkonyum oksit tam seramik örneklerde bulunan Ca elementinin fırınlama sayılarına bağlı değişimleri. 87

101 Ca elementinin yapı içerisindeki oranı 1 kez fırınlama işlemi sonucunda artmıştır. 3 kez fırınlama sonrası bir miktar azalmıştır. 5 kez fırınlama sonrası yine yükselmiş ancak ciddi azalma miktarı 7 kez fırınlamadan sonra meydana gelmiştir. 9 kez fırınlama sonrası ise tekrar bir miktar yükselmiştir. 0,006 0,005 0,004 0,003 0,002 0, ,0028 0,0051 0,0042 0,0035 0,0039 0,0034 Şekil 3.5. Zirkonyum oksit tam seramik örneklerde bulunan Cr elementinin fırınlama sayılarına bağlı değişimleri. Cr elementi için ise benzer durum söz konusudur 1 kez fırınlama işlemi sonucu kontrol grubuna göre elementin yapı içerisindeki oranı artmıştır. Sonraki fırınlamalarda ise genel olarak Cr elementinin örnek içerisindeki oranı azalmaktadır. 0,025 0,02 0,015 0,01 0, ,025 0,022 0,023 0,019 0,015 0,012 Şekil 3.6. Zirkonyum oksit tam seramik örneklerde bulunan Fe elementinin fırınlama sayılarına bağlı değişimi. 88

102 Fe elementinin fırınlama işlemlerinden etkilenmesi de diğer elementlerle benzerlik göstermektedir. 1 kez fırınlama sonrası yapıdaki Fe oranı yükselmiştir. Fırınlama sayısı arttıkça Fe oranı giderek azalmaktadır ,85 206,54207,94206, ,5 31,5 44,9 46,2 44,1 39,4 35 Co Cu Şekil 3.7. Zirkonyum oksit tam seramik örneklerde bulunan Co ve Cu elementlerinin fırınlama sayılarına bağlı değişimleri. Co ve Cu elementleri tekrarlanan fırınlamalardan benzer karakterlerde etkilenmektedirler. 1 kez fırınlama işlemi sonucu oranları kontrol gurubuna göre oldukça yüksektir. 3 kez ve 5 kez fırınlama işlemleri sonrası yapıdaki oranları çok fazla değişiklik göstermemektedir. Ancak 7 kez ve 9 kez fırınlama sonrası Co ve Cu elementlerinin oranları azalmaktadır. Bu fırınlama sonrası ciddi oranda Co ve Cu yapıdan uzaklaşmaktadır Ga Ge As Pb 5 0 Kont. Grubu 1 kez Fır. 3 kez Fır. 5 kez Fır. 7 kez Fır. 9 kez Fır. Sr Şekil 3.8. Zirkonyum oksit tam seramik örneklerde bulunan Ga, Ge, As, Pb ve Sr elementlerinin fırınlama sayılarına bağlı değişimleri. 89

103 Ga, Ge, As, Pb ve Sr elementleri için de Co ve Cu elementleri ile benzer bir durum söz konusudur. 1 kez fırınlama işlemi sonucunda yapıdaki element oranları kontrol gurubuna göre daha yüksektir. 3 kez ve 5 kez fırınlama işlemleri sonrası yapıdaki oranları çok fazla değişiklik göstermemektedir, hatta bir miktar artış meydana gelmiştir. Ancak 7 kez ve 9 kez fırınlama sonrasında oran azalmaktadır ve özellikle 9 kez fırınlama sonrası bu elementlerin oranı daha da azalmıştır Se Cs Br Rb W Tl Şekil 3.9. Zirkonyum oksit tam seramik örneklerde bulunan Se, Br, Cs, Rb, W ve Tl elementlerinin fırınlama sayılarına bağlı değişimleri. Se, Cs, Br, Rb, W ve Tl elementleri de 1 kez fırınlama işlemi sonrası benzer bir şekilde yapıdaki element oranlarında artış meydana gelmektedir. 1 kez fırınlama işlemi sonucu yapıdaki element oranları kontrol gurubuna göre yüksektir. 3 kez, 5 kez ve 7 kez fırınlama işlemleri sonrası yapıdaki oranları çok fazla değişiklik göstermemektedir, hatta bir miktar artış meydana gelmiştir. Ancak özellikle 9 kez fırınlama sonrasında oran azalmaktadır , ,6 7282,9 6455,5 5497,

104 Şekil Zirkonyum oksit tam seramik örneklerde bulunan Hf elementinin fırınlama sayılarına bağlı değişimi. Hf elementi de 1 kez fırınlama işlemi sonrası benzer bir şekilde yapıdaki element oranlarında artış meydana gelmektedir. 1 kez fırınlama işlemi sonucu yapıdaki element oranları kontrol gurubuna göre yüksektir. 3 kez, 5 kez ve 7 kez fırınlama işlemleri sonrası yapıdaki oranları çok fazla değişiklik göstermemektedir, hatta bir miktar artış meydana gelmiştir. Ancak özellikle 9 kez fırınlama sonrasında oran azalmaktadır , Şekil Zirkonyum oksit tam seramik örneklerde bulunan Y elementinin fırınlama sayılarına bağlı değişimi. Y elementi zirkonyum oksit materyalinde ağırlık ve oran olarak en çok bulunan elementtir. Y elementi de tekrarlanan fırınlama işlemlerinden etkilenmektedir. 1 kez fırınlama sonrası yapı içerisindeki oranı diğer elementlerdeki değişime bağlı olarak ciddi bir şekilde artmaktadır. 3 kez ve 5 kez fırınlamalar oranı çok fazla değiştirmemiştir. Bu durum Y elementinin 1 kez, 3 kez ve 5 kez fırınlama işlemlerinden minimal etkilendiğini gösterir. Ancak 7 kez ve 9 kez fırınlama işlemi sonucunda ciddi oranda kayıplar tespit edilmiştir. Özellikle 9 kez fırınlama işlemi Y elementinin yapıdaki oranını azaltmaktadır. Bu durum yani yukarıda isimleri geçen elementlerin fırınlama işlemleri sonucu yapıdaki oranlarının azalması şöyle açıklanabilir; tekrarlanan fırınlama işlemlerine bağlı olarak diğer elementler yapıdan uzaklaşmakta ve elementlerin kimyasal yapı içindeki oranı değişmektedir. Ayrıca elementlerin oransal değişiklikleri, istatistiksel olarak anlamlı bulunmayan elemetlerin de oransal olarak azaldığı göz önüne alınarak izah edilebilir. 91

ENCON LABORATUVARI MADEN VE AKD ANALİZLER VE FİYAT LİSTESİ (2019) ENCON ÇEVRE DANIŞMANLIK LTD.ŞTİ.

ENCON LABORATUVARI MADEN VE AKD ANALİZLER VE FİYAT LİSTESİ (2019) ENCON ÇEVRE DANIŞMANLIK LTD.ŞTİ. ENCON LABORATUVARI MADEN VE ENCON ÇEVRE DANIŞMANLIK LTD.ŞTİ. AKD ANALİZLER VE FİYAT LİSTESİ (2019) JEOKİMYA NUMUNE HAZIRLAMA Kod Parametre Ücret ENC-01 Kırma 20 ENC-02 Öğütme 30 ENC-03 Kurutma 25 ENC-04

Detaylı

METALİK MALZEMELERİN GENEL KARAKTERİSTİKLERİ BAHAR 2010

METALİK MALZEMELERİN GENEL KARAKTERİSTİKLERİ BAHAR 2010 METALİK MALZEMELERİN GENEL KARAKTERİSTİKLERİ BAHAR 2010 WEBSİTE www2.aku.edu.tr/~hitit Dersler İÇERİK Metalik Malzemelerin Genel Karakteristiklerİ Denge diyagramları Ergitme ve döküm Dökme demir ve çelikler

Detaylı

6.WEEK BİYOMATERYALLER

6.WEEK BİYOMATERYALLER 6.WEEK BİYOMATERYALLER Biyomedikal Uygulamalar İçin Malzemeler Doç. Dr. Ayşe Karakeçili 3. BİYOMATERYAL TÜRLERİ METALİK BİYOMATERYALLER Hard Tissue Replacement Materials Metalik materyaller, biyomateryal

Detaylı

Akreditasyon Sertifikası Eki (Sayfa 1/6) Akreditasyon Kapsamı

Akreditasyon Sertifikası Eki (Sayfa 1/6) Akreditasyon Kapsamı Akreditasyon Sertifikası Eki (Sayfa 1/6) Deney Laboratuvarı Adresi : Yavuz Sultan Selim Cad. 118. Sokak No: 29 Dilovası 41455 KOCAELİ/TÜRKİYE Tel : 0 262 754 17 81 Faks : 0 262 754 19 84 E-Posta : EHSTurkey@sgs.com

Detaylı

Kasetin arka yüzeyi filmin yerleştirildiği kapaktır. Bu kapakların farklı farklı kapanma mekanizmaları vardır. Bu taraf ön yüzeyin tersine atom

Kasetin arka yüzeyi filmin yerleştirildiği kapaktır. Bu kapakların farklı farklı kapanma mekanizmaları vardır. Bu taraf ön yüzeyin tersine atom KASET Röntgen filmi kasetleri; radyografi işlemi sırasında filmin ışık almasını önleyen ve ranforsatör-film temasını sağlayan metal kutulardır. Özel kilitli kapakları vardır. Kasetin röntgen tüpüne bakan

Detaylı

Nadir ve Kıymetli Metaller Metalurjisi. Y.Doç.Dr. Işıl KERTİ

Nadir ve Kıymetli Metaller Metalurjisi. Y.Doç.Dr. Işıl KERTİ Nadir ve Kıymetli Metaller Metalurjisi Y.Doç.Dr. Işıl KERTİ Ders içeriği 1. Giriş ve Periyodik cetvel 2. Kıymetli Metaller (Ag, Au, Pt, ) 3. Kıymetli Metaller (Ag, Au, Pt, ) 4. Kıymetli Metaller (Ag, Au,

Detaylı

PROTETİK DİŞ TEDAVİSİ ANABİLİM DALI

PROTETİK DİŞ TEDAVİSİ ANABİLİM DALI PROTETİK DİŞ TEDAVİSİ ANABİLİM DALI Protetik diş tedavisi, dişlerin şekil, form, renk bozuklukları ve diş eksikliklerinin tedavi edilmesinde, fonasyon, estetik ve çiğneme etkinliğinin sağlanmasında etkili

Detaylı

DENTAL SERAMİKLER. Topraksı bir materyal olan seramik, genel olarak silikat yapısındadır ve ismini

DENTAL SERAMİKLER. Topraksı bir materyal olan seramik, genel olarak silikat yapısındadır ve ismini DENTAL SERAMİKLER Dental Seramiğin Yapısı Topraksı bir materyal olan seramik, genel olarak silikat yapısındadır ve ismini Yunanca da yanık madde anlamına gelen keramikos kelimesinden almaktadır. Seramik

Detaylı

ÖN VE ARKA DİŞLERDE TAM SERAMİK KRONLARIN KENAR UYUMLARININ SİMANTASYON ÖNCESİ VE SONRASI DEĞERLENDİRİLMESİ

ÖN VE ARKA DİŞLERDE TAM SERAMİK KRONLARIN KENAR UYUMLARININ SİMANTASYON ÖNCESİ VE SONRASI DEĞERLENDİRİLMESİ T.C. HACETTEPE ÜNİVERSİTESİ SAĞLIK BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ ÖN VE ARKA DİŞLERDE TAM SERAMİK KRONLARIN KENAR UYUMLARININ SİMANTASYON ÖNCESİ VE SONRASI DEĞERLENDİRİLMESİ Dt. Saniye EREN HALICI Protez Programı

Detaylı

1. ÜNİTE: MODERN ATOM TEORİSİ

1. ÜNİTE: MODERN ATOM TEORİSİ . ÜNİTE: MODERN ATOM TEORİSİ.4. Elektron Dizilimi ve Periyodik Sisteme Yerleşim Atomun Kuantum Modeli oluşturulduktan sonra Bohr, yaptığı çalışmalarda periyodik cetvel ile kuantum teorisi arasında bir

Detaylı

SİLİSYUM ESASLI İNTERMETALİK BİLEŞİKLER

SİLİSYUM ESASLI İNTERMETALİK BİLEŞİKLER SİLİSYUM ESASLI İNTERMETALİK BİLEŞİKLER İntermetalikler içerisinde silisyum içeriğine sahip olan ileri teknoloji malzemeleri Silisitler olarak adlandırılmaktadır. Silisitler, yüksek sıcaklıklarda yüksek

Detaylı

RÖNTGEN FİZİĞİ 6. X-Işınlarının madde ile etkileşimi. Doç. Dr. Zafer KOÇ Başkent Üniversitesi Tıp Fak

RÖNTGEN FİZİĞİ 6. X-Işınlarının madde ile etkileşimi. Doç. Dr. Zafer KOÇ Başkent Üniversitesi Tıp Fak RÖNTGEN FİZİĞİ 6 X-Işınlarının madde ile etkileşimi Doç. Dr. Zafer KOÇ Başkent Üniversitesi Tıp Fak X-IŞINI MADDE ETKİLEŞİMİ Elektromanyetik enerjiler kendi dalga boylarına yakın maddelerle etkileşime

Detaylı

İNTERMETALİK MALZEMELER. Doç. Dr. Özkan ÖZDEMİR (DERS NOTLARI-4)

İNTERMETALİK MALZEMELER. Doç. Dr. Özkan ÖZDEMİR (DERS NOTLARI-4) İNTERMETALİK MALZEMELER (DERS NOTLARI-4) Doç. Dr. Özkan ÖZDEMİR BERİLYUM: Kimyasal özellikler bakımından alüminyuma benzer. Periyodik çizelgenin II A grubunun birinci elementidir ve metallere özgü özelliklerin

Detaylı

maddelere saf maddeler denir

maddelere saf maddeler denir Madde :Kütlesi olan her şeye madde denir. Saf madde: Aynı cins atom veya moleküllerden oluşan maddeye denir. Fiziksel yollarla kendisinden başka maddelere ayrışmayan maddelere saf maddeler denir Element:

Detaylı

ZnS (zincblende) NaCl (sodium chloride) CsCl (cesium chloride)

ZnS (zincblende) NaCl (sodium chloride) CsCl (cesium chloride) Seramik, sert, kırılgan, yüksek ergime derecesine sahip, düşük elektrik ve ısı iletimi ile iyi kimyasal ve ısı kararlılığı olan ve yüksek basma dayanımı gösteren malzemelerdir. Malzeme özellikleri bağ

Detaylı

T.C. EGE ÜNİVERSİTESİ SAĞLIK BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ

T.C. EGE ÜNİVERSİTESİ SAĞLIK BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ T.C. EGE ÜNİVERSİTESİ SAĞLIK BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ TÜM SERAMİK RESTORASYONLARDA FARKLI YÜZEY HAZIRLAMA İŞLEMLERİ SONRASI TRİBOLOJİK ÖZELLİKLERİN DEĞERLENDİRİLMESİ Doktora Tezi Diş Hekimi Rahime TÜZÜNSOY

Detaylı

SÜPER ALAŞIMLAR Prof.Dr.Ayşegül AKDOĞAN EKER Prof.Dr.Ayşegül AKDOĞAN EKER

SÜPER ALAŞIMLAR Prof.Dr.Ayşegül AKDOĞAN EKER Prof.Dr.Ayşegül AKDOĞAN EKER Süper alaşım; ana yapısı demir, nikel yada kobalt olan nisbeten yüksek miktarlarda krom, az miktarda da yüksek sıcaklıkta ergiyen molibden, wofram, alüminyum ve titanyum içeren alaşım olarak tanımlanabilir.

Detaylı

Estetik ve konvansiyonel diş hekimliği adına tüm dental tedaviler için alt yapı ve teknolojik olarak hazırız.

Estetik ve konvansiyonel diş hekimliği adına tüm dental tedaviler için alt yapı ve teknolojik olarak hazırız. Ağız ve Diş Sağlığı Medikal Kadromuz Dr. Dt. Özgür ÖZTÜRK Protetik Diş Tedavisi Uzmanı Prof. Dr. Yıldız ÖZTÜRK ORTAN Ortodonti Uzmanı Dr. Dt. Burak SAYDAM Ağız ve Diş Çene Cerrahisi Uzmanı Dt. Tuğçe KAYA

Detaylı

KRON KÖPRÜ REVATMANI

KRON KÖPRÜ REVATMANI PORSELEN METALİ 1. Yüksek korozyon direnci sunmalı ve özellikle dental porselenler için üretilmiş olmalıdır. 2. DIN 17006 ve DIN 13912 standartlarına uygun olmalıdır. 3. Ağırlıklı olarak Nikel-Krom alaşımından

Detaylı

REVETMAN. Prof Dr Övül KÜMBÜLOĞLU. Ege Üniversitesi Dişhekimliği Fakültesi Protetik Diş Tedavisi Anabilim Dalı Öğretim Üyesi

REVETMAN. Prof Dr Övül KÜMBÜLOĞLU. Ege Üniversitesi Dişhekimliği Fakültesi Protetik Diş Tedavisi Anabilim Dalı Öğretim Üyesi REVETMAN Prof Dr Övül KÜMBÜLOĞLU Ege Üniversitesi Dişhekimliği Fakültesi Protetik Diş Tedavisi Anabilim Dalı Öğretim Üyesi REVETMAN Mum örneğin metal yapıya dönüştürülmesi için kullanılan yardımcı madde

Detaylı

FARKLI YÜZEY İŞLEMLERİNİN ZİRKONYA-VENEER SERAMİKLERİN MAKASLAMA BAĞLANMA DAYANIMINA ETKİSİNİN İNCELENMESİ

FARKLI YÜZEY İŞLEMLERİNİN ZİRKONYA-VENEER SERAMİKLERİN MAKASLAMA BAĞLANMA DAYANIMINA ETKİSİNİN İNCELENMESİ T.C. SELÇUK ÜNİVERSİTESİ SAĞLIK BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ FARKLI YÜZEY İŞLEMLERİNİN ZİRKONYA-VENEER SERAMİKLERİN MAKASLAMA BAĞLANMA DAYANIMINA ETKİSİNİN İNCELENMESİ Daime CENGİZ DOKTORA TEZİ PROTETİK DİŞ TEDAVİSİ

Detaylı

FARKLI YÖNTEMLER İLE ÜRETİLEN TÜM SERAMİK RESTORASYONLARIN UYUMU İLE İLGİLİ DEĞERLENDİRMELERİN İNCELENMESİ

FARKLI YÖNTEMLER İLE ÜRETİLEN TÜM SERAMİK RESTORASYONLARIN UYUMU İLE İLGİLİ DEĞERLENDİRMELERİN İNCELENMESİ T.C. Ege Üniversitesi Diş Hekimliği Fakültesi Protetik Diş Tedavisi Anabilim Dalı FARKLI YÖNTEMLER İLE ÜRETİLEN TÜM SERAMİK RESTORASYONLARIN UYUMU İLE İLGİLİ DEĞERLENDİRMELERİN İNCELENMESİ BİTİRME TEZİ

Detaylı

MALZEME BİLGİSİ DERS 2 DR. FATİH AY. www.fatihay.net fatihay@fatihay.net

MALZEME BİLGİSİ DERS 2 DR. FATİH AY. www.fatihay.net fatihay@fatihay.net MALZEME BİLGİSİ DERS 2 DR. FATİH AY www.fatihay.net fatihay@fatihay.net DERSİN AMACI: Malzeme Biliminde temel kavramları tanıtmak ÖĞRENECEKLERİNİZ: Malzeme yapısı Yapının özelliklere olan etkisi Malzemenin

Detaylı

GÖRÜNTÜ OLUŞUMUNU ETKİLEYEN FAKTÖRLER (RADYOGRAFİK KALİTE)

GÖRÜNTÜ OLUŞUMUNU ETKİLEYEN FAKTÖRLER (RADYOGRAFİK KALİTE) GÖRÜNTÜ OLUŞUMUNU ETKİLEYEN FAKTÖRLER (RADYOGRAFİK KALİTE) Dental yapıların radyograflarında, uygun ölçülerde densite, kontrast, detay keskinliği ile minimum büyüme (magnifikasyon) ve distorsiyonlu filmler

Detaylı

X IŞINLARININ ELDE EDİLİŞİ

X IŞINLARININ ELDE EDİLİŞİ X IŞINLARININ ELDE EDİLİŞİ Radyografide ve radyoterapide kullanılan X- ışınları, havası boşaltılmış bir tüp içinde, yüksek gerilim altında, ısıtılan katottan çıkan elektron demetinin hızlandırılarak anota

Detaylı

Akreditasyon Sertifikası Eki (Sayfa 1/7) Akreditasyon Kapsamı

Akreditasyon Sertifikası Eki (Sayfa 1/7) Akreditasyon Kapsamı Akreditasyon Sertifikası Eki (Sayfa 1/7) Deney Laboratuvarı Adresi : İstanbul Yolu, Gersan Sanayi Sitesi 2306.Sokak No :26 Ergazi/Yenimahalle 06370 ANKARA / TÜRKİYE Tel : 0 312 255 24 64 Faks : 0 312 255

Detaylı

CERRAHİ İĞNE ALAŞIMLARI. Microbiologist KADİR GÜRBÜZ

CERRAHİ İĞNE ALAŞIMLARI. Microbiologist KADİR GÜRBÜZ CERRAHİ İĞNE ALAŞIMLARI Microbiologist KADİR GÜRBÜZ Bileşimlerinde en az % 12 krom bulunan çelikler paslanmaz çeliklerdir.tüm paslanmaz çeliklerin korozyon direnci, çok yoğun ve koruyucu krom oksit ince

Detaylı

RÖNTGEN FİZİĞİ 5 X-ışınlarının özellikleri, kalitesi ve kantitesi. Doç. Dr. Zafer KOÇ Başkent Üniversitesi Tıp Fak

RÖNTGEN FİZİĞİ 5 X-ışınlarının özellikleri, kalitesi ve kantitesi. Doç. Dr. Zafer KOÇ Başkent Üniversitesi Tıp Fak RÖNTGEN FİZİĞİ 5 X-ışınlarının özellikleri, kalitesi ve kantitesi Doç. Dr. Zafer KOÇ Başkent Üniversitesi Tıp Fak X-ışınlarının özellikleri, kalitesi ve kantitesi X-ışınları cam veya metal kılıfın penceresinden

Detaylı

CAD-CAM SİSTEMLERİYLE HAZIRLANAN TÜM SERAMİKLER

CAD-CAM SİSTEMLERİYLE HAZIRLANAN TÜM SERAMİKLER T.C Ege Üniversitesi Diş Hekimliği Fakültesi Protetik Diş TedavisiAnabilim Dalı CAD-CAM SİSTEMLERİYLE HAZIRLANAN TÜM SERAMİKLER BİTİRME TEZİ Stj. Diş Hekimi Abdüssamed KALKAN Danışman Öğretim Üyesi: Prof.

Detaylı

IĞDIR ÜNĠVERSĠTESĠ. ARAġTIRMA LABORATUVARI UYGULAMA VE ARAġTIRMA MERKEZĠ ANALĠZ FĠYAT LĠSTESĠ AAS ANALĠZ ÜCRETLERĠ

IĞDIR ÜNĠVERSĠTESĠ. ARAġTIRMA LABORATUVARI UYGULAMA VE ARAġTIRMA MERKEZĠ ANALĠZ FĠYAT LĠSTESĠ AAS ANALĠZ ÜCRETLERĠ IĞDIR ÜNĠVERSĠTESĠ ARAġTIRMA LABORATUVARI UYGULAMA VE ARAġTIRMA MERKEZĠ ANALĠZ FĠYAT LĠSTESĠ AAS ANALĠZ ÜCRETLERĠ Diğer Kamu Kurumları Bakır Analizi 80 TL 32 TL 52 TL 48 TL 78 TL Altın Analizi 80 TL 32

Detaylı

Enerji Band Diyagramları

Enerji Band Diyagramları Yarıiletkenler Yarıiletkenler Germanyumun kimyasal yapısı Silisyum kimyasal yapısı Yarıiletken Yapım Teknikleri n Tipi Yarıiletkenin Meydana Gelişi p Tipi Yarıiletkenin Meydana Gelişi Yarıiletkenlerde

Detaylı

Dişhekimliğinde MUM. Prof Dr. Övül KÜMBÜLOĞLU. Ege Üniversitesi Dişhekimliği Fakültesi Protetik Diş Tedavisi Anabilim Dalı Öğretim Üyesi

Dişhekimliğinde MUM. Prof Dr. Övül KÜMBÜLOĞLU. Ege Üniversitesi Dişhekimliği Fakültesi Protetik Diş Tedavisi Anabilim Dalı Öğretim Üyesi Dişhekimliğinde MUM Prof Dr. Övül KÜMBÜLOĞLU Ege Üniversitesi Dişhekimliği Fakültesi Protetik Diş Tedavisi Anabilim Dalı Öğretim Üyesi MUM Dişhekimliğinde kullanılan mumlar genellikle 2 veya daha fazla

Detaylı

ELEMENTLERİN SEMBOLLERİ VE ATOM

ELEMENTLERİN SEMBOLLERİ VE ATOM ELEMENT VE SEMBOLLERİ SAF MADDE: Kendisinden başka madde bulundurmayan maddelere denir. ELEMENT: İçerisinde tek cins atom bulunduran maddelere denir. Yani elementlerin yapı yaşı atomlardır. BİLEŞİK: En

Detaylı

ZİRKONYUM OKSİT ALT YAPILI RESTORASYONLARIN LABORATUAR VE KLİNİK AŞAMALARININ İNCELENMESİ

ZİRKONYUM OKSİT ALT YAPILI RESTORASYONLARIN LABORATUAR VE KLİNİK AŞAMALARININ İNCELENMESİ T.C. Ege Üniversitesi Dişhekimliği Fakültesi Protetik Diş Tedavisi Anabilimdalı ZİRKONYUM OKSİT ALT YAPILI RESTORASYONLARIN LABORATUAR VE KLİNİK AŞAMALARININ İNCELENMESİ BİTİRME TEZİ Stj. Dişhekimi Deniz

Detaylı

FARKLI ZİRKONYA TAM SERAMİK SİSTEMLERİNİN TRANSLUSENSİ VE RENK ÖZELLİKLERİNİN KARŞILAŞTIRILMASI

FARKLI ZİRKONYA TAM SERAMİK SİSTEMLERİNİN TRANSLUSENSİ VE RENK ÖZELLİKLERİNİN KARŞILAŞTIRILMASI K.K.T.C. YAKIN DOĞU ÜNİVERSİTESİ SAĞLIK BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ FARKLI ZİRKONYA TAM SERAMİK SİSTEMLERİNİN TRANSLUSENSİ VE RENK ÖZELLİKLERİNİN KARŞILAŞTIRILMASI Sevcan KURTULMUŞ YILMAZ Protetik Diş Tedavisi

Detaylı

KOMPOZİTLER Sakarya Üniversitesi İnşaat Mühendisliği

KOMPOZİTLER Sakarya Üniversitesi İnşaat Mühendisliği Başlık KOMPOZİTLER Sakarya Üniversitesi İnşaat Mühendisliği Tanım İki veya daha fazla malzemenin, iyi özelliklerini bir araya toplamak ya da ortaya yeni bir özellik çıkarmak için, mikro veya makro seviyede

Detaylı

A.Ü. GAMA MYO. Elektrik ve Enerji Bölümü GÜNEŞ ENERJİSİ İLE ELEKTRİK ÜRETİMİ 3. HAFTA

A.Ü. GAMA MYO. Elektrik ve Enerji Bölümü GÜNEŞ ENERJİSİ İLE ELEKTRİK ÜRETİMİ 3. HAFTA A.Ü. GAMA MYO. Elektrik ve Enerji Bölümü GÜNEŞ ENERJİSİ İLE ELEKTRİK ÜRETİMİ 3. HAFTA İçindekiler 1.Nesil Güneş Pilleri Tek Kristalli Güneş Pilleri Çok Kristalli Güneş Pilleri 1. Tek Kristal Silisyum Güneş

Detaylı

FZM 220. Malzeme Bilimine Giriş

FZM 220. Malzeme Bilimine Giriş FZM 220 Yapı Karakterizasyon Özellikler İşleme Performans Prof. Dr. İlker DİNÇER Fakültesi, Fizik Mühendisliği Bölümü 1 Ders Hakkında FZM 220 Dersinin Amacı Bu dersin amacı, fizik mühendisliği öğrencilerine,

Detaylı

DEMİR SİLİKAT ESASLI YERLİ GRİT KUMU (RASPA KUMU) Oretec Mineral Sanayi Ltd. Şti. Bölücek Mahallesi 2 Nolu Sanayi Cad. No:164 Ereğli / Zonguldak

DEMİR SİLİKAT ESASLI YERLİ GRİT KUMU (RASPA KUMU) Oretec Mineral Sanayi Ltd. Şti. Bölücek Mahallesi 2 Nolu Sanayi Cad. No:164 Ereğli / Zonguldak DEMİR SİLİKAT ESASLI YERLİ GRİT KUMU (RASPA KUMU) Oretec Mineral Sanayi Ltd. Şti. Bölücek Mahallesi 2 Nolu Sanayi Cad. No:164 Ereğli / Zonguldak G r it Kumu /Kumla ma Grit, tozuması en az ve kumlama gücü

Detaylı

ATOMUN YAPISI. Özhan ÇALIŞ. Bilgi İletişim ve Teknolojileri

ATOMUN YAPISI. Özhan ÇALIŞ. Bilgi İletişim ve Teknolojileri ATOMUN YAPISI ATOMLAR Atom, elementlerin en küçük kimyasal yapıtaşıdır. Atom çekirdeği: genel olarak nükleon olarak adlandırılan proton ve nötronlardan meydana gelmiştir. Elektronlar: çekirdeğin etrafında

Detaylı

Tam Seramik Restorasyonlar

Tam Seramik Restorasyonlar Tam Seramik Restorasyonlar Tam Seramik Restorasyonlar eramikler, metaller ile karşılaştırıldıklarında, düşük kırılma direnci sergilerler. Metal-seramik sistemler, seramiklerin estetik özellikleri ile metallerin

Detaylı

7. Sınıf Fen ve Teknoloji

7. Sınıf Fen ve Teknoloji KONU: Maddenin Yapısı ve Özellikleri Eski çağlarda yaşayan insanlar, doğada bulunan bütün maddelerin; Bir elementin bütün atomları birbirinin aynıdır. Farklı elementlerin atomları ise birbirinden farklıdır.

Detaylı

2/13/2018 MALZEMELERİN GRUPLANDIRILMASI

2/13/2018 MALZEMELERİN GRUPLANDIRILMASI a) Kullanış yeri ve amacına göre gruplandırma: 1) Taşıyıcı malzemeler: İnşaat mühendisliğinde kullanılan taşıyıcı malzemeler, genellikle betonarme, çelik, ahşap ve zemindir. Beton, çelik ve ahşap malzemeler

Detaylı

ZnS (zincblende) NaCl (sodium chloride) CsCl (cesium chloride)

ZnS (zincblende) NaCl (sodium chloride) CsCl (cesium chloride) Seramik, sert, kırılgan, yüksek ergime derecesine sahip, düşük elektrik ve ısı iletimi ile iyi kimyasal ve ısı kararlılığı olan ve yüksek basma dayanımı gösteren malzemelerdir. Malzeme özellikleri bağ

Detaylı

T.C. GAZİ ÜNİVERSİTESİ Sağlık Bilimleri Enstitüsü

T.C. GAZİ ÜNİVERSİTESİ Sağlık Bilimleri Enstitüsü T.C. GAZİ ÜNİVERSİTESİ Sağlık Bilimleri Enstitüsü Protetik Diş Tedavisi Anabilim Dalı Doktora Programı çerçevesinde yürütülmüş olan bu çalışma aşağıdaki jüri tarafından Doktora Tezi olarak kabul edilmiştir.

Detaylı

Sabit gridler X-ışını ekspojuru sırasında hareket etmediklerinden film üzerinde çok ince de olsa çizgilenmelere yol açarlar. Bu olumsuzluğun önüne

Sabit gridler X-ışını ekspojuru sırasında hareket etmediklerinden film üzerinde çok ince de olsa çizgilenmelere yol açarlar. Bu olumsuzluğun önüne HAREKETLİ GRİDLER Sabit gridler X-ışını ekspojuru sırasında hareket etmediklerinden film üzerinde çok ince de olsa çizgilenmelere yol açarlar. Bu olumsuzluğun önüne geçilmesi için hareketli gridler geliştirilmiştir.

Detaylı

YAPISAL SERAMİK MALZEME TEKNOLOJİSİ 1 MTM 545

YAPISAL SERAMİK MALZEME TEKNOLOJİSİ 1 MTM 545 YAPISAL SERAMİK MALZEME TEKNOLOJİSİ 1 MTM 545 İleri teknolojik seramiklere giriş ve sınıflandırılması 1 Yrd. Doç. Dr. Nuray Canikoğlu DEĞERLENDİRME SİSTEMİ YARIYIL İÇİ SAYISI KATKI PAYI Ara Sınav 1 40

Detaylı

YTÜ Makine Mühendisliği Bölümü Termodinamik ve Isı Tekniği Anabilim Dalı Özel Laboratuvar Dersi Radyasyon (Işınım) Isı Transferi Deneyi Çalışma Notu

YTÜ Makine Mühendisliği Bölümü Termodinamik ve Isı Tekniği Anabilim Dalı Özel Laboratuvar Dersi Radyasyon (Işınım) Isı Transferi Deneyi Çalışma Notu YTÜ Makine Mühendisliği Bölümü Termodinamik ve Isı Tekniği Anabilim Dalı Özel Laboratuvar Dersi Radyasyon (Işınım) Isı Transferi Deneyi Çalışma Notu Laboratuar Yeri: E1 Blok Termodinamik Laboratuvarı Laboratuar

Detaylı

TOKLUK VE KIRILMA. Doç.Dr.Salim ŞAHĠN

TOKLUK VE KIRILMA. Doç.Dr.Salim ŞAHĠN TOKLUK VE KIRILMA Doç.Dr.Salim ŞAHĠN TOKLUK Tokluk bir malzemenin kırılmadan önce sönümlediği enerjinin bir ölçüsüdür. Bir malzemenin kırılmadan bir darbeye dayanması yeteneği söz konusu olduğunda önem

Detaylı

ANKARA ÜNİVERSİTESİ BİLİMSEL ARAŞTIRMA PROJESİ KESİN RAPORU

ANKARA ÜNİVERSİTESİ BİLİMSEL ARAŞTIRMA PROJESİ KESİN RAPORU ANKARA ÜNİVERSİTESİ BİLİMSEL ARAŞTIRMA PROJESİ KESİN RAPORU Proje Başlığı Tam Seramik Sistemlerde Tekrarlanan Fırınlama İşlemlerinin Etkisinin Densitometrik Analizi ve XRF ile Değerlendirilmesi. Proje

Detaylı

Malzeme Bilimi ve Malzemelerin Sınıflandırılması

Malzeme Bilimi ve Malzemelerin Sınıflandırılması Malzeme Bilimi ve Malzemelerin Sınıflandırılması Malzeme Nedir? Genel anlamda ihtiyaçlarımızı karşılamak ve belli bir amacı gerçekleştirmek için kullanılan her türlü maddeye malzeme denir. Teknik anlamda

Detaylı

GÜNEŞİN ELEKTROMANYETİK SPEKTRUMU

GÜNEŞİN ELEKTROMANYETİK SPEKTRUMU GÜNEŞİN ELEKTROMANYETİK SPEKTRUMU Güneş ışınımı değişik dalga boylarında yayılır. Yayılan bu dalga boylarının sıralı görünümü de güneş spektrumu olarak isimlendirilir. Tam olarak ifade edilecek olursa;

Detaylı

Mobile Batman Üniversitesi Batı Raman Kampüsü Fen Edebiyat Fakültesi Arkeoloji Bölümü Batman

Mobile Batman Üniversitesi Batı Raman Kampüsü Fen Edebiyat Fakültesi Arkeoloji Bölümü Batman Sorumlu Öğretim Üyesi Yrd.Doç.Dr. Mahmut AYDIN İletişim:aydinm135@gmail.com, Mobile.05357236743 Batman Üniversitesi Batı Raman Kampüsü Fen Edebiyat Fakültesi Arkeoloji Bölümü Batman Taşınabilir Enerji

Detaylı

formülü zamanı da içerdiği zaman alttaki gibi değişecektir.

formülü zamanı da içerdiği zaman alttaki gibi değişecektir. Günümüz endüstrisinde en yaygın kullanılan Direnç Kaynak Yöntemi en eski elektrik kaynak yöntemlerinden biridir. Yöntem elektrik akımının kaynak edilecek parçalar üzerinden geçmesidir. Elektrik akımına

Detaylı

Yrd. Doç. Dr. H. Hasan YOLCU. hasanyolcu.wordpress.com

Yrd. Doç. Dr. H. Hasan YOLCU. hasanyolcu.wordpress.com Yrd. Doç. Dr. H. Hasan YOLCU hasanyolcu.wordpress.com En az iki atomun belli bir düzenlemeyle kimyasal bağ oluşturmak suretiyle bir araya gelmesidir. Aynı atomda olabilir farklı atomlarda olabilir. H 2,

Detaylı

Örnek : 3- Bileşiklerin Özellikleri :

Örnek : 3- Bileşiklerin Özellikleri : Bileşikler : Günümüzde bilinen 117 element olmasına rağmen (92 tanesi doğada bulunur) bu elementler farklı sayıda ve şekilde birleşerek ve etkileşerek farklı kimyasal özelliklere sahip milyonlarca yani

Detaylı

Prof. Dr. HÜSEYİN UZUN KAYNAK KABİLİYETİ

Prof. Dr. HÜSEYİN UZUN KAYNAK KABİLİYETİ KAYNAK KABİLİYETİ Günümüz kaynak teknolojisinin kaydettiği inanılmaz gelişmeler sayesinde pek çok malzemenin birleştirilmesi artık mümkün hale gelmiştir. *Demir esaslı metalik malzemeler *Demirdışı metalik

Detaylı

KENAR BİTİM VE ALT YAPI ŞEKİLLERİNİN

KENAR BİTİM VE ALT YAPI ŞEKİLLERİNİN KENAR BİTİM VE ALT YAPI ŞEKİLLERİNİN DEĞİŞİK YÖNTEMLERLE HAZIRLANAN ZİRKONYUM ALT YAPILAR ÜZERİNDEKİ VENEER PORSELENLERİNİN KIRILMA DİRENCİNE ETKİSİNİN İNCELENMESİ Dt. Murat ALKURT Protetik Diş Tedavisi

Detaylı

MMM291 MALZEME BİLİMİ

MMM291 MALZEME BİLİMİ MMM291 MALZEME BİLİMİ Ofis Saatleri: Perşembe 14:00 16:00 ayse.kalemtas@btu.edu.tr, akalemtas@gmail.com Bursa Teknik Üniversitesi, Doğa Bilimleri, Mimarlık ve Mühendislik Fakültesi, Metalurji ve Malzeme

Detaylı

Danışman: Yard. Doç. Dr. Metin Özgül

Danışman: Yard. Doç. Dr. Metin Özgül Hazırlayan:Nida EMANET Danışman: Yard. Doç. Dr. Metin Özgül 1 ELEKTROSERAMİK NEDİR? Elektroseramik terimi genel olarak elektronik, manyetik ve optik özellikleri olan seramik malzemeleri ifade etmektedir.

Detaylı

TIG GAZALTI KAYNAK YÖNTEMİNDE KULLANILAN GAZLAR VE ÖZELLİKLERİ PROF. DR. HÜSEYİN UZUN HOŞGELDİNİZ

TIG GAZALTI KAYNAK YÖNTEMİNDE KULLANILAN GAZLAR VE ÖZELLİKLERİ PROF. DR. HÜSEYİN UZUN HOŞGELDİNİZ TIG GAZALTI KAYNAK YÖNTEMİNDE KULLANILAN GAZLAR VE ÖZELLİKLERİ PROF. DR. HÜSEYİN UZUN HOŞGELDİNİZ 1 NİÇİN KORUYUCU GAZ KULLANILIR? 1- Ergimiş kaynak banyosunu, havada mevcut olan gazların zararlı etkilerinden

Detaylı

8.Sınıf Fen ve Teknoloji. KONU: Elementlerin Sınıflandırılması

8.Sınıf Fen ve Teknoloji. KONU: Elementlerin Sınıflandırılması KONU: Elementlerin Sınıflandırılması Element: Aynı cins atomlardan oluşan saf maddelere element denir. Elementler sembollerle gösterilir. 7. Sınıfta 20 elementi görmüştük. Bu yirmi element şunlardı, Elementin

Detaylı

MADDE NEDİR? Çevremize baktığımızda gördüğümüz her şey örneğin, dağlar, denizler, ağaçlar, bitkiler, hayvanlar ve hava birer maddedir.

MADDE NEDİR? Çevremize baktığımızda gördüğümüz her şey örneğin, dağlar, denizler, ağaçlar, bitkiler, hayvanlar ve hava birer maddedir. MADDE NEDİR? Çevremize baktığımızda gördüğümüz her şey örneğin, dağlar, denizler, ağaçlar, bitkiler, hayvanlar ve hava birer maddedir. Her maddenin bir kütlesi vardır ve bu tartılarak bulunur. Ayrıca her

Detaylı

s, p, d Elementleri f Elementleri Asal Gazlar

s, p, d Elementleri f Elementleri Asal Gazlar s, p, d Elementleri Hidrojen 1A Grubu: Alkali metaller 2A Grubu: Toprak Alkali Metaller 3A Grubu: Toprak Metalleri 4A Grubu 5A Grubu 6A Grubu: Kalkojenler 7A Grubu: Halojenler B Grubu: Geçiş Metalleri

Detaylı

INSA 283 MALZEME BİLİMİ. Giriş

INSA 283 MALZEME BİLİMİ. Giriş INSA 283 MALZEME BİLİMİ Giriş Malzeme Gereksinimi Bütün mühendislik bilim dallari malzeme ile yakindan iliskilidir. Mühendisler kullanacaklari malzemeyi çok iyi tanıyarak ve genis malzeme tayfi içinde

Detaylı

ELEMENTLERİN SINIFLANDIRILMASI

ELEMENTLERİN SINIFLANDIRILMASI ELEMENTLERİN SINIFLANDIRILMASI Element: Aynı cins atomlardan oluşan saf maddelere element denir. Elementler sembollerle gösterilir. 7. Sınıfta 20 elementi görmüştük. Bu yirmi element şunlardı, Elementin

Detaylı

Yoğun Düşük sürünme direnci Düşük/orta korozyon direnci. Elektrik ve termal iletken İyi mukavemet ve süneklik Yüksek tokluk Magnetik Metaller

Yoğun Düşük sürünme direnci Düşük/orta korozyon direnci. Elektrik ve termal iletken İyi mukavemet ve süneklik Yüksek tokluk Magnetik Metaller Kompozit malzemeler İki veya daha fazla malzemeden üretilirler Ana fikir farklı malzemelerin özelliklerini harmanlamaktır Kompozit: temel olarak birbiri içinde çözünmeyen ve birbirinden farklı şekil ve/veya

Detaylı

MMT407 Plastik Şekillendirme Yöntemleri

MMT407 Plastik Şekillendirme Yöntemleri K O C A E L İ ÜNİVERSİTESİ Metalurji ve Malzeme Mühendisliği Bölümü MMT407 Plastik Şekillendirme Yöntemleri 3 Şekillendirmenin Metalurjik Esasları Yrd. Doç. Dr. Ersoy Erişir 2012-2013 Güz Yarıyılı 3. Şekillendirmenin

Detaylı

ÇİNKO ALAŞIMLARI :34 1

ÇİNKO ALAŞIMLARI :34 1 09.11.2012 09:34 1 Çinko oda sıcaklıklarında bile deformasyon sertleşmesine uğrayan birkaç metalden biridir. Oda sıcaklıklarında düşük gerilimler çinkonun yapısında kalıcı bozunum yaratabilir. Bu nedenle

Detaylı

DOĞAL KURŞUN METALİK KURŞUN PLAKALAR

DOĞAL KURŞUN METALİK KURŞUN PLAKALAR KURŞUN ve ALAŞIMLARI DOĞAL KURŞUN METALİK KURŞUN PLAKALAR 1 KURŞUN ve ALAŞIMLARI Romalılar kurşun boruları banyolarda kullanmıştır. 2 KURŞUN ve ALAŞIMLARI Kurşuna oda sıcaklığında bile çok düşük bir gerilim

Detaylı

Sabit Protezler BR.HLİ.011

Sabit Protezler BR.HLİ.011 Sabit Protezler Beyin Tümörleri Sabit Protezler Sabit Protez Nedir? Sabit protez, eksik veya aşırı derecede madde kaybı görülen dişlerin, renk ve dokusuna benzer malzeme kullanılarak yerine konması işlemidir.

Detaylı

Mekanik Tesisatlarda Isıl Genleşmeler ve Uygulamalar

Mekanik Tesisatlarda Isıl Genleşmeler ve Uygulamalar Mekanik Tesisatlarda Isıl Genleşmeler ve Uygulamalar E.Tümay KÖSE Makine Y. Mühendisi 18.4.2013 1 1. Projelerde Isıl Genleşme 2. Isıl Genleşmeler 3. Sistem Elemanları a. Boru Askı ve Destekler b. Kompansatörler

Detaylı

MALZEME BİLGİSİ. Katı Eriyikler

MALZEME BİLGİSİ. Katı Eriyikler MALZEME BİLGİSİ Dr.- Ing. Rahmi ÜNAL Konu: Katı Eriyikler 1 Giriş Endüstriyel metaller çoğunlukla birden fazla tür eleman içerirler, çok azı arı halde kullanılır. Arı metallerin yüksek iletkenlik, korozyona

Detaylı

Yrd. Doç. Dr. H. Hasan YOLCU. hasanyolcu.wordpress.com

Yrd. Doç. Dr. H. Hasan YOLCU. hasanyolcu.wordpress.com Yrd. Doç. Dr. H. Hasan YOLCU hasanyolcu.wordpress.com En az iki atomun belli bir düzenlemeyle kimyasal bağ oluşturmak suretiyle bir araya gelmesidir. Aynı atomda olabilir farklı atomlarda olabilir. H 2,

Detaylı

Nötronlar kinetik enerjilerine göre aşağıdaki gibi sınıflandırılırlar

Nötronlar kinetik enerjilerine göre aşağıdaki gibi sınıflandırılırlar Nötronlar kinetik enerjilerine göre aşağıdaki gibi sınıflandırılırlar Termal nötronlar (0.025 ev) Orta enerjili nötronlar (0.5-10 kev) Hızlı nötronlar (10 kev-10 MeV) Çok hızlı nötronlar (10 MeV in üzerinde)

Detaylı

Serüveni 2.ÜNİTE:ATOM VE PERİYODİK SİSTEM. Elementlerin periyodik sistemdeki yerlerine göre sınıflandırılması

Serüveni 2.ÜNİTE:ATOM VE PERİYODİK SİSTEM. Elementlerin periyodik sistemdeki yerlerine göre sınıflandırılması Serüveni 2.ÜNİTE:ATOM VE PERİYODİK SİSTEM Elementlerin periyodik sistemdeki yerlerine göre sınıflandırılması METALLER Metaller doğada..atomlu halde ya da bileşikleri halinde bulunur. Oda sıcaklığında..hariç

Detaylı

RÖNTGEN FİZİĞİ X-Işını oluşumu. Doç. Dr. Zafer KOÇ Başkent Üniversitesi Tıp Fak

RÖNTGEN FİZİĞİ X-Işını oluşumu. Doç. Dr. Zafer KOÇ Başkent Üniversitesi Tıp Fak RÖNTGEN FİZİĞİ X-Işını oluşumu Doç. Dr. Zafer KOÇ Başkent Üniversitesi Tıp Fak X-IŞINI TÜPÜ X-IŞINI TÜPÜ PARÇALARI 1. Metal korunak (hausing) 2. Havası alınmış cam veya metal tüp 3. Katot 4. Anot X-ışın

Detaylı

GÜNEŞ PİLLERİ (FOTOVOLTAİK PİLLER) I. BÖLÜM

GÜNEŞ PİLLERİ (FOTOVOLTAİK PİLLER) I. BÖLÜM GÜNEŞ PİLLERİ (FOTOVOLTAİK PİLLER) I. BÖLÜM Prof. Dr. Olcay KINCAY Y. Doç. Dr. Nur BEKİROĞLU Y. Doç. Dr. Zehra YUMURTACI İ ç e r i k Genel bilgi ve çalışma ilkesi Güneş pili tipleri Güneş pilinin elektriksel

Detaylı

EGE ÜNİVERSİTESİ BİLİMSEL ARAŞTIRMA PROJE KESİN RAPORU EGE UNIVERSITY SCIENTIFIC RESEARCH PROJECT REPORT

EGE ÜNİVERSİTESİ BİLİMSEL ARAŞTIRMA PROJE KESİN RAPORU EGE UNIVERSITY SCIENTIFIC RESEARCH PROJECT REPORT EGE ÜNİVERSİTESİ BİLİMSEL ARAŞTIRMA PROJE KESİN RAPORU EGE UNIVERSITY SCIENTIFIC RESEARCH PROJECT REPORT PROJE NO: 2007-DiĢ-019 (Araştırma) TÜM SERAMĠKLERDE YÜZEY PÜRÜZLENDĠRME ĠġLEMĠNĠN BAĞ DAYANIMI ÜZERĠNE

Detaylı

ÇEŞİTLİ FULL SERAMİK SİSTEMLERDE; YÜZEY PÜRÜZLÜLÜĞÜNÜN VE POLİSAJ METOTLARININ BAKTERİ ADEZYONUNA ETKİSİNİN İNCELENMESİ DOKTORA TEZİ

ÇEŞİTLİ FULL SERAMİK SİSTEMLERDE; YÜZEY PÜRÜZLÜLÜĞÜNÜN VE POLİSAJ METOTLARININ BAKTERİ ADEZYONUNA ETKİSİNİN İNCELENMESİ DOKTORA TEZİ T.C. SELÇUK ÜNİVERSİTESİ SAĞLIK BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ PROTETİK DİŞ TEDAVİSİ ANABİLİM DALI ÇEŞİTLİ FULL SERAMİK SİSTEMLERDE; YÜZEY PÜRÜZLÜLÜĞÜNÜN VE POLİSAJ METOTLARININ BAKTERİ ADEZYONUNA ETKİSİNİN İNCELENMESİ

Detaylı

SinterlenmişKarbürler. Co bağlayıcı ~ Mpa Sertlikliğini 1100 ⁰C ye kadar muhafaza eder Kesme hızları hız çeliklerine nazaran 5 kat fazladır.

SinterlenmişKarbürler. Co bağlayıcı ~ Mpa Sertlikliğini 1100 ⁰C ye kadar muhafaza eder Kesme hızları hız çeliklerine nazaran 5 kat fazladır. SinterlenmişKarbürler Co bağlayıcı ~ Mpa Sertlikliğini 1100 ⁰C ye kadar muhafaza eder Kesme hızları hız çeliklerine nazaran 5 kat fazladır. Seramikler 3 Katogoride Toplanır: 1) Alumina (Al2O3) 2) Alumina

Detaylı

SÜPERALA IMLAR. Yüksek sıcaklık dayanımı

SÜPERALA IMLAR. Yüksek sıcaklık dayanımı SÜPERALA IMLAR SÜPERALA IMLAR Nikel ve Kobalt alaşımları: Korozyon dayanımı ve yüksek sıcaklık dayanımı için kullanılırlar. Yüksek ergime sıcaklığına ve dayanıma sahiptirler.. Süperalaşımlar: Nikel bazlı

Detaylı

MMM291 MALZEME BİLİMİ

MMM291 MALZEME BİLİMİ MMM291 MALZEME BİLİMİ Ofis Saatleri: Perşembe 14:00 16:00 ayse.kalemtas@btu.edu.tr, akalemtas@gmail.com Bursa Teknik Üniversitesi, Doğa Bilimleri, Mimarlık ve Mühendislik Fakültesi, Metalurji ve Malzeme

Detaylı

İLERİ YAPI MALZEMELERİ-2 MALZEME ÖZELLİKLERİ

İLERİ YAPI MALZEMELERİ-2 MALZEME ÖZELLİKLERİ İLERİ YAPI MALZEMELERİ-2 MALZEME ÖZELLİKLERİ İşlenebilme İşlenebilme Mekanik işlemler sonucunda malzemenin özelliklerinde bir değişiklik meydana gelmemesi durumudur. Betonda Çökme deneyi (Slump deneyi

Detaylı

Bölüm 1 Maddenin Yapısı ve Radyasyon. Prof. Dr. Bahadır BOYACIOĞLU

Bölüm 1 Maddenin Yapısı ve Radyasyon. Prof. Dr. Bahadır BOYACIOĞLU Bölüm 1 Maddenin Yapısı ve Radyasyon Prof. Dr. Bahadır BOYACIOĞLU İÇİNDEKİLER X-ışınlarının elde edilmesi X-ışınlarının Soğrulma Mekanizması X-ışınlarının özellikleri X-ışını cihazlarının parametreleri

Detaylı

Akreditasyon Sertifikası Eki (Sayfa 1/8) Akreditasyon Kapsamı

Akreditasyon Sertifikası Eki (Sayfa 1/8) Akreditasyon Kapsamı Akreditasyon Sertifikası Eki (Sayfa 1/8) Deney Laboratuvarı Adresi : Sanayi Cad. No: 50/D Bornova 35100 İZMİR/TÜRKİYE Tel : 02324350548 Faks : 02324611147 E-Posta : info@deppolab.com Website : www.deppolab.com

Detaylı

Akreditasyon Sertifikası Eki (Sayfa 1/8) Akreditasyon Kapsamı

Akreditasyon Sertifikası Eki (Sayfa 1/8) Akreditasyon Kapsamı Akreditasyon Sertifikası Eki (Sayfa 1/8) Deney Adresi : İSTAÇ GERİ KAZANIM VE KOMPOST TESİSİ Işıklar Köyü Ege Sokak No: 5/1 Kemerburgaz-Eyüp/İSTANBUL Tel : 02122065017 Faks : 02122065398 E-Posta : laboratuvar@istac.com.tr

Detaylı

MMT113 Endüstriyel Malzemeler 5 Metaller, Bakır ve Magnezyum. Yrd. Doç. Dr. Ersoy Erişir 2013-2014 Güz Yarıyılı

MMT113 Endüstriyel Malzemeler 5 Metaller, Bakır ve Magnezyum. Yrd. Doç. Dr. Ersoy Erişir 2013-2014 Güz Yarıyılı MMT113 Endüstriyel Malzemeler 5 Metaller, Bakır ve Magnezyum Yrd. Doç. Dr. Ersoy Erişir 2013-2014 Güz Yarıyılı Cu Copper 29 Bakır 2 Dünyada madenden bakır üretimi, Milyon ton Yıl Dünyada madenden bakır

Detaylı

7. Sınıf Fen ve Teknoloji Dersi 4. Ünite: Madde ve Yapısı Konu: Elementler ve Sembolleri

7. Sınıf Fen ve Teknoloji Dersi 4. Ünite: Madde ve Yapısı Konu: Elementler ve Sembolleri ÖĞRETĐM TEKNOLOJĐLERĐ VE MATERYAL GELĐŞĐMĐ 7. Sınıf Fen ve Teknoloji Dersi 4. Ünite: Madde ve Yapısı Konu: Elementler ve Sembolleri Çalışma Yaprağı Konu Anlatımı-Değerlendirme çalışma Yaprağı- Çözümlü

Detaylı

DİŞ HEKİMLİĞİ RADYOLOJİSİNDE KULLANILAN FİLMLER

DİŞ HEKİMLİĞİ RADYOLOJİSİNDE KULLANILAN FİLMLER DİŞ HEKİMLİĞİ RADYOLOJİSİNDE KULLANILAN FİLMLER Diş hekimliğinde, günümüzde imaj reseptörleri olarak, en sık film, film-screen kombinasyonları, bunun dışında, dijital görüntüleme sensörleri ve komputerize

Detaylı

2014-2015 EĞİTİM-ÖĞRETİM YILI 2. SINIF RESTORATİF DİŞ TEDAVİSİ TEORİK DERS PROGRAMI

2014-2015 EĞİTİM-ÖĞRETİM YILI 2. SINIF RESTORATİF DİŞ TEDAVİSİ TEORİK DERS PROGRAMI 2. SINIF RESTORATİF DİŞ TEDAVİSİ TEORİK DERS PROGRAMI 1. hafta Konservatif Diş Tedavisine giriş, Diş yüzeyi terminolojisi 2. hafta Kavite sınıflandırması ve kavite terminolojisi (Sınıf I ve II kaviteler)

Detaylı

Vivaglass cem Yüksek translüsensi özellikte, kimyasal sertleşen cam iyonomer siman

Vivaglass cem Yüksek translüsensi özellikte, kimyasal sertleşen cam iyonomer siman Vivaglass cem Yüksek translüsensi özellikte, kimyasal sertleşen cam iyonomer siman Son derece estetik İnanılmaz kolay Estetik sonuçlar Kendinden sertleşen cam iyonomer siman Vivaglass CEM, verimlilik,

Detaylı

Çalışma Soruları 2: Bölüm 2

Çalışma Soruları 2: Bölüm 2 Çalışma Soruları 2: Bölüm 2 2.1) Kripton(Kr) atomunun yarıçapı 1,9 Å dur. a) Bu uzaklık nanometre (nm) ve pikometre (pm) cinsinden nedir? b) Kaç tane kripton atomunu yanyana dizersek uzunlukları 1,0 mm

Detaylı

BİLEŞİKLER İki ya da daha fazla maddenin belli oranda kimyasal olarak birleşmeleri sonucu oluşturdukları yeni, saf maddeye bileşik denir.

BİLEŞİKLER İki ya da daha fazla maddenin belli oranda kimyasal olarak birleşmeleri sonucu oluşturdukları yeni, saf maddeye bileşik denir. BİLEŞİKLER İki ya da daha fazla maddenin belli oranda kimyasal olarak birleşmeleri sonucu oluşturdukları yeni, saf maddeye bileşik denir. ÖZELLĠKLERĠ: 1. Yapılarında iki ya da daha fazla madde bulundururlar.

Detaylı

YAPI MALZEMELERİ DERS NOTLARI

YAPI MALZEMELERİ DERS NOTLARI YAPI MALZEMELERİ DERS NOTLARI YAPI MALZEMELERİ Herhangi bir yapının projelendirmesi ve inşaatı aşamasında amaç aşağıda belirtilen üç koşulu bir arada gerçekleştirmektir: a) Yapı istenilen işlevi yapabilmelidir,

Detaylı

Hasta Bilgilendirme. InLine IPS. Kişisel gülümsemeniz için

Hasta Bilgilendirme. InLine IPS. Kişisel gülümsemeniz için Hasta Bilgilendirme IPS InLine Kişisel gülümsemeniz için InLine gülümseyin! Çekici bir gülümsemeye sahip insanlar çoğunlukla daha mutludur ve profesyonel hayatlarında daha başarılıdır. Daha sempatik ve

Detaylı

ÖĞRENME ALANI : MADDE VE DEĞİŞİM ÜNİTE 4 : MADDENİN YAPISI VE ÖZELLİKLERİ

ÖĞRENME ALANI : MADDE VE DEĞİŞİM ÜNİTE 4 : MADDENİN YAPISI VE ÖZELLİKLERİ ÖĞRENME ALANI : MADDE VE DEĞİŞİM ÜNİTE 4 : MADDENİN YAPISI VE ÖZELLİKLERİ A ELEMENTLER VE SEMBOLLERİ (4 SAAT) 1 Elementler 2 Elementlerin Özellikleri 3 Element Çeşitleri 4 Elementlerin Sembolleri 5 Sembol

Detaylı

Dental seramikler Prof. Dr. Ahmet Saraçoğlu

Dental seramikler Prof. Dr. Ahmet Saraçoğlu Dental seramikler Prof. Dr. Ahmet Saraçoğlu Genellikle kayaların dış etkiler altında parçalanması ile oluşan kil, kaolen ve benzeri maddelerin yüksek sıcaklıkta pişirilmesi ile meydana gelirler. Halk arasında

Detaylı

Nexco Flask. Laboratuvar kompozitleri ile pres tekniği için mufla. Çabucak venerleme

Nexco Flask. Laboratuvar kompozitleri ile pres tekniği için mufla. Çabucak venerleme SR Nexco Flask Laboratuvar kompozitleri ile pres tekniği için mufla Çabucak venerleme Birçok küçük bileşen harika bir sonuç ortaya çıkarıyor Esneklik her detaya yansıtılıyor Uzmanlar tarafından geliştirildi

Detaylı

ÇELİK YAPILAR (2+1) Yrd. Doç. Dr. Ali SARIBIYIK

ÇELİK YAPILAR (2+1) Yrd. Doç. Dr. Ali SARIBIYIK ÇELİK YAPILAR (2+1) Yrd. Doç. Dr. Ali SARIBIYIK Dersin Amacı Çelik yapı sistemlerini, malzemelerini ve elemanlarını tanıtarak, çelik yapı hesaplarını kavratmak. Dersin İçeriği Çelik yapı sistemleri, kullanım

Detaylı