BU KADARI DA ARTIK OLMAZ! DEMEYĠN; AMA OLUYOR ĠġTE:

Transkript

1 BU KADARI DA ARTIK OLMAZ! DEMEYĠN; AMA OLUYOR ĠġTE: Son on yılda en çok değiģtirilen hukuksal düzenlemelerden birisi de ormanlar ve ormancılıkla ilgili olmuģtur. Çoğu Anayasanın 169 ve 170. maddelerindeki kurallara aykırı olan bu düzenlemeler sırasında, sözgelimi 6831 sayılı Orman Kanunu, 10 kez değiģtirilmiģtir. Kolaylıkla kestirilebileceği gibi, bu düzenlemelerin çoğu, devlet ormanı sayılan yerler ile verimli tarım arazilerinin baģta turizm ve madencilik olmak üzere ormancılık ve tarım dıģı amaçlarla kullanılmasına ve devlet ormancılığı düzeni içinde yapılması gereken iģ ve iģlemlerin özelleģtirilmesine yönelik olmuģtur. BaĢbakan imzasıyla TBMM ye gönderilen 27 Mayıs 2013 tarihli Orman Kanunu ile Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun Tasarısı ile 30 Mayıs 2013 tarihli Toprak Koruma ve Arazi Kullanımı Kanunu da Değişik Yapılması Hakkında Kanun Tasarısı öngörüldüğü gibi yasalaģtığında, bu yöndeki uygulamalar daha da kolaylaģtırılacak ve yaygınlaģtırılacak, kapsamını daha da geniģletilecek, üstelik yine Anayasaya aykırı bir düzenlemelere kalkıģmıģtır. Batsın bu dünya! mı diyeceğiz? Yücel ÇAĞLAR SUNUġ Öyle anlaşılıyor ki, siyasal iktidar iyiden iyiye denize düşmüş ve yılana sarılmış ya da cahil/deli cesaretiyle her türlü kamusal varlığı elden çıkarabilecek denli gözü kararmış. Bu denlisini, iktidar başının sözleriyle söylersem, çıraklık döneminde bile yapamamıştı çünkü. Taksim deki Gezi Parkı nın yıkımı, 3. Boğaz Köprüsü nün, HES lerin yapımı vb talancı uygulamalara karşı duranlar için söylediklerine bakar mısınız Peki, Prof sanlı ilgili Bakanın, Taksim Gezi Parkı ndaki ağaçların kesilmesinin engellenmesi üzerine söyleyebildiklerini ne dersiniz: Parkta birkaç ağaç var; kesilirse 100 katını dikeriz! Cüret, efelik bir yandan bilgisizlik bir yandan Bence, siyasal iktidar meydanın boş olduğunu düşünüyor. Ancak, siyasal iktidar iktidar olmanın sağladığı olanaklarla suç işliyor ve işletiyor; sonra da efeleniyor. Hayır, bu böyle gidemez, gitmemeli. Gitmemesi için de, sorun gündeme gelmeden, soruna yol açabilecek hukuksal ve kurumsal düzenlemeler gündeme getirildiğinde gereği yapılmalı, bu amaçla da yeterince bilgilenilmeli, bilgilendirilmeli. Aşağıdaki değini, bu doğrultudaki içtenlikli ve özverili çabalara katkıda bulunabilirse amacına ulaşmış sayacağım *. * 2005 yılında çıkarılmasından bu yana gerektiği gibi uygulanmayan, daha önce 2007 ve 2008 yıllarında iki kez değiştirilen 5403 sayılı Toprak Koruma ve Arazi Kullanımı Kanunu nun, bu kez 6 maddesinin değiştirilmesi ve bir de geçici madde getirilmesi öngörülüyor. Ancak, Tasarıyla 5403 sayılı yasanın 8. maddesinden sonra 8/A-K olarak 14 yeni madde ile bir geçici madde eklenecektir. Tasarının, başta TMMOB Ziraat Mühendisleri ve Türkiye Ziraatçılar Derneği olmak üzere ilgili demokratik kitle örgütleri, duyarlı bilimci ve araştırmacılar tarafından gerektiğince değerlendirileceğini, kamuoyunun yeterince bilgilendirileceğini umuyorum. :

2 ORMAN KANUNU İLE BAZI KANUN VE KANUN HÜKMÜNDE KARARNAMELERDE DEĞİŞİKLİK YAPILMASINA DAİR KANUN TASARISI ÜZERİNE Tasarıyla; 6831 sayılı Orman Kanunu nun 15 maddesinin değiştirilecek, 4 maddesi yürürlükten kaldırılacak ve 1 de geçici madde eklenecek; 7269 sayılı Umumi Hayata Müessir Afetler Dolayısıyla Alınacak Tedbirlerle Yapılacak Yardımlara Dair Kanun un ormanlarla ilgili Ek 10 uncu maddesi de değiştirilecek ve 3234 sayılı Orman Genel Müdürlüğü TeĢkilat ve Görevleri Hakkında Kanun Hükmünde Kararnamenin DeğiĢtirilerek Kabulü Hakkında Kanun ile 3402 sayılı Kadastro Kanunu na birer madde eklenecektir. Ek olarak, Tasarıyla yalnızca bu düzenlemeler değil, aralarında; 6200 sayılı Devlet Su ĠĢleri Genel Müdürlüğünün TeĢkilat ve Görevleri Hakkında Kanun; 167 sayılı Yeraltı Suları Hakkında Kanun 2942 sayılı KamulaĢtırma Kanunu, 3194 sayılı Ġmar Kanunu 3621 sayılı Kıyı Kanunu nun da bulunduğu çok sayıda yasada yaşamsal önemde değişiklikler yapılacaktır. Bu kapsamda 6831 sayılı Orman Kanunu ile 6200 sayılı Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğünün Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun da yapılacak değişikliklerin gerek amacı ve kapsamı, gerekse yol açabileceği gelişmeler nedeniyle göreceli olarak daha büyük önem taşıdığını söylemeliyim.. Aşağıda, öngörüldüğü gibi yasalaşması durumunda Tasarıyla devlet ormanı sayılan yerler ve devlet ormancılığı düzeninde yapılacak değişikliklerin başlıcaları sergilenmiş ve tartışılmaya çalışılmıştır: 1) 6831 sayılı yasanın 18. maddesinde yapılacak değişiklikler, devlet ormanı sayılan yerlerin yol geçen hanına dönüştürülmesine yeni boyutlar kazandırılacaktır:: Devlet ormanı sayılacak yerlerde yapılacak ormancılık dışı etkinlikler ve tesislerin kapsamı genişletilecektir (orman bitki türlerinin tohum ve fidanlarını yetiştirmek üzere fidanlık kurulması, balık üretimi için karada yapılması mecburi tesisler, define aranması ). Hangi orman bitki türlerinin tohum ve fidanlarını kapsayacağının belli edilmemiş olması nedeniyle bu düzenlemenin, yabancı türlerin ülkemize getirilmesi yoluyla genetik kirlenmeye yol açılması olasıdır. Define aranması izinlerine herhangi bir kısıtlama getirilmemiş olması, özellikle ekolojik yönden önem taşıyan orman ekosistemlerinin yıkımına yol açabilecektir sayılı Yasanın yürürlükteki 18. maddesinde bulunan Yangın görmüş ormanlarla, gençleştirmeye ayrılmış veya ağaçlandırılan sahalarda ve baraj havzalarında birinci fıkradaki faaliyetlere hiçbir surette izin verilemez. kuralı kaldırılacaktır. Bu düzenleme yangınları özendirebilecektir. 2

3 2) Orman ekosistemlerinde hayvan otlatılmasının olası zararları, yalnızca orman ağaç ve ağaççıkları ile sınırlı değildir. Orman ekosistemlerinin en az ağaç ve ağaççıklar denli önemli öğesi olan otsu bitkiler, toprak yapısı, yabanıl hayvanlar da otlatmadan zarar görebilmekte, orman ekosistemleri kendini yenileme gücünü yitirebilmekte, toprak erozyonu hızlanabilmektedir. Bu nedenle 6831 sayılı yasanın 19. maddesinde yapılacak değişikliğin orman ekosistemleri üzerinde zararlı etkileri gündeme gelebilecektir. 3) Gerçekte OGM nin bir süredir 6831 sayılı yasaya aykırı olarak genelgelerle yaptığı uygulamaya yasal dayanak sağlanmış olacaktır: Çünkü 6831 sayılı kanunun 30. maddesinin birinci fıkrasının birinci tümcesinde yapılacak değişiklikle orman ekosistemlerinde kesileceğine karar verilen ağaçların dikili durumdayken ihaleyle satılması, istisna olmaktan çıkarılacak, kural durumuna getirilmektedir. Böylece, Anayasanın 169. maddesindeki Devlet ormanları kanuna göre, Devletçe yönetilir ve işletilir. kuralı büyük ölçüde işlevsiz duruma getirilecektir. Ek olarak, bir yönüyle Osmanlı Devletinde ve Cumhuriyetin ilk yıllarında uygulanan, yol açtığı orman yıkımları nedeniyle 1937 yılında kaldırılan devlet ormanlarının müteahhitlerce işletilmesi düzenine dönülecektir. Oysa Batı Akdeniz Ormancılık Araştırma Müdürlüğü nde yapılan bir araştırmayla bu uygulamanın çeşitli sakıncaları çeşitli boyutlarıyla ortaya konulmuştur. 4) 6831 sayılı yasanın 34. maddesiyle orman köylüsü sayılanlara sağlanan ayrıcalıklı olanaklar, nüfusu 5000 den az kasabalarda yaşayanlara da tanınarak, siyasal iktidarın popülist uygulamalarına yeni boyutlar kazandırılarak kapsamı genişletilecektir. Bu kapsamda; bulundukları köy veya kasabanın mülki sınırları içinde kalan baltalık ormanlarından, koruya tahvil sahalarından ve ağaçlandırılacak yapraklı bozuk ormanlardan kesilip çıkarılacak ağaçlar hak sahibi sayılanlara dikili durumdayken de satılabilecektir. Bu, orman köy kalkındırma kooperatifleri ve hak sahibi sayılanlara sağlanan sus payı niteliğinde bir uygulamadır. Çünkü koru ormanlarında kesilecek ağaçlar, aynı kişilere ve kooperatiflere yine dikili durumdayken ancak açık artırma yoluyla satılabilecektir. 5) 6831 sayılı yasanın 52. maddesinde yapılacak değişiklikle hususi orman sayılan yerlerde yapılmasına izin verilecek inşatlarda belirleyici karar organı Çevre ve Şehircilik Bakanlığı olacaktır. Ayrıca, inşat yapılacak alanla ilgili genel kamu hizmetlerine yönelik izinler, izne konu hususi orman alanının yüzde altısının dışında tutulacaktır. Böylece, hususi ormanlarda yapılaşma oranı da artırılmış olacaktır. 6) 6831 sayılı yasanın 81. maddesinde yapılan değişiklikle her türlü koruma çalışması büyük ölçüde, gerekli donanımların hemen hemen hiçbirine sahip olmayan köy tüzel kişiliklerine bırakılacaktır. Böylece, söz konusu çalışmaların gerektiğince yapılabilmesi rastlantılara kalacak; kırsal yerleşmelerde yaşayanlar arasında anlaşmazlıklar ve kalıcı çatışma alanları yaratılabilecektir. 7) 6831 sayılı Kanunun Ek 9. maddesine yapılan eklemeyle; devlet ormanı sayılan yerlere demiryolu, otoyol, Devlet ve il yolları ile su isale hatlarının yapımında zorunlu olarak ortaya çıkan kazı fazlası malzemenin depolanmasına izin verilebilecektir. Depolama yapılabilecek devlet ormanı sayılan yerlerin özellikleriyle ilgili herhangi bir kısıtlamanın getirilmemiş olması nedeniyle bu düzenleme, özellikle 3

4 ekolojik koşulları yönünden duyarlı orman ekosistemlerine zarar verecek uygulamalara dayanak olabilecektir. 8) 6831 sayılı yasaya 2010 yılında çıkarılan 6100 sayılı yasayla getirilen Ek Madde 11 nin birinci fıkrasının (b) bendi yeniden düzenlenirken; Turizm izinleri dışındaki izinlere konu tesislerin izin sahibince üçüncü kişilere kiralanması uygulamasına limanlar da katılarak uygulamanın kapsamı genişletilecektir. 9) 6831 sayılı yasaya 2011 yılında çıkarılan 6111 sayılı yasayla getirilen Ek Madde 12 yle; Bozuk veya verimsiz orman alanları; ağaçlandırma, erozyon kontrolü ve rehabilitasyon çalışmalarına konu edilebilmesi, Bu alanlarda; mevcut türlerden gerekenler korunur, aşılanabilmesi ve/veya rehabilite edilmesi ; orman içi boşluk alanların bölgede doğal olarak yetişen türlerle ekim, dikim ve aşılama suretiyle imar-ihya ve/veya rehabilite edilerek doldurulması sağlanmıştır. Böylece, orman ekosistemlerini meyve bahçelerine dönüştürülmesi olanaklı kılınmıştı. Maddede bu kez tasarıyla yapılacak değişiklikle söz konusu çalışmaların köy tüzel kişilikleri ve diğer gerçek ve tüzel kişiler tarafından da yapılabilmesi olanaklı kılınmıştır. Böylece, yapılacak değişiklikle devlet ormanı sayılan yerlerin en azından şimdilik yararlanabilme olanakları özelleştirilmiş olacaktır. Bu düzenlemelerin yanı sıra, maddede; tapuda kişiler adına kayıtlıyken orman sınırları içerisinde kaldığı gerekçesiyle tapuları iptal edilen yerler, öncelikle eski tapu maliklerine veya kanuni mirasçılarına özel ağaçlandırma veya özel imar-ihya çalışmalarına konu edilmek üzere bedelsiz tahsis edilir. kuralına yer verilmiştir. Böylece, devlet ormanı sayılan yerlerin hem mülkiyet yapısı hem de bu yerlerdeki orman ekosistemlerinin, başta türsel bileşimi olmak üzere yapısal özelliklerinin yeni mülkiyet sahiplerinin istekleri doğrultusunda değiştirilmesi olanaklı kılınmıştır. Bu durum, orman ekosistemlerinin geleceğini geri dönülemeyecek biçimde değiştirilmesine yol açabilecektir. 10) 6831 sayılı yasaya eklenmesi öngörülen Geçici Madde 10 ile orman suçu işlemiş, mahkûm edilmiş kişiler bir bakıma bağışlanmış olmaktadır. Çünkü yapılacak düzenlemeye göre; müsadere kararı kesinleşen yapı ve tesisler, Orman Genel Müdürlüğü tarafından kiraya verilmek suretiyle değerlendirilebilecek; Bunlardan tapulu olup da tapusu iptal edilen yerlerdeki müsadere kararma konu yapı ve tesisler öncelikle eski tapu maliklerine kiraya verilebilecektir. Kesinleşen orman alanları içerisinde olup, tarım ve hayvancılık amacıyla fiilen en az yirmi yıldır mera, yaylak, kışlak ve bu şekilde kullanılan alanlar, bu amaçlar doğrultusunda kullanılmak kaydıyla yirmidokuz yıla kadar kullanıcılarına veya mirasçılarına kiralanabilecektir. Oysa Anayasanın 169. maddesine göre orman suçları için genel ve özel af çıkarılamaz. Dolayısıyla, bu düzenlemeyle Anayasaya aykırı bir uygulama daha başlatılmış olacaktır. 4

5 11) Anayasanın 170. maddesine tümüyle çelişen ve daha önce belirtilenlerden çok daha önemli sakıncalı olan düzenleme Tasarının 25. maddesiyle yapılacaktır. Bu düzenlemeyle 7269 sayılı Umumi Hayata Müessir Afetler Dolayısıyla Alınacak Tedbirlerle Yapılacak Yardımlara Dair Kanun un Ek 10 uncu maddesi aşağıdaki gibi değiştirilecektir: Bilim ve fen bakımından orman olarak muhafazasında hiçbir yarar görülmeyen ve tarım alanına dönüştürülmesi de mümkün olmayan yerler, Bakanlar Kurulunca tespit edilen usul ve esaslara göre, hayatı etkileyen doğal afete maruz kalan veya 16/5/2012 tarihli ve 6306 sayılı Afet Riski Altındaki Alanların Dönüştürülmesi Hakkında Kanuna göre riskli alanlardaki yerleşim alanlarında kalan kamu kurum ve kuruluşları ile bu alanlarda yaşayanların iskanlarını temin, iyileştirme, tasfiye ve yenileme amacıyla yeni yerleşim alanı olarak kullanılmak üzere Orman Genel Müdürlüğünce orman sınırları dışına çıkarılır. Oysa, Anayasanın 170. maddesine göre; bilim ve fen bakımından orman olarak muhafazasında yarar görülmeyen yerlerin tespiti ve orman sınırları dışına çıkartılması; orman içindeki köyler halkının kısmen veya tamamen bu yerlere yerleştirilmesi için Devlet eliyle anılan yerlerin ihya edilerek bu halkın yararlanmasına tahsisi olanaklıdır. Bu düzenlemeyle orman sayılan her yer Çevre ve Şehircilik Bakanlığı nın her türlü keyfi uygulamasına açılmış olacaktır. Çünkü düzenlemeye göre bu uygulamayla; orman sınırları dışına çıkarılacak alanlar ile daha önce bu madde kapsamında orman sınırları dışına çıkarılan alanlar tapuda Hazine adına tescil edilir ve birinci fıkrada belirtilen gaye doğrultusunda kullanılmak üzere Çevre ve Şehircilik Bakanlığının tasarrufuna geçecektir. SONUÇ YERĠNE Orman Genel Müdürlüğü (OGM), özellikle son on yıldır yapılan olağandışı savurganlıklar, gösterilik keyfi harcamalar, verimsiz orman işletmeciliği nedeniyle en temel ormancılık iş ve işlemlerini gerektiği gibi yapamayacak parasal yoksunluğa düşürülmüştür *. Başka bir söyleyişle; İkibe rüyası ikibe batağına dönüşen siyasal iktidar bu düzenlemeleriyle, temelde; OGM yi içinde bulunduğu parasal iflastan kurtarmayı, Anayasanın 169. maddesindeki; *** Devlet ormanlarının mülkiyeti devrolunamaz. Devlet ormanları kanuna göre, Devletçe yönetilir ve işletilir. Bu ormanlar zamanaşımı ile mülk edinilemez ve kamu yararı dışında irtifak hakkına konu olamaz. kuralını aşmayı, Şimdilerde AKP Karabük Milletvekili olan dönemin Orman Genel Müdürü Osman Kahveci bu gerçeği, TMMOB Orman Mühendisleri Odası nın 2005 yılında gerçekleştirdiği bir seminerde açıkça; "Her türlü orman faaliyetin özel sektörden yararlanmak istiyoruz. Değişmezsek değişimin ayakları altında ezileceğiz. Tüccar gibi davranmazsak batma sinyalleri verip maaşları bile ödeyemez hale geleceğiz". biçiminde de dile getirmiştir. 5

6 ülkemizdeki sermaye birikimine sürecine daha kolay seçenekler sunmayı, yaklaşan yerel ve genel seçimlerinden kazanımlı çıkabilmeyi amaçlamaktadır. Tasarıyla yapılmak istenen düzenlemelerin değerlendirilmesi sırasında bu gerçekliklerin göz önünde bulundurulması gerekmektedir. Öte yandan; Orman Kanunu ile Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde DeğiĢiklik Yapılmasına Dair Kanun Tasarısı, siyasal iktidarın orman, özellikle de devlet ormanı sayılan yerleri, deyim yerindeyse yol geçen hanına dönüştürme çabasının bir başka örneğidir. Bugüne değin 6831 sayılı Orman Kanunu nda yaşamsal önemde 10 kez değiştiren, Maden Kanunu ve Turizmi Teşvik Kanunu başta olmak üzere dolaylı olarak ormanlarla ilgili çok sayıda yasal düzenlemeyi yeniden düzenleyen siyasal iktidarın bu girişimi de ormanlarımızda geri dönülemeyecek yıkımlara, toplumsal çatışmalara yol açabilecektir. Tasarı, 6831 sayılı Orman Kanunu dışındaki önemli kimi yasalarda da değişiklikler yaparken, doğal ve kamusal varlıkları olağanüstü yüksek ekolojik, toplumsal maliyetler pahasına özel sermaye birikim süreçlerine aktarmayı amaçlamaktadır. Bu nedenlerle Tasarının çok daha ayrıntılı biçimde irdelenmesi; öngörüldüğü gibi, çıkarılmasını engellenmesine yönelik yaygın ve etkin demokratik karşı duruşların kararlılıkla yaşama geçirilmesi gerekmektedir. 6